NIEUWE Vrijdag 21 November 1890 15de Jaargang. liet moderne tooneel. B U1T E N L A N H. No. <616. Zuur verdiend. ABONNEMENTSPRIJS Pei 8 maanden voor Haarlem0,85 Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10 Voor het buitenland 1,80 Afzonderlijke nummers0,03 Dit blad verschijnt eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG. B U R E A TT: St. Janstraat Haarlem. PRIJS DER ADVERTENTIEN. Van 16 regels30 Cents. Elke regel meer Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. AGITE MA NON AGITATE. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant. Advortentiën worden uiterlijk M a a.n d a g-, ffo enadag- en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht. Uitgevers* KüPPÜlRS JjAUREY. >Sodoms einde» is de titel van het nieuw ste product der moderne Duitsche tooneel- literatuur. De politie te Bsrljju oordeelde het noodzakeljjk bjj bet verschijnen van dit dramatisch werk de opvoering ervau te ver bieden. Later heeft zjj echter haar verbod ingetrokken en zg heeft daardoor de meest mogelijke reclame voor het stuk bewerk stelligd. Immers jong en oud haastte zich nu te Berlijn om het»pikante» tooneelstuk eens te gaau zien natuurljjk alleen der cnriositeits wille. En ofschoon het voort brengsel der moderne schouwburg-letterkuu- de niet dien opgang gemaakt heelt, welke men er van verwachtte, zal het niet lang duren of het zal allerwege in de groote en kleiue schouwburgen der provinciën ten tooneele worden gevoerd om ook verdere kringen met bet moderne Evangelie der kunst be kend te maken en de beurs te vullen vau den schrijver. Er gingen in den beginne heel wat stemmen op tegen de politie, die zich verstout» had het tooneelstuk te ver bieden. Nu zjj echter heeft toegegeven is men tevreden en de openbare zedelijkheid? nu, die is in onzen beschaafden tijd, slechts eene bgzaak, zooals dit bg alle andere ge legenheden is gebleken. Niiimur invetitum semper verboden vruchten immers smaken het best. Op deze wjjze zullen de moderne schouw burg vrienden de zaak opvatten. En dat zulks zoo geschiedt, daardoor wordt de pe riode van het diepe verval der letterkunde, eene ontzettende ellende van onzeu tjjd, ge kenschetst. Men heeft te Berlijn geprotesteerd tegen het verbod dat de politie tegen de opvoering van het moderne tooneelstuk uitvaardigde. Alsof de politie, wier taak het toch is te gen de openbare onzedelijkheid te velde te trekken, machteloos zou zjju als het de open bare opvoering van een onzedelijk tooneel- ■werk geldt. Maar onze moderne kunstenaars en schrijvers zjjn door de onzinnigste lof tuitingen vau ougeloovige journalisten en recensenten langzamerhand zoo verwend en zoo gevoelig geworden, dat men ternauwer nood voor het christelijk zedelijkheidsbe grip eene lans kan breken, zonder als bar baar, kunstverachter en wat al niet meer te worden uitgekreten. »Sodoms einde» behoort tot die moderne schouwburg-literatuur, welke geen ander probleem heeft dan om het onzedeljjke tot het voornaamste object der kunst te ver heffen, 6u die op grond van hare materia listische wereldbeschouwing den mensch tot jje(; dier verlaagt. En tot die soort too- neei.literatuur behoort niet het kleinste deel \an Je tooneelstukken, welke in onzen tgd jn 8ehouwburgeu door het zooge naamde böschau,fde en ontwikkelde publiek met voorliefde wo toegejuicht. rden gezien, gehoord en FEU ILL E TON. Vervolg //Ik zeg je het immers. Daar, en hjj' legde het voorwerp in haar handje. Het kind stak het in •verrukking aan den vinger, en glimlachend, ter wijl groote tranen nog aan hare oogen p; volden, zeide zjj: „U is een lieve man, mijnheef! Het «al u nog geluk aan brengen!" „Zou je denken?// „Ja, u zal het zien. Dank u wel, mijnlieer. En zij liep heen, terwijl zij riep, zeker tege n een van hare vriendinnetjes, die achtergebleven waren: „Ik heb 'm terug, hoor!