NI EU WE
3
No. 1467.
ZonJag 17 November 1889.
146e Jaargang
Krankzinnigheid.
BUlTEiXIL A N 1),
BINNENLAND.
Een verschrikkelijke nacht.
Koloniën.
Wordt vervolgd.)
ABONNEMEWTSPBIJB
Per 3 maanden voor Haarlem t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het Buitenland 1,80
Afzsnderljjke Nummer0,03
Dit klad rertehfnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BDBlAïïi St. Janatraat Haarlem.
AGITB HA NOW AGITATE
PBIJS DBB ADVEBTE1TTIÉW
Van 1—6 regel30 Cents.
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlyk Maandag-, Woensdag
en Vrjdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KAPPERS k 1AUEEÏ.
Het aantal krankzinnigen neemt in onzen
hooggeroemden tijd van ontwikkeling en
beschaving in alle landen eu Staten der
oude en nieuwe wereld op ontzettende eu
onrustbarende wijze toe. Het aantal lijders
aan zielsziekte is in dertig jaar zesmaal
vermeerderd. Van ruim vijftien duizend
krankzinnigen in 1850 is het getal in de
Vereeuigde Staten van Noord- Atmrika b. v.
in 1880 gestegen tob bjjna twee eu negen
tig duizend, ofschoon het zielental niet
meer dan verdubbeld is.
Hooren wjj hetgeen een specialiteit voor
krankzinnigen, Dr. Maudsley, omtrent de
oorzaak der toeneming vau de krankziu-
heid zegt in zijn werk »over de pbysio-
logie en pathologie der ziel.»
Een der eerste oorzakeD, voor krankzin
nigheid, zegt deze beroemde geneesheer,
waaraan de beschaving schuld heeft, is de
algemeen heerschende vrees voor armoede
eu het onverpoosde jachtmaken op rjjkdom.
Velen kennen, helaas! iu onzen tijd geen
ander Evangelie dau alleen dat, 't welk
leidt tot »geldmakeu,» tot de zoogenaamde
verbetering van den maatschappeljjken
toestand. De meuschen worden enkel ge-
eerd om het geld. Iedereen wordt getaxeerd
en de bekwaamheden worden afgemeten
naar het geld, dat men bezit. Het geld en
niets anders bepaalt de maatschappelijke
positie, den stand.
Daarom doel iedereen dau ook zjjn best
om welstand te bereiken, om datgene te
verkrijgen, waardoor hg in eer en aanzien
stijgt. Dientengevolge wordt er in de groote
handelskringen op de ergerlijkste wjjze ge
speculeerd. Tal van lieden verkeereu bjj
het rijzen en dalen van de geldmarkt in
eene voortdurende spanning, in eene pijn
lijke en aangrijpende onzekerheid.
Onder de minder welgestelde lieden be
staat voorts eene vreeseljjke zucht naar
kleine winsten. De gemoederen worden
daardoor onophoudelijk gekweld en daarom
vindt men zooveel zenuwlijders in onzen
tjjd. De menscheu zijn in 't algemeen
kleingeestig en toch alles behalve bang
voor zoogenaamde kleine onrechtvaardig
heden. Wanneer de mensch in zjjn leven
slechts een ideaal kent, namelgk rjjk te
worden, dan kan men op zjjne zedelijkheid
slecht rekenen.
Maar om by de oorzaken der krank
zinnigheid te bleven; iemand die den gan-
achen dag vau schatten eu rijkdommen
droomt, moet meermalen geweldige schok
ken voelen, die zjjne gansche gemoedsge
steldheid in de war brengen. Elke teleur
stelling veroorzaakt hevige smarten. Wan
neer er crisissen in den handel komen,
geraakt de speculant in een toestand, die
der razerny beel dicht nabjj is. Maar ook,
wanneer hg niets anders heeft dau voor
spoed, loopt zjjn gezond zieleleven gevaar.
Hoevelen worden als ergerlijk waanwjjs,
FEUILLETON.
Vervolg
Te rekenen van 6 Augustus af stopt trein
44 niet meer aan het station IJ- De Directie.
En vandaag is het de vijfde, zegt Barto-
lomeo.
Dat had de stationschef vergeten. .Nu be
grijpt hij, aan welk verzuim hjj zich schuldig
heeft gemaakt, toen hij zijn collega in L. ant
woordde, alvorens zich te overtuigen, ot het nog
tijd was, trein 44 aan te houden; thans overzag
hij zijn vreeseljjken toestand, de dreigende ca
tastrophe.
