NIEUWE
No. 1602.
Vrijdag 17 October 1890.
15de Jaargang.
De Jezuïetenwet in Duitsch-
land.
HÓSTEN LI NPi
Het halssnoer
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummer30,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
TJEKD
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentie n worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KüPPËSS 1AURET.
II (Slot.)
Deze geleerde Protestant zou natuurljjk
als een aartshuichelaar en als een roomsch-
gezind lid der Evangelische Kerk worden
uitgekreten, als hij die woorden in onze
dagen in een nieuwsblad zou hebben dur
ven schrjjven.
Maar wat zon de Rölnische Zeitungdeze
aartsvjjandin der Jezuïeten, zeggen als de
leden der Sociëteit van Jezus weder in het
Duitsche Rijk werden toegelaten? De lezer
denkt wellicht dat zij woedend zou worden
en haar uiterste best zou doen om de Je
zuïeten weer zoo spoedig mogelijk te hel
pen wegjagen. Misgeraden. De Kölnische
Zeitung schreef 't is wel veertig jaren
geleden, maar dat doet niets ter zake, want
de Jezuïeten zijn in dien tijd niet veranderd
over de van 27 October tot 10 Novem
ber 1850 te Keulen gehouden Missie, het
volgeude:
Gedurende dien tjjd vergaderden in den
Dom en in de St. Severjjnskerk duizenden
menscben uit alle klassen der maatschappij
en zij werden er gesticht door de voor
drachten en predikatiën, welke driemaal
daags werden gehouden. Het algemeen oor
deel over deze voordrachten luidt, dat de
Paters met waarachtigen Apostolischen
jjver, met gematigdheid, groote juistheid en
duidelijkheid de fundamenteele waarheden
van het Christendom aan het volk verkon
digden en de liefde voor God en den even
naaste zoo indrukwekkend hebben gepredikt,
dat de beste vruchten daarvan zijn te ver
wachten. De laatste predikatie werd gehou
den door Pater Roh. Men schatte het aan
tal aauwezigen op ruim 20,000 personen.»
Middelerwijl heeft de Kölnische Zeitung
echter den oud-katholieken bril opgezet;
'tis mogeljjk dat de Orde der Jezuïeten
door dit instrument er anders uiiziet. Wij
willen echter ter eere van de Kölnische
Zeitung aannemen, dat zjj met volle ver
stand en met eerljjke overtuiging het fraaie
getuigschrift heeft uitgereikt. Wil zjj het
herroepen ook goed, 't helpt haar toch
niet: wat men zwart op wit bezit, kan men
gerust mee naar huis dragen.
De Jezuïeten moeten weder in het land
komen! Dat zal voortaan de inhoud der
wenschen van gansch het Katholieke Duit-
sche volk zjjn. Wat het Katholieke volk
ernstig heeft verlangd, dat heeft het in den
cultuurstrijd ook verkregen, natuurljjk niet
alles en niet alles bij den eersten aanloop.
Maar bet meeste is toch gevallen en het
overige moet ook nog vallen van deze on-
FEUILLETON.
Vervolg en slot.)
's Avonds kwam Loisel terug, bleek en met holle
oogen.
Je moet aan je vriendin schrijven, zeide
hij, dat het slot van het halssnoer is gebroken
en ge het ter reparatie hebt gegeven. Op deze
manier winnen wij tijd.
Na eene week echter gaven zij alle hoop op.
Loisel. die in enkele dagen merkbaar ouder was
geworden, verklaarde: //Wij moeten een dergelijk
snoer koopen!"
Den volgenden dag gingen zij met het étui,
waarin het snoer was geborgen geweest, naar den
juwelier, wiens naam daarin gedrukt stond. De
man sloeg zijn boek na, maar hij had het snoer
niet verkocht, ook al was het étui van hem af
komstig.