// Michiel bleef eenige oogenblikken op dezelfde plaats staan en toen, schouderophalend, als aan eene inwendige stem beantwoordende, sprak hij: //Bahl Vier frank misschien maar drie - meer of minder, wat komt het er op aan? Honderd franks heb ik noodig, honderd!// En hjj hervatte zijn weg, steeds door .het cjjfer achtervolgd. Tien minuten later trad hij de tent binnen en kleedde zich in zjjn tricot van kajnp- Op het Katholieken-congres, 't welk de zen zomer te Cobleutz plaats had, werd o. a. ook een voorstel aangenomen, ingediend door Pastoor J. C. Meyer, dat den volgenden inhoud had. »De algemeene vergadering der Katho lieken moge bewerkeo, dat de tooneelsiuk- ken, opera's enz, die op ouze tooneeleu ter verlichting vau het publiek worden opge voerd, van een katholiek standpunt bespro- keu en aan critiek ouderworpen worden, wat hunne strekking en godsdienstig-zedeljj- ken inhoud aangaat.* Dit voorstel, zegt De Gelderlanderzeer terecht, was zeker goed bedoeld, maar wat de uitvoering aangaat, is hot onbruikbaar. Waut oin het maar met een woord te zeg gen: het tooneel van onzen tjjd, dat zich onder den invloed van het literaire joden dom jaar in jaar uit meer ontwikkelt, is eenvoudig beneden alle critiek. Wjj wisten van de Kerkvaders, dat in de eerste eeuwen van het Christendom de deelneming aan het tooneel den Christenen was verboden, en wel onder kerkelgke straffen, en dat zelfs de lgdeljjke deelneming, als toeschouwer daarvan, hoog werd afgekeurd, wijl het tooneel gemeenlijk dienstbaar werd gemaakt aan de opwekking van driften en allerlei verkeerde eigenschappen. In onze dagen zijn wjj reeds een geheel eind op weg om het tooueel tot die diepte te zien wegzinken, waartoe het in de dagen van bet wegstervend Romeinsche Rjjk gedaald was en alleen dienst baar te zien worden aan de zinnelijkheid. Hoeveel tooneelstukken, opera's en ope- retteu levert onze eeuw niet op, waarin de huwelijkstrouw en de maagdeljjke staat aau de bespotting zjju blootgesteld? En toch zjjn de huwelijkstrouw en de maagdeljjke staat de grondslagen van het familieleven en de voorwaarden van een gezond volks leven. En aan welke gevaren zjju zg niet blootgesteld, die de rollen op het tooneel ver vallen eu als acteur of actrice optreden. Vooral het vrouweljjk personeel, dat aau het too neel verhouden is, heelt het hard te ver antwoorden. Maar al te dikwerf bljjft haar niets over, dan de keuze om hare plaats of hare eer prjjs te geveu. Eu meestal is het laatste 't geval. »Waar de zoneu Israëls en ongeloovige letlerkuudigen op deu geest des volks wer ken en het voedsel leveren aau bladen en tijdschriften, aan tooueelstukken en opera's, daar moet de geest van het Christendom ontaard, bedorven, vergiftigd worden. Die schrjjws ademen een vjjandigen geest niet alleen tegen de Katholieke Kerk iu het bi zonder, maar ook tegen het Chribteudom in het algemeen. Wg behoeven, om deze waarheid te staven niet eens een blik te werpen over de grenzen; in ons eigen land liggen de bewjjzen hiervoor voor de hand. Het ia gemakkelijk om voor dat streven sluiten en zich met eenige verdraagzaamheid van alles de oogen te phrasen over vechter. Er waren drie voorstellingen achter el kaar en drie keer overwon hjj de liefhebbers, die zich met hem meten wilden; twee militairen en een slager. Ofschoon zjjne maag zoo goed als ledig was, vocht hij met vuur, zelfs wat ruw, zoodat zjjn' Barnum hem telkens van de trap, waar hij stond, moest toeroepen: „Zachtjes aan, Michiel.... kalm wat.» Hij had behoefte zich te weren, en de aanmoe digingen en toejuichingen van het publiek wonden hem nog meer op. Een gezelschap vooral, dat in de eerste rjj der totschouwers zat, een heel,gezel schap „dandies//, vroolijke fatjes met hunne dames, die den geheelen avond de kampvechters door hun geschreeuw, hun gespot en hun geschimp geërgerd hadden, was hem een doorn in het oog. Hij zou veel hebben willen geven, als hij ze allen met vuistslagen de deur had