NIEUWE
No. 1594
Zondag 28 September 1890
15de Jaargang.
i\ogimtals: liet sociale vraag
stuk.
BUITENLAND.
Hij, die werkelijk belang stelt in de
personen, welke door het sociale vraag
stuk gedrukt, en wier levensomstandighe
den afbankeljjk zjju van de oplossing dezer
hoogst moeiljjfee quaestie; degeen, die
meent, dat bjj behalve voor zichzelf ook
voor anderen moet leven en in t bizonder
hen, die een minder gunstig lot hier op
aarde hebben outvaogeu zooveel in zijn
vermogen is moet steunen en helpen
hjj heeft ten opzichte vau het sociale
vraagstuk eene taak, die niet verloochend
mag wordeu, zonder te kort te doen aan
do hem gestelde roeping.
De pot met huislook.
»In aansluitiug op deze verklaringen
moet ook aan de mijnwerkers-commissie
aldaar worden medegedeeld, dat my ne aan
dacht voortdurend gevestigd blijft op de
zooveel mogelijke verzekering van den thans
ontwijfelbaar goeden toestand dier mijn
werkers, de vestiging van instellingen ter
bevordering hunner welvaart, onderwijs voor
jeugdige werklieden en al wat maar verder
kau strekken om den intellectueelen en
stoffelijken toestand der werklieden in de
staatsmijuen zoo gunstig te doen zijn als
naar de omstandigheden bij verstandige
eischen doenlijk is. Daartegenover moetik
echter verwachten, dat de mijnwerkers je
gens de directie vertrouwen aan den dag
leggen eu hunne Commissie niet uitsluitend
gebruiken om ze te maken tot een orgaan
voor altoos hooger opgevoerde, onbillijke
en overdreven eischen, waarvoor hij mij op
geene vervulling behoeft te worden gere
kend. Terwijl ik naar mijne krachten er
naar blijf streven om, overeenkomstig den
wil van Z. M. den Keizer en Koning, de
staatsmijueu tot model-inrichtingen te ma
ken, weet ik zeer goed, dat ik bjj de uit
voering dezer taak niet mag dulden, dat
er door het voortdurend stellen van on
mogelijke eischen onophoudelijk nieuwe
agitatie ouder de mijnwerkers wordt teweeg
gebracht.»
MIL®
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1.80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B U R E A TT: St. Janstraat Haarlem.
Tf MMMTITCTlP.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER AD VERTENTIEN.
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertent iën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag
en V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgever»! KÜPPEHS 1, AU KEY.
Bijna allerwegen in den lande begint de
socialistische dwaalleer wortel te schieten
en krjjgen de leiders dier verderfelijke rich
ting volgelingen.
Dit verschijnsel werd reeds door ons
meermalen opgemerkt, en met smart zien
wjj de vorderingen, dia door de sociaal
democratische denkbeelden worden gemaakt.
Dien stroom te keeren, achten wjj een
van de voornaamste plichten van ben, die
bet heil voor de maatschappij verwachten
van een ganseh ander streven, dat n. 1.
hetwelk uitsluitend is gebaseerd op de ge
loofsovertuiging vau den Christen.
Doch om dit reuzenwerk te verrichten,
behoort men kennis te hebben van de oor
zaken, welke die snelle voortgang vau de
bedoelde verkeerde leerstellingen ten gevolge
hebben. Wij behooren vooral op maat
schappelijk gebied een verschijnsel niet te
beoordeeleu of het te veroordeelen naar de
uitwerkselen, doch wij moetan letten op de
bron, waaruit het voortkomt, en daarna
trachten die bron onbruikbaar te maken,
waardoor dan ook ongetwijfeld het ver
schijnsel geheel zal verdwijnen.
Zoo ook is het gesteld met de sociale
quaestie. Het is verkeerd om alle eischen
zonder eenig nadenken met beslistheid af
te wijzen en dan te doen, alsof er in t
gebeei geen maatschappelijk vraagstuk be
stond. Dit zou een struisvogel-politiek van
de gevaarlijkste soort wezen, welke naar
ons inzien den ondergang der maatschappij
moet ten gevolge hebben.
Daarom behoort, naar wij meenen, een
ieder, die het hart op de rechte plaats heeft,
te vragen: Wat is er toch wel de oorzaak
van, dat beginselen, die door ieder naden
kende ongerijmd en ontoepasselijk moeten
worden geacht, toch zoo welig wortel
schieten en tot gevaarlijke woekerplanten
zich ontwikkelen?
