No. 5568
Zondag 27 Jail 1890
15de Jaargang.
Eene merkwaardige getui
genis.
HEITEL LA N d.
Ml /üÉb»
mmssm.
Eene verschrikkelijke jacht.
ABOHKSMSUT8PJ8IJ8
Per 3 maanden voor Haarlem
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p, p.
Voor het Buitenland t
Afsonderljjbe Nummers
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BDfillAQ! St. Janstraat Haarlem.
AQ-I1J3 MA HON AGITATE
?aiJ3 DEB ADVEBTBNTIfiBT
Van 18 regels 80 Cents.
Slke regel meer 5
Groote letters wordon berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
Ad ver ten tie n worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en V rjjdag-avond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KüPPERS LAUREY.
Onlangs deelden wij aau oaze lezirs in
enkele woorden mede de hoogst belang
rijke getuigenis, welke de Duitsehe Rijks-
Commissaris, Majoor Von Wis3mann, heeft
afgelegd omtrent het Katholieke Missiewe-
zeu in Afrika. Wij zijn thans iu staat zijne
getuigenis in haar geheel, zooals hij haar
aan Die Post schreef, mede te deeleu en
achten haar van zoo groot belang, dat wij
ze hier laten volgen.
»0mtreut hetgeen ik van de Proteslant-
sche Missiën in Afrika heb gezegd, aldus
schrijft Von Wissmann aau bet genoemde
orgaaD, verzoek ik u het volgende te pu-
bliceeren, vermits het mij, hoofdzakelijk
wegens den tegeuwoordigen staat mijuer
gezondheid niet mogelijk is de vele schrif
telijke aauvragen te beantwoorden. Ook
wensch ik de iugezoudeu artikelen, speci
aal dat, hetwelk in _de lagliclié- Rundschau
van 3 Juli door Dr. Wumeck geschreven
is en dat vau groote onkunde getuigenis
geeft, voorloopig door het navolgende te
rectifioeeren. De oorsprong vud alle ver
klaringen mijner mededeeliugeu is in eeu
ouderhoud met den redacteur der M. A.
Zeitung en met een heer, die van Egypte
uit voor de Times schreef, te zoeken. Beide
heeren hebban slechts Protestantsche en
Katholieke Missiëu uit elkaar gehouden en
dieutengevolge mijne meeuiugeu over de
Eugelsche Missiën ook op de Duitsehe toe
gepast, terwijl mjjne woorden iu de biadeu
steeds werden verminkt en verdraaid. Ik
constateer allereerst dat mijn verwijt, po-
litieken invloed uitgeoefend te hebben, niet
de Duitsehe Missionarissen treft. Het
voornaamste gedeelte van mijn gesprek met
bovengenoemde hesreu was over de waarde
der onderscheiden Missiën, beschouwd als
de thans bestaande beschavings-factoren in
Duitsch Oost-Afrika. In dit opzicht ver
dient ongetwijfeld de Katholieke Missie den
voorrang en ik gaf daarbij te kennen, dat
niet slechts het veeljarig bestaan en de
groote ervaring der Katholeke Missiona
rissen daarvan de oorzaak is, maar ook de
leiding der Missiëu zelve. De tucht der
Katholieke Kerk is naar miju oordeel de
hoofdfactor voor het succes van het Room-
eche zendingswerk. De omstandigheid, dat
de Katholieke Missionarissen uittrekken,
om tot aau bet einde van hun leven te
arbeiden (een verlof om terug te keeren
wegens ziekte is slechts uiterst zeideü) en
het" feit, dat de eeredienst der Roomsch
Katholieke Kerk met zijn uitwendig ver
toon een grooteren indruk op de wilden
maakt dan de nuchtere vormen vau den Pro-
FEU1LLET ON.
Vervolg en slot.)
Bliksemsnel vlogen wij den hoek van den berg
om en kregen zoo de groote machine in het oog.
Maar wij kwamen vooruit: de afstand vermin
derde merkbaar. Zouden wij haar nog iu tijds
inhalen? De sneltrein kon hoogstens nog 5 a 6
mijl van ons zjjn verwijderd.
De gevangene, die zag, dat hij achtervolgd
werd, scheen uit den tender te kijken en een
geschikt oogenblik af te wachten, om er af te
springen; maar zijne machine bad zulk eene ge
weldige vaart, dat hij het niet scheen te durven
wagen
Leg het geweer op hem aan en roep hem
toe te stoppen! zeide ik tot den wachter; maar
deze had, in de groote haast, zijn wapen op den
kolenwagen laten liggen en klemde zich half
dood van angst aan den muur van den tender
vast.