Naar de signalen naar de signalen
roept hij met van opwinding trillende stem.
„Misschien kunnen wij den trein ophouden,
maar om Godswil, spoedig, want hij moet reeds
nabij zijn.//
Hij vliegt weg en drjjft Bartolomeo voor zich
uit, die mompelt: //Een beroerde geschiedenis.//
Juist op dit oogenblik weerklinkt een snel
gefluit en pijlsnel rijdt trein 44 door het station.
inderdaad als gekken met den vinger
nagewezen. Hoevelen heeft men niet on
uitstaanbare, onmogelijke menscheu voor
de samenleving hooren noemen! Het treu
rigste is, dat volgeüs gedaue waarnemingen,
verscheidene jonge mei^chen aan eene
krankzinnigheid lijdeu, welke zjj van de
ouders hebben overgeërfd. Ik durf be
vestigen, zegt Dr. Mandsley, dat vele kin
deren van ouders, die, zooals men het
noemt, »'t verbazend ver iu de wereld heb
ben gebracht,* iu hunne geestvermogens
jammerlijk waren gekreukt. Meermalen
vond ik het zieleleven van kinderen totaal
ondermijnd. Meermalen vond ik echter ook
bij kinderen van geldzuchtige ouders eene
iustinct-matige sluwheid en eene eigen
liefde, die walging inboezemen. Niet zel
den waren zij stomp voor zedeljjke in
drukken. Welwillendheid of toegevendheid
kenden zjj volstrekt niet.
Hoe ook anderen hierover denken, zoo
eindigt Dr. Mandsley zijne uitmuntende
betoogiug, ik kan mjjue overtuigiug niet
verzwijgen, dat de overdreveu zucht naar
rjjkdom, die het gansche denkvermogen
op dit eene punt vestigt, oorzaak is van
de onzedelijkheid en het physiek verval
der nakomelingschap en dat het gevaar
voor krankziuuig worden steeds toeneemt.
Mogen allen, die zich aan de door den
geleerden physioloog gebrandmerkte on
deugden overgeven, vau den weg der dwa
ling terugkeeren. Zg zeiven, hunne na
komelingen, ja de gansche maatschappij
zal er wel bjj varen
In de Beiersche kamer van Afgevaar
digden was eergisteren aan de orde het
voorstel der Centrumpartij, om de Regee
ring te verzoeken, de uoodige stappen te
doen om de Redemptoristen weder iu Beie
ren te kunnen toelaten. Geljjk bekend is,
had de Minister-President zich reeds vroe
ger ten gunste van dat denkbeeld uitge
laten, eu hg verklaarde zich nu ook be
reid, aau den weusch der voorstellers ge
volg te geven. Daar de Congregatie der
Redemptoristen indertjjd uit Duitschland
is verdreven krachtens de Rgkswet op de
JezuïüteD-Orde en daaraan verwante Con
gregatiën, moet de Beiersche Regeeriug
zich te dier zake tot den Bondsraad wen
den.
Nadat de linkerzjjde zich tegen het
voorstel had verklaard, werd het met 81
tegen 74 stemmen aangenomen.
Uit de akte van beschuldiging iu
het proces te Walovice (Oostenrjjksch Ga-
licië) tegen de landverhuizingsagenten zjju
nog eeuige bizonderheden te vermelden,
die de volslagen domheid der slachtoffers
en de ougeloofljjke afzetterjjen der beschul
digden in het licht stellen. Zoo werd b. v.
met behulp van een snorkenden horloge
maker den landverhuizers wjjs gemaakt
Halt, stop, schreeuwen de beide mannen,
alsof hunne stemmen door den machinist kunnen
vernomen worden, die slechts van de gedachte
vervuld is, den verloren tijd weer in te halen.
Sprakeloos zien de mannen elkander aan. llroo-
men zij, of is het werkelijkheid?
Trein 44 en trein 105, die met eene snelheid
van 30 kilometer in het uur elkander op de
zelfde lijn tegemoet rijden, moeten binnen weinige
minuti n botsen. Nog twee minuten, ja misschien
nog slechts een en de beide locomotieven rennen
op elkaar in, bruisend en snuivend als twee
vraatzuchtige slangen, die elkander in doodelijke
omarming omvatten, elkander wederkeerig ver
nietigen. Met het barsten van hel hout, het
knersen van de kettingen, het gekletter der in
atomen gebroken glasruiten en het sissen van
den in alle richtingen spattenden stoom mengen
zich de angstkreten der ongelukkigen, de ver-
wenschingen der gewonden, het rochelen der
stervenden.
