N I E II WE
No. 1500.
7 Februari i$90
154e Jaargang.
Een belangrijk leervak op de
lagere school.
B U IT E iM L A !M I).
II. (Slot).
FEUILLETON.
De reis van den kleinen Frits.
ABONNBMXNTSFB IJ8
Per 8 maanden voor Haarlem1
foor de overige plaatsen in Nederland fr. p, p.
Voor het Buitenland
Afzonderlijke Nummers
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUBBAU: St. Janetraat Haarlem.
0,86
1,10
1,80
0,08
AGITB MA NON AGITATE
PBIJS DBB ADVEBTBNTI^B
fan 1regel» 30 Cents.
Slke regel meer a
Groote letters wordeu berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensdag
en Vrijdag- avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers Kë PPEK8 te 1, A U It E Y.
Het is niet mogeljjk hier alle* aan te
stippen, wat beroemde en merkwaardige
personen over den zedeljjken invloed van
den rang hebben gezegd. De woorden van
den gemoedeljjkeu Overberg mogen echter
hier eene plaats vinden.
Indien de zorg om de kinderen
goede liederen te leeren, geen ander voor
deel had dan slechte te verdringen, hoe
zeer ware dan het zangonderwijs reeds aan
te btveleu! Dit leervak geeft echter nog
meer voordeel. Meu zal inoeiljjk, zegt esn
geleerd meuscheukenuer, een gemakkelijker
en krachtiger middel vinden, om de ge
voelens eu zeden der menschen te verbe
teren, dan de oefening in het zingen 7an
goede liedereu. Dit maakt de zielen zoo
van volwassenen als van kinderen gevoe
liger, zachter eu meer vatbaar van goede
leeriDgen en indrukken. Hoe ruwer de ge
moedsaard is vau sommige kinderen, des
te noodzakelijker en heilzamer is voor
hmne opleiding het zingen van goede lie
deren. Eene school, waar men het zingen
vljjtig en met kennis beoefeut, is verre te
verkiezen boven eene andere, die haar voor
't overige geljjk is. Naast deze voordeelen
heeft het ehristeljjk lied nog eene bizondere
kracht om de ware godsvrucht in de har
ten te doen ontkiemen, wassen en gedjjen.
Wat heef» de christeljjke zang niet reeds
in de zielen uitgewerkt! Hoe menige licht
zinnige is daardoor tot godsvrucht opge
wekt! Hoe menig wankeleud gemoed be
vestigd! Hoe meuigen gevoelloozen zondaar
heelt hg geroerd, hem tranen van berouw
uit de oogeu geperst, hem tot goede voor
nemens gebracht en daarin versterkt! Hoe
menig kommervol hart heelt er verlichting
in gevonden en kalmte! Zulk een lied roert
reeds bjj de lezing, maar hoe sterk en on
weerstaanbaar wordt die beweging door
eene passende melodie. Men denke niet,
dat deze invloed alleen door verfijnde zie
len waargenomen wordt; neen, ook de ge
wone man voelt de kracht van den zang,
ook in zjjn hart dringt hg tot in het
diepste door. De heilige zangen werken
bovendien het krachtdadigst wanneer zjj
door velen gezameulgk eu op plechtige wijze
worden gezongen.»
Wjj kunnen met Pater Fuhr besluiten.
Deze geleerde Priester zegt o. a.
»De zang is een voorname factor in de
opvoeding. Hg veredelt het gemoed, ont
wikkelt het schoonheidsgevoel, verzacht de
ruwheid van het karakter, trekt den geest
Anweimng mm tweekmiiMigen Schuluntsrricht iiir dis
Schullehror im Fiirstenthum Munster, tod Bernhard
Overberg.
(Vervolg en slot.)
O schrik! Met een kreet van smsrt en ont
steltenis vloog zij op, en wischte met de spons
den inkt vsn de japon af. Frits beknorren, neen,
dat kon zij niet; het smartte haar te sien hoe
ontsteld en verwezen hij er uitzag. Acht meters
waren geheel door den inkt bed rven! Wat te
doeof Het ongeval aan het vrouwtje vertellen en
haar medelijden inroepen ten gunste van den
OBgelukkigen jongen? Daar dacht ze niet sun; ten
eerste was zjj zelve niet rjjk en was deze japon
haar grootste schat, en ten tweede was het edele
meisje veel te trotsch om de ellende, die bin
nenshuis geleden werd, voor de blikken van eene
vreemde bloot te leggen. De eenige oplossing
harer waardig, was dus om naar de Bon Marche
te gaan en te trachten er de stof bjj te krjjgen.^
Acht metets van 15 franks, dat was dus een
totaal van 120 franks, eene groote bres in de
zoo zorgvuldig bgeengespaarde som.
