NIEUWE
No* 1634
Ponderdas 8 Januari 1891
16de Jaargang.
Een terugblik.
BUITENLAND.
i.
Uit het leven van een geneesheer.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem0,85
Y >or de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderljjke nummers0,03
Dit blad verschjjut
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B IJ R E A TT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1—6 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Wo e n s d a g-
en Vrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KÜPPBK8 J, A E E T.
Iu ons vorig hoofdartikel hebben wij in
het kort geween, op enkele gewichtige
politieke eu maatschappelijke feiten, welke
in het afgeloopen jaar 1890 tn ons dier
baar vaderland hebben plaats gebad en
daarbjj ook niet onvermeld gelaten het ge
vaar, dat Nederland bjj de a. s. periodieke
verkiezingen voor de Tweede Kamer der
Staten-Generaal dreigt, een gevaar, dat,
naar wij hopen, nog intijds moge uit den
weg geruimd worden, opdat Nederland moge
bevrijd bljjven van een liberaal bsheer.
Thans wenschen wij een beknopt overzicht
te geven van den toestand van sommige
Staten in het vorige jaar en die feiten en
gebeurtenissen te vermelden, welke belang-
rjjk genoeg zjja om in ons geheugen te
worden opgefrischt.
Wij beginneu met Oosteurjjk-Hongarije,
een land waar nog veel in een dichten ne
vel is, die door geen vriendeljjken zonne
straal wordt doorbroken. Ten aanzien van
de buitenland-cbe politiek klampt zich de
dubbele monarchie trouw aan het drievou
dig verbond, hetgeen natuurlijk een hei-
deuach geld kost, want de krijgstoerustin
gen en de eischea van het militairisme
nemen daar evenmin een einde als in an
dere groote en kleine Staten van Eu
ropa. Ais men echter vraagt, hoe het er
in het binneulaud van dit Rijk uitziet, dan
kan men slechts met een bedeukelija schou
derophalen antwoorden. Het kerkelijk leven
kan zich uit den poel der onverschilligheid
niet verheffen en de onzalige haat der na
tionaliteiten heersebt nog even sterk als
voorheen. Da Regeering, en voornamelijk
de Keizer, heeft zich alle mogelijke moeite
gegeven, om eene verzoening tusschen de
Duitschers en Czechen in Bobemeu tot stand
te breugeu; de verzoeniugs-vertiaudelingen
te Weeuen brachten de verbroedering ook
werkelijk tot stand, namelijk op het papier,
maar te Praag viel alles wederom iu dui
gen. Even troosteloos zijn de toestanden
op kerkelijk-politiek gebied eu de hoop,
welke de Katholieken op het Ministerie
T&affe stelden, is geeuszius in vervulling
gekomen. De Katholiekendag te Weeneu
gehouden, beloofde eene verbetering der toe
standen; hjj eischte eene nieuwe schoolwet,
de invoering van coufessioueele scholen,
toezicht op het ouderwjjs in den godsdienst
door de Kerk enz., maar het bleef bg den
eisch. Men stelde zelfs pogingen iu om een
Katholiek Centrum iu Oostenrijk te vormen,
dat ten doel had een verband te stichten
tusschen alle katholiek-, patriottisch- en
volksgezinde staatsburgers, maar het bleef
FE OlLLETON.
Een kerstverhaal,
door
HENDR1KUS.
7) (Vervolg.)
Vijftien jaren gingen kalm voorbij. Ik had hel
geluk dezelfde achting te mogen genieten, welke
mijn schoon, ader zoo ruimschoots ten deel ge
vallen was, en niet alleen op dit punt deed het
onB aangeuaam aan, dat wij hier gevestigd waren,
doch no" veelmeer op een punt, waaraan wij bij
ons heengaan, in het geheel niet hadden gedacht.
Van den' eersten dag af, dat wij daar gevestigd
waren, wist de gemeente niet anders of onze
Marie was wezenlijk ons kind, en onze beide
kinderen wisten ook niet anders, te meer,
daar er niemand was, die hun dit kon mede-
deelen. Dat alleen was weer een groot geluk. De
kinderen groeiden op en leefden naiuurljjk als
broeder en zuster, en hadden elkander hartelijk
lief. Altjjd bjj elkander moesten ze nu en dan
eens wat plagerjj verkoopen, zooals het gewoonlijk
:in elke huishouding gaat, en wij voor ons zorg
den dat er nieis van uitlekte. Elk Kerstfeest
•vierden wjj den geboonedag van Marie, alsof het
waarljjk haar verjaardag was, en da was het
altjjd groot feest, en onze Hendrik was er altijd
op uit, haar imei het een of ander te verrassen.