Mijn stoker Henry was toen nog een jongen,
doch een moedige, flinke vent. Ik belastte hem
met de verdere leiding van de locomotief en pakte
zelf het geweer aan.
Nu kwam ik naar buiten op de loopplank,
legde op den gevangene aan, en riep hem toe,
e stoppen.
t
testantschen godsdienst, zijn de oorzaken
"van het veel grooter succes der Rocnsch
Katholieke Missiëu. Hij, die de Afrikaueu
of andere wilde volken van nabij kent, zal
het met mij ec-na zijn, dat een begrip van den
Christelijken godsdienst der liefde bij vol
keren van zoo weinig beschaving met te
verwachteu i3, dat dus de juiste weg voor
Missiën deze is, dat men den wilde tot een
booger wezen vormt en hem dan het be
grip van deu godsdienst tracht iu te boe
zemen. Zulks wordt door de Katholieke
Missionarissen gedaau, naardien zij de
spreuk volgen: »Labora et ora», en niet
zooals de Protestantsche Zendelingen de
voor volkeren van hoogere beschaving pas
sende spreuk: »Ora et labora.»
EaDe andere buitengewoon belangrijke
oorzaak van het groote succes der Roomsch
Katholieke Missiën is het van vele kanten
fel bestreden opkoopen van kinderen der
slaven. Reeds op zich zelve beschouwd is
deze handeling een uitmuntend werk, wan
neer men bedenkt wat er van de ver van
hunne geboorteplaats verwijderde, vau hunne
ouders weggeroofde kinderen zoude wor
den. Voorts stelt dit opkoopen van kinde
ren do Missionarissen iu staat, deze nog
te leiden en te vormen wezens zoodanig
ouder hunne bescherming te nemen, dat
er iets goeds van hen kau worden. Ik
ken geene enkele Protestantsche Missie in
Oost-Afrika, welke eeu dergelijk materiaal
voor haar arbeid ter beschikking heeft.
Zelfs waar Piotestantsche Zendelingen de
ouders ervoor betalen, dat zij hunne kinde
ren, al is het slechts voor enkele uren
naar de zendingsscholen zenden, was het
succes van weinig bcteekenis. Ik heb jonge
(Protestantsche) Zeudelingen gekend, die
in Afrika aaugekomen, bitter teleurge
steld waren en die gaarne om deze reden
weder naar hun vaderland wilden terug-
kteren, waar zij eeu meer looueuden arbeid
zouden vinden.
Dat ik de Protestantsche Missiëu nim
mer moeilijkheden of hindernissen iu Oost-
Afrika in den weg heb gelegd, maar ze
steeds, waar bet eenigszins mogelijk was,
ueb geholpen en gesteund, zulks kau ik
bewijzen door de vele brievea vau dank
betuiging, welke ik zoowel van Eugelsche
als Duitsehe Missioaarrissen heb ontvan
gen. Dat ik echter geloof, dat bij eene
goede leiding deze Missiën oneindig meer
kunnen tot staud brengen, dat ik de kolos
sale sommen voor Eugelsche Missiën, die
volgens mjjne overtuiging in geene ver
houding staan met de resultaten, beter
besteed zgu willen zieD, dat wil ik hier
en overal elders herbalen. Ik zou niet
gaarne feiten noemen, die mij juist in de
laalste jaren aanleiding konden geveD,
Blijkbaar verstond hij mijn wenseh verke rd
en was misschien ook verschrikt over de razend
vlugge beweging. Kort en goed, op het zien
van het geweer, sprong hij van den tender af,
en stortte hals over kop van de berghelling af.
Ik zag, toen wij die plaats voorbijsnelden,
hoe hij wegrolde.
De locomotief van den bouwtrein liep nu alleen
voort en ik moe3t die stilhouden, wanneer het
maar eenigszins mogelijk was.
Wjj naderden haar langzamerhand en ik mocht
mijne machine niet meer stoom geven. Maar tot
mijn vreeslijke spijt wist ik niet, hoever de
sneltrein nog van ons was verwijderd. YV anneer
onze eigene hooge wielen slechts in de rails ble
ven! lie locomotief schudde namelijk heel ge
vaarlijk van deu eenen kant naar <Jen anderen,
en ik vreesde elk oogenblik, dat wij ontsporen
en in den vreeslijken afgrond zouden storten,
terwjjl het, hoewel het gelukkiger zou geweest
zijn, niet te verwachten was, dat hetzelfde met
de andere locomotief zou gebeuren, dewijl deze
op kleinere wielen liep.
