NI EU W E
No. 1461.
Zonlw 3 November 1889.
144« Jaargang
Vooruitgang.
BUITEN LA N
De vrek van IJdoorn.
ABONNEMENTSPBIJ8
Per 8 maanden roor Haarlemf 0,86
Voor de overige plaatsen in Nederland tr. p, p, 1.10
Voor het Buitenland 1,80
Afzjnderljjke Nummer»0,08
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en Z ATERDAG.
BUREAU: St. Janatraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE
PRIJS DER ADVERTENTIÊN
7an 1—6 regel»30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte*.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie k Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en V r jj d a g-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers; KüPPEBS I, AUSEY.
Met een onweerstaanbaar geweld streeft
onze tyd naar ontwikkeling. Vooruit! is
de algemeeue kreet; niets kan de vlucht,
welke het menschdom genomen beeft, te
genhouden. lu korten tjjd is op maat
schappelijk gebied veel, zeer veel veranderd.
Veel, dat tot in de laatste eeuwen nog
diep in het hart en het geloof der volken
wortel had geschoten, is veranderd, ge-
valleu, verwijderd, vernietigd en doer nieuw
vervangeu. In de wetenschap, de industrie,
de politiek is een voortdurend bruisen,
drjjven en dringen; het is een stormloop
als om prjj', teneinde uieuvre uitvindingen
en nieuwe ontdekkingen te doen. Veel wat
men voor enkele jaren niet had gedroomd,
ligt thans verwezenlijkt voor ons.
Is men tevreden? Neen, de geest streeft
maar altjjd door.
Te middeu van deze groote boweging
der geesten en harten, welke aan den
krachtigen golfslag vau een bruisenden
stroom is te vergelijken, staat, vast en
ouwrikbaar, eeue rots in de branding: de
Katholieke Kerk.
Zal ook zjj ten slotte voor de klot
sende baren van den vloed bezwjjken?
Neen, driewerf neen, de Kerk heeft haar
vast en zeker doel, dat zjj voor geen prjjs
ter wereld geneigd is te verzaken. Zjj be
zit hare overtuiging, hare grondstellingen,
waaraan zjj zich van het begin van haar
ontstaan vasthoudt, zonder ooit een
vingerbreed ter rechter- of ter linkerzijde
af te wjjken.
Doch juist dit vasthouden, deze stand
vastigheid om datgene te bewaren, wat zij
van haren Stichter heeft ontvaugeu, heeft
vele stemmen uit het leger harer vjjanden,
zelfs uit den kring harer eigene outrouw
geworden kiuderen wakker geroepen, en
allen schreeuwen uit een hart vol gal en
vergift, met medeljjdenden spot: De Ka
tholieke Kerk belemmert den vooruitgang!»
Dit verwjjt geven ons de mannen der
zoogenaamde wetenschap, staatslieden her-
haleu het; in de Kamers, waar men beweert
het geluk van het volk te behartigen, vindt
het zjjn weerklank.
Dat ons de zoogenaamde wetenschap het
verwjjt doet, kan ons geenszins verwonderen.
Het gebeurde immers altjjd, zoodra het meu-
■cheljjk vernuft in korten tjjd groote en
verrassende uitkomsten verkreeg.
FEUILLETON.
(Vervolg en slot.)
Reeds tweemaal heeft de baas het wanhopig
besluit genomen, Willem tot den laatsten cent
te betalen. Dan tenminste zou hg van dien dui
vel zjjn ontslagen. Waarom ging Grietje heen?
Had zij het niet goed bjj hem, dat zg liever
armoede ljjdt met dien Kees Dobbels, dien tram-
conducteur? Ocb, dat zjj terug kwam!
„Zou u niet te bed gaan, meneer?» vraagt de
huishoudster, binnenkomende.
uLoop heen!schreeuwt Stavels haar toe.
Naar bed gaan! Waartoe? Om alleen te zjjn
in het donker, alleen met de jicht, die hem fol
tert, en met de gedachte aan Willem en aan
Grietje, aan Grietje, och Hemel!
Er is niemand, die zich minder om den ouden
8tavels bekommert dan Willem. Wat kan het
hem schelen, of de baas al dan niet rustig slaapt.
Het is hem voldoende den ouden duitendief in
sgne macht te hebben. Het is waar, Stavels heeft
nog niet bepaald toegestemd, dat Willem de plaats
zal innemen van den meesterknecht; maar het
denkbeeld de quitantie in zjjn bezit te krijgen,
icheen den ouden woekeraar toch toe te lachen.
Ze zullen er raar van opkjjken in het dorp.
