NIEUWE
No. 1612.
Woensdag 12 November 1890
15de Jaargang.
0 wisselvallig lot!
B IJ 1TKKLANP.
De geschiedenis van eene doodkist.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen ia Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
JKMAiN TIEND
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Yau 16 regels 30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a, Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KüPFEKS L A U H E Y.
Wij winnea den Heer Van Houten, en
wat moeten wij denken van Dr. Schaeptnau
Die redevoering in Hulst is uog lang niet
duidelijk. Wij moeten de uitdrukkelijke ver-
klariug van den spreker zelf gelooven, en
wij nemen gaarne van hem aan, dat
hp het behoud der plaatsvervanging niet zulk
een onderschikt punt genoemd heelt, dat het
opgeofferd zou moeten worden aan het zoo
genaamde monsterverbond. Maar zijn rede
heeit zeker niet overgevloeid van duidelijk
heid. Eu de verslaggever vau Het Hulster-
blad verzekert, dat de indrukdoor Dr. Schaep-
man gemaakt, geheel overeenkomt met de
gewraakte woorden. Ook doet De Tijd te
recht opmerken, dat de bladen, die zich ge
woonlijk beijveren om de opinies van Dr.
Schaepman te verspreiden, reeds eenigen ïijd
te voren in dien zin hadden geschreven.
Wat mag de geachte spreker nu gezegd
hebben'? Bij ons is het vermoeden gerezen
na de lezing van sprekers ingezonden stuk
keu in De lijddat hjj in Hulst de prae-
missen gesteld heeft, maar bet vooralsnog
ontijdig achtte de conclusie uit te spreken.
Hoe dit ook zij, wij staan voor bet feit,
dat de groole man, die zijne enorme talen
ten aan de Katholieke Staatsparty dienst
baar stelde, die daarom somtijds werd be
schouwd als de leider dier partij, thans met
vragende, met twjjfelende, hier en daar zelfs
met wantrouwende blikken door zpne par-
tjjgenooten wordt aangezien. Het moge hard
vallen dit te erkennen, maar het feit is on
barmhartig, en de door De Tijd gesigna
leerde pers heeft er niet weinig schuld aan.
Tegelijkertijd treedt de Heer Yan Houten
met eene nieuwe reeks ^Staatkundige Brie
ven® op den voorgrond, een radicaal van
zuiver water, die somtijds met beide voe
ten zelfs op socialistiscben bodem gaat staan;
en dezen brengt hulde aan de Katholieke
Staatsparty en heeft voor bare agitatie bil
lijker waardeering over dan zekere katho
lieke persorganen.
De Heer Van Houten luidt de braudklok.
Hij vestigt het oog niet zoo zeer op de per
soonlijke dienstvervulling, maar op het druk
kende, het onrechtvaardige, bet moordende
van het wetsontwerp-Bergansius iu zijn ge
heel. z>Tot diep iu den manneljjken leeftijd
zullen oefeningen, herhalingsoefeningen, in
spectiën en belemmerende wetsbepalingen
onzen dienstplichtigen hun vrijheid van be
weging ontnemen. Aan den voor onze wel
vaart en handelsrelatiën zoo gewichtigen
arbeid in het buitenland en in de Koloniën
zal onze dienstplichtige burgerp niet kun
nen deelnemen.® Men kan van die gebate
legerwet heel wat kwaad zeggen zonder in
overdrijving te vervallen.
De Heer Van Houten is niet bang om
te zeggen, waar bet op staai; Hij fluistert
niet: voorzichtig, voorzichtig! roep niet te
bard; anders wordt het nog erger. Neen,
ward bij katholiek, hp zou door sommigen
Ingezonden.
FEUILLETON.
Ernstig gewond en kreunend van pijn, lag
kapiteiu Coste uitgestrekt op een ellendig bed van
stroo, in een klein, vochtig kamertje, in eender
achterbuurten van Maintz. Het eerste kanonvuur
te Sedan had hem eene wond toegebracht boven
de linkerknie. Zjjn been was gezwollen en zwaar
als lood. Ondanks de groote koude, gutste het
zweet hem langs het gelaat. Hij kreunde en
kermde.
Boironriep de zieke eindelijk, kleed je
dadelijk aan en loop naar den ehirurgjjn. Ik kan
het niet langer uithouden.
lloiron, zijn oppasser, kleedde zich, legde de
kachel aan en opende toen het raam, waardoor
een ijskoude luchtstroom naar binnen drong.
