NIEUWE
1
No. 1605.
Vrijdag 24 October 1890,
15de Jaargang.
School en sociaal-democratie.
BÜÏTE NL .4 Il7~
Een moord.
f B'
ABONNEMENTSPRIJS
Poi S maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,08
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B URE A TT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en Vryda g-a vond voor 6 uur ingewaent.
Uitgever»: KAPPERS Ss i/AÜBEÏ.
»De school is het slagveld, waarop zal
beslist worden, of de maatschappij in de
toekomst haar christelijk karakter zal be
waren.» Zoo sprak eenige jaren geleden Paus
Leo XIII, de grjjze Opperpriester op Petrus'
Stoel eu wie zal iu onze dagen, nu uit het
door het otigeloovige liberalisme uitgestrooi
de zaad de sociaal-democratie is opgewas
sen, de waarheid dezer woorden betwijfelen?
Immers het socialisme verkondigt, als de
echte, zj het ook ontaarde zoon van het
liberalisme, de door de liberalen verkondig
de leer en bet ontleent er zijue consequen-
tiën aan.
Hetgeen het liberalisme slechts bedekt,
verbloemd uitsprak, verkondigt de sociaal
democratie in 't openbaar, het ongeloof.
Beide verderfelijke richtingen echter zijn er
van bewust, welke machtige wapenen voor
haar de school oplevert. Daarom tracht ook
het liberalisme overal de scholen, en daar
mede natuurlijk het opkomend geslacht, in
zijüe macht te krijgen. Onder het wacht
woord: De school moet rrjj» ziju!» vsr-
jaagt het de Kerk en den Priester uit de
school eu laat zoo een geslacht opgroeien,
dat zonder den steun tvan het geloof, nood
zakelijk een prooi der aociaai-democratie
moet worden.
Maar ook het socialisme weet de beteeke-
nis van de school te waardeeren. Eerijker
en openhartiger dan zjjn vader, het libe
ralisme, verklaart het; Wj zjjn atheïsten,
het uur is gekomen, waarop onze banier
over het teeken des Kruizes zal zegenvie-
ren. Het is in de hoogste mate noodzakelijk,
uit de opvoeding der kinderen, elk spoor
van godsdienst te verdelgen. Da godsdienst
moet uit de school verdreven worden, mo
dern wetenschappelijk onderwijs moet er
voor in de plaats treden. Het geloof aan
Christus is het euvel, waarvan de menseh-
heid moet verlost worden.»
Ziedaar uitspraken van de leiders en van
de organen der sociaal-democratie. Ik zou
u de hand kunnen reiken,» sprak Oülangs
een socialistisch Rijksdagcandidaat tot een
zijner tegenstanders uit de Centrum-party,
»als ge maar niet van God en van Jezus
Christus hadt gesprokenWij zouden nog
een overgroot aantal bewijzen, stemmen uit
bet sociaal-democratische leger,kunnen aan
voeren, welke aautoonen, dat de goddeloos
heid de grondtoon van alle sociaal-demo
cratische phraseu is. Men moge de redevoe
ringen der sociaal-demoeiatische partijleiders
de sociaal-democratische beschouwingen of
verhandelingen in dagbladen eu geschriften
over politiek, handel en verkeer, huwelijk
en familie, godsdienst en zedenleer, weten
schap en beschaving, Kerk en Staat, op
voeding en school, lezen en bestudeeren
nergens vindt men een spoor van positief
geloof', van de leer des Heilands; nooit zal
men er den naam van God vinden, maar
overal den strijd, de openbare vjjandschap
tegen God, tegen de Kerk, tegen de Pries-
F E U1LLETOE.
(Vervolg.)
Ik stap'eflink door. De boomen aan weerszijden
strekten de takken naar elkander toe en vloch
ten ze boren zoo dicht aaneen, dat het maanlicht
slechts hier en daar door eene enkele opening
ntar binnen drong en het pad slechts flauw in
het schemerlicht van het moesveld was te onder
scheiden. De kleiachtige bodem was door den
regen van dien morgen nog zoo doorweekt, dat
mjjn voet er onhoorbaar over lieengleed. Geen
enkele adem van den nachtwind bewoog de top
pen der donkere boomen.
Ik schaamde mij voor me zeiven, maar geene
schaamte noch zelfverwijt was in staat mij den
angst te benemen, die zich te midden van deze
alom heerschende stilte van mijn hart meester
maakte. Dan weer dacht ik aan grappige dingen,
om maar mijne gedachten van die akelige geschie
denissen af te leiden. Maar wat hielp het mij?
ters, tegen de Christelijke opvoeding en te
gen het godsdienstig onderwijs ontmoeten.