Die moest ik bereiken, of alle passagiers voor
ons waren verloren Aanhoudend gaf ik nood-
sigualen, in de hoop, dat de machinist van den
trein ze zou hooren. Het ergste was, dat deze
ons, door alle bochten, die de wegmaakte, niet
kon zien, en het geraas, dat zijne eigen machine
maakte, verhinderde hem, onze signalen te
hooren.
Nog gauwer, Henry! riep ik myn stoker
mijne belangstelling iu de Protestantsche
Missiën te verliezen. Verklaringen ia dit
opzicht passen beter in een onderhoud
tnet hen, die er direct belang hjj hebbeD.
Het is echter mijn vurigste wensch zoo
dra uiijue gezondheid is teruggekeerd,
op de hier slechts oppervlakkig medege
deelde gozichtspuuten terug te komen eu
mijne veeljarige ervaringen en waarne
mingen in Afiika aan die heeren ter be
schikking te stellen, welke met de organi
satie eu leiding der Protestantsche Missie
in Afrika zijn belast, vermits ik met deu
wensch bezield ben, ook onze Protestant
sche Missiën tot zegenrijke factors te zien
opgroeien.®
Uit deze mededeeling van den Heer Von
Wissmauu blijkt duidelijk, dat hij de
prioriteit en den meer vruchtdragendeu
arbeid der Katholieke Missiën erkent al
verloochent hij daarbij zij a Protestantsch
standpunt niet. Zoo is het dan ook
duidelijk, dat hij slechts van uiterlijke
gezichtspunten de grootsche eu voor wilde
volken alleen geschikte werkdadighoid der
Katholieke Missiëu beschouwt, dat hij -het
succes slechts verklaart als een gevolg
vau de tucht en den cultus der Katholieke
Kerk. Ware Majoor Von Wissman beter
met het innerlijke wezen der Katholieke
Köik bekeud, had hij een begrip vau het-
geeu de gelofte der kuischheid, der armoede
en der gehoorzaamheid bjj de Katholieke
Missiounarisseu te beteekeceu heelt en iu
zich sluit, hij zou voorzeker eene hoogere
opvatting van het werk der Katholieke
Missiëu in Afrika hebben en dan ook
ongetwijfeld begrjjpeu, waarom overal en
te allen tijde de Protestantsche Missiën
in vreemde landen met onvruchtbaarheid
zullen geslagen zijn.
Het congres van Duitsehe havenwerkers)
waarvan do samenkomst te Hamburg werd
voorbereid voor het begin van Augustus,
is door de politie verboden.
In de sociaal-democratische pers open
baart zich reeds eene groote beweging
wegens het aanstaande buiten werking
geraken van de Duitsehe socialistenwet.
De officiëele Reichsameiger heeft voor
Pruisen eeu ontwerp-schoolwet aange
kondigd. Volgens het bericht is het reeds
zoover gereed dat het bij deu Landdag
iu d9 eerstvolgende zitting zal kunnen
worden ingediend. Daarmede zal worden
voldaan aan een eisch, die reeds in de
Pruisische grondwet gesteld, maar waaraan
tot nog toe niet was voldaan. De vroegere
Minister vau Ouderwijs, Dr. Falk, heeft
i i 1875 wel eeu volledig ontwerp tot
toe, want ik wist, dat, wanneer wij wilden han
delen, alles in anderhalve minuut moest zijn
afgeloopen. In mijne wanhoop besloot ik, wan
neer eene botsing onvermijdelijk was, mij ten
minste uit het spoor te werpen.
Mijne locomotief raakle nauwelijks den grond
aan, toen zij met nog grooter snelheid voort-
vloog.
Nu waren wij nog ongeveer dertig schreden
aehter de machine van den bouwtrein in eene
halve minuut konden wij die bereiken, wanneer
wij zelf maar in het spoor bleven. Op dat gedeelte
van den weg verhief zich aan den eenen kant
een hooge rotsmuur, aau de andere zijde daar
entegen gaapte een zwarte, afgrijslijke, vele hon
derden voet d epe afgrond. Het scheen mij, bij
het zien in de akelige diepte, alsof wij slechts
door de lucht vlogen.
Intussclien was ik tot bij een van de voorste
huilers geklommen, met het voornemen, om, zoo
dra de gelegenheid gekomen was, op den tender
van den bouwtrein over te springen.
Nog langer wachten scheen onmogelijk, want
reeds meende ik het rollen van den sneltrein te
hooren.
Ik mat den afstand met de oogen, zette éeu
voet achteruit op de loopplank, spande alle
krachten in, die ik b.zat, sprong over, bleef eeu
o genblik aan den anderen tender hangen en
klom toen op den kolenwagen. Dat was een
sprong, waarbjj het om mijn leven te doen was!