Eigenlijk bevalt Willem dat leventje van de laat
ste maanden wel. Je hebt nergens naar om te
kgken; je logeert iu een goed hotel, waar je op
je wenken wordt bediend; je hebt je zakken vol
geld, en als het op is, weet je het adres waar
je meer kunt krijgen. Neen, dan heeft hij het
daarginds, in Amerika, veel slechter gehadl En-
Toen Archimedes de wetten vau den
hefboom had gevonden, riep hjj uit:»Geef
mjj eeu steunpunt en ik zal de aarde op
tillen!* In onzo dagen, waarin men zulke
groote uitvindingen en nog grootere vraag
stukken oplost, wil men natuurljjk ook
meer op zich zeiven steuneu; men meent
zelfs den Hemel uit zjjne grendels te
lichten, Gods Troou te verbrijzelen en den
Schepper van 't heelal de heerschappij te
ontnemen. Ja, men meent feiteljjk het
oude geloof het dak vau het hoofd en deu
grond onder de voeten te hebben weggerukt,
want in de natuurwetenschappen waant
men tot resultaten te zjjn gekomen, welke
de Goddeljjke Openbaring en het geloof
trotseeren en het voortbestaan der ziel na
dit leven zoowel als God, Hemel en hel
loochenen. Zulke resultanten kan de Kerk
natuurljjk niet erkennen of goedkeuren,
omdat zij in strjjd zjjn met hare positieve
overtuiging', zjj moet ze verwerpen, ver
foeien; daarom is het te begrijpen, waarom
men de Kerk verwjjt, dat zjj den vooruit
gang belemmert.
Is zjj hiuderljjk aan den vooruitgaug
der wetenschap, zoo roepeu de waanwjjzen
dezer dagen, dan moet zjj weg uit de school!
Is zjj tegen de staatsootwikkeliog, dau weg
met baar uit deu Staat!
De gevolgtrekking is niet oobilljjk, als
het werkelijk waar is, dat de Kerk deu
waren vooruitgang belemmert, want de
mensch is inderdaad geroepen om vooruit
te streven. Onvolmaakt kwam bij op aarde
en het is hem opgedragen zich te ontwik
kelen en te volmaken om God, die iu Zich
zeiven de grootste volmaaktheid bezit en
is, eu naar Wieus evenbeeld hij is gescha
pen, meer en meer nader te komen. En
in dezen vooruitgaug mag hem niemand
in den weg komen.
Belemmert de Kerk den waren vooruit
gaug? Ouze tegenstanders zeggen: Ja, en
het is, voegen zjj er bij, niet alleen moge-
ljjk, maar het is werkelijk zoo. Men
beweert zulks en groudt dan die bewering
op de dogma's. Doch het gausche geschreeuw
komt op niets uit. Vooreerst moet be
wezen worden, dat datgene vooruitgang
is, wat met het dogma in strjjd is.
Wanneer men waarljjk zoo ver gaat, om
eeu persoonljjken God te loochenen en
dat vooruitgang noemt, dao belemmert het
dogma den vooruitgang omdat het bepaald
het bestaan van een persoouljjken God
fin, eindelijk zal bij eens ernstig het leven gaan
inzien, en trachten een stemmig en bedaard
huisvader te worden.
Gisteren had hij aan Rika beloofd samen eens
naar den overkant te gaan om het buis van den
meesterknecht op te nemen, 's middags togen
zij nu op weg en waren weldra aan de rivier
genaderd. Volgens afspraak wachtte Piet hen
met het schuitje.
//Mooi weertje!» riep Piet het tweetal uit de
verte toe.
De arme jongen wist bjj ervaring, dat Rika
hem met een genadig hoofdknikje zou afsche
pen, maar hjj was er trotecb op dat zjjne zuster
op zulk een goeden voet stond met een heer,
zoo voornaam en rjjk als hjjjzich Willem voorstelde
te zijn. Willem gaf door een wenk met de
hand aan Piet te verstaan, dat hjj van wal zou
steken.
«Wil ik eens zingen?» riep Piet, nadat hij
een paar slagen met de riemen had gedaan.
«Pas maar opl» riep Rika hem toe.
«Wil ik eens gaan schommelen?// Zti Piet,
grinnekend.
Meteen liet Piet de riemen los, ging ver
volgens overeind in het schuitje staan, en begon,
eerst langzaam, te schommelen, en daarna ging
het steeds barder.
«Pas toch op, malle jongen!» riep Rika.
Willem zag het gevaarljjke van dit spelletje
volstrekt niet in.
„Zij is bang!// juichte Piet, het schommelen
voortzettende.
„O God, Willem, wjj slaan om!// gilt Rika.
