NIEUWE
No. f593
Vrijdag 26 September 1890.
15de Jaargang.
De moderne schouwburg.
BUITEN LA IV H.
De pot met huislook.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUEEAtT: St. Janstraat Haarlem.
5T.TW fVTNXlENDKAï
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Ad verte ntiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uit gevers: S.ÜPPËRS JjAURIT.
De helaas! al te vroeg ontslapen katho
lieke dichter Schaufert heeft in zjjn »Vater
Brahm» de moderne sociale vraag drama
tisch bewerkt. Te Weeuen werd indertijd
de opvoering van dit stuk, nadat het reeds
was ingestudeerd, verboden; te Berlijn werd
hpt eenige malen ten tooueele gebracht.
Maar het gewone schouwburg-publiek, dat
slechts lachen en zich amuseeren wil, om
den ernst des levens zooveel mogelijk te
verdrjjven, vond geen genoegen in de
ernstige waarheden, die in »Vater Brahm»
worden verkondigd en er zullen ook wel
velen geweest zijn, die in het stuk beschul
digingen en vermaningen gehoord hebben,
die voor hen alles behalve aangenaam wa
ren. Schaufert toch had de sonde te ver
in de wonde gebracht en met krachtige
woorden de groote schuld van hen geschetst,
die door woorden, geschriften en voorbeeld
het arme volk van zijn geloof berooven en
het daardoor tot wanhoop brengen en dezen
heeft hp toegeroepen.- Misdadigers zijn zjj,
die andereu tot misdaden verleiden! Ook
de allerarmste neemt een zeer kostbaar
goed in 't leven mede wee hem, als hij
dit op reis verliest! Het is de adelbrief
zjjner Goddelijke afkomst, de zekerheid, te
midden van deze groote, harteiooze wereld
niet vergeten, niet verloren te gaan, het
onderpand eener schooue, gelukkigere we
reld! En dit eenige goed heeft men den
arme ontnomen zjjn Geloof. De mensch
ljjdt en verdraagt, zoo lang hij gelooft.
Op den dag, waarop het arme volk God
vergeet, zal het zich herinneren, dat het
slechts had te willen, om heer en mees
ter der aarde te zijn. Wie den Hemel aan
het volk outueemt, moet het de aarde ge
ven.»
Zulke aanklachten, zulke ernstige ver
maningen waren niet naar den smaak van
het gewone schouwburg-publiek en nog
minder van hen, die uit hunne begooche
ling niet willen opgejaagd zjjn en die ge-
ljjk de struisvogels hunne hoofden in het
zand steken om het naderende gevaar niet
te zien.
In den laatsten tijd hebben onderschei
den dramaturgen met vooringenomenheid
modern sociale onderwerpen bewerkt en
ten tooneele gebracht. Maar schier al deze
werken zijn niet geschikt den woesten
stroom te keeren. Zij toonen hoogstens het
kwaad, maar niet zijn diepsten wortel en
het juiste geneesmiddel; ja, een groot ge
deelte ervan draagt slechts fep om het
kwaad te vermeerderen, daar zij godsdienst
en zeden en elk gezag nog immer meer
ondermijnen. Helaas! de moderne schouw
burg met zijne onzedige drama's en andere
goddelooze en zedebedervende vertooningen,
heelt in niet geringe mate het zaad ge
zaaid, dat de sociale revolutie als vrucht
FEUILLETON.
(Vervolg.)
Ziende, dat zij hare tweede moeder ging ver
liezen, weende Clotilde.
Dank, duizendmaal dankl goede moeder
Barrois! sprak zij. Een ander dan ik zou mis
schien de waarde miskennen, van hetgeen ge mij
wel hebt willen geven en gij doet wel van het
eenige, wat u van uw zoon overblijft, aan mij
toe te vertrouwen. Ik zal er dezelfde waarde aan
hechten als gij zelve en wat gij, ter gedachtenis
van uw zoon bewaard hebt, zal ik even zorg
vuldig bewaren tot een aandenken aan u.
Ja, lieve Clotilde, nogmaals, 't is bet dier
baarste, wat ik heb, en zoo ooit die geringe
huislook-pot u aan moeder Barrois herinnert,
denk er dan altoos bij, dat ik u even zoo liefheb
als hem, dien ik uw broeder zou hebben wen-
schen te noemen, en ik zal, stervende, den troost
hebben, dat ik het eenige wat rujj van mijn
zoon overblijft, in handen heb gesteld van iemand,
die den laatsten wil eener stervende moeder
nauwgezet zal vervullen.
