NIEUWE
No. 1587.
Vrijdag 12 September 1890
15de Jaargang.
BERICHT.
Algemeen stemrecht.
II {Slot.)
In Memoriam.
Het sociaal Congres te Luik.
ABONNE MBNTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUEBATT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents por advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KÜPPBÏ8 li A (JEET.
Zij, die zioh met 1 October a s. op de
NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
abonneeren, ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers gratis.
»Doch deze diugen, aldus gaat de Heer
Margadant in de Haagsche Stemmen voort,
hebben nog eene andere, zeer ernstige
zyde, en daarom ook recht op moer dau
een woord van boogbartigen spot ot on
verschillige wjjsgeerige bespiegeling. Gewis,
daar ziju er ook nu als bij elke revo-
lutionnaire beweging onder de leiders
en voorgangers, voor wie deze beweging
geen doel, maar middel is; die weten dat
zjj der schare voorliegen; dat wat zy haar
als vrucht der verlangde hervorming voor
spiegelen, een jjdel droombeeld is; dat het
noch in hunne, noch in eenige meusche-
lgke macht staat, te geven wat zy beloven.
Doch het ware eene gevaarlijke zelfmislei
ding, eene onverantwoordelijke misduiding
vau de teekenen des tjjds, in deze beweging
niets anders te zien dan het werk van eer
zuchtige volksmenners en geweteulooze ge
lukzoekers, die de onwetende en lichl-
geloovige schare misbruiken tot eigen
voordeel, tot bevrediging van eigen belang
of begeerlijkheid.
Inderdaad, voor wie nadenkt, behoeft
het geen betoog, dat bet algemeen stem
recht, waarnaar het volk dringt, teneene-
male onmachtig is om de kwalen en ge
breken eu misstanden in de bedendaugsche
maatschappij weg te nemen; behoeft het
geeu betoog, dat voor de Regeeriug eu
wetgeving van den Staat niet wel eeu on
geremder stelsel is te bedenken, dan dat
waariu aan de stem, dat is dus aan het
advies, van den Minister geljjke waarde
wordt toegekend als die van den kamer
dienaar, aan de stem van den Generaal als
aan die van den recruut, aan de stem van
den Hoogleeraar in het Staatsrecht als aan
die van zijn schoenpoetser.
Over dit alles behoeft men geene woorden
te verspillen; uiaar dat de klemmendste
argumenten uiets vermogen tot bekeering
der voorstanders dezer beweging; dat het
afdoendste eu welsprekendste betoog zoo
goed als niemand zal overtuigen, juist dit
bewjjst dat men hier te doen heeft met
een verschijnsel, waarvan de oorzaken en
drjjfveeren niet liggeu op het gebied van
verstandelijke overweging cf in den drang
van praktische behoeften, maar elders en
diepei; een verschijnsel, dat niet de uiting
is vau eene bewuste min of meer weten
schappelijke overtuiging, maar de openba
ring vau een blind geloot, van eeu ou-
bewusten instinctmatiger! aandrang.
FEUILLETON.
De Prins Feeder ik Hendrik, zoo schrijft de
Amigoe di Cwaqao, bracht Woensdag 11. de treu
rige t|jdiug mede, dat de ZEW. Heer VINCENT
J. A. M. JANSEN, Pastoor van St. Willibrordo,
die tien dagvn te voren tot herstel vau zijne ge
knakte gezondheid eene reis naar Nederland on
dernam, reeds in den nacht, die op zijn vertrek
volgde, aan boord van de Prins Maurits plot
seling is overleden.
Die slag heeft de kudde, die aan zijne zorgen
was toevertrouwd en wij mogen zeggen geheel
Curasao, te meer getrofl'en, wijl de waardige, ijve
rige Priester zich de innige liefde van zijn volk
de vereering van alle Katholieken, de hoogach
ting ook van vele andersgezinden had weten te
verwerven.
Wij voldoen aan een innig gevoel van piëteit
door deze regelen aan de nagedachtenis van den
dierbaren ontslapenen te wijden.
Vinoentius Johannes Augustinus Maria
Jansen werd den l Juni 1850 te Schiedam uit
sOm zich daarvan te overtuigen, behoeft
men slechts op enkele der opschriften te
letten, öie als leuzen in den stoet werden
gedragen, als de uitdrukking van de denk
wijze en de wenschen der schare. »De
slachtoffers van het mjjngas, de martelaars
der mjjueo, vragen het recht om te stem
men.»