Dat is d8 vrjjheid, welke zij verkondigen,
de gelijkheid, waarnaar zij streven, de broe
derlijkheid, waarmede zij de wereld willen
veroveren!
De vrije Staatbeteekent voor de sociaal
democraten niets anders dan de meerder
heid, die zich met alles bemoeit, die zich
om alles bekommert, behalve om God; de
humaniteit* niets dan eeue phrase, die in
verhouding tot den medemensch alles wil
doen gelden, maar geenszins Gods gebod
en het goddel jk gezag; de beschaving
is de zucht alles aan te kweekeu, doch niet
Gods eer en het zielenheil van den even
naaste; de vrije wetenschap* ontplooit zich
als de loochening van de openbariug Gods,
het vrije geweten* als eene verachting der
christelijke leer en der christelijke zedeD;
de vrije familie* als eene vereeuiging zon
der Gods zegen en geuade, de vrije school
als eene inrichting van den sociaiistiscben
Staat, die de namen van God, Kruis eu
Gebed uit de school verbant en de leer van
Rousseau, Voltaire, Darwin eu Gibbon laat
verkondigen door de discipelen der huma
niteit en de priesters der rede.
Wie nog twijfel koestert welke beloelin-
geu de sociaal-democratische partij met onze
scholen en kinderen heeft, die zullen de
oogen geopend worden door eene godslaster
lijke ontboezeming, welke dezer dagen in
Duitschlaud een zekere Dr.Kasser, een heltig
aanhanger der sociaal-democratische partij
in versvorm heeft gepubliceerd en waariu
wij o. a. het volgende vermeld vinden.
SI uit toch alle prulleawinkels, zoo roept
Dr. Kasser uit, die men inrichtingen van
opvoeding eu onderwijs noemt en waar niets
dan dwaasheid wordt geleerd; de nieuwe
geest des tijds heeft andere scholen noodig
om de ziel uit de duisternis te verheffen.
Dat Jehova eenmaal het licht, dat niet ver
lichtte, heeft geschapen, dat de Almachtige
rusten moest omdat H j in eeue week dage
lijks eenige woorden sprak, en dat zulks
onze kinderen moetan leeren om hunne
zedelijkheid te bevorderen, Priesters, volks
opvoeders, dat is te veel verlangd vaa ons
geduld. Het blind geloof,'t welk gij eischt,
ge weet het immers zalf het be*t, 't lijdt
schipbreuk. Gij verpest met uw dol gezwets
den geest en het hart onzer kin leren. Weg
daarom met dien prullen winkel, bouwt scho
len, ja, maar voor het geslacht vao den
nieuwen tij l;duldt nietdatde moderne weten
schap aan uwe kinderen worde onthouden.
Komt de Priester met zijn Evangelie, zingt
dan psalmen der natuur! Komt hij met
het Kru is, den kromstaf en de Conciliën
om u tot de oude litaniën te bekeeren, toont
hem dan den telescoop of het spectrum of
wjjs hem op de ontdekkingen vau den nieu
wen tjjd eu van de moderne geleerden.*
Wat wj hier citeeren uit het godslaster
lijke gedicht van Dr. Kasser hebben we in
oneindig zachtere termen uitgedrukt dan in
die waarin het oorspronkelijke is vervat.
Nu eens meende ik in het bosch een krakenden
voetstap te vernemen, dan weer de echo van een
schot in de verte te hooren; soms zag ik zelfs
een dennestain waarop het maanlicht zilveren
strepen teekenae, voor een blinkenden geweerloop
aan. Wat zou ik wel doen, vroeg ik mijzelven
voortdurend onder den invloed mijner opgewon
den verbeeldingskracht, wanneer ik plotseling op
een meer open plek onder de boomen zoo'n kerel
bespeurde, die voor het wild, dat hij in de duis
ternis geschoten had op de knieën lag. Zou ik
hem aanroepen of zou ik
Om den anderen keer nam ik de buks van
den schouder en beproefde in de duisternis op een
boomstam te mikken, of wel ik bleef vijf minuten
lang staan en luisterde in bet stille woud., ten
einde dan met sneller stap mijn weg te vervolgen.