Clotilde omhelsde haar en zeide snikkende:
heeft voortgebracht. Ook de moderne
schouwburg heeft meegewerkt aan de ont
kerstening en aan het zedelijk bederf van
onzen tijd en daardoor voor de sociaal
democratie den weg bereid.
De moderne schouwburg is inderdaad
eene geweldige macht. De betoovering der
kunsten werkt op het tooneel met ver-
eeuigde kracht en brengt de ziel in de
wereld der pbantasie. De schouwburg,
schrijft Dr. Molitor, is het verstrooiings
middel voor duizenden, net tijdverdrijf van
eene halve wereld. Duizenden verkrijgen
huune verkeerde levensbeschouwingen van
het tooneel; zij leeren er niets dan zinne
lijkheid. Men heeft zich van het moderne
tooneel bediend om aan de dierbaarste
goederen der menschheid den oorlog te
verklaren, om den godsdienst te ondermij
nen, om op het Geloof te smalen, om de
Kerk, de meest verheven weldoenster van
het meuschelijk geslacht, te belasteren en
verdacht te maken. Op cynische wijze wor
den de edelste gevoelens des harten be
lachelijk voorgesteld. De schouwburg is
eene school der onzedelijkheid geworden.
Vele jaren geleden kon men boven een
Duitsehen schouwburg de woorden lezen:
Moren corriguntur» hier worden de zeden
verbeterd. Maar de meeste schouwburgen
zouden nu met meer recht en waarheid
het opschrift kunnen dragen: Mores co-
rumpunturhier worden de zeden be
dorven.» »Voor honderd jaren,» zeide
onlangs de lieer Stöcker in het Pruisische
Huis van Afgevaardigden, noemde men het
tooneel een moreelen kansel, in onzen tijd
is het een instellectueel bordeel geworden.
Op het tooneel wordt het ongeloof en het
kwaad populair gemaakt; daar worden alle
stormrammen der verleiding gebezigd om
de menscheuzielen voor het kwade te win
nen. Daar wordt de beker met vergift aange
boden en duizenden en duizenden laven zich
aan zijn inhoud. Alle preeken op de kan
sels eener stad kunnen het onheil niet
goed maken, wat een slecht, onzedig too-
neelstuk teweeg brengt. De moderne schouw
burg is een ontzettend teeken des tijds.
De Fransche geleerde Halley noemt in
zijne geschiedenis der censuur in Frank-
rijkhet verval der zeden als de hoofd
oorzaak der rampen van het Fransche
volk en hij schrijft dit verval der zeden
toe aan den invloed van den modernen
schouwburg.
Ook vele Staten dragen de schuld van
het zedefaederf door den modernen schouw
burg voortgebracht.» De Staat,» aidus schrijft
de Fransche publicist en vrijdenker Pelle-
tan, roept de Dienaren der Kerk en zegt
hun: hier is geld, verdeelt deze som ouder
u om het volk naar het Evangelie zedelijk
te maken en aan de menschheid onthou
ding, versterving en onderdrukking van
alle booze begeerten en lusten te prediken.
Maar, goede moeder Barrois, waarom spreekt
gij toch van sterven? Gjj zult weder gezond
worden, gij kunt nog lang leven. Ik hoop, dat
gij nog getuige van mijn geluk zijn zult, en dat
gij mijn Juliaan zoo lief hebt als mij. Wees ge
rust, ik zal uw pot met huislook even zorg
vuldig bewaren, als den huwelijksring mijner
arme moeder.
De goede vrouw had zich aangaande haar
naderend einde niet bedrogen. Drie dagen na
het aandoenlijk vaarwel tot hare aangenomen
kinderen gericht, ontsliep zijJuliaan en zijne
vrouw bezorgden aan moeder Barrois eene een
voudige doch schoone uitvaart en begrafenis. Het
was wel eene arme, maar zeer betamelijke ter
aardebestelling; en gelijk gewoonlijk bij de groeve
der armen, werden er inDige gebeden gestort,
onder het plengen van oprechte tranen, de tolken
van ware droefheid.