En niets kan men doen niets!
Bjj zulke plotselinge rampen ontbreekt den
menschelijken geest vaak het element, dat hij
van noode heelt, om zjjne krachten aan te wen
den: de bezinning.
dat »de Amerikaausche Keizer» zooeven
getelegrapheerd had, dat hjj geen land
verhuizers meer gebruikeu kon. Op drin
gend verzoek der landverhuizers telegra-
pheerden dan de agenten aan »deu Atueri-
kaanschen Keizer,» in tegenwoordigheid
der zwaar beangste landverhuizers, om hun
ter wille te zgn, en »de Amerikaansche
Keizer» telegrapheerde hierop onverwjjld
terug, dat bij bjj uitzondering nog diegenen
zou toelateü, die dadeljjk vjjf-eu-twintig
gulden betaalden.
Ook vermomdeu de agenten zich als
militaire artsen en districts-controleurs eu
dreigden iu hunne valsche uniform de reeds
vroeger als schapen in kelders en stallen
gestopte landverhuizers, om huu nog spaar
penningen af te persen.
De Hamburgsche agenten trokken, zoo
als uit hunne boeken gebleken is, jaarljjks
240,000 florijuen netto uit huu haudel
in menschen.
Toen de rooverbende ook een Pruisischen
grensbeambte wilde omkoopeu, klopte zij
bjj een eerljjkeu man aau, die zijn chef
de vreeselijke dingen, die er plaats hadden,
bekend maakte.
Wat de arme landverhuizers, nadat zjj
te Oswiezim uitgeplunderd waren, nog be
houden hadden, werd huu door de helpers
der bende aldaar afgenomen.
In Amerika kwamen ten slotte de lieden
geheel berooid en hulpeloos aan, en dui
zenden hunner gingen daaf te gronde, ge
ljjk uit de rapporten van den Oostenrjjk-
schen consul is gebleken.
Het gerechteljjk onderzoek duurt nu
reeds een jaar. Driehonderd getuigen zjju
persoonlek opgeroepen om voor het gerecht
te verschijnen, en van vier honderd per
sonen zjjn schriftelijk verklaringen ge
vraagd.
Tu8schen de Kabinetten te Weenen eu
Berljjn zgn te dezer zake uitvoerige stuk
ken gewisseld.
Voortaan zal nu te Hamburg en te
Bretneu wel scherper toezicht worden ge
houden op de laudverhuiziugszaak.
Iu de Spaansche Cortes is een aan
vang gemaakt met de behandeling van bet
wetsontwerp tot invoering van het alge
meen stemrecht.
De Gouverueur van den Mexieaau-
scheu Staat Jalisco, Generaal Corona, is
te Mexico op straat doodgestoken door
een ontslagen politie-agent.
De moordeuaar is in handen van het
gerecht; men houdt hem voor krankzinnig.
Volgens de New-York Herald wordt
er tusscheu Noord-Amerika en de Sand-
wicas-eilanden onderhandeld over eeu nieuw
tractaat, waarbjj de Vereeuigde Staten de
ouafhankeljjkheid dier eilauden waarbor
gen, terwjjl de coutracteereude partgen
zich de bevoegdheid voorbehouden om
wederzjjds alle invoerrechten af te schaffen,
behalve die op opium eu sterke dranken.
De laatste sterren zjjn verdwenen, zware drup
pels vallen neder, de wind verdubbelt in hevig
heid, de bliksemstralen verlichten met witten
gloed de doodeljjk bleeke gezichten van den
stationschef eu Bartolomeo.
De laatste gaat naar het dienstbureau terug
met gebogen hoofd, slap neerhangende armen en
gedachteloos met de lautaarn zwaaiend, die hij
in de baud houdt.
Op den trap hoort men de stem van Favari's
vrouw, die, verschrikt door het noodweer, om
haar man roept. Maar Cesar antwoordt niet.
Als een waauzinnige loopt hij in de richting
naar Z. Waarom? Weet hij het zelf? Heeft hjj
wel een duideljjk begrip van wat hjj doet?
De regen valt bjj stroomen neder, de aarde
schudt onder de slagen van den donder, de
storm scheurt de takken van de boomen, rukt
de telegraafpalen omver, maar Cesar Favari hoort
noch ziet iets.
De rails van de spoorbaan glinsteren in het
licht van den bliksem, de regen gutst hem over
het gelaat; de hier en daar verspreid liggende
huisjes doemen vluchtig uit den nevel op; de
hooge toppen der populieren raken bjjna den
grond.