Doch niet alleen het mijne, maar ook dat van
regeling van het lager ouderwijs samen
gesteld, maar de indiening bij de Kamers
is toen afgestuit op het bezwaar dat er
tot de uitvoering een bedrag van 30 milli-
oen mark zou wordeu vereischt en de
Regeering op dat oogenblik geen kans
zag om hierin te voorzien. Nadat Falk in
1879 was afgetreden, heeft zjju opvolger
Puttkamer het ontwerp ter zijde gelegd.
De tegenwoordige Minister van Onderwijs
heeft indertijd in het Huis van Afgevaar
digden ook nog wel gesproken van een
ontwerp regelende de toelagen aan scholeD,
maar dit is nooit ingediend, naar het
heette omdat Prins Von Bismarck er be
zwaar tegen had. Thans echter zal het er
toe komen, en naar hetgeen nader er van
wordt gemeld, zal het een ontwerp tot
volledige organisatie en regeling van het
lager onderwijs zijn.
't Waren moeiljjke dagen voor Lon
den. Eerst de dienstweigering der politie
agenten, daarna die der post- en telegraaf-
beambtou,eindelijk die der garde-grenadiers.
De autoriteiten hebben met allen afge
rekend, 't laatst met de grenadiers. Deze
zijn Dinsdag-morgen naar Bermuda inge
scheept. Yoor de kazerne, op de straat en
aan het spoorwegstation verdrong zich eene
talrijke menigte, om den manschappen vaar
wel te zeggen of liever, om hun met het
uoodige geschreeuw en gewuif eene soort
vau hulde te brengen. Dit kon niet uitblij
ven. In Engeland, waar tegenwoordig elke
beweging tegen het gezag der wet en tegen
de maatschappelijke orde onder het publiek
en bij een deel der pers luidruchtige goed
keuring eu aanmoediging vindt, moesten
ook deze plichtvergeten soldaten, die
naar gebleken is met voorbedachten rade
het allereerste voorschrift van hun
stand geschonden en daardoor op de mili
taire eer van het geheele Eugelsche leger
eeue schaduw geworpen hebben, wel het
voorwerp worden van eene zoogenaamde
volksbetooging, die door bladen als de »Pall
Mali Gazette« mot ingenomenheid wordt
begroet. Bij deze betuiging van sympathie
voelde het gestrafte bataljon natuurljjk
zijne borst van fierheid zwellen, en het kan
ons niet verwonderen, wanneer wij lezen,
dat de manschappen hooghartig opmar
cheerden en de toejuichingen van het jan
hagel met een hoera beantwoordden.
Iaiu3scheu kau de verplaatsing naar
Bermuda niet juist eene werkeljjke straf hee-
ten. Het klimaat is er aangenaam en ge
zond. Hei ergste is dat er niets te doen
valt, terwjj! ook alle gelegenheid tot ont
spanning en vermaak er ontbreekt. Een
gevolg hiervan is, dat de meeste soldaten
uit louter verveling zich er verslaven aan
den drank.
honderden reizigers in den anderen trein.
Ho) ik het volbracht, kan ik nu zelf niet
begrjjpeD; was de afstand slecht3 eenige strepen
grooter geweest, dan was ik in duizend stukken
verpletterd geworden.
Ik durfde niet wachten tot de twee machines
bij elkaar waren, daar het gevaar voor den snel
trein met elke seconde grooter werd! In een
orgenblik was ik over de kolen geklommen, legde
de stoomklep om, trok aan den rem en opende
de zandstrooiers. Henry had intusschen hei zelfde
met onze locomotief gedaau. Hè! hoe kraakten
de cylinders en stoven de vonken om de wielen,
toen de stoom de machines weer in tegenbewe
ging en tot stilstand bracht!
Nauwelijks stonden wij stil, of de sneltrein
kwam den hoek om en zou verloren geweest zjjn,
indien het ons niet was gelukt den vluchteling
in te halen.
Daar de weg opliep, kon de trein gemakkelijk
tot staan worden gebracht.
Een halve minuut later stoomden alle drie de
locomotieven weer kalm bergopwaarts. Wjj spraken
bijna niet, en ik geloof, dat heden nog de pas
sagiers van den sneltrein de oorzaak niet weten,
waarom zij plotseling zijn blijven stilstaan, en
welk ecu verschrikkelijken dood zij nabij zjjn
geweest.
Het lijk van den gevangene werd aan den voet
van de rotsen gevonden, men kon het slecht»
aan de kleeding herkennen.