Willem kan zich volstrekt niet verbeelden dat
het zoo'n vaart zou loopen, toen malle Piet in
eens al zijn kracht aanwendt, om het schuitje
op eene zjjde te brengen.
Door den schok vallen zjj mee, en eensklaps
kantelt het brooze vaartuigje om.
erkent. Wanneer men verder eene ouster-
felijke ziel, hemel, bel en eeuwigheid op
zij schniveu wil en dat vooruitgang noemt,
dan staat het dogma den vooruitgang in
den weg. Wanneer men deugd en vroom
heid als kwezelarij bespot, wanneer men
het verbreken vau den huwelijksband, de
verontchristeljjking van de school en vau
den Staat met alle krachten bevordert,
wanneer men de wetten van het recht en
der gerechtigheid over boord werpt en de
vuist van den sterkere in de vragen omtrent
het »mjju en dijn», zoowel iu het private
als in het politieke leven, laat beslissen,
dau belemmert bet dogma den vooruit
gaug eu God zij geloofd eu gedankt, dat
het hem belemmert, want voor zulk een
vooruitgang beware ons de genadige Hemel!
Volgens de nieuwe lijst vau de partjjeu
iu deu Rijksdag is de sterkte als volgt:
Duitscb-conservaïieven 75 leden eu 1 hos-
pitaut; vrjje conservatieven 89 leden; cen
trum 99 leden en 4 hospitauteu; uationaal-
liberalen 91 leden en 2 hospitanteu; Pool-
sche partij 13; vrijziunigou 35 leden; soci
alisten 11 leden; voorts 25 leden, waaronder
14 Etzas-Lotharingers, die zich bjj geene
party hebben aangesloten.
De ceutrumparly in den Rijksdag heeft
een voorstel iugediend van de volgende
strekking: Dienstplichtigen, die zich wijden
aan de studie der theologie van eeu kerk
genootschap, of vau eene met rechtsper
soonlijkheid bestaaude Kerk, zullen, voor
zoover zjj niet zelveu aanvraag doe. om
vroeger iu militairen dienst te worden ge
steld, tjjdens hunne studie tot huu 26e jaar
voorloopig niet in dienst worden genomen.
Wauueer zij binnen dien tjjd, op grond van
afgelegd examen, onder de candidaten voor
het geesteljjk ambt worden opgeuomen, of
de subdiaconaatswjjding outvaugenzullen
zjj, iugeval zij zich niet ter volbrenging
van den dienstplicht aanmelden, geheel eu
al van militairen dienst bevrijd blijven.
De Boulaugisteu hebben het plan
ontworpen om den 12 dezer, deu dag der
opening van de Kamers voor de berfstzit-
tiug, eene groote manifestatie ter eere van
deu Generaal op de Place de la Concorde
aan den dag to leggen. Dientengevolge is
in den Ministerraad besloten uitgebreile
maatregelen van voorzorg te nemen.
„Help! help!// schreeuwen Rika en Piet om
het hardst.
Dit hulpgeschrei brengt Willem tot bezinning.
Met een paar forsche slagen zwemt hij naar
Rika, en beurt haar arm zoover mogelijk boven
het water. Willem is een uitmuntend zwemmer,
en zij zjjn gelukkig kort bjj den oever. Als Rika
maar eerst gered is. Willem heeft slechs éen arm
vrjj, maar hjj heeft niet ver te zwemmen. Daar
op eens voelt Willem zich tegengehouden! Hjj
kan niet verder.
«Hulp!» roept hij met gesmoorde stem.
Het is malle Piet, die, op het punt van te
zinken, Willem's beenen heeft gegrepen, Willem
trapt en schopt als een wanhopige, maar Piet
laat niet los.
«Hulp!» roept Willem nog eens, maar zijn
geluid is reeds veel te zwak, om op éene van
beide oevers te worden gehoord. Nog éei a bo
ven menschel jjke poging om zich aan Piet's greep
te ontwringen
Dan zinken zjj weg in de diepte
Heel het dorp kwam in opschudding, toen
de vreeseljjke gebeurtenis bekend werd! Huive
rend vertelde de eene het aan den andere. De
meesten schudden het hoofd. Het was bijna niet
te begrjjpen, hoe zoo iets bjj stil weer en zon
der dat men bet van den wal had bemerkt, kon
plaats vinden.
//Laat ons spoedig samen naar oom Stavels
gaan!„ zei Grietje. „Het is niet goed, dat de
oude man het van vreemden hoort.//
Kees was dadelijk bereid om te gaan. Buiten
gekomen zagen zjj d;n dokter, zich haastig in
dezelfde richting begeven.
//Als het maar niet te laat is!» zei Grietje.