»Zie, elke lust tot satire vergaat by het
lezen van dit opschrift, dat de gedachte
aan zoo bitter lijden, aan zoo namelooze
ellende, ia stoffeljjkeu en zedeljjken zin,
wakker roept. Zjj nebbeu inderdaad wel het
recht, zich martelaars te noemen, die ou-
gelukkigen, tol eeu leven gedoemd, in vroe
ger eeuw slechts voor slaven en misdadi
gers weggelegd; maar wie beeft hun diets
gemaakt dat dit martelaarschap zal eindi
gen, als zjj het stemrecht bezitten?
Zjjn huune broeders in Frankrjjk en
Duitsckland, die wèl mogen stemmen, er
dau beter aan toe?
»Vrjj leven, vrjj sterver; niet gelooven,
maar welen;» zoo lezen wij ginds.
En al willen wjj over het hoofd zien,
dat aan deze samenvoeging van woorden
elke logische verstaanbare gedachte ont
breekt; al willen wij ons de moeite getroos
ten, naar de vermoedeljjke bedoeling der
stellers van dit kabbalistisch opscbrilt te
raden: dan is tocb de vraag geoorloofd,
wat dit alles met het iuvulleu van een
stembriefje heeft te maken?
Bekwaam om te werken, bekwaam om
te kiezen;» heet het elders.
Kan het dwazer?.... Ia waarheid, dit
alles zou in de hoogste mate komisch zjjn,
als het niet zoo diep ernstig ware. Voor
zeker, de meeniug dat het algemeen stem
recht de kwa'eu eu ellendeu en noodeu
vau onze uit hare voegen gerukte maat
schappij zal genezen, wat is zjj anders dau
de bedritgeljjke waan van den hopeloos
kranke, die zich verbeeldt, dat eene ver
andering van omgeving, eene verwisseling
van kleedereu of medicijuen, het wegziu-
keude leven zal behouden? Maar is die
waau zelf niet eeu ziekteverscbjjusel, dat
als zoodauig orize belangstelling verdient?»
Het opstel van den fleer Margadant ver
der aau te halen acbteu wjj ouuoodig. Be
langstellenden kunnen in het nummer der
Haagsche Stemmen het artikel iu ziju ge
heel lezen. Dit nog wenschen wjj op te
merken, dat de Heer J. Magadant, verder
sprekende over de sociale ziekteverschijn
selen, waarvan de eisch tot invoering van
ulgemeen stemrecht er eeu mag genoemd
worden, alleen iu den godsdienst het groote
middel ziet tot redding der maatschappij.
Niet iu wetten, zegt de Protestantscho
auteur, maar in het Evangelie moet de
redding der doodkranke samenleving wor
den gezocht. Alben de godsdienst kan
uitkomst bieden. Tut den godsdienst moe-
vrome Katholieke oudera geboren. Uit een gods
dienstig oogpunt beschouwd, kenmerkte zich ziji e
jeugd door eene steeds toenemende neiging t>n
voorliefde tot al wat heilig en dierbaar is aan
het Katiiolieke hart. Deze neiging werd vooneker
niet verzwakt op het gymnasium te Katwjjk,
waar hij onder de kundige leiding der Paters
Jezuïeten tot een wetenschappelijk en godsdienstig
jongeling werd opgevoed.
Langzamerhand begon in hem de zucht naar
hoogere studiën te rijpen. Maar welke richting
zou hij blijven volgen? De keuze viel hem moeilijk.
De rechten hadden voor hem iets aantrekkelijks.
Naar de theologie zag hij met eene eerbiedige ge
negenheid op. Zijn praktische geest, die hem
immer bijgebleven is, schafte hier echter rand.
Om den weg voor zijne toekomst niet af te sluiten,
indien hij voor de priesterlijke loopbaan niet
bleek bestemd zijn, bood hij zich aan de univer
siteit te Leiden tot het admisssie-examen aan,
dat hij cum laude aflegde. Deze voorzorgsmaat
regel bleek in de toekomst echter overbodig,
daar hjj reeds in de vacantie, die op het examen
volgde, zieh naar Kome begaf, waar hij zich zoo
tot het Priesterschap voelde aangetrokken, <lat
hij aanstonds zjjne philosophische studiën begon
en na voleinding daarvan zich met de borst op
de godgeleerdheid ging toeleggen.
Toen de tijd der heilige Wijdingen voor hem
aanbrak, keerde hij naar Nederland terug en ging
ten de dwalenden worden heengeleid. In
dat gevoelen nu wordt door duizenden bij
duizenden van harte gedeeld.
