NIEUWE
No. 1540.
Zondag 18 Mel 1890
15de Jaargang.
agite ui non agitate
Een merkwaardig boek.
BUITENLAND.
Uitgevers KüPPERS LAUREY.
i.
HAARLIISCIIÏ
ABONREMENTSFBIJ8
Per 3 maanden yoor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het Buitenland
Afzonderlijke Nummer»
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B9SEAÜ: St. Janstraat Haarlem.
0,85
1,10
1,80
0,03
PK1JS DES ADVBBTENTllH
Van 10 regel»30 Gents.
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsrnimte.
Dienstaanbiedingen 25 Gents per advertentie k Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en Vrjjdag-avond voor 6 uur ingewacht.
De Amerikaansche schrijver George Ken-
nan heeft aan het einde van bet vorige
jaar een werk over Siberië gepubliceerd,
't welk bij de verschijning groot opzien
baarde. En nu onlangs heeft genoemde
auteur op dit werk een vervolg het licht
doen zien, dat niet minder merkwaardig dan
zjjn voorganger mag geheeten worden.
Terwjjl de Heer Kennan in het eerste
deel van zjjn werk het leven der naar Si
berië verbannen lieden op weg naar hunne
bestemmingsplaats en in de gevangenissen
schildert, houdt hij ons in het tweede deel
hoofdzakelijk bezig met het ontzettend lot
der tot dwangarbeid veroordeelde politieke
bannelingen in de mjjnen van Kara.
Ir. eene uitgestrekte Oost-Aziatische wil
dernis ongeveer 5000 mjjl van St. Peters
burg en 1000 mjjl van den Stillen Oceaan
gelegen, in een eenzaam, onbehaaglijk dul
van hot Jablonaigebergte in de onmiddel
lijke nabjjheid van Mongolië, vindt men
een aantal gevangenissen en koloniën van
veroordeelden, die bij de Russen onder den
naam vau »de rnjjnen van Kara« bekend
zjjn. Wanneer men in de nieuwsbladen
leest, dat het den Czaar behaagd heeft de
doodstraf van zekere nihilisten ie veran
deren in dwangarbeid in de mijnen, dan
worden daarmede de mjjnen van Kara be
doeld. De Heer Kennan bezocht deze rnjjnen
in den voorwinter van 1885. De Karamjj-
nen zjjn het particulier eigendom van den
Russischen Keizer en worden uitsluitend
ts zjjnen voordeele geëxploiteerd. Zij leve
ren een jaarljjksch bedrag van 400 pond
goud, dat in de particuliere kas van deu
Czaar vloeit. Al zijne goudmijnen in Oost-
Siberië, »de Kabinet-mjjneu* geheeten,
brengen hem jaarlijks 36000 pond goud op.
Tjjdens de Heer Kennan deze mijnen be
zocht, waren er 2507 tot dwangarbeid ver
oordeelden in de Kara-gevangenissen aan
wezig. De helft van deze ongelukkigen
werden streng bewaakt, terwijl de anderen
in barakken of in kleiue hutten buiten de
gevangenis woonden. Onder het getal 2507
zjju 6 a 800 vrouwen en kinderen begre
pen, die hunne echtgenooten en vaders vrij
willig naar de mijuen zjjn gevolgd.
De straftjjd van een Russischen banneling
in de Karamjjuen wordt verdeeld in twee
perioden. Gedurende de eerste, den proef-
tjjd, wordt hg streng bewaakt. Draagt zjjn
gedrag de tevredenheid van de gevangenis
autoriteiten weg, dan komt hij in de tweede
periode, welke de »vrjje afdeeling« wordt
genoemd. De tot dwangarbeid veroordeelde
mag dan met andere bannelingen, op wier
gedrag niets valt aan te merken, in barak-
FEUILLETON.
De historie der kookkunst.
Wjj zjjn overtuigd, zegt Dr. Kiese, een Duitsch
geneesheer, dat de kookkunst ten volle ie Iers
opmerkzaamheid verdien?. Volgens het oordeel
van deskundigen kan de mensch, zonder er
nadeelige gevolgen van te ondervinden, niet
van éene soort voedsel leveu, zooals b. v. het
paard van haver of de haas van koolbladeren.
Daarom is het reeds van de vroegste tijden af het
streven der menschen geweest, om niet alleen
verscheidenheid in de spjjzen, maar ook in de
toebereiding te verkrijgen.
Reeds in het jaar 494 v. Chr. legde Archi-
stratus van Syracuse, een tijdgenoot van Pericles,
zich jjverig toe op het bestudeeren vau de soort en
de bereiding van het menschelijk voedsel, en vond
veel bewonderaars, die volgens het gebruik van
dien tijd een soort van school om hem vormden.