kunnen uitzetten, al die mooie mijnheertjes met hunne dames, die zich na een goed diner, opgewonden door de cham pagne, nu kwamen vermaken met zijn ongeluk en dat van zijne lotgenooten. Een van die heertjes vooral stak hem de oogen uit, een jongman van ongeveer vijf-en-twintig jaren, met blond haar,"ge- friseerden knevel, en een donkergrijs jasje dat zjjne slanke gestalte vast omsloot. Deze riep hem steeds toe: af te maken; doch dat is tevens een ver raad plegen jegens de mede-Christeneu, die de slang niet merken, welke ouder het gras is verborgen. »De letterkunde neemt in onze dagen een veel ruimer terrein in, dan in vroegere eeuwen. Iedereen is dichter, iedereen een halve of eeu kwart letterkundige in onze dagen. Wie schrijft er al geen romans: wie maakt er al geen tooneelstukken! Wjj zjjn gemeeuzaam geworden met die soort vau zaken, welke ouze voorouders met eene soort vau wantrouwen beschouwden eu waarvoor zg eene geheimzinnige vrees koesterden. Voor een 50 tal jaren durfde eene jongS doch ter nauwelijks eeu roman aanraken en kreeg gewetensangsten, wanneer zij er een blik in bad durven slaau; de comedie dacht men zich niet anders dan als eene leerschool der ondeugd, der lichtzinnigheid; het paarden spel stond evenmin in goeden reuk. Da fa milies, die daar naar toe gingen, of hare kinderen toelieten daarheeu te gaan, waren in de oogen der meesteu, geeue echte, geeue ware kindereu der Katholieke Kerk. Eu kotn nu eens! De leeshonger heeft de jeugd aan getast. Rijp eu groen wordt gelezeu; men begint met zoogenaamde goede romans en eindigt met slechte; men bezoekt den schouw burg, wanneer er stukkeu werden opgevoerd, die den naam hebben van goed te zjju, maar het duurt niet lang, of meD sluipt er ook been,* wanneer daar producten van minder allooi worden gespeeld. Men waant zich sterk genoeg en is verdronken voor dat men water heeft gezieu.« Deze beschouwingen over bet moderne tooueel van het eveugeuoetnde blad deelen Wg ten volle. Door de aauhoudende ver schijning van stukken als »Sodoms einde* is,liet tooueel tot eene diepte weggezonken, die de verschrikkelijkste gevolgen op zede lijk gebied met zich voert. Het tooneel is voor schier niets anders dienstbaar gemaakt dan voor de zinnelijkheid. Het moderne naturalisme dankt zijn suc ces zonder twijfel aan het toeuemeud be derf op letterkundig gebied. De naturalisten rukken den laatsten sluier der schaamte van de onzedelijkheid weg; het volk moet met de vuilste literarische kost gevoed wor den het moet echtbreuk, kindermoord eu alle zeven doodzonden voor bet ware veld der poëzie houden. Hoe betreurenswaardig is het, dat er op den verderfelgken invloed, dieu liet moderne tooneel in onze dagen uitoefent, zoo wei nig wordt gelet; integendeel de onzedelijk heid wordt in de hand gewerkt, want het zijn juist de onzedelijke producten der too neel-literatuur, die het grootste debiet heb ben en het messte volk naar den schouw burg lokken, eeu bewijs dat het bederf op letterkundig terrein da hand gereikt heeft aan dat op sociaal gebied. »Sodoms einde* inderdaad de titel is veelbeteekenend! „Zeg eens, zwarte schoorsteenveger! Dat is geen Hercules, 't is een ragebol, geschikt om schoor- ateenen te vegen.... Flink maar die andere!... Smijt hem op den grond.... Wat heeft hjj toch op zijn arm getatoueerd?.... Een hart met een pijl door boord. Mijnheer maakt veroveringen." Na eiken uitroep barstte de geheele troep in lachen uit. Toen het publiek voor de derde maal de arena verliet en de Barnum voor zijn tent aan de men- schen daarbuiten aankondigde, dat de vierde en laatste voorstelling op dien avond een aanvang zou nemer/, zeide het fatje in de grijze jas tot zijn metgezellen, die allen gebleven waren: //.Voor vijf- en twintig //louis// wed ik, dat ik met hem veehten ga.