Zjj gingen van den eenen juwelier naar den an
deren, zochten een snoer dat voor zoover zij zich
konden herinneren, op het verlorene geleek. Ein
delijk vonden zjj er een, dat zij hielden voor het
meest gelijkende Men vroeg hen daarvoor vijf
duizend franks, doch voor zes-en-veertig honderd
zou men het eindelijk laten. Zij verzochten den
juwelier het stuk in de eerste drie dagen niet te
verkoopen, en maakten de voorwaarde, dat hij het
snoer tegen vierduizend franks zou terugnemen,
heilvolle wet, waarmede eene verblinde po
litiek kostbare jaren onherstelbaar verbeu
zelde, inplaats van het naderend gevaar te
gen te werken. Ds meerderheid in den
Rjjksdag heeft in haar verblinden ijver tegen
den »binnenlandschen vijand» vele en groote
fouten begaan, die waarlijk niet ten goede
van het nieuwe Duitsche Rijk hebben ge
diend. Wij kunnen ons niet voorstellen dat
de tegenwoordige meerderheid in den Rijks
dag zal proclameeren: De wet blijft, want
de Jezuïeten zijn gevaarlijker dan de sociaal
democraten. In de oogen der leden van den
Evangelischen Bond en van zekere natio-
naal-liberalen zijn de geleerde Paters na
tuurlijk het uitvaagsel der menschheid en
deze fanatieke lui hebben natuurlijk een
protest uitgevaardigd tegen het terngkeeren
der Jezuïeten, maar, lieve deugd, waarmede
zouden de leden van den Evangel. Bond zich
eigenlijk moeten bezighouden, als zij niet
tegen alles, wat den Katholiek lief en dier
baar is, protesteerden? Ook de eischen der
Katholieken in de schoolquaestie is hun een
doorn in 'toog, want zij zeggen: het af
staan van een groot gedeelte der Duitsche
scholen aan de Katholieke Kerk, zou het
grootste gevaar zijn voor het Christelijke
volksleven.» Is de Katholieke Kerk dan niet
Christelijk? Menschen, die zoo vele onge-
loovigen en loochenaars van Christus' God
heid tot de hunnen tellen, moesten zich wel
wachten, dergelijke beweringen te verkon
digen. Doch al hun drijven en wrjjven komt
voort uit den baat, die hen bezielt tegen
de Katholieke Kerk en 't is dus klaarblij
kelijk, dat die lieden van een terugkeeren
der Jezuïeten niets willen weten.
De uitzonderings- en verbanningswet moet
vallen, 't Zou immers eene schreeuwende on
rechtvaardigheid zijn, die wet, na de op
heffing der socialisten-wet, nog van kracht
te doen zijn. De keizerlijke sociaal-politiek
vindt in de Centrum-partij haar grootsten
steun* De Pruisische Bisschoppen, die te
Fulda vergaderd waren, hebben in een ge
meenschappelijk schrijven hun oordeel over
de sociale vraag uitgesproken en te Mainz
werd tot de oprichting van eene volksver-
eeniging voor het Katholieke Duitschlaud
besloten, eene vereeniging, die zich ten doel
stelt, om de dwalingen en revolutionnaire
strevingen op sociaal gebied te bestrijden
en de verdediging der Christelijke orde in
de maatschappij op zich te nemen. In tegen
stelling van een gedeelte der nationaal-libe-
rale partij, zijn het de Katholiekendie
den Keizer trouw ter zijde staan bij de be
handeling der sociale vraag en zou deze
Keizer, die den moed heeft met de sociaal
democraten» alleinfertig zu werden*.zich door
het spook der Jezuïeteuvrees bang laten
indien het verlorene werd gevonden.
Loisel, die niets bezat dan zijn tractement, ging
nu aan het leenen. Hier kreeg bij honderd, daar
vijfhonderd franks en met de kleine sommen kwam
hij eindelijk klaar. Natuurlijk schreef hij wissel op
wissel en was zelfs in handen van woekeraars
gevallen. Het scheen hem toe of hij het overige van
zijn leven verkocht want hij onderteekendezonder
te weten of hij zijne verplichtingen kon nakomen.
Met een donker oog in de toekomst, die met
kommer, angst en allerlei ontberingen dreigde,
ging hjj naar den juwelier en betaalde het be
drag.
Toen mevrouw Loissel het halssnoer aan hare
vriendin terugbracht, zeide deze:
Ge hadt het wel wat vroeger kunnen terug
geven, ik had het misschien willen gebruiken.
Zjj deed het étui niet open. Mevrouw Loisel her
ademde, want zij had zich de vraag reeds gedaan,
wat zal mevrouw Forestier zeggen, als zij de ver
wisseling bespeurt?
Mevrouw Loisel schikte zich verder moedig in
haar lot. Zij bejjverde zich om de schuld te delgen.
De meid ging heen en men huurde een nog
hooger bovenhuis. Mevrouw Loisel verrichtte zelfs
het grofste werk en men kon het dan ook al
spoedig aan hare handjes zien. Zelfs behandelde
zij de wasch geheel alleen. Wel viel het haar hard,
doch zij hield vol. Gelijk eene werkmansvrouw
gekleed, ging zij naar de markt met een mand
aan den arm om hare inkoopen te doen en dong
op de prijzen, zooveel zij kon, af. Elke maand
verviel er dan ook een wissel.
maken? Hij heeft; er waarljjk geene aanlei
ding toe en in den Bondsraad zit geen Von
Bismarck meer, die de besluiten van den
Rijksdag te niet kan doen.