Hjj goot zjjne opmerkingen over de kookkunst
en de keuze van voedingsstoffen in een gedicht,
dat door den Romeinschen dichter Aennius Q.uiu-
tus, die in 240 v. Chr. leefde, in het Latijn
vertaald werd, en dat onder Lucullus, Apicius en
andere Romeinen zeer hoog geschat werd en als een
orakel gold. Een deel van den inhoud van dit oud
gedicht werd in het jaar 1800 door den Fran'schen
dichter Berchoux, onder den titel van „la.Gastro-
nomie//, in het Fransch vertaald, en ook deze
keu of met zjjue familie in zjjn vrjjeu tjjd
voor zich zelf werken en geniet tevens een
zekeren graad van vrijheid. Aan het einde
der tweede, de zoogenaamde beterschaps
periode wordt hjj als kolonist voor het
overige van zijn leven, naar het eene of
andere deel van Oost-Siberië gezonden.
Tjjdeus het bezoek van den Heer Keu-
nan bestonden er zeven tot de strafkolonie
behoorende gevangenissen, waarvan er
twee de eene voor mannen, de andere
voor vrouwen de politiekegevange
nen opnamen; ook deze beide gevangenissen
hadden hare >vrjje afdeeliug*, welke toen
maals uit twaalf of vjjftieu mannen en
vrouwen bestond, die in hunne eigene
hutten woonden. De toegang tot de ge
vangenissen der gewone misdadigers werd
den Heer Kennan en zjjn begeleider, krach
tens zijne aanbevelingsbrieven, zonder be
zwaar ouverwjjld vetoorloofd. De gevan
genissen zijn alle, zonder uitzondering, iu
sanitair opricht iu een met elke bijschrij
ving spotteudeu toestand.
Yan bizouder belang is in het boek vau
den Heer Kennan de beschrijving van de
behandeling der d politieke* gevangenen iu
Kara. De Heer Keunan was iu het bezit
van een aanbevelingsbrief gericht aan eene
der gevangenen, Mejuffrouw Natalie Arm-
feldt.
Vermits hij wal begreep, dat de toe
stemmingmet de politiekegevangenen te
mogen spreken of ben slechts te mogen
zien, hem niet zou verleend worden, besloot
hij, zonder verlof, de gevaugenen in 't ge
heim te bezoeken. Het gelukte hem, binnen
vier-en-twintig uur, bij afwezigheid van
den Commandaut, driemaal Mejuffrouw
Armfeldt, de dochter van een hoog geacht
Russisch Generaal, iu de vrije afdeeling
te bezoeken en de andere apolitieke* ge
vangenen in hunne hutten bij elkaar te
treffen. De beschrijving van het leven dezer
gevaugenen vormt het belangrijkste deel van
Keunans boek.
In het jaar 1880 waren er in de mjjnen
vier politiekegevangenen, die als dis
ciplinaire straf,aan hunne kruiwagens waren
geketend. Deze straf wordt ook thans nog
door de wet toegelaten en door den Com
mandant toegepast. Aan het einde van
datzelfde jaar werd den gevangenen het
schriftelijk verkeer met hunne bloed- en
aanverwanten verboden en ten slotte de
vrije afdeeliug* opgeheven. De leden ervan
werden opnieuw geboeid naar de gevange
nis gezonden waar hen de helft van het
hoofdhaar werd afgeschoren. Een jong
rechtsgeleerde voor de toekomstige behan
deling vreezeude, schoot zich dood, een
andere hing zich op, een derde vergiftigde
zich en eene vrouw werd waanzinnig. Zelfs
vertaling vond grooten bjjval bij Cambacères,
markies Cusy en andere gastronomen uit den
tjjd van het eerste keizerrijk.
Het oudste Fransche werk op het gebied der
kookkunst zjjn de geschriften van Taillevent,
den kok van Karei VII. Deze geeft eene uitvoe
rige beschrijving van de glansrijke maaltijden,
waarbij verzen, geestige gezegden evenzeer als
de door Taillevent uitgevonden en samengestelde
spijzen eene groote rol speelden. Onder deze
merkwaardige gerechten vindt men stekelvarkens
met oranjeappels gestoofd; reigers die in bour-
gognewjjn gestoofd en dan weder met hunne
vederen bekleed, in natuurlijke, opgerichte hou
ding werden voorgediend; steur in azjjn gekookt
en met gebraden pieterselie opgemaakt; wiide
zwijnen in hun geheel in rom gebraden;jonge
hoenders, patrijzen en kwartels in suiker inge
maakt; dolphijnen van amandelgebak; oranje
appels in spek gebraden; en bovendien een
groot aantal dranken uit verschillende soorten
van wjju en kruiden samengesteld, die men in
onzen tijd met den naam //bowl" bestempelt.
