N I E U W 1
No. 1499.
Woensdag 5 Februari 1890
Een belangrijk leervak op de
lagere school.
BUiTEIMLA !M D.
i.
De reis van den kleinen Frits.
ABOHHHMJBWTSjPBIJB
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het Buitenland
Aizonderlgke Nummer*
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B UB KA TT: St. Janstraat Haarlem.
AOITK MA HOW AGITATB
PBIJB DKB ADVEBTEKTlSÜH
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
Advertentiën worden uiterlyk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgever» KiPPESS k LAUSEÏ.
Behoort het zangonderwijs tot het pro
gramma der lagere school?
Om deze vraag met zekerheid te beant
woorden, moet eene andere voorafgaan,
namelijk: Wat is het doel der lagere
school en welke zijn de betrekkingen van
de leervakken tot dit doel?
Deze vraag wordt, waarschijnlijk wegens
hare algemeenheid, nagenoeg door iedereen
op dezelfde wijze beantwoord.
Mgr. Dupanloup zegt: »De lichameljjke,
verstandelijke, zedeljjke en godsdienstige ver
mogens, die de menscheljjke natuur eu de
waardigheid vau het kind uitmakeu, aan-
kweeken, oefenen, ontwikkelen, versterken,
veredalen en volmaken; tot den hoogstan
graad van kracht en werkzaamheid opvoe
ren; daardoor den mensch vormen en hem
voorbereiden om zijn vaderland te dienen
in de onderscheidene maatschappelijke be
trekkingen, welke hjj eens zal moeten ver
vullen gedurende zijn leren hier op aarde
en aldus, van eeue meer verheven denk
beeld doordrongen, het eeuwige leven voor
bereiden door het tijdelijk leven te verede
len, dat is de taak, dat is het doel der
opvoediDg, dat is de heilige zending van
de onderwijzers der jeugd.>
En op eene andere plaats waar er meer
spraak van is van de verstandelijke opvoe
ding, schrjjft dezelfde Kerkvoogd: >Uet
naaste doel, dat men zich in de studie
voorstelt, zegt een man van zeldzame on
dervinding, is wel juist het weten niet,
maar de oefening. Het geldt niet zoo zeer
de letteren, de geschiedenis, zaken die mo-
geljjk vergeten worden, maar het geheu
gen, het oordeel, die bljjven. Bij het eiude
der studiën zal de verstandelijke opvoeding
van den jongeling voortreffelijk zjju, niet
als hij zeer geleerd is, maar bekwaam om
veel te leeren.2)
De Heer GermaÏD, directeur van het la
ger onderwjjs bij het ministerie van bin-
nenlandsche zaken, gaat hand in hand met
den doorlnchtigen Bisschop van Orleans.
»De meuschen,» zoo schrijft hij, die
ernstig nagedacht hebben over de ware zen
ding der lagere school, erkennen eenparig,
dat het groote werk van den onderwijzer
vooral bestaat in de algemeene en wezen
lijke opvoeding, dat i3, in de harmonische
ontwikkeling der lichamelijke, zedelijke eu
godsdienstige vermogens, die in het kind
de menschelijke natuur en waardigheid uit
maken.
Opdat een leervak waard zjj op het pro
gramma te staan der lagere school, moet het
l) L'eufant, par Mgr. Dupinloup.
De l'éducation, Tome 111.
FEUILLETON.
Uit mjjn raam keek ik over de binnenplaat»
heen in het opkamertje, dat door de familie van
den kleinen Frits bewoond werd, zoo vertelt een
Parijzenaar. I)e vader was w. rkzaam in een
kleerenmagazjjn, de moeder, reeds grijs door het
zorgvolle leven op haar 44ste jaar, besteedde nu
het overige harer gezondheid in de bestiering
van het huishouden.
Van hunne vijf kinderen waren er drie bui
tenshuis; de twee overigen waren, een meisje
van 18 jaar, dat naaistertje was, en de kleine
gsbochelde Frits. Hij was de jongste uit een
dier Parjjsche huwelijken tueschen lieden, die
het grootste gedeelte van hun leven in onge
zonde magazjjnen en donkere benauwde winkel
tjes doorgebracht hebben, en in zoo hevige mate
door de Kngelsche ziekte aangetast, dat hij on
geneeslijk misvormd was.