Daarop schoof hjj het raam weder dicht en liep
de deur uit. Geen half uur later kwam hij terug,
vergezeld van een langen, dikken man, met een
gelen baard en geel haar, waarop de kale hoed
als een eerste agitator bespot worden.
Hij waardeert het streven der Katholie
ken en roept de liberale burgerij op om
met de katholieke burgerij in dezen gernee-
ne zaak te maker.. Het geldt bier dan toch
ook waarachtig een algemeen belang!
De katholieke burgerij is reeds wakker,
zegt de Heer Vau Houteu. Iu de staats
commissie leverde zij, eu zij alleen, enkele
burgerlijke industriëele elementen; dezen
zagen het gevaar en sloegen alarm, ofschoon
men hen, als Katholiekenmet weldaden in
den vorm van vrijstellingen voor semina
risten eu geestelijken en ordebroeders als
overlaadde. Nu wil men het doen voorkomen
alsof hun oppositie een specifiek-lcatholiek ka
rakter draagt. De liberale burger late zink
niet vangenl (Wij onderschrappen.) Dat onze
katholieke medeburgers het meest waakzaam
zijii geweest, is geeu reden, om niet met
hen gemeene zaak te makeu, ten einde de
overmaat vau lasten keeren, die de Regee-
riug, geholpen door conservatief-liboraleu,
op de natie leggen wil. Liberale organen
hebben zich wel met de katholieke geeste
lijkheid verbroederd, om deze in het school
wezen ter wille te zpn; hun staat het waar
lijk niot goed, thans der liberale burgerij
te willen verbieden, aan de katholieke bur
gerij de band te reiken, ten einde het bur
gerlijke leven voor overheersching door het
militair element te behoeden.»
Na het verschijnen van het Rapport der
Defensie-Commissie schreef Het Centrum
(18 Mei '89), dat door de paragraaf over
de vipstellingen de voornaamste grief tegen
den persoonlijken dienstplicht was wegge
nomen. Het verzet der Katholieken heeft
bewezen, dat ondanks die paragraaf, zelfs
nu zij is opgenomen in het wetsontwerp,
hunne bezwaren zpn blijven bestaan. In
plaats van te bedaren is hunne agitatie toe
genomen, dikwijls tot verbittering toe, en
niets doet voorzien, dat zij vooreerst zal op
houden; eu zij behoeft ook niet op te houden.
Men wil het deen voorkomen alsof de
oppositie der Katholieken een specifiek ka
tholiek karakter draagt; opdat zij daardoor
verdacht zou worden èa bij liberalen èu bij
anti-revolutionnairen. Dat begrijpt de Heer
Van Houten zeer goed, eu voor dien val
waarschuwt hij de liberale burgerij.
Al zpu de aaugebodeu vrp'stellingeu nog
zoo mooi, en al waren wij nog zoo zeker,
dat wij ze ten eeuwigen dage behielden, dan
nog zouden wij de wet-Bergausius en in het
bjjzonder den persoonlijken dienstplicht be-
strjjden als onrechtvaardig, als rampzalig
voor de natie, als model van een barbaarsch
militarisme.
Men heeft ons gedreigd, dat, zoo wp niet
voorzichtig zpn, de anti-revolutionnairen
radicaal genoeg zpn om hun zin door te
drpveu; maar de radicale Van Houten wil
wel zoo auti-revolutionnair wezen om eene
omverwerping onzer sociale verhoudingen
te helpen voorkomeD.
Vooruit! Geen rust op dit punt! Geen
vrede met het militarisme! Geen verdediging
eener schandelijke legerwet! P. D.
prijkte, terwjjl eene even kale overjas los om zijne
logge leden hing.
In dien tusachentijd was het licht geworden.
Hoe gaat het kapitein, begon de chirurgijn.
Gij schijnt een slechten nacht gehad te hebben.
Ik lijd vreeseljjk, antwoordde de kapitein
laconiek.
Wij zullen het been eens bekjjken.
De chirurgijn maakte het verband los en er
kwam eene loodkleurige wond te voorschijn.
Sapristi! kreunde de kapitein, toen zijn been
lucht kreeg.
De ehirurgjjn blijf zwijgend op de woud staren,
die hij hier en daar betastte.
Welnu? vroeg de kapitein op eens.
Doch in plaats van te antwoorden wreef de
chirurgijn zich peinzend den neus.
Coste ried wat er gaande was het been moest
afgezet worden!