Het volk luistere dus niet naar de stem
van eerzuchtige volksmenners en van ge
vaarlijke volksmisleiders, die iu vergade
ringen en b|i betoogiogeu hunne onzalige
theorieëu verkondigen en zich niet ontzien
om zich daarbij van alle mogelijke oneer
lijke middelen, lage handelingen en sliuk-
sche wegen te bedienen, want inderdaad
hij, die onbevooroordeeld redeneert, zal met
ons moeten erkennen, dat de invoering
van het algemeen stemrecht het algemeen
belang bp de behandeling der staatszaken
niet zal bevorderen eu de kwalen en ellende
der maatschappij niet zal genezen.
Ook by de sociale ziekteverschijnselen
gelden de woorden: Wacht u voor de valsche
profeten.
Nederland is op het sociaal congres te
Luik op waardige wjjze vertegenwoordigd
o. a. door de Heeren Mr. F. Westerwoudt,
Dr. Schaepmau, Jür. Van Nispen tot
Sevenaer (directeur der Gezellen-Vereeni-
giug te Amsterdam), Jhr. J. De La Court
en Dr. Scheinemacher, lid van de T. K.
Jl. Zondag had de eerste openbare zit
ting plaats, welke door den Bisschop van
Luik werd geopend.
Groote geestdrift verwekte de breve van
den H. Vader, waarvan de voorlezing door
de vergadering staande werd aangehoord.
»Wi) hebbeu Ons vooral verheugd te ver
nemen,schreef o. a. Z. H., »dat uwe
vergadering voornemens is in ruimeren
kring de lessen vau den Apostolischen
Stoel bekend te maken aangaande een
vraagstuk, waarvan de openbare en parti
culiere rust en welvaart niet minder af
hangen dau de rechtvaardige belooning
van den arbeid. Deze quaestie big ft bij
voortduring het onderwerp uitmaken vau
Onze zorgen, en dit te meer, wjjl de voor
gewende vrienden des vo.ks, hun ver
derfelijke leeriugen, die atleeu op leugens
gegrond ziju, tot groote schade vau het
algemeen welzjjn, door daden in praktgk
zoeken te breDgen.c
Meer dan honderd brieven vau hoog
geplaatste personen waren ingekomen,
alle instemming inhoudende met het doel
van het congres. Eenige dier brieveu wer
den voorgelezen.
Dj advocaat Bacliem brengt verbolgens
den groet over van Windtborst. Gaarne
zou deze de vergadering te Luik hebbeu
bijgewoond, doch hjj heeft na het Congres
te Coblenz kou gevat en moest zich dus
bij ziju hoogen leeftjjd iu acht nemen. In
eene keurige redevoering, die herhaalde
malen door de toejuichiugeu der vergade
ring werd onderbroken, schetst daarop de
zich iu het Seminarie van Warmond in heL bis
dom van Haarlem, tot het verbe en Priesterambt
met allen ernst nader voorbereiden. Hoe zijn hart
van liefde en ijver brandde op den dag zijner
Priesterwijding! Hoe het: ga en onderwijs alle
volken liem als he.melmuziek in de ooren klonk!
Hoe hij zich toe'1 reeds den Heer aanbood om
zich alle oilers en ontberingen ter verspreiding
van Zijn heiligen Naam te getroosten! Een on-
weers aa> baar verlangen naar de Missiën wa9 in
hem ontwaakt. Daar was een breed veld geopend
voor zijn vlammenden ijver; daar, onder de armen,
kon hij nutliger zijn, meende hij, dan in ziju
vaderland. Deze gedaohle dreef hem naar het
Missie-Collrge te Scheutveld heen, waar hij onge
veer een jaar verbleef. Doch de Voorzienigheid
riep hem naar elders Reeds was zijn broeder,
die in de Orde van den H. Dominicus was ge
treden en daarin de heilige Priesterwijding had
ontva' gen,hem naar de Missie in deNeilerlandsche
West-Indien voorgegaan. Van over den Oceaan
scheen hem de stem zijns broeders tqe te klinken;
Transiens adjuva nos Kom en help ons! Zijne
keus was bepaald. Hij nam afscheid van familie
en vrienden, begaf zich scheep en landde in De
cember van het jaar 1876 te Curasao aan Reeds
aanstonds begon hij zijn priesterlijken arbeid.
Een half jaar na zijne aankomst werd de parochie
Willibrordo aan zijne zorgen toevertrouwd. Voor
de parochie heeft hij geleefd, gcarteid, geleden
Heer Bachem wat in Duitschland op initia
tief van het Ceotrum en laatstelijk van
den Keizer voor de arbeidende klassen werd
gedaan.