Verschillende redenen zijn daarvoor op
te geven, die elk op zich zelf medewerken
tot verkrjjgiog van het treurig resultaat,
waarop wij zooeven de aandacht vestig
den.
FEUILLETON.
{Vervolg.)
Intusschen zou Clotilde weldra moeder worden.
Nieuwe vreugde, nieuwe droomerijen, nieuwe
luchtkasteelen! De opgeruimde echtelingen geno
ten in hunne verbeelding reeds de liefderijke
zorg en oplettendheid van hun volwassen kind,
voor dat het nog was geboren. Eindelijk brak
de gelukkige dag aan, Clotilde bracht een zoon
ter wereld, die den naam van Paul ontving.
Zoo groot was de moederlijke teederheid en
bezorgdheid van Clotilde voor haar zoon, dat zij
geene ooren meer voor het gezang van haar
geliefden distelvink, geene oogen meer voor den
pot met huislook en de hem omringende bloemen
had. Het lange gras op het graf van moeder
Barrois, scheen den voorbijganger aan te kondigen
dat hier iemand rustte, die vergeten was.
Toch had Clotilde moeder Barrois niet verge
ten; maar om naar haar graf te gaan, zou zjj
haar kleinen Paul voor eenigen tijd hebben moe
ien veriatan; en hoe kon de jonge moeder dat doen?
Zoo duurde het geluk der jonge echtgenooten
Een der eerste is ougetwijfeld wel de
algemeene toepassing hij de industrie van
den stoom als beweegkracht. Daardoor
zijn verschillende arbeidskrachten, die vroe
ger onmisbaar waren, onnoodig gewordeu.
In vele fabrieken, waar voorheen een groot
aantal krachtige arbeiders werkzaam wa
ren om de zware en moeilijke bezigheden
te verrichten, zjjn nu stoom werktuigen op
gericht, die den forschen arm van den
man vervangen en slechts de zwakke baud
van eene vrouw of kind vereischen om de
producten der nijverheid geheel te berei
den.
Plet gevolg hiervan is, dat werkgevers,
die hun voordeel uitsluitend beoogden, meer
en meer vrouwen en jeugdige personen in
hun dienst namen voor het werk in hunne
fabrieken, en dat de mannen, omdat deze
ruimer betaald moesten worden dan kin
deren en vrouwen, door de laatsten hoe
langer hoe meer werden verdrongen. En
dit heeft bij velen ontevredenheid verwekt.
Deze niet onbelangrijke factoi moet goed
in 'toog gehouden worden bij de beoot-
deeiing van het vraagstuk der arbeiders.
Zjj zal er toe leiden om de quaestie uit
eeu juist staudpunt te beoordeelen.
Wanneer men deze oorzaak nader be
schouwt, zal men tot de overtuiging ge
raken, dat noch de werkgevers alleen, noch
ook de werknemers uitsluitend de schuld
mogen dragen van den bestaanden toestand.
Men is dan meer geneigd ten opzichte van
beiden eeu verzoenend standpunt in te ne
men en zoo te komen tot een vergelijk
tusschen twee partijen, die dikwerf zeer
dreigend tegenover elkander staan.
Eene andere oorzaak is de gewijzigde
denkwijze, welke zich heeft baangebroken
ten opzichte van de verhouding tusschen
de werkgevers en de werkuemers.
Die verhouding bestaat uit rechten en
verplichtingen. Maar nu moet het een feit
heeten, dat in den tegenwoordigert tijd
door de arbeiders meer gelet wordt op de
rechten, die zij meenen te kunnen doen
gelden dan op de plichten, welke zij heb
ben te vervulleü.
In plaats van die gelijkelijk tegen e'kan-
der te doen opwegen, leggeu velen den
meesten nadruk op de rechten der arbei
ders en vergeten de verplichtingen soms
geheel. Hiertegenover zijn er ook patroons,
die de rechten van hunne onderhoorigen
miskennen en er daardoor aanleiding toe
geven, dat deze niet tevreden zijn met het
geen van den kant der werkgevers sorns
als eene aalmoes wordt toegeworpen.
De arbeider heeft ook gevoel van eigen
waarde, Hij mag zich bewust zijn van de
beteekeuisvolle plaats, welke hjj in de
samenleving inneemt en behoeft zich daar
om niet te vergenoegen met hetgeen hem
als eene gave uit medelijden wordt ge
geven.
twee jaren lang voort, zonder tegenspoed, zonder
kwelling, zonder smarten.