In onzen aan oplossende ideeën zieken tijd,
waarin het monarchaal beginsel en de maat
schappelijke orde zoo ernstig worden be
dreigd, is het de plicht van alle goede ele
menten schouder aan schouder te staan om
paal en perk te stellen aan het revolution
naire drijven. Dit geschiedt het allerbest door
de opwekking van het godsdienstig gevoel,
want een Christelijk gezind, geioovig volk,
dat God vreest, heeft ook eerbied voor den
Troon. Het gansche Zuid-Westen van Europa
is door revolutionnaire ideeëu verpest, want
wie staat er borg voor, dat in misschien
zeer korten tijd de koningstronen in Portu
gal, Spaöje en Italië niet onvergeworpen
worden, en dat deze Staten in republieken
zullen veranderd worden, die het voorbeeld
der Frauschen volgen en dezen de hand rei-
keD? Dit republikein8ch streven is tevens
een gevaar voor Middel-Europa en daarom
is het meer dan tjjd, dat er afdoende maat
regelen worden genomen tegen het dreigend
gevaar, voor dat het wellicht te laat is.
Wij twijfelen geenszins of er zal eene
meerderheid in de Rijksdag te vinden zijn
voor het voorstel van het Centrum tot af
schaffing van de gehate Jezuïeten-wet. Met
slecht?eeu twintigtal stemmen der vrijzinnige
partij zou de zegepraal van het voorstel zjjn
verzekerd.Mocht die zege worden verkregen,
dan zal in Duitschland nog veel goed te
maken zjjn, wat bedorven was, en zulks zal
met de hulp der Jezuïeten-Orde en de haar
verwante Congregatiën zeer gemakkelijk
kunnen geschieden.
Omtreut het gewelddadig binnendringen
in het klooster »Suor Ursola« meldt de Voce
della Veritadat Pater Mascia den binnen-
dringenden nog gedreigd had met de te ver
wachten excommunicatie, waarop de Pre
fect zijuerzijds zich beroepen had op de kloos
terwet. Hij zoowel als zjjne begeleiders moes
ten echter erkennen, dat de gezondheidstoe
stand der Zusters tot zijne verwondering
uitmuntend was. De Procureur, die eene der
Zusters herkende: riep zelfs uit: »Wel, die
ziet er nog beter uit dan vóórdat zjj in het
klooster wasToch blijft de liberale pers
het overbrengen der Zusters naar een auder
klooster eischen, ten einde van het thans
door haar bewoonde eene openbare school
of kazerne te maken.
Kardinaal Lavigerie heeft eene parti
culiere audiëntie gehad bij Z. H. den Paus
om dezen rapport uit te brengen over de
Loisel hield de boeken bjj van een kleinhande
laar en verrichtte's nachts copiëerwerk voor eene
luttele belooning. Zoo brachten zij menig uurtje
door, voordat zij de geheele schuld met renten op
renten hadden afbetaald.
Mevrouw Loisel was oud geworden. Zij had
geheel het uiterlijk van eene stevige, krachtige,
eenigszins door den arbeid verharde vrouw, die
een armoedig huishouden op de been moest hou
den. Zonder kapsel en roode handen, knielde zij
neer om den vloer te boenen. Menigmaal echter
wanneer haar man op zijn bureau was, ging zij
voor het venster zitten en dacht aan den avond
van het bal, toen zij zoo mooi was en zoo werd ge
vierd.
Op een zekeren dag, Zondag, ging mevrouw
Loisel eeus wandelen om een luchtje te scheppen
na den vermoeienden arbeid. Toen zag zjj eene
dame, die haar kind leerde loopen.
L. Het was mevrouw Forestier, nog altijd even
mooi en bekoorlijk. Mevrouw Loisel schrikte. Zou
zij hare vriendin aanspreken?Zeker.En nu de schuld
afgedaan was,zou zij alles zeggen. Waarom ook niet?
Zjj ging naar haar toe.
Goeden dag, Jeanne!
Jeanne herkende haar eerst niet en verwonderde
zich, dat eene vreemde vrouw haar zoo vertrou
welijk aansprak. „Mevrouw,// gaf zij ten antwoord.
„Ik weet waarlijk niet.... u vergist u zeker...."
Neen! Ik ben Mathilde Loisel.