Een waarlijk edele en godvruchtige ziel be
schouwt als een heiligen plicht de vervulling van
den laatsten wil van stervenden. Clotilde had
een eenvoudig, edelmoedig en liefderijk hart; zij
begreep met echte kieschheid alles wat volgens
de wetten van godsdienst en moraal een goed
werk is; zij bezat in hoogen graad dat uitge
lezen talent, 't welk meestal alleen der vrouwen
aangeboren is, en 't welk haar de meeste scha
keeringen van een gevoel en van eene gedachte
En op dezelfden dag verzamelt dezelfde Staat
de acteurs, de tooneelspeelsters, de dansers en
de danseressen en spreekt tot hen:hier is
geid, gebruikt het om het hartstochte-
lijkste drama op te voeren, de wellnstigste
muziek te doen weergalmen, de verleide
lijkste dansen te vertoonen en in de ade
ren van het publiek het vuur der begeer
lijkheid aan te blazenMen klaagt,
dat het volk niet meer aan het huisgezin
hecht, maar de Staat zelf heeft bjjna in
gaasch Europa den heiligen steen van den
huiseiijken baard vermorseld.«
Wjj sluiten met den hartgroudigen
wensch, dat aan de moderne ontaarding
der kunst, aan de ondermijning der open
bare zedeljjkheid spoedig een eindd moge
gemaakt worden.
Slechts door het herstel der Christelijke
moraal, kan de sociale quaestie worden
opgelost, kunnen de rampen der mensch
heid worden gelenigd, kau hpt volk ge
lukkig worden. Maar hoe zal de Christelijke
zedeleer in eere worden hersteld, wanneer
het moderne schouwtooneel zijn gift ver
spreidt en voortgaat het vuur der harts
tochten, der lusten en begeerlijkheid met
alle mogelijke middelen aan te wakkeren?
De socialisten te Berlijn leggen het er
op toe om den afloop van den termijn
der socialistenwet (1 October) door allerlei
demoustratiën te kenmerken. Gelijk bekend
is, hebben zij een afwjjzend antwoord ont
vangen op huune aanvraag om in den avond
van 30 dezer beschikking te verkrijgen
over de burgerzaal ten raadhuize, ten einde
aldaar de terugkomende verbannen partij-
genooten des nachts te ontvangen; welk
verzoek reeds motst worden afgewezen om
dat het raadhuis voor geene partjjdemou-
stratiën mag worden beschikbaar gesteld.
Daarna hebben zij de grootste zalen te
Berlijn afgehuurd, om aldaar feestelijke
bijeenkomsten te houden en plan gemaakt
tot eeue illuminatie. Doch nu zjjn er ook
gedenkpenningen geslagen met het op
schrift: »Ter gedachtenis aan de zegepraal
van het proletariaat over de socialisten
wet, 1890.Er zijn busten van Lassalle,
Hebei en andere voorname socialisten ge
maakt, die nu reeds tot lage prijzen te
koop worden aaugeboden. Portretten van
voorname socialisten en allegorische voor
stellingen van de overwinning der sociaal
democratie ziet men reeds bij de vleet.
Zelfs zijn er reeds dassen te koop met de
beeltenissen van Lassalie en Marbx er op.
Yoorts zal „er den 1 October een geïllus
treerd satirisch-bumoristisch gedenkblad ver
schijnen. Evenwel, niet alle socialisten
schjjnen met die drukte in te stemmen;
er wordt althans gemeld, dat vele, en daar
onder zelfs anders vurige partijgenooten
doet raden. Opgevoed door eene engelachtig
godvruchtige moeder, van hare vroegste jeugd
af geslingerd door de wisselvalligheden van het
menschelijk leven, had zij in de school des on-
geluks en der verlatenheid groote hulpbronnen, de
zoete gewaarwordingen en de vertroostingen, die
men bij God vindt, leeren kennen; Clotilde was
godvruchtig, en met de meest nauwgezette ge
trouwheid vervulde zij deu laatsten wensch van
moeder Barrois.
De goede vrouw had dit wel begrepen; zonder
voor haar pot met huislook die minachting te
duchten, die zij bij vele andere lieden zou aan
getroffen hebben; bad zij gevoeld, dat zij de
dierbare nagedachtenis van haar zoon toever
trouwde eau de achting en aan den eerbied, welke
Clotilde voor geheiligde zaken had. De pot met
huislook werd bjj het venster geplaatst; ron
dom dien pot kwamen verscheidene bloempot
ten zich aansluiten, welke Juliaan uit deu
plautentuin medebracht; het gezang van den
distelvink, de lieflijke geur en de heerlijke kleur
der bloemen schenen den zedigen kidslookpot te
huldigen en het opgeruimde gelaat der jonge
vrouw sloeg dikwerf een vroolijken blikop
deze geurige bloemengroep.