Daarna werd het woord gevoerd door
Mgr. Doutreloux, Bisschop van Luik, die
iu eene uiteenzetting treedt van hetgeeu
door Z. II. Paus Leo XIII in zjj ie ency
clieken en elders gedaan is tegen de socia
listische dwalingen.
De Bisschop ontleent aau deze uiteen
zetting de conclusiëu: lo dat geeu ernstig
Katholiek zich mag outrekken te volgen
waar het Hoofd der Kerk zoo is voorge
gaan; 2o dat de godsdienst teu slotte het
eenige redmiddel blijft tegen de sociale
wauorde, 3o dat de Katholieke Kerk bljjk
gat de sociale quaestie beter dan ieder
ander te doorgronden eu naar hare oplos
sing te streven.
Graaf Blume brengt het Congres van
Katholieken iu herinnering, dat vorig jaar
met medewerking der Geestelijkheid in
Oostenrijk gehouden is eu zich geheel in
den geest der Encyclieken van Z. H. den
Paus met het sociale vraagstuk heeft bezig
gehouden. De President vau den Studen
tenhond te Leuven getuigt, hoe ook onder
de studeereude jongelingschap de belang
stelling in het sociale vraagstuk levendig
is. Daarop bestijgt onder luide en lang
durige toejuichiugeu de talentvolle Bel
gische Afgevaardigde Woeste het spreek
gestoelte.
Het socialisme, erkent Spreker niet smart
maakt iu België groote vorderingen.
Iloe komt dit? De arbeiders achten zich
ongelukkig. Zeker de arbeiders hebben al
tijd met moeiljjkhed^u te worstelen gehad,
maar zij waren niet ontevreden. Ziet slechts
hunne vroolijke tronies op de schilderijen
van Teuiers en andere Vlaamsche meesters.
De werkman ontmoette destijds meer liefde
en, indien h|j hier op aarde al ongeluk
kig was, verwachtte hij het geluk hier
namaals en wierp de schuld niet op de
maatschappij. De groote hoofdman der
socialisten Lasalle zeide op echt machiavel
listische wijze: »Zoolang w|j den werkman
niet hebbeu overtuigd, dat hij ongelukkig
is, zullen al onze pogingen om revolutie
te maken, schipbreuk lijden.Daarom
moest ook den werkman de hoop op ge
luk in het andere leven worden ontnomen.
Maar ook de arbeidgevers hebbeu schuld:
op enkele lofwaardige uitzonderingen na,
meenden zij genoeg gedaan te hebben, in
dien zij deu werkman zijn loon uilbetaal
den. Te weiuig hebben zij zich met zgne
ziel beziggehouden.
Door die vreeseljjke kwalen wordt de
arbeidende klasse geteisterd, nameljjk: door
onverschilligheid ten opzichte vau den
godsdienst; door het ontbreken van deu
familiegeest, welke alleen in staat is een
eu uit ijver voor zijn bemind volk is hij wellicht
als slachtoffer gevallen.
Na zes jaren arbeids gevoelde bij zijne krachten
verminderen en ging hij herstel zoeken in het
moederland.
Het jaar, dat hij daar doorbracht, werd niet
iu bekagelijke rust gesleten, wat voor zijne ge
zondheid wellicht beter ware geweest. Zoodra hjj
zich eenigszins hersteld gevoelde, nam hij de
bedelstaf ter hand en ging de liefdadigheid in
roepen voor zjjn volk van S. Willibrordo. Eene
edele gedachte bezielde hem bij dat streven; hij
wilde het ellendig kerkgebouw zijner parochie
door een waardigen tempel vervangen. Hoe hjj
daarin geslaagd is, mag ieder getuigen, die de
kerk van S. Willibrqrdo heeft aanschouwd. Daar,
op die kleine plek, verrijst ter eere van den
apostel van Nederland een grootsch tempelgebouw,
waaraan den na >m van den stichter voor immer
zal verbonden zjjn.
Zou het ook echter op dezen ontslapen Priester
van loepasssiug wezen, dat dc ijver voor het huis
Gods hem in letterljjken zin heeft verslonden?
Zooveel is zeker dat bij in de laatste maanden,
terwijl hij nog op de voltooiing zijner kerk be
dacht was, zjjne krachten merkbaar voelde af
nemen.
Zijne gezondheid was ondermijnt. Eene nieuwe
reis naar Nederland, zou er hem weder geheel
ophelpen, meende hij. En ofschoon vooral inde