Na eene lange en zware vermoemis verviel
Juliaan in eene gevaarlijke ziekte en de genees
heer wanhoopte eenigen tijd aan zijn leven; maai
bij werd evenwel behouden. Die ziekte was lang
durig en in al dien tijd kon Juliaan, niet arbei
dende, niets verdienen; de bezoeken van den ge
neesheer, de geneesmiddelen, hadden integendeel
de besparingen bijna uitgeput; eene enkele ziekte
was voldoende om een benijdenswaardig geluk ta
verwoesten en een huisgezin iu ellende te dom
pelen, 't welk tot dusverre nog niet anders dan
de aangenaamheden des levens had gekend.
Niet zelden volgt het eene ongeluk op het an
dere. De kleine Paul werd door eene kwaadaar
dige koorts aangetast; bij de eerste verschijnselen
der ziekte dacht de arme moeder reeds aan het
verlies van haar kind. Zij streed met de wanhoop
die hare ziel bestormde; zij begreep, dat zij meer
dan ooit onontbeerlijk was voor twee geliefde we
zens en vond nog een straal van hoop in hare
godsvrucht en onderwerping. Br zijn zielen, die
van natuur beschroomd eu bevreesd zijn; maar
die uit het ongeluk de energie en den moed der
helden putten.
De geneesheer, die Clotilde's man bezocht had,
werd opnieuw hij haar kind geroepen; hij was
Maar dit alles neemt niet weg, dat de
plicht het hoogst moet geacht worden eu
het zwaarst moet wegen. Hij, die eerst zijue
verplichtingen heeft vervuld, ontvangt het
het recht tot spreken en zal dan ook niet
ais een roepende in de woestijn zijne stem
verheffen.
Bij deza twee hoofdoorzaken, welke de
sociale quaesiie hebben ten gevolge gehad,
voegen zich nog andere van miuder ver
dere strekking, maar die hebben samen
gewerkt en zoo de verwarring op dit ge
bied hebben voltooid.
Hoe nu daaruit te geraken, is de vraag
welke zich opdringt, eu aau welker oplos
sing heden ten dage mannen van naam
van elke politieke en godsdienstige richting
arbeiden.
In bizonderheden vermogen wij niet hier
op een antwoord te geven; slechts in en
kele algemeene trekken kan meu zeggen,
wat tot eene spoedige beslissing, voor bei
de partijen aannemelijk, moet leiden.
Eu dan wijzen wij in de allereerste
plaats op hetgeen ieder persoonlijk ver
richten kan. Op het oogeublik schijnt het
soms alsof de meuschheid in twee groote
vijandige kampen van bezittendeu en niet-
bezittenden is gescheiden. Die wan vei hou
ding moet verdwijnen en de grenslijn tus
schen deze twee machten mag iu geen ge
val wordeu verscherpt.
Allen behooren te verrichten wat zij
kunnen om de kloof tusschen werkgevers
en werknemers te dempen, want hoe bree
der die is, des te moeilijker wordt de op-
lossiug vau het arbeidersvraagstuk.
Wie medewerkt aan het tot stand komen
van eene verzoening tusschen de tegen
strijdige machten, werkt ook middellijk den
voortgang der socialistische denkbeelden
tegen. Wjj zijn er niet bizonder voor ge
stemd om krasse maatregelen te doen nemen
van overheidswege om het sociaal-demo
cratisch streven iu zjjn lrop te stuiten.
Wjj zijn er te vast van overtuigd, dat
onze beginselen, die van de waarheid en
het recht, moeten zegevieren en dat de
heillooze bewegingen der socialisten het
op den duur niet kunnen bolwerken tegen
over de partij van hen, die, onwrikbaar
getrouw aau het standpunt, dat het Chris
tendom aanwijst, streven naar het groote
doei, namelijk: wegneming van elke billijke
grief van den werkman.
Wjj meenen ons ook tot die partij te
mogen rekenen en juichen derhalve alles
toe, wat tot verbeteiiug vau het lot der
arbeiders, zoowel in fabrieken en werk
plaatsen, als iu hunne huisgezinnen, kan
strekken.