BATAVIA, 12 Oct. Het Ned. bark
schip MariaKapitein Markwardt, den
30en Juli jl. van Macassar vertrokken,
kwam den 13en Augustus jl. op de buiten-
reede van Meuado, hield daar op eu neer
eu kwam op koraalrotsen t6 recht.
Da Eugelscbe stoomer Theresa nam voor
f800 aan, het schip af te breugen, welk
aanbod werd geweigerd, waarop de Kapi
tein der Maria, om het schip niet om te
doen vallen, de masten liet kappen.
Toen de Theresa vertrok, zag de gezag
voerder, dat de Maria in open zee dreef
eu in brand stond, terwijl de Kapitein en
het scheepsvolk zich iu de sloepen naar
Menado begaven.
Eeu en auder schjjnt den Resident van
Menado aanleiding te hebben gegeven,
eene klacht bjj den Raad van justitie in
te dieaen. De Kapitein en het scheeps
volk werdea bjj huune doorreize van Me
nado uaar Soerabaja door den officier al
hier aan land geroepen, om een gerechte
lijk verhoor te ondergaan, dat nog niet
is beëindigd. (S. Hbl.)
Blijkens een van den Gouverneur
van Sumatra's Westkust ontvangen tele
gram, gedagteekend 8 dezer, is de Duitsche
bark Charlotte op de reede van Pecang
totaal verbrand, waardoor ook de lading,
die uit 1600 pikols koffie bestond, ver-
loreu ging. Menschenlevens waren daarbjj
niet te betreuren.
Een van den Resident van Japara
ontvangen rapport meldt, dat in den na
middag van 27 September jl. nabjj het
eilaud Mandalika eene prauw, waarin
zich eenige Europeanen bevonden, door
hooge zeeën is omgeslagen, ten gevolge
waarvan een hunner het leven verloor.
Men schrjjft aan het Dagbl. van Z. H. en
's Gravenhage:
Welken invloed zullen de talrjjke adressen,
aan de Eerste Kamer gericht, uitoefenen, wordt
door velen gevraagd. Zal zjj den moed hebben,
nu met zoo groote meerderheid door de Tweede
Kamer het wetsontwerp in het belang van het
land werd geacht, den strjjd voort te zetten?
Ik verwacht van hare meerderheid het ver
standig besluit, waardoor het ontwerp-Mackay
„wet// worde. Zij zal daardoor niet alleen velen
in den lande verplichten, maar tevens een recht
vaardige daad, verrichten.
Wat toch beoogt het wetsontwerp: alleen het
in geringe mate subsidiëeren van particuliere
scholen, waar kosteloos of tegen lagen prjjs on-
derwjjs wordt gegeven, en is dat niet rechtvaar
dig?
Die scholen toch, waarvan de kosten geheel
en al worden gedekt door particulieren, die tevens
bijdragen in de kosten der Staats- (gemeente-)
scholen, verschaffen Staat en gemeente een be
langrijk voordeel.
Moeten nameljjk die scholen worden opgeheven,
hoeveel zouden, vooral voor de groote gemeenten,
de uitgaven voor het onderwjjs niet stijgen!
Zonder een oogenblik adem te scheppen, holt
de stationschef voort.
Reeds het derde deel van den weg, tusschen
station IJ en Z. heeft hij afgelegd. Het is ver
wonderlijk, tot nog bemerkt men geen spoor van
het ongeluk. Als men alle omstandigheden in
aanmerking neemt, moet de botsing hebben
plaats gehad op minstens 3 K. M. afstand van
Z. Was hij wellicht het slachtoffer van eene zins
begoocheling, en was het wisselen der tele
grammen, het voorbjjgaan van trein 44, slechts
een droom geweest?
Neen, het is maar al te waar. Hij ziet de
dépêches met vurige letters voor zijn geest, hjj
ziet den jjlings zich voortspoedenden trein, die
zijne waarschuwing niet hooren wilde, maar be
sloten scheen, zjjn ondergang tegemoet te gaan.
En nu, daar moet het zjjn, waar de baan achter
het wachtershuisje links ombuigt. Voorwaarts,
voorwaarts, de ongelukkige ijlt verder, bereikt
bet wachtershuisje, de kromming der baan. Maar
hjj ziet niets anders dan deu schijn van den blik
sem, die over een verren afstand de voor hem
liggende rails met rossen gloed verlicht.