// „Toegeslagen!" antwoordde een zjjner vrienden. Een storm van vroolijkheid barste los. De vrou wen waren opgestaan, 't was een en al opgewon denheid. „Bravo Gaston!" riep een harer, „je moet ze allemaal maar op den grond gooien." „Een is genoeg," antwoordde Gaston zeer nederig. „Welken neem je? De jonge man dacht een oogenblik na en bere kende zeker met wien hjj de meeste kans had om te winnen; door Michiels magerheid aangetrokken, Er moeieu te Berlijn al tusschen de 1500 en 2000 geneeskundigen uit allerlei landen aangekomen zijn om Prof. Koch's methode te bestudeereu. Veleu bezoekeu het zieken huis iu de Preuslauerstrasse waar Dr. Levy bereidwillig zijne patiënten laat zien en Koch's geneeswjjze verklaart. Voorts beraadslaagt men op verscheidene plaatsen iu Duitscbland eu daarbuiten over het inrichten van ziekenhuizen voor Koch's methode. Professor Koch heeft aan zjjn geneesmid del tegen tuberculose den naam paratoloïdine gegeven. Dr. Windthorst lijdt aan een hart- aandoeuiug.Degeueesheereu 'hebben hom vol komen rust bevolen. Er wordt in Engeland eene beweging op het getouw gezet t.egeu de Jodenvervol ging in Rusland. Aau deu pus opgetreden Lord-Mayor te Londen werd een adres gericht door aan zienlijke Israëlieten, waarin dezen den Lord- Mayor verzochten eene vergadering te be leggen, met het doel tegen de bedoelde ver volging te prote8teeren. De gewezen Kouing Milan van Servië is te Londen aangekomen om in Suffolk te jagen. Volgens de Standard beeft Parnell besloten definitief niet het aanvoerdersschap der Iersche partij neer te leggen. Dr. Koch's geneesmiddel tegen tering zal de Londen worden toegepast. Dr. Mars- deu, directeur van het hospitaal voor kan kerlijders te BromptOD, heeft naar Berlijn geschreven ooi hem eene hoeveelheid van Koch's praeparaat te willeo toezenden, opdat lijders aan lupus eu dergelijke ziekten zoo spoedig mogelijk iu het genot kannen ge steld worden van de door den uitsteken den Duiischeu paiholoog aanbevolen behan deling. Het te Louden verschijnende anarchis tische blad VInternational, dat iu Frank rijk is ingevoerd ouder omslageu, waarop een andere titel vermeld stond, is door de Regeeriug verboden, omdat het in zjjn laatste nommer een artikel gaf, waarin de anarchis ten aangezet worden om de groote opera ge durende eene galavoorstelling in de lucht te doeu vliegen, met aauwjjziug tevens, hoe ontplofbare stoffen te vervaardigen. De prefectuur der Seine heeft eene lijst openbaar gemaakt van de vacante betrekkingen, hetzij in hare bureaux, hetzjj daarbuiten, maar aan hare beslissing ouder worpen, eu daarnevens het aantal sollici- tauten naar elke dier betrekkingen. Zjj toont een schril contrast aan tusschen vraag en aanbod. Zoo hebben naar vier plaatseu als knecht in de bureaux 3314 personen ge dongen; naar 12 betrekkingen als hulp commies 3126; aan de openbare school kun nen 42 ouderwijzers en 54 onderwjjzeres- zei hij: „Ik ne«m den schoorsteenveger!» „Goed zoo mooi zoo!" „De direeteur! De direeteur!» schreeuwde de geheele bende en stampte met voe ten, stokken en parasols op den grond. Op het gerucht kwam de Barnum aangeloopeu. „Dadelijk in een ommezienbeginnen we weer dames en heeren!" zei hij eerbiedig tot het deftige gezelschap, dat zich zulk een goede klant had betoond. „Neen, dat is het niet.deze heer wil vechten met een uwer Heiculessen!// riep de jonge vrouw, die een oogenblik te voren ook had gesproken. „In ernst, heereu?" vroeg de Barnum. „In vollen ernst!" zei Gaston opstaande. „Ik kies dien haring daar!// hjj wees op Michiel, die, door al dat leven opmerkzaam gemaakt, juist het gordjjn oplichtte. Hjj hoorde hem, daalde snel de trap af en, met schitterende oogen, zich een slag op de borst gevende, vroeg hjj: „Met mij?" „Ja, oude heer." „Goed zoo..daar hen ik blij om!// tusschen zjjne tanden siste hjj: „hjj heeft mij nu al zoo lang geërgerd; ik zal dien windbuil wel eens klein krijgen." (Slot volgt.)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1890 | | pagina 1