Hare vriendin schrikte hevig en riep: „Arme
Mathilde! Wat ben je veranderd!
ja ik heb slechte dagen doorgebracht, nadat
resultaten van het Auti-Slavernjj-Congres
te Parijs. Tegelijk met bem werd ook Mgr.
Livinhoe ontvangen, de gewezen Superior
der Missie te Oeganda, thans Algemeen Over
ste van de Congregatie der Missionarissen
van Algiers. Daarop begaf de H. Vader zich
naar de troonzaal, waar hem de Provica
ris van Oejanbe en eenige Missionarissen
werden voorgesteld, tegeljjk met 14 neger
knapen, die door Mgr. Livinhoe uit de garde
zijn meegebracht en thans op het eiland
Malta in het college voor de Afrikaansche
Missiën gaan studeeren om voor geneesheer
te worden opgeleid. De H. Vader onder
hield zich liefderijk met hen en gaf ieder
eene zilveren medaille.
Dat het petitionnement voor het terugroe
pen der Jezuïeten in Duitschland niet ver
geefs zal wezeu, lijdt reeds geen twijfel meer.
Zelfs de democratische Frankf. Ztg. heeft
berekend, dat een te verwachten voorstel
van het Centrum, tot opheffing van de wet
van 4 Juli 1872, ougetwjjfeld door den
Rijksdag zal aangenomen worden en wel
met eene vermoedelijke meerderheid van 250
tegen 150 stemmen. Reeds het Centrum, de
Polen, da Elzassers, de Hannoveraneu, de
sociaal-d6inocraten en de volkspartij ver
zekeren te zamen 180 stemmen aan het voor
stel; terwijl van de vrijzinnigen de groote
meerderheid mede voorde opheffing zal stem
men en zelfs eukele Kartell-briider zullen
meedoen. De Liberale Corresp. erkent dit
alles, maar hoopt nog, dat dan de Bouds-
raad het verzoek van den Rijksdag zal af-
wjjzen.
Nadat het plan^tot een groot huldeblijk
der Duitsche steden aan Veldmaarschalk
Von Moltke op 26 dezer, in den vorm van een
gezamenlijk adres, op zwarigheden van de
zjjde der Commissie was afgestuit, heeft
thans de Opperburgemeester van Berljjn de
zaak in handen genomen. Reeds hebben
zich 766 steden tot deelneming aangemeld.
De Opperburgemeester heeft de Burgemees
ters van alle Duitsche steden met meer dan
50,000 inwoners tot eene voorbereidende
vergadering naar Berljjn genoodigd.
Nu langzamerhand het gebied, dat
in Oost-Afrika onder Duitsch protectoraat
staat, beter wordt afgebakend, kunnen nauw
keurige berekeningen worden gemaakt om
trent den omvang van dat gebied. Het
Aardrijkskundig Instituut te Weimar bere
kent de oppervlakte van> die geheele land
streek op 934,000 vierkante KM., waarvan
het Duitsche Rjjk 540,600 vierkante KM.
bezit.
Op het socialisten-congres te Halle
zjjn de geschillen tusschen de Duitsche par-
tijgenooten aan de orde gekomen. De Ber-
ljjnsche gedelegeerden Metzner, Berndt en
ik je het laatste zag.... veel smart geleden en dat
alles door u.
Door mijHoe zoo
Je herinnert je nog wel het halssnoer, dat
ik van je ter leen ontving voor het bal bij den
Minister?
Ja wel
Nu, dat had ik verloren.
En je hebt het mij teruggebracht.
Niet hetzelfde, maar een dat er sprekend
op geleek. Vijf jaar lang hebben we daarvoor be
taald. Ge kunt begrijpen, hoe moeilijk ons dat
viel.... nu is het voldaan en ik ben tevreden.
Mevrouw Forestier bleef staan.
Ge zegt, dat ge een diamanten halssnoer
heht gekocht in plaats van het mijne.
Ja juist. Hebt ge het niet gemerkt? Nu,
ze geleken dan ook prachtig op elkaar.
Mevrouw Forestier, hare aandoening niet mees
ter, greep de handen van hare vriendin en zeide:
Arme Mathilde, mijn halssnoer was valsch het
had op zijn best honderd franks gekost.
Tosn Mathilde thuis kwam was het natuurlijk
haar eerste werk om Loisel hare ontmoeting met
mevrouw Forestier mede te deelen. Tegen hare ver
wachting bleef knar man zeer kalm onder den slag.
Gedane zaken nemen geen keer, zeid e
hij we hebben een kwaden tijd gehad en hard
gewerkt, maar nu is mijn vrouwtje ten minste
genezen van hare jjdelheid. Daarvoor is de prijs
ten minste niet te hoog geweest.