Helaas! weg met alle plannen voor de reis.
Dit jaar kon er niets van komen! Zjj sloot haar
ongelukkigen broeder in de armen en begon
af van het gemeene en voert hem op naar
hetgeen edel en verheven is. Ja, de zang
is geschikt om in de harten der onschul
dige kinderen gevoelens te verwekken van
goddelyke liefde, van godsvrucht, van
geestelijke blijdschap en om deze tempels van
den H. Geest met een nieuwen glans te
sieren.»
De vraag of de zang voor het latere
leven eene wozeuljjko waarde heeft, kan
beschouwd worden als voldoende opgelost
door hetgeen wij reeds mededeelden.
Noemt Aristoteles den zang een vroolyk,
een edel tijdverdrijf en eeue uitspanning
na het werk, Ledeganck zingt in De Boek
weit'.
»Neen, de landman is thans
Noch aan feest noch aan dans,
Maar aan arbeid en zweet,
Die hg zingend vergeet.
En Tollens zegt:
AI wat leeft en braaf is zingt,
Zingen is de lust van 't leven,
't Zij de blijde veldjeugd springt,
Of de grgsheid zit te beven;
Alles stemt eu kweelt zgn lied:
Slechts de boozen zingen niet.«
God schonk den mensch deze edele gave
niet om in hem verborgen te big ven. Ook
wacht deze taal van het gemoed geene ont
wikkeling om zxch te openbaren. Zij
vertoont zich als van zelve. De wilde zingt;
het kind, van vreugde opgetogen, zingt;
de moeder zingt bij de wieg van haar lie
veling; een mensch, zelfs zonder opvoeding
zal luisteren naar een lied eu beproeven
om het na te neuriën; geen land bestaat
er, waar niet wordt gesougen.
Doch is dit talent door de school be
nuttigd en geleid, dan kan het den mensch,
die onder de zorgen des levens gebakt gaat,
het gemoed verlichten, zijne smarten leni
gen, zijne vreugde verboogen, zgn geest
naar boven voeren om hem te herinneren,
dat de aarde te laag voor hem is en zijne
bestemming hooger zetelt en edeler is.
Ja, naast godsdienst, lezen, schrjjveu en
rekenen verdient het zangonderwijs eeue
plaats op het programma van elke lagere
school. Het onderwijs moet echter verder
gaan, dan het zingen op bet gehoor. Het
zelfstandig zingen, het zoogenaamd lezen
kan de vruchten van het zangonderwijs
vermeerderen. Inderdaad wanneer de zang
kunst het eigendom der jeugd zal gewor
den zgn, zullen ook vaderlaudsche dichters
en componisten gaarne ter verspreiding van
goede liederen en toonscheppingen de han
den uit de mouw steken om door goede
liederen deu volkszang te verbeteren. De
veredeling van het volk zal daardoor be
vorderd worden in hooge mate en de Kerk
zal steeds in grooten getale mannen en
opnieuw haar arbeid.
In den winter, die nu volgde, had men het
hard te verantwoorden op het zolderkamertje.
Men had een natten herfst gehad, die aan de
gezondheid Tan Frits veel kwaad had gedaan;
al zijne gewrichten deden hem zeer,hg was koortsig
en had hevige hoofdpijnen, doen de dokter hem
onderzocht, schudde hg het hoofd en drong er
weer op aan, dat hij, zoodra het goed weer was;
naar Berck zou gaan.
Nu stond het plan dan ook vast; t mocht
kosten wat het wilde, einde Mei zou men ver
trekken en de naaimachine werd nut nog meer
ijver in baweging gebracht; tot later in den
nacht werkte zjj door.
Voor Frits had men een boek gekocht, met
niets dan afbeeldingen van zeegezmhten, havens
vol schepen, dat het aantal masten een bosch
geleek, zeestranden met steile ro sen en schui
mende golven, met hier en daar viiachersscliui-
ten, die met hare witte zeilen op meeuwen ge
leken. Hg sprak over niets dan de zee, zag baar
in zjjne droomen, ja zelfs overdag door dea grijzen
mist heen, die de binnenplaats omhulde; hij had
ziekelijke verlangens naar de zeekust, naar de
bruischende golven, naar de schepen, die met
volle zeilen het zilte nat doorklieven. Op den
•choorsteen lag e«ne groote zeeschelp, en uren
knapen vinden, bereid om Gods lof in Zjjne
tempelen op waardige wijze zingend te ver-
kondigeu.