Toen de chirurgijn vertrokken was, vroeg de
kapitein inktkoker en schrijfbehoeften en schreef
het volgende adres:
„Mejuffrouw Sigorel.
Kloosterstraat 12, Nancy."
De Hessische Boeren vereen iging heeft een
inauife.it uitgevaardigd, waarin zij de mede
werking van atle belangstellenden inroept,
ora alle pogingen ter verspreiding vau het
socialisme ouder de plattelandsbevolkingen
tegen te gaan.
Volgens de National Zeitang zal iu
de aanstaande zitting van den Landdag
waarschijnlijk een voorstel inkomen tot op
richting vau een bacteorologisch instituut
ouder leiding van Professor Koch.
De Keizer ontvangt herhaaldelijk verslag
van de proefnemingen.
Professor Koch heeft verklaard, dat hij
zijne uitvinding openbaar zal maken en dat
hij voor zichzelf geeue geldelijke voordeden
verlangt.
Jl. Zaterdag-avond deelde Stöcker in
eene christelijk-sociale volksvergadering zijn
ontslag als hofprediker in de volgende woor
den mede:
»Wat heden avond ons hart beweegt, is
nog niet rijp om uitgesproken te wordeu.
Wat ik in dit uur gevoel, vat ik tezamen
iu den uitroep; a Onze geliefde Keizer leve!
driemaal hoog!»
O T_ t
Vol spijt is de reactionaire Kreuzzeitung
die den val van Stöcker beschouwt als een
groot politiek teekeu van de aanstaande
heerschappij des jodeudoms en der natio-
naal-liberale grootburgerij. Maar zoo laat
dit blad volgen de Keizer zal, evenals zijn
grootvader, die in den beginne ook liberaal
wilde regeeren, uog eeutnaal erkennen, dat
de christelpk-conservatieve beginselen bet
eenige fondameut voor de monarchale sta
ten vormen, waarop men zich verlaten kan.
Het blad verklaart, als tot hiertoe aan de
zijde van Stöcker te willen strijdeu voor de
bevrijding der Evangelische Kerk van den
Sfaat, en voor de bevrijding vau deu Staat
van het jodendom en het kapitalisme.»
Uit deze woorden blijkt, welk een reusach
tige toorn er heerscht onder de hoog-cou-
servatieve aristocratie.
De conservatieve Reichsbote zegt, dat
Stöcker eenvoudig werd ontslagen. Deze ge-
beurteuis, die eeu roerend tragisch karak
ter heeft, zal in den wijdsten kring eene
zeer ernstige werking uitoefenen.
De liberale bladen beschouwen Stöckers
ontslag als eene voldoening voor het joden
dom. Maar Stöcker zal thaus al zijne kracht
beschikbaar hebben voor het streven, waar
aan hij zijn leven wijdde.
Stöckers lijfblad Das Volk verklaart: Wij
blijven voortgaan met tegen de joodsche
ontwrichting te strijden, onverschillig of de
machtigen der wereld voor of tegen ons
zijn.
De National Zeitung noemt het ontslag
van Stöcker eene »bovrijdend6» daad des
Keizers. Het Berliner Tageblatt zegt: Aan
de trappen van den troon is geeue plaats
voor deu man, die de politiek van ver
zoening verloochent, tot welke de Keizer
den weg heeft geopend.
Daarna stelde liij, onder het schrijven hoe
langer hoe zenuwachtiger wordende, met koorts
achtige haast, den volgenden brief oj>:
„Lieve tante,
„Ikheb u onlangs gemeld, dat mijne wond begon
te genezen, maar de pijn is in de laatste dagen
zoo verergerd, dat de dokter er over denkt mijn
been af te zetten. Ik moet erkennen, dat het mij
aan het hart gaat, dit onontbeerlijk werktuig te
moeten verliezen, doch het koudvuur laat geen an
dere keus over. Eindelijk aangezien men vijf
van de zes keeren bij dergelijke operaties het leven
laat, wil ik u hij dezen mijn innigen dank betui-
voor alles wat gij sedert mijne kiudsche jaren voor
mij gedaan hebt, terwijl ik u tevens erfgename
maak van het weinige dat ik bezit.
„Vaarwel, lieve tante. Ik heb een droevig voor
gevoel, dat dit de laatste brief is, dien gjj ooit
meer van mij ontvangen zult. Ik hoop, dat gij
nog lang voor hen, die u liefhebben, gespaard zult
blijven en noem my,
„Uw u liefhebbende neef,
//Frans Coste."