Hjj wa» juist acht jaar oud; zag men echter
die iueengedrongene misvormde gestalte dan gaf
men hem ter nauwernood vijf; maar keek men
hem in het peinzende gelaat, beschouwde men
aan de volgende drie roorwanrden voldoen:
lo. De graad van moeilijkheid mag niet
boren de verstandelijke ontwikkeling der
leerlingen zijn verbeven.
2o. Het moet eene groote kracht hebben
als middel van algemeene vorming.
3o. Het moet voor alle leerlingen eene
wezenlijke waarde hebben, 't zij als on
misbaar middel ter verkrijging van nieuwe
kundigheden.
Is eene leerstof van weinig belaug als
factor in de algemeene opvoeding, dan
moet zjj verworpen worden, hoe nuttig
ook hare toepassing zy voor dit of dat
beroep. Men kan in onzen tjjd niet genoeg
op zjjne boede zyn tegen de overdreven
zucht orn telkens het getal der leervakkeu
te vermeerderen. De lagere school lang
zamerhand in eene beroepsscbool herschep
pen, is de toekomst der werkende klasse
in gevaar brengenom zaad uit te strooien
van nuttige begrippen, dat maar ont
kiemen kan en gedjjen in een welbereiden
grond. De lagere school kan slechts al
het goede voortbrengendat men met
recht van haar verwachten kan, zoo zjj
een school bljjft van volkshumaniora, waar
het lichaam versterkt wordt, het verstand
geoefend, het hart veredeld, de wil ge
richt, het karakter verbeterd en waar de
kinderen in staat worden gesteld om zelfs
het werk hunner eigen volmaking voort
te zetten.* J)
Dit alles kan men in enkele woorden
samenvatten. In de lagere scholen is ou
derwijs een middelopvoeding het doel.
Of nu het zangonderwijs er thuis be
hoort?
Dat de zang in het bereik der leerlingen
ligt is daardoor bewezen, dat zij reeds
zingen eer zy ter school komen eu dat
hjj ten allen tjjde in vele, zoo niet in de
meeste scholen wordt beoefend. Maar de
zang heeft ook eene groote kracht als
middel van algemeene vorming. De zede
ljjke invloed van den zang is van ouds
erkend en benuttigd. »De Hebreeuwen,*
zegt Fleurywisten dat woorden op maat
en zang in 't geheugen bewaard blijven.
Vandaar hunne zorg om liederen te maken
op de voornaamste gebeurtenissen. Zulke
zjju dis van Mozes, dat van Deboradat
van de moeder van Salomo eu zoovele
anderen, waaronder ook de psalmen vau
David. Deze gezangen, in de hoogste mate
ouderrichtend, zjjn vol van Gods lof, van
dankbaarheid voor Zjjne weldadenvau
zedelijke voorschriften en van al de ge
voelens, die den mensch moeten bezielen
in de verschillende toestanden vau zjjn
leven. Zoo werden de voornaamste waar
heden en de edelste gevoelens op eene
1) La ((neition Jel'enMignement élémentaire de» scien
ce» naturelle», de l'hygiène et de l'agrieulture dans lo»
écolei primaire», par A. J. Germain.
hem van naderbij, dat uitstekend voorhoofd, sag
men die donkere, bruine oogen, die zoo droevig en
denkend voor zich uit konden staren, men
had hem er ongetwijfeld 20 gegeven.
Door zijne zachte, innemende manieren, en zijn
bizonder ontwikkeld verstand, werd hij als om
strijd door vader, moeder en zuster vergood.
De dokter had hem het leeren verboden, maar
om bem eenige afleidiDg te bezorgen, bezocht
hjj toch de school; maar hjj bepaalde zich met
toe te luisteren en geen woord te verliezen van
hetgeen er werd gezegd.
Op zekeren avond zag ik hem, na het uitgaan
der school, tegen deu muur van het huis ge
leund staan. Zijne moeder waa uit om eenige
inkoopen te doen, zjjne zuster nog niet terug
van het magazjjn, hjj had de deur dus dicht
gevonden en was daarom zoolang tegen den
muur gaan staan.
Zooals hij daar stond, den blik strak op de
straat gericht vanwaar zjj moeaten komen, was
het hem aan te zien, dat hij zich in gedachten
op iets treurigs voorbereidde, maar er zich tevens
gelaten aan onderwierp.