Aan onderwijzers en onderwijzeressen de
eer, het voorrecht en de taak dien toestand
te scheppen en te bevorderen.
Op de mjjnwerkersvorgadoriug van laatst
leden Zondag te Essen, eigenlijk eeue ver
gadering van gedelegeerden uit de mijn
werkers in Westfalen eu de Rijnprovincie,
is het volgende besluit genomen:
»De door het bestuur der vereeniging ge
stelde eisch eeuer loousverhoogiug van 50
percent is niet te hoog.
»De verhooging behoort zoodanig te
worden gemaakt, dat het normaal mini-
mum-loon voor een houwer niet beneden
de 5 mark bedraagt.
»De eisch ter invoering van een werk
dag van 8 uren, met inbegrip van den
tjjd voor afdalen in de mjjn en terugko
men, wordt gehandhaafd.
»Dit besluit zal aan de districts-verga-
deriagen ter goedkeuring worden toege
zonden.
Er valt niet aan te twjjfelen, zegt
een der berichtgevers, dat de meeste
districtsvergaderingen zich wel met dit
besluit zullen vereenigen, ofschoou het
vooreerst nog slechts eeue theoretische
waarde beeft, daar er niets in voorkomt
van eene aankondiging omtrent dadelijke
werkstaking.
Te Keulen is Zondag eene groote
vergadering der Centrumpartij belegd tot
opwekking der kiezers met het oog op
den naderenden grooten strijd. Duizenden
menschen verdrongen zich in de reusachtige
zaal, waar de bijeenkomst plaats had en
begroetten met de meeste geestdrift deu
opperbevelhebber van het katholieke leger,
den onvermoeiden Windtborst, die met
vele andere leiders naar de hoofdstad der
Rijnprovinciën was gekomen om de strij
ders een hartelijk woord toe te spreken.
Nadat de president der vergadering en
twee andere heeren korte redevoeringen
hadden gehouden, nam Windtborst het
woord, om in eeue uitvoerige rede geestig,
gevat en beider als altijd, den stand van
zakeu uiteen te zetteu en te behandelen.
De grijze spreker deed voornamelijk uit
komen, dat er voor de Duitsche Katho
lieken nog veel te wenschen is overge
bleven.
Wanneet men ons vraagt, wat wi| wil-
Ibd, zeide Windtborst, dan antwoord ik
kort eu eenvoudig; Wij verlangen datgene,
wat voor den Culturbampf bestond.Daarmee
zijn onze eischeu duidelijk uitgedrukt. Ver
der moet de christelijke school weer ver
overd worden en de arbeids-wetgeving
worden uitgebreid. Windthorstdeeldedaarbjj
lang kon hij zitten mijmeren met de scbelpaan
zgn oor, om naar het geluid der zee te luisteren,
dat hij door de schelp van verre, meende te
hooren.
Het was een koude, vochtige winter, en ik
zag den knaap niet meer in het portaal; de
dokter had hem het uitgaan volstrekt verboden.
Van tijd lot tijd zag ik hem voor het venster
staan, waarvan het eene gordijn was opgehaald.
Zijne droefgeestige, ingevallen oogen staarden dan
voor zich uit, terwijl zijne magere vingers onbe
paalde vormen van schepen op het glas trokken.
Bemerkte bjj echter dat ik naar hem keek, dan
liet hij met eeu wilden rule het gordijn vallen.
Gure Maart kwam en nu zag ik hem ook niet
meer voor de glazen, zijne gewrichten deden hem
meer pijn, en de hoofdpijnen werden heviger;
zjjne beenen konden hem niet meer dragen, hjj
moest te bed blijven.
Hjj doorbladerde nu op zjjn bed voor de
honderdste maal zijn boek, want de gedachte aan
zijne reis had hij niet opgegeven, telkens en
telkens weer vroeg hjj aan zijne zuster: „wan
neer vertrekken we nu toch?// en als zjj dan
antwoordde dat men het goede weer moest af
wachten, dan antwoordde hjj: //Ja, maar ziet ge,
ik heb haast, erge haast, want ik wilde gaarne
heel spoedig beter zjjn, want dan zult ge niet
mede, dat, naar alle waarschijnlijkheid,
zijn weDSch in Tervulling zou gaan en de
nieuwe Rjjksdag onmiddellyk na zijne
bjjeenkoncst die wetgeving zou ter hand
nemen. Hg wees op de belangstelling, welke
de Keizer te dezen opzichte aan den dag
legt en op de benoeming van den nieuwen
Minister van Handel, welke zeer bemoe
digend is. De rede van den grjjzen leider
verwekte groote geestdrift. Herhaaldelijk
werd bij door donderend applaus onderbroken
of verwekte een geestig woord algemeens
vrooljjkbeid. Zelfs op straat bracht men hem
warme ovaties. De kansen der Katholieken
schguen in het Rjjulaud zeer goed te staan.