P.S, "Het is geen vree3 voor deu dood, die
De Fransche Senaat heeft eene wet
aangenomenwaarbp aan de officieren
van de verschillende wapens eene gelijke
soldij en een gelijk pensioen zal toege
kend worden. Geeu enkel wapen wordt dus
voortaan meer boven het andere begun
stigd.
Bij de behandeling van de begrooting
vau Buitenlaudsche Zaken heeft de Afge
vaardigde Lecomtö afschaffing gevraagd van
het Gezantschap bij het Vatieaan.
Het voorstel werd echter verworpeu met
317 tegen 205 stemmen.
DeHeer Booth, aanvoerder van het
leger des heils, heeft, door het aankoopen
van een gebouw te Londeneen eersten
stap gedaan tot praktische verwezenlijking
van het plan, door hem in zpn boek In
darkest Engeland uiteengezet. Terwijl hjj gei-
delijken steun inroept, spreekt hij tevens
reeds zijne erkentelijkheid uit voor de aan
zienlijke stoffelijke bijdragen, welke hij reeds
ontving. Het heet, dat eeu der leden van
het vorstelijk Huis (de Kroonprins, naar men
beweert) voor bet plan van Booth eene
bizondere belangstelling heeft opgevat en
daarvan ook reeds iu eeu eigenhandig schrij
ven aan den Generaalop ondubbelzinnige
wjjze heeft doen bljjkeu.
Eeu artikel van den Heer Hamilton
Lang over Cyprus is voor bet Eugelsche
bewind niet vleiend. Het bewuste artikel
is uiterst gematigd in toon, doch kan tot
geene andere slotsom leiden, dun dat het
eiland ouder het beheer van de Porte beter
af was, dan onder dat van Engeland. De
Heer Lang wijt geheel dezen misstand aan
moeilijkheden van fiuanciëelen aard. Tot
dekking der zware storting van 90,000 pd.st.
jaarlijks aan Turkije, moet het kleine eiland
overbelast worden eu geraakt de bevolking
in een staat van uitputting. Het eenige
redmiddel ware, dat John Buil de schuld
van het eiland op zijue schouders nam; an
ders zal het er volgens den Heer Lang, van
kwaad tot erger loopen.
De Times bevat een onderhoud met
Sianley in Noord-Amerika, dat drie kolom
men vult, waarin hij de beschuldigingen
tegen de officieren vau het kamp te Yam-
boeya scherper herhaalt. Stanley zegt dat
Bartelot zich schuldig maakte aan stelsel
matige gruwelijke onderdrukking van zpae
inlaudsche onderhoorigen. De ergste beschul
diging treft echter deu overleden Jameson:
deze zoude het slachten eener jonge nege
rin toegelaten, ja aangemoedigd hebben, ton
einde eene smulpartij der kannibalen bjj
te wonen en daarvan eene teekening te ma
ken in zpn schetsboek. Een Europeesch
ooggetuige zou de schetsen hebben gezien.
De Times zegt dat zulke onthullingen door
de geheele beschaafde wereld eene rilling zul-
}en jagen.
De Minister van landbouw Chaplin
hield dezer dagen eene redevoering teDriffield
en constateerde deu merkwaardigen vooruit
gang vau den Britscbeu veestapel in 1890.
Het cijfer van den veestapel vermeerderde
met zes percent; dat der schapen en lam-
mij zoo zenuwachtig maakt. Neen, ik kwel er mij
alleen over, dat ik in eene Duitsche doodkist moet
liggen en dat ik begraven zal worden op het
grondgebied van You Bismarck."
Tante Sigorel ontving den brief den volgenden
morgen, op het oogenblik, dat zjj voor haar toilet
spiegel hare zwarte kanten muts opzette. De in
houd deed haar hevig ontstellen en het duurde
geruimen tijd eer zij weder tot bedaren kwam.
Maar toen zij weder iu zooverre tot zichzelve
was gekomen, dat zij bedaard over de zaak kon
nadenken en zij in een vloed van tranen aan hare
smart had kunnen lucht geven, ging zij over
leggen wat haar te doen stond. Na lang beraad
besloot zij aan eene Christelijke, vaderlandslie-
lievende opwelling gevolg te geven en zelve naar
Maintz te trekken. Niet dat zjj hoopte haar neef
levend terug te zien. Helaas! hjj zou natuurlijk
reeds lang zijn bezweken. Maar zjj hield zieh
overtuigd in den geest van Frans te handelen
door zijn lijk naar Frankrijk te laten overbrengen.
Wordt vervolgd.)