Ouder Lodewjjk XII werd het aantal kook
boeken reeds grooter, waaronder „l'Ecole des
Ragouts" van De la Varenne, keukenmeester van
den Markies d'Uxelles, eer.e eerste plaats inneemt.
Dit boek is hoofdzakelijk gewijd aan het berei
den van ragouts, eene samenstelling van ver
schillende vleeschsoorten, die, in k'eine stukjes
gesneden en met eene pikante saus overgoten,
zoo zijn toebereid, dat men de soorten vleesch
de toenmalige Commandaut Kononowitch
achtte de bevelen van de Regeering te
gruwelijk. Hij nam zijn ontslag en schreef
een brief aan den Minister, waarin hij
dezen op vrijmoedige wijze den raad gaf
een beul te zenden als Commandant, wan
neer de gevangenen volgens de nieuwe
verordeningen moesten behandeld worden.
Slot volgt).
Iu den Duitschen Rijksdag beriep de Minister
van Oorlog zich op de vertrouwelijke gedueh-
tenwisseling over het militaire ontwerp ih
den boezem der commissie. Bij de organisatie
van het leger, waarbjj niet in een oog
wenk alles te geljjk iu te halen is, moet
men zooveel mogelijk met de andere Staten
op gelijke hoogte blijven.
Graaf Moltke zeide, dat ondanks alle
vredelievende verzekeringen in het buiten
land, men toch voor zijne veiligheid zelf
maatregelen moet nemen; bjj twijfelt niet
aan de vredelievendheid van alle Regeerin
gen, maar zekerheid kan men slechts zich
zelf verschaffen: hoe beter de krijgsmacht
georganiseerd is, hoe geschikter zij is voor
den werkelijken oorlog, des te meer zullen
andere Staten vredelievend gezind zjjn.
Hoeveel geld de verdediging ook moge
eischen, men bedenke toch, dat indien wjj
daarvoor geene uitgaven hadden gedaan,
de schitterendste finauciëele toestand den
vijand niet uit het land zou houden.
Richter betoogde, dat als het voorstel tot
verhooging van de legersterkte op vredes-
voet moot worden gemotiveerd door eene
dergelijke iu Frankrjjk, dan daaraan ook
verbonden moest zijn eene verkorting van
deu diensttijd. Ook voor Duitscbland zou
een tweejarige diensttijd voldoende wezen.
De Rijksdag behoort in zulke gewichtige
zakeu naar eigen oordeel te handelen, en
niet alleen op het gezag van twee uitste
kende militairen beslissen.
De Minister van Oorlog zeide, dal vroeger
nooit beweerd is, dat het tjjdperk voor
nieuwe militaire orgauisaties voor goed zou
gesloten zijn.
Door Wiudthorst werd voorgesteld de
benoeming eener commissie van 28 leden,
welke ook de quaestie onderzoeken kan:
le. eener jaarlijks vast te stellen vredes-
sterkte, 2e. eener verkorting van deu
diensttijd.
De Minister van Oorlog verklaarde, dat
de verbonden Regeeringen een wetsont
werp voorbereiden betrekkelijk de leger-
organisatie met tweejarigen actieven <^ienst;
dit zal ge'egenheid geven tot overweging
dezer quaestie, maar thans kunnen de bonds-
regeeriugen in dit opzicht geene conces
sies doen.
niet van elkander kan onderscheiden.
In het jaar 1655 verscheen bjj Jean Gaillard
het werk //Pastissier Elzepries," waarin men o a.
voor de vastendagen meer dan zestig verschil
lende recepten van eierspijzen vond.
De oorspronkelijke uitgave vau dit boekje,
in blauw marokjjuen band, is bovendien nog
merkwaardig, doordat bet meermalen op open
bare verkoopingen van oude verzamelingen boe
ken werk gepresenteerd en er aanzienlijke som
men voor werden betaald.
Uit den tijd van Lodewijk XV, toen do fijne
keuken van Lodewijk XIV tot eene ontzagljjke
hoogte werd opgevoerd, dateert het merkwaar
digste kookhoek, dat van den Heer Le Bas,
achter welke naam de Heer De Béchamel, Mar
kies De Nointel, zich verbergt. Onder zjjne uit
vindingen behooren in de eerste plaats de warme
pasteien en bovendien de beroemde saus, die
nog in onzen tjjd zjjn naam draagt.
Dit boek bezit verder de eigenaardigheid, dat
het in verzen is geschreven en dat bij elk ge
recht eene bekende melodie is aangegeven, waarop
men het recept onder het bereiden der spjjzen
kan neuriën. Waarlijk een goed middel om
recepten spoedig en voor altjjd van buiten te
leeren.