Alleen te Bochurn eu Dortmund schguen zij
door de sociaal-democraten te worden be
dreigden gceu wonder.De »KölnischeVolks-
zeitung» wijst erop, dat te Dortmund voor
ongeveer 40.000 Katholieken meest al
len arbeiders gedureude de 10 jaren
vau den Culturkampf slecbts v ij f Geeste
lijken zijn werkzaam geweest, d. i. éen
Geesteljjko op 7 a 8000 man! Eu ook nu
bedraagt het aantal Geestelijken nog slechts
éen op de 4000 personen. De oorzaak van
dit gemis aan Geesteljjkeu, die de beste
strijders zijn tegen het socialisme, is de
verba,'aning der Geestelijken Orden, waarvan
thans de verderfelijke vruchten zijn gerijpt.
Aan de Times wordt gemeld, dat
Notovitcb, die met zijue Russisch-Fransche
vlag te Parijs is gekomen om haar den
militaireu Gouverneur van Parijs, uit erken
telijkheid voor de woorden, die hij vroeger
ter aanprijzing van een bondgenootschap
met Rusland heeft gesproken, teu geschenke
aan te bieden, bjj zijne terugkeer in Rus
land voor het gerecht zal terschjjuen. Hjj
had namelijk van niemaud eene opdracht
ontvangen, om de verbroederiugsbanier aan
den militairen Gouverneur to overhandigen.
De Czaar zou zijne ontevredenheid over
dezen stap van Notoviich ondubbelzinnig te
kennen hebben gegeven.
De Frausche Kamer van Afgevaar
digden zet haar veldtocht tegen de uit
komsten der stembus voort.
Vele verkiezingen van de tegenstanders
der Regeering worden ongeldig verklaard.
Toevallig dat al de verkiezingen, welke in
Regeeringsgeest uitvieleD, onaantastbaar
zgn. De partyzucht bereikt in Frankrijk
eene onrustwekkende hoogte.
Arm Frankrijk, arm met al de rijkdom
men, door de natuur u geschonken!
De Heer Coulon, Directeur-Generaal
der posterjjen, enz., is dezer dagen van
zijne betrekking outbeven eu overgebracht
naar den Raad vau State. De post- en te
legraaf beambteD, bjj welke Coulon alles
behalve geliefd was, hebben daarop eeue
vergadering gehouden, om zgn beengaan
feesteljjk te vieren. Bjj die gelegenheid is
geducht van leer getrokken tegen Coulon,
waartoe misschien de opgewondenheid, ver
meer schreien!// En dan liet bij zich de namen
der steden opnoemen waar men langt kwam.
Hij kenda ze reeds alle van buiten; //Eerst
Chantilly, dan Clermont, Amiens, Abbeville, en
eindelijk de zee, als we daar maar eerst zgn,
dan doen mijne gewrichten mg geen pijn meer,
dan ben ik beter." En wachtende op dit tij Istip,
hield hij de schelp voortdurend bij zich, en met
het oor op de opening luisterde hij vol aandacht
naar het van verre komende geruisch dier zee,
die hem van al zijne kwalen moest verlossen.
Pasehen kwam, en ik vernam het eentonig
geluid der naaimachine niet meer, oftchoon het
schijnsel der lamp tot midden in den nacht
verried, dat men op wat in het zolderkamertje;
men waakte bjj h«t bedjvan het zieke kind. //Hg
ligt op het uiterste," zei de portierster op een
ochtend, terwgl zij naar gezonden, bolwaugigen.
jongen dichter tot zich trok, „het zal niet lang
meer duren Het arme ongelukkig kind,
het is eene uitkomst voor hem.//
Eenige dagen later ontmoette ik op het por
taal twee manneu in 't zwart; zij droegen eene
kleine kist, de familie volgde: het was de kleine
Frits, die eindelijk op reis ging, op reis naar
die geheimzinnige zee, naar het ongeziene eu
oneindige land.