Maar wij zijn er niet minder van over
tuigd, dat men zich ook in deze voor
overdrijving moet bewaren. Eene ziekelijke
opvatting van hetgeen voor den arbeider
noodig en wenschelijk is, kan evengoed
een goed en liefderijk nran; hij had de heilige
taak van den geneesheer begrepen en vervulde
die met edelmoedigheid en zelfverloochening, die
de voorkeur gaf aan het lenigon der smarten en
het brengen van vertroostingen in de hutten der
armen, boven de lastige eer van huis- en tafelvriend
der grooten te wezen. Dankbaarheid was dan ook
vaak de eenige belooning, die hij voor zijne zorgen
en voor de redding der kranken erlangde.
Die geneesheer had zich de belangen aangetrok
ken van het gezin der straat Copi-au, omdat hij
er meermalen getroffen was geworden door de aan
grijpende tooneel«n,die hij er vaak met aandoening
had beschouwd. Clotilde, wier nog altoos bevallig
gelaat door het waken, het beurtelings oppassen
van man en zoon, door angst en bekommering
ontkleurd en vermagerd was, had hem achting en
bewondering ingeboezemd
Toen hij de nieuwe beproeving zag, welke de
jonge en teeder liefhebbende moeder opnieuw zou
moeten doorstaan, daar hij bespeurde dat de ziekte
vau het kind wellicht doodelijk zou worden, ont
sprongen tranen zijne 00,?en en de waardige man
wenschte uit het diepste zijner ziel liet kind voor
1 zijne moeder te behouden en te redden. Maar
helaas! de koorts van Paul was eene van die ziek
ten, welker geheim aan de geneesknnst onbekend
is en die gewoonlijk mot een gunstigen of nood-
sehaden als het leggen van de handen in
den schoot en het berusten in hetgeen op
't ooganblik schijnbaar niet anders kan.
De juiste middelweg moet hier betracht
worden en deze alleen kau tot het goede
doel voeren.
Het bestuur der Yereeniging tot rechts
bescherming voor mijnwerkers inhetSaar-
gebied had bij den Keizer een adres inge
diend, waarin de eischen dezer werklieden
wordeu aangegeven en waarbij vervolgens,
naar aanleiding eener gehouden vergadering,
nog nieuwe werden gevoegd. De Pruisische
Minister van Handel en Nijverheid heeft
daarop een antwoord ingezonden, waarin
hij breedvoerig het onhoudbare dezer eischen
aantoont, en waarvan op zijn bevel af
schrift is verzouden aan de mijnwerkers
commissie in de aldaar bestaande mjjn-
inspectiën. Met het oog op de openbaar
gemaakte besluiten van het algemeen
Duitsch mijnwerkers-congres te Ilalle neemt
de Nordd. Allg. Ztg. de aandacht op dat
stuk te moeten vestigen, waarvan het slot
aldus luidt:
In eene vergadering van socialisten te
Berlijn is besloten, eene groote werklie-
den-zaugverepniging op te richten. In de
bijeenkomst hebben reeds 45 zangvereenigin-
geu door hare vertegenwoordigers doen
bekend maken, dat zij bereid zjju om door
ouderlinge aaneensluiting dat plan te ver-
lottigen crisis eindigen, die zich wel laat bereke
nen, maar dien men nooit met zekerheid kan
voorbereiden.;
Terwijl de geneesheer naar de ademhaling van
het kind luisterde eu zjju pols voelde zocht
de bekommerde moeder insgelijks aandachtig in
de oogen van den goeden geneesheer te lezen,
uit zijne trekken te bespieden, wat zjj te hopen
of te duchten had.Clotilde sprak geen enkel
woord in dit plechtig oogenblik, waarin uitspraak
zou worden gedaan over het behoud of het verlies
van haar kind; de geneesheer begreep de angsten,
die haar hart verscheurden. Eindelijk zeide de
geneesheer: Vrees niet, brave vrouw; uw kleine
Paul is in geen oogenblikkelijk doodsgevaar, ik
mag echter niet voor u verbergen, dat zijne ziekte
zeer ernstig is en groote oplettendheid vordert.
Hoop op God; ik hoop het kind te redden; ver
trouw dus op Hem.
Och, mijnheer, dank, zeide Clotilde van vreugde
schreiende en de hand des goneesheers met hare
beide handen vattende, als gij wist, hoeveel goed
uwe woorden mij doen! Mjjn arm kind! ik heb
het zoo lief.als ik het verliezen moest, zou
ik het besterven.
{Slot volgt.)