Tot dien tjjd waren de Duitsche kookboeken
bijna geheel samengesteld uit Fra sche recepten,
totdat later de gewezen Hannoversche Opperhof
maarschalk Von Marlortie zich bizonder ver
dienstel jjk maakte met het schrjjven van twee
Aan het slot der zitting heeft de Secre
taris Malthzahn, naar aanleiding van eene
opmerking van Richter, verklaard, dat in
derdaad een deel der laatste rijksleening
een tjjdlang in handen der bankiers geble
ven is, die de lesning hebben uitgegeven,
maar het volle bedrag dier leening is niet
temin te rechter tijd in de rijkskas gestort.
Een 700-tal Hamburgsche dokarbei
ders heeft het werk gestaakt.
De kassier der werkstakeude metselaars
is met de noorderzon plus de kas van
30,000 mark verdwenen.
De Fransche Kamer van Afgevaar
digden heeft de nieuwe redactie tot wjjzi-
ging der wet van 1884 betreffende de
werklieden-syndicaten goedgekenrd. In de
couloirs wordt geloofd, dat de Senaat haar
zal verwerpen.
Een eigenaardig proces zal voor de
Rechtbank der Seine in behandeliug komen.
Zekere Heer Pron was beambte bij den
grooten lombard te Parijs.
Bjj eene huiszoeking in de bekende »can-
tiue* van Generaal Boulanger was door de
politie een visitekaartje met den naam
Pron gevonden. Verdacht van Boulangisme,
werd de man uit zjjne betrekking ontslagen.
Later is bet gebleken dat niet Pron,
maar zekere Aribart, een restaurateur,
wien hjj gewoon was zijn middagmaal te
gebruiken, het bewuste visitekaartje aan
den Generaal had gezonden. Daar het Pron
niet gelukt is in zjjne betrekking hersteld
te worden, heeft hjj Aribart iu rechten
aangesproken tot uitbetaling van eeue scha
devergoeding van 40,000 frs.
De Italiaansche Minister Crispi ver
klaarde in de Kamer bij de beraadslaging
over de begrootiug van buitenlandsche
zaken, dat de buitenlandsche staatkunde
der Regeering geen staatkunde van oorlog,
maar van vrede is. De tractaten, die Italië
gesloten heeft met Duitscbland en zjjn
bondgenoot zjjn van defensieven, niet van
offensieven aard. Hij ontkende dat de staat
kunde, voortvloeiende uit de boudgenoot-
scbappen, Italië leidt tot groote militaire
toerustingen. Italië is in alle quaestiëu met
den meest mogelijken tact tusschenbeide
gekomen.
Het Oostenrjjksch Huis van Afge
vaardigden is met de begrooting gereed.
Zjj is meer dan in evenwichtmet
548,820,006 florjjnen aan outvangsten en
548,303,035 aau uitgaven,
Ji. Woensdag werd de Internationale
Landbouw- en Landhuishoudkundige Ten
toonstelling te Weeuen plechtig geopend
door Keizer Frans Jozef.
Te Praag heerscht eene werkstakings
koorts onder de werklieden aan de machi
nefabrieken. Er hebben ernstige gevallen
degeljjke boeken //Das Menu" en „Fcine Kiiche."
Het eerste bevat niet alleen menu's voor eiken
dag van het jaar, maar bovendien een aantal
historische menu's, die de schrijver met zorg
uit alle tijden en vo'ken heeft verzameld. Zjj
beginnen met een spijskaart der Welfscbe Vor
sten bjj een feest in het jaar 1148, waarop
ossen, marmotten, bevers, wilde zwijnen, beren,
korhoenders, zwanen en zalm worden aange
geven, terwjjl baringen en stokvisch als eene
zeldzaamheid er op vermeld staan.
Dan volgen kolossale menus van hofdiners
uit de 16e eeuw, waarvan een enkele gang vol
doende 'zou zjjn voor een geheel diner in onzen
tjjd. Verder vinden wij de menu's van een diner
bij den Prins Louis de Bourbon-Condé op 9
Augustus 1652, waarvan elke gang uit veertien
schotels bestond en waarbjj de prijs van 1860
livres staat aangegeven.
De heer Von Malortie maakt verder melding
van menu's vau de Hertogin De Berry, Koning
Louis Philippe, van den Koning en de Koningin
van Pruisen bij gelegenheid van de kroning in
Koningsbergen, van den Onderkoning van Egypte
bjj de opening van het Suez-kanaal en van nog
een groot aantal historische diners uit den tegen-
woordigen tijd, waaronder de Rjjksvisch-maaltjjd
en de groote Rjjks-wijnproef van den Duitschen
Rijksdag; terwjjl hjj ten laatste ook nog eenige
menu's aanhaalt van diners door vegetariërs ge
geven.