Ik sprak hem even aan; zjjne donkere oogen
vestigden zich met eene uitdrukking van schrik
op mjj. Da«r kwam zjjne zuster geheel buiten
aangename wjjze in den geest der kiuderen
ingeprent.*
In Sparta, waar de lichaamsoefeningen
bij de opvoeding op den eersten rang
stonden, werd de verstandelijke ontwikke
ling verwaarloosd; de zang kwam er op
de tweede plaatshij werd er beoefend
om het gemoed der kinderen tot dapper
heid en vaderlandsliefde op te wekken en
ze voor buitensporigheid te behoedenook
tot vereering der goden.
Pythagoras plaatste het zaugouderwijs
aan het hoofd van zyn opvoedingsprogram
omdat hij meende, dat daardoor de ge
voelens en gemoedsbewegingen kouden
veredeld, de krankheden der ziel genezen
en de gezondheid van het lichaam kon
hersteld worden.
In Athene werd de jeugd bekwaam ge
maakt om volksdrama's op te voeren eu
goede liederen te zingen, ten einde in de
harten der kiuderen zedelijkheid, vader
landsliefde en levenswijsheid in te planten.
Aristoteles beweerde, dat de jeugd in
den zang moet onderwezen worden, omdat
hy ook aau de jeugd past en strekt tot
veredelingjvan het karakter, tot verzedeljj-
king en tot het betoomen van hartstochten.
(Slot volgt.)
Moeori dei Israelites et de» Chretien», psr l'abbé
Henry.
De nieuwe Minister van koophandel in
Pruisen is 47 jaren oud. Door zijne vroegere
studiën betreffende de Silezischo kolenmij
nen is hij van de aangelegenheden van
het mjjn werkersbedrjjf goed op de hoogte.
Hij is de schoonzoon van een der rijkste
en grootste eigenaars van mijnen in Sile-
zië.
De voornaamste leider van de Dnit-
sche socialisten, Liebkuecht, wijdt aan zijn
Nederlandschen collega de volgende, ver
makelijke openbare verklaring: In Reclit
voor Allen wordt beweerd, dat ik tot inyue
Berlynsche kiezers gezegd heb, dat ik myue
zienswijze omtrent het parlementarisme
gewyzigd heb en de oplossing vau het
sociale vraagstuk in deu Ryksdag verwacht.
Daar ook in Duitschland eenige pseudo-
revolntionuaire, anarchistische Schwachmati-
kusse (spotnaam voor zwakhoofd) zijn, die,
omdat ik geen liefhebber van phrases ben
zooals zij zelveu, mij gaarne bij de werk
lieden in diskrediet zouden willen brengen,
zoo verklaar ik hiermede dat ik uitdruk
kelijk heb gezegd: ik denk over het par
lementarisme in hoofdzaak heden nog pre
cies als in 1869, slechts heb ik sedert
myue zienswijze over de beteekeuis der
werkzaamheid in den Ryksdag in zoover
veranderd als de Rijksdag door de stichting
van het Duitsche Rijk de beteekenis heeft
adem aangeloopen en riep op een toon vol zelf
verwijt uit: «Ach Frits, mijn lieveling, hebt ge
op me gewacht, en waart ge ongerust?"
Neen, antwoordde hij op kalmen toon,
«niet ongerust; ik dacht alleen, dat ge genoeg
van mij hadt, en niet weer zoudt komen; ik
ben ook zoo ziekelijk en vervelend.*
O, gij ondeugd, bestrafte het meisje, en
bedekte hem met kussen, //hoe hebt ge zoo iets
kunnen denken.// Daarna zich met tranen in de
oogen tot mij wendende, sprak ze: //Hij is zoo
goed en lief, bij is onze vreugd, hjj redeneert
als een groot mensch! Hoe jammer, dat zijne ge
zondheid zoo slecht is. De dokter heeft gezegd
dat, als hij dezen zomer naar Berck kon gaan
om de zeelucht in te ademen en in het warme
duinzand te zitten, hjj waarschijnlijk beter zou
worden I Maar 't is zoo ver en 't kost zoo veel!