Kees riep den dokter achterna. Deze wendde
zich om, gaf door een driftig gebaar te verslaan,
dat zij sneller moesten loopen, en spoedde zich
Naar men verneemt, zullen nu ook
weldra de gedenkschriften vau De Persigny,
den vertrouweling van Napoleon III, het
licht zien. De erfgenamen van den Hertog
hebben het manuscript tot nu toe, uit een
gevoel von kieschbeid jegens de personen,
die betrokken waren bij de gebeurtenissen,
welke in de gedenkschriften verhaald wor
den, laten rusten, maar nu, na al die jaren
de meeste dier personen reeds ten grave
zijn gedaald, meenen zij het werk gerust
openbaar te mogen maken.
De eergisteren in Engeland versche-
uen bladen behelzen den tekst van het
charter, ouder dagteekening van den 29en
October door de Koningin bewilligd aan
de Britsche Zuid-Afrika Compagnie, ver
tegenwoordigd door de lords Abercorn,
Fife en anderen. Het charter geldt aller
eerst voor de territoriën benoorden Trans
vaal tusschen de Zambesi en de Limpopo
rivieren, naar men schat, een half millioen
vierkante mijlen bestaande. Het afgestane
gebied kan echter, onder goedkeuring van
de Britsche Regeering, onbeperkt uitgebreid
worden. Het charter behelst in 35 artikelen
bepalingen welke overeenkomen met die,
vastgesteld voor de Niger-, de Oost-Afrika-
eu de Noord-Borneo maatschappijen.
Sommige bladen, het charter behande
lend, erkennen dat de hoofdstrekking daar
van is, Transvaal aan de Noordzjjde in te
sluiten, en de verdere uitbreiding der Zuid-
Afrikaauscbe Republiek naar midden-Afrika
tegen te gaan. De Standard spreekt onver
holen bare vreugde daarover uit. Eindelijk,
zoo roept dat blad uit, is er paal en perk
gesteld aan het voottrrekkeu vau de Boereu!
In vele gedeelten van noordelijk Ita
lië' zijn de rivieren door de vele regens,
die in den laatsten tijd gevallen zijn, zoo
danig gezwollen, dat zjj buiten hare oevers
zijn getreden. Te Mantua zijn de laagste
gedeelten der stad reeds ondergeloopen. De
Panora is onrustbarend gewassen. De weg
vau Vignola staat blank; drie personen
zjjn verdronken, en de slagregen houdt,
volgens de laatste telegrapbische tjjdiug, nog
steeds aan. Ook de Po is bjj Ferrara boven
mate gezwollen.
Uit St. Petersburg verneemt men
dat de Czaar aan den Minister van Justitie,
die op reis gaat naar de Oostzee-proviuciëu,
verklaart dat Zijne Majesteit eene mati
ging van het gestrenge Regeeringsbeleid
over die provinciën allernoodzakkeljjkst acht.
verder
„Hij zal bij oom geroepen zjjn!// zei Grietje,
den pas versnellende. Haar vermoeden kwam
uit. Toen zj) de woonkamer binnentraden waren
de dokter en de huishoudster bezig, deu baas
naar zjjn slaapvertrek te dragen. Het gebeurde
met Willem was hem verteld geworden door
de huishoudster, die het van de buren had ver
nomen.
„Het was of meneer Stavels plotseling zjjn
verstand verloor,// zei de huishoudster. „De oude
man lachte en schreidde tegeljjk, zoo erg of zoo
aanhoudend, dat ik er geheel mede verlegen
werd, en de meid om den dokter heb gezon
den.//
Op die overspanning volgde een staat van
doffe gevoelloosheid, waaruit de zieke eerst na
drie dagen ontwaakte, maar hoe veranderd.
Baas Stavels was geheel tot kindschheid ver
vallen. Hjj scheen zich zoo goed als niets meer
te herinneren van alles wat in zjjn vroegere
leven was gebeurd. Slechts wanneer toevallig
Willem's naam werd genoemd, keek de oude
man voor een oogenblik ontsteld naar de dear,
om terstond daarop alles en allen om hem heen
te vergeten.
Nu Willem van het wereldtooneel verdwenen
is, komt, als baas Stavels sterft, heel zjjne nala
tenschap aan Grietje. Deze wil de verzorging
van haar oom voortaan niet meer aan vreemden
overlaten. Kees en Grietje bewonen nu het groote,
ouderwetsche huis, waarin het zonnetje van
Grietjes levenslust opnieuw haar intrek heeft
genomen, en nis het aardige, jonge vrouwtje
zich verheugt dat het huishoudbenrsje thans beter
gevuld is dan ooit, dan denkt zjj het aller
meest aan de weldaden; die zjj nu met onbe
krompen hand mag verrichten.