Een zucht van verlichting ontsnapte mijne borst,
toen het pad al lichter en lichter werd. Een af
stand van hoogstens een paar honderd schreden
scheidde mij van de open verzamelplaats van het
wild, en was ik die eens voorbjj, dan was ik bin
nen het halve uur thuis. Aan mijne linkerhand
werd het pad steeds breeder en bet mosveld, dat
hier met gras was begroeid, veranderde in een
Men staat verstomd over eene taal, welke
uit de hel voortkomt. Maar dat is niet ge
noeg. Op allen, die nog hechten aan het
behoud vauCbristelijke zeden en beschaving,
rust de plicht, huune aandacht meer dan
ooit op de Christelijke, op de Katholieke
school te vestigen. Zij is niet de onbelang
rijkste factor bij de oplossing der sociale
quaestie, die thans op den voorgrond is ge
treden. Op haar moeten in onzen tijd de
blikken gevestigd en aan haar moeten de
grootste zorgen gewijd worden, opdat onze
kindereD sterk gemaakt worden iu den strijd
tegeu de sociaal-democratie en op lateren
leeftijd niet bezwijken voor de aanslagen
eener onzalige, godslasterlijke richting van
onzen modernen tjjd. De beteekeuis der school
in den socialen strijd is ontzaglijk groot. Dat
de school derhalve het slagveld zij waarop
de overwinning worde behaald op de vijan
den van het christelijk karakter der mensche-
ijke maatschappij.
De gemeenteraadsverkiezingen in België
zijn thans bekend eu zijn volstrekt niet zoo
gunstig voor de liberalen als dezen het
trachten te doen voorkomen. Het blijkt thans
dat de partijen, zooals wij in ons vorig
nummer reeds vermeldden, hare wederzijd-
scbe posities hebben behouden.
De meerderheid der liberalen te Antwer
pen is een paar honderd stemmen grooter,
dan by eene vorige gelegenheid. Daarente
gen is took het stemmenaautal der Katho
lieken fe Meehelen gestegen. Te Namen
hebben de Katholieken succèr behaald, iu
dien zin, dat van de altredende liberalen
slechts 3 bij de eersta stemming zijn hei-
kozen eu 8 in herstemming komen. Te Gent,
Leuven en Brussel hebben de liberalen hunne
positie gehandhaafd. In laatstgenoemde
plaats zjn de vereenigde liberalen, radica
len en socialisten gekozen. Te Yerviers is
de positie der Katholieken verbeterd. Iu de
provinciën Henegouwen, Luik en Luxemburg
hebbau zij op menige plaats gezegevierd en
de meerdeiheid iu den raad verworven. Te
Renaix en Nivelles is de vijand, evenals te
Meehelen, met glans teruggeslagen. Te Ost-
ende en Dinaut zjn de kansen verbeterd.
O ver het algemeen hebben de Katholieken
op het platteland meer succes behaald, dan
de liberalen, welke laatsteu z ch iu de groote
steden hebben weten te handhaven.
De str jd van Zondag heeft evenwel op
nieuw eu onomstooteljk bewezen, dat de
meerderheid van het kiezerskorps katho
liek is.
De redacteur van het te Frankfort
a/M. verschijnende sociaal-democratische
blad Die VolksstimmeIiocb, is wegens het
opnemen van artikelen, die Majesteitsschen
nis inhielden en wegens het verachteljk
voorstellen van staatsinstellingen, gevangen
genomen.
De Reichsanzeiger bevat een konink-
Hjk besluit, waarbij de Pruisische Landda r
greppel, die eene manshoogte diep was, eu tot
de weide doorliep. Op dit oogenblik trad ik uit
de schaduw der laatste boomen te voorsehiju en be-
voud mij nu op de, door de ma m helder besche
nen, open plek. Mijn oog gleed vluchtig over de
begroeide helling, die zien ter rechter zijde ver-
liief en ik dacht dat het bloed in mijne aderen
zon stollen, want midden iu het dennen kreupel
hout, stond op ongeveer zestig schreden van mij af
een lange, magere kerel, met een zwartgemaakt ge
laat, die zijn geweer op mij aanlegde.
Maar slechts éene seconde deed mij de schrik
verstijven, toen rukte ik de buks van den schou
der, legde aan, het schot weerklonk, te gelijk
hoorde ik een doften slag, als ran een kogel, dia
een voorwerp treft, en voordat de kruitdamp was
opgetrokken, stond ik reeds met een paar krach
tige sprongen van dan weg in dan met mos be
groeiden greppel eu ijlde in gebogen houding,
zoo snel ik kon, naar de open vlakte.