Maar ik wil het toch beproeven en mjjn best
doen zooveel te verdienen, dat hjj er heen kan
En het moedige jonge meisje werkte van den
morgen tot den avond om de benoodigde som
bjjeen te garen. Zjj plooide, stikte en zoomde
steeds door. Tot midden in den nacht hoorde
ik het eentonige geluid der naaimachine, zag
ik bjj het schijnsel der lamp de schaduw vau
verkregen van een vast punt voor den
hefboom der agitatie. De Radacteur van
Recht voor Allen kan, naar het schijnt,
my niet vergeveu, dat ik op het interna
tionaal arbeiderscongres te Parjjs het anti
parlementair profetendom bestreed en niet
van deuzeltden misselijken katzenjammer-
licheafkeer tegen het parlementarisme
vervuld ben als eeue spreekgrage predikant,
die gedurende eene geheels zitting bijna
eiken dag eene ellenlange redevoering van
stapel liet loopen zonder dat de burger
lijke maatschappij uit de voegen kwam!
Zoover Liebkuecht, die hiermede zijn
Nederlandsehen collega als «preekgraag
predikaat, anarchistisch zwakhoofd en
phraseur voor de geheele sociaal-demo
cratie in Duitschland volkomeu belachelijk
heeft gemaakt.
De Hamburgsche Senaat heeft een
voorstel in behandeling tot het aangaan
van eene geldleening van 7 millioen voor
aanleg van eene nieuwe haven.
Het sterftecijfer te Parijs is de vorige
week tot het normale cijfer teruggekeerd:
het was 1147. In de daaraan voorafgaande
zes weken zijn er 11.4-67 personen over
leden, tegen gemiddeld 6419 in hetzelfde
tjjdvak van vorige jaren. Men kan dus
rekenen, dat er in die zes weken omstreeks
5000 personen direct en indirect aan de
influenza zyn overleden.
De National weet uit betrouwbare
bron te melden, dat er in den gehouden
ministerraad een ernstig verschil van mea
ning ontstaan is tusschen den Minister van
Justitie en deu Heer Rouvier in zake de
vervolgingen, iu te stellen tegen de ge-
zen directeuren van het Comptoir d'Escompte.
Berichten uit Engeland beweren,
dat de Khedive Emiu-paeha de betrekking
van civiel Gouverneur van Oost-Soedau,
standplaats Soakim, heeft aangeboden, maar
deze daarvoor heeft bedankt, omdat hij
naar Wadelei terugkeeren wil en met
Duitschland onderhandelt over het uit
rusten van eene nieuwe expeditie.
Aan de Standard wordt uit Lissabon
bericht, dat verscheidene kooplieden voor
gesteld hebben dat de ontvangers van En
gelsche goederen daarvoor tien percent der
waarde als boete zuilen betalen, alvorens
de goederen worden geland.
Het te Lissabon verschjjnend dag
blad O Imparcial schrijft dat Majoor Serpa
Pinto zich naar de Vereenigde Staten zal
begeven om heil te zoeken voor zijue ge
schokte gezondheid. Het blad voegt er bij
dat de beroemde Portugeesche Afrika-reizi-
ger zich niet candidaat zal stellen by de
aanstaande verkiezingen, iets dat, naar wjj
vermeeuen, voor de hand lag, met het oog
op zijn toestand.
Het is te Napels onder de studenten
aan de universiteit tot wanordelijkheden
gekomen. De studenten kwamen in verzet
haar voorovergebogen gelaat.
De overige bewoners van het huis kenden
allen de geschiedenis van den kleinen Frit»; zjj
«erschaften du» volgaarne werk aan de zuster,
terwijl zjj Frits overal «taande hielden, hem
liefkoosden en lekkers gaven.
Zjj kreeg het al drukker en drukker; de spaar
pot, die in een donker hoekje van de kast stond,
werd al zwaarder; Juli naderde en met de aan
stalten voor de reis werd een begin gemaakt
door den aankoop van een lederen koffertje en
een reispak voor den ongelukkigen Frits, die
over niets ander» sprak tot zjjne vriendjes, dan
van de op handen zijnde reis, toen een treu
rig ongeval op eens aan allo schoone verwach
tingen den bodem insloeg. Het jonge vrouwtje
van een beambte op de vijfde verdieping had
aan de naaister haar trouwjapon gegeven, om
die eeuigszins te veranderen en op te knappen
voor de aanstaande wintervermakelijkheden. Zjj
was hieraan bezig, terwijl Frits met den inkt
koker speelde; op eens ontglipte hjj aan zjjne
magere handen, en een zwarte stroom vloeide
over het satijn der japon.
(Slot volgt.)