Clotilde beminde haar Juliaan hartelijk; ook
was hunne kleine huishouding een tooneel van
stil huiseljjk geluk; daar beiden zeer arbeidzaam,
hunne afkeuring er over aan den dag leg
gen. Ook openbaart zich onder hen eeue
niet geringe oppositie tegeu het toenemend
aantal personen, die zich als leiders of
hoofden opwerpen en er zich op schijnen
toe te leggen om van de opbrengst hunner
bierhuizen en sigarenwinkels maar een
goed leventje te leiden.
Er zijn echter, en er worden ook nog
verder van wege de politie maatregelen
genomen om alle buitensporigheden tegen
te gaan.
Volgens eene mededeeling aan de
Norddeutsche Algemeine Zeitung omtrent
de bijeenkomst te Rohnstock heeft Keizer
Wilhelm in het park aldaar met Kolnoky
een gesprek gehad, hetwelk meer dan een uur
heeft geduurd en is de indruk van het
samenzijn te Rohnstock aan alle zijden
ten hoogste bevredigend.
Te Gent hebben de verkiezingen plaats
gehad voor de werklieden-leden van den
raad van arbeid en nijverheid in dat district.
De gekozen werklieden behooren allen tot
de socialisten, wier candidaten met eene
meerderheid van omstreeks 4400 op ruim
9000 uitgebrachte stemmen boven de anti
socialistische zijn gekozen.
Te St. Denis is in eene openbare
vergadering, die door omstreeks 400 per
sonen werd bijgewoond, eene motie aange
nomen, waarbij de Boulangistische Afge
vaardigde Revest onwaardig verklaard
werd het kiesdistrict langer te vertegen
woordigen. Voorts werden in de motie de
Afgevaardigden aangemaand, te eischen,
dat de Boulangistische samenzweerders zou
den vervolgd worden. Nadat over het
voorstel gestemd was, brak een hevig ge
vecht uit tussehen Boulangisten en repu
blikeinen, waarbij eerstgeaoemden onbarm
hartig klop kregen.
Te Patijs is Zondag in de kerk
Saint-Sulpice in tegenwoordigheid van
Kardinaal Lavigerio, eeue plechtige II. Mis
opgedragen ter opening van het congres
tot bestrijding der slavernij.
Aan dit congres nemen deel, voor Frauk-
rijk de Heeren Jules Simon, Georges, Picot,
Lefèvre-Pontalis, Keiler, Markies De Vogué
en Baron d' Avril. Voorts zijn er Afge
vaardigden uit Groot-Brittaunië, Ierland,
Oosteurijk-Hongarije, Duitschland, België,
Spanje, Italië en Portugal.
In den Franschen Miusterraad is de
vraag behandeld, of het wenscheljjk is de
leiders der royalisten, die zich met Generaal
Boulanger verbonden om de republiek ten
val te brengen, gerechtelijk te vervolgen.
Volgens de berichten der Parjjsche bladen
over dezen Ministerraad, werd eenstemmig
besloten geeu gerechtelijke vervolging
tegen de helpers van Generaal Boulanger
in te stellen.
Te Parijs wordt gezegd, dat Generaal
Boulauger bezig is met een antwoord op
sober in uitspanningen en met weinig tevreden
waren. Des morgens zeer vroeg ging Juliaan
naar zijn arbeid en Clotilde begaf zich, even
opgeruimd als voorheen ouder het gezang van
haar distelvink, aan haar huiselijk werk,
waarbij ze immer gewoon was te zingen. Trou
wende had zij afstand van hare vrijheid gedaan;
doeb daarvoor genoot zij eene ruime vergoeding
in de hartelijke genegenheid en zorg van haar
man; de soort van haar geluk was slechts ver
anderd; want haar goed en godsdienstig hart
was de bron waaruit het ontsprong 7dj zong
dan ook even onafgebroken als baar distelvink,
tot dat de huislook-pot van de goede moeder
Barrois, die zij nog altoos betreurde, baar in het
oog viel.
Clotilde beminde de bloemen zeer en zij had
zich niet vergenoegd met den kleinen potteu-
tuin, dio de huislook-plant omringde; zjj had
nog een anderen tuin, dien zij dikwerf bezocht,
en dien zij zelve zorgvuldig aanKweekte: de'.e tuin
was het graf van moeder Barrois, op het kerkhof
van Sinte-Catharina, (tegenwoordig het kerkhof
van Clamart). Vaak bracht zij hier een uieuw
groen plantje, dat zij met hare tranen bevoch
tigde, terwjjl hare gebeden, als geurig reuk
werk ten Hemel stegen.
(Wordt vervolgd.)