De huisdeur was reeds op het nachtslot; maar
in het kantoortje van mijn vader brandde nog
licht. Ik klopte aan bet venster, maar toen mijn
vader mij een paar minuten later, met de lamp
iu de hand, de deur open deed, schrikte hij niet
don 12en November a. s. wordt bjeenge-
roepen.
De Rjkskanselier Von Caprivi gaal bin
nen veertien dagen op reis om den Itali-
aanschen Minister Crispi te ontmoeten.
Officiëel wordt meegedeeld dat de Re-
geeriug zich reeds sedert weken bezig houdt
met een onderzoek naar den toestand der
woniugeu te Berljn en den daarmede in
verband staanden aanbouw. Intusschen beeft
de Minister geweigerd voor het bouwen van
4000 goedkoope arbeiderswoningen iu de
voorstad Lichtenberg eene hypothecaire lee
rling van staatswege te sluiten, aangezien
hj meent dat er te Bsrl ju genoeg kapitaal
en bereidvaardigheid ten algemeenen nutte
voorhanden is, om zonder staatshulp door
particulieren iu deu woningnood afdoende
eu tegen eene matige rente te voorzien.
Eenige groote fabrieken te Tourcoing
eu Roubaix hebben tengevolge der Mac-
Kinley-wet het bedrjf voorloopig gestaakt.
Men zegt, dat les Coulisses du Bou-
langisme vrij onverwachte gevolgen zullen
hebben.
Men weet dat Generaal Boulaager een
werk geschreven heeft, waarin, volgens hem,
al de beschuldigingen, welke men hem naar
het hoofd geworpen heeft, wederlegd zou
den worden. Men voegde er zelfs bj, dat
eeuigen zijner oude bondgenooten zeer ge
havend werden iu het Sizouder Laguerre
eu Naquet.
Plotseling zjn nu groote wjzigingen in
het werk gebracht. De Generaal toch vindt
het thans veel verstandiger zjneoude vrien
den met rust te laten en alleen den Mini
ster Constaus aan te vallen, die het Bou-
langisme ten val heeft gebracht.
Engeland erkent de Braziliaansche
republiek. Dientengevolge heeft de Admi
raliteit aan de Britsche oorlogsschepen in
de Zaid-Amerikaansche wateren bevel ge
zonden om de Braziliaansche vlag te salu-
eeren.
Bj een maaltjd in de Korenbeurs te
Edinbarg sprak Gladstone over den arbeid
eu de misslagen vau het tegenwoordige Par
lement, over buitenlaudsche aangelegenhe
den en over da verhouding tusschen kapi
taal eu arbeid. De arbeidsqoaestie, zeide h j,
verkeert iu een toestand van spanning en
gaat voor alles. H j laakt9 de Iersche poli
tiek der Regeoring.
De Times verneemt, dat de nieuw op
gerichte Vereeuiging van reeders en scheeps
eigenaars in beginsel heeft besloten, alle
Britsche koopvaard jschepen tjdeljk stil te
doan liggen en alzoo de nationale scheep
vaart te verlammen, als een middel om
eene einde te maken aan de onverdraag
lijke verdrukking van de zjde der nieuwe
dokwerkers- en matrozeuvereenigingen. De
Times keurt dit paardenmiddel goed als
zjude een noodzakeljk geworden maatre
gel van tegenweer.
Uit Madrid wordt gemeld, dat er aan
verscheidene ministeriën bevel gegeven is
de ambtenaren in te enten, daar er te dier
weinig van mjjn doodsbleek gelaat en mijn ver
ward uiterlijk. Op zijne bezorgde vragen kon ik
echter geen antwoord geven. Al hijgende en
kuchende zonk ik op de trap neer en het
duurde lang, zeer lang, voordat ik in staat was
op te staan en gew.er en weitasch afteleggen.
Nu eerst bespeurde ik. dat ik mjju bond kwijt was.
Met wankelende schreden ging ik mijn vader voor
en het kantoortje binnen en
„Ik heb er een dood geschoten!" zoo begon ik
het verhaal van het rampzalige avontuur, dat ik een
half uur geleden had gehad.
Mijn vader luisterde zwijgend naar het gansche
verhaal. Toen ik aan het eind was gekomen,
liep hij eene poos het vertrek met lange schre
den op en neer, vervolgens kwam hij naar mij
toe, zag mij vriendelijk aan en zeide:
Om geen argwaaa te wekken zullen wij ons
onderzoek tot morgen uitstellen. Bovendien dan
is het licht. Ga nu naar bed. Morgen-ochtend ora
vijf uur zal ik je roepen; dan zullen wij samen
zoeken naar den doode.
(Slot volgt.)