Wjj spraken er hjj hunne afwezigheid wel dik
bij de pogingen. Ook het streven der Bis
schoppen, de schoolquaestie aan de orde te
stellen, was te vergeefs; het scheen alsof
geheime logehanden alles iu de kiem ver
woestten wat de Katholieken wilden op
bouwen. Iu Hongarije zijn de kerkeljjke
aangelegenheden van dien aard, dat het
uitbreken van een cultunrkamp niet onmoge
lijk is.De strjjd tusschen Kerk en Staat is we
gens de gemengde huwelijken ontstaan en
Kardinaal Rarapolla heeft in twee brieven
aaude HougaarscheBisschoppen de meening
der Kerk iu deze vraag verklaard. Deze
beide documenten zijn, door misbruik van
vertrouwen, openbaar gemaakt en al beeft
Z. H. de Paus deo weg om tot eene over
eenkomst te geraken niet afgesneden, toch
vreezen wij, dat bet in dit jaar tot een
conflict zal komen. De Regeering wil schei
ding van Kerk en Staat en de invoering
van het burgerlgk huwelijk. Graaf Julius
Andrassy, de voormalige revoiutionnair eu
later Mmister-Presideutin Hongarije, over
leed den 17 Februari eu zjju opvolger Tissa,
die 15 jaar lang aan de spits der liberale
Regeering heeft gestaan, nam den 7 Maart
zgu ontslag. Tissa is daarover gestruikeld,
dat hg in eene nieuwe wet eene clausule
had beloofd, welke aan den ouden revolu-
tiounair Kossuth het Hongaarsche Sfaats-
burgerrecht zou verzekeren. Het aftreden
van Tissa behoeft niet te worden betreurd.
De wereld kan ook zonder Vou Bismarck,
Lutz en Tisza bestaan en het ware te wen
schen, dat ook de Italiaausche Minister-
President Crispi het voorbeeld van zgn col
lega spoedig wilde volgen.
Alexander Yon Batteuberg, de voorma
lige Vorst van Bulgarije, is iu het Oosten-
rjjksche leger getreden en de vroegere
Aartshertog Johau, een vriend van den on-
gelukkigeu Kroonprins Rudolf, die als Jo-
han Oith naar zee ging, is waarschijnlijk
met zjjn schip en al wat het bevatte ver
gaan.
Iu Zwitserland heelt de Bondsraad doel
matige maatregelen genomen tegen de anar
chisten en een aantal van die heeren bet
land uitgejaagd. Te Freiburg werd eene
Katholieke Missie gesticht eu Bisschop Mer-
miliod te Genève, die in het jaar 1873 door
de cultuurstrijders werd verbannen, werd
tot Kardinaal benoemd. Zwitserland trok
in 1890 vooral de aigemeeue aandacht
door de revolutie in het kantou Tessiuo,
die den 11 Sept. uitbarstte. De radicale
liberalen, die overal datgene met geweld
willen bereiken, wat zjj op wettigen bodem
niet kunnen meester worden, hadden in
alie stilte den val van de door hen gehate
conservatieve kantonnale Regeering voor
bereid, waarschijnlijk iu de veronderstelling
wjjls over, dat het toch iets vreemds was, zooals
zjj met elkaar omsprongen, en wij meenden er
uit op te maken, dat de liefde van broeders en
zusters tot elkander toch altijd iets anders had, dan
die tusschen hen.
Toen mjjn zoontje zoo wat op den leeftjjd kwam,
dat ik hem kon voorbereiden voor het studenten-
examen, had ik zeer veel genoegen iu den lust
en den ijver welken hjj toonde, zoo zelfs, dat toen
hjj den leeftjjd van 18 jaren had bereikt, hij het
examen deed en met glans op de hoogeschool
te Utrecht werd toegelaten. Hjj maakte goe I ge
bruik van zjjn studietjjd en achterom kreeg ik
telkens goede getuigenissen van hem.
Onze lieve Marie groeide flink op, en was zelfs
een mooi meisje te noemen, maar hoe schoon haar
uiterlijk ook was, verre werd dat overtroffen door
dat, wat men innerljjke schoonheid noemt: lief,
harleljjk, oppassend, ja, alle deugden waren haar
eigen, zoodat zjj ons het leven zeer aangenaam
maakte, hetgeen nog des te meer uitkwam, toen
onze Hendrik naar Utrecht was. Mijne schoon
moeder hield nog ruim zooveel vaa haar als
van hem, in een woord, wij hadden vreugde van
dat kind, en telkens, als wjj haar verjaa? feest
vierden, kwam ons op nieuw levendig voor den
geest, aan welken samenloop van omstandigheden
wjj dit engelachtige kind te danken hadden.
Aardig was de briefwisseling tusschen broer
en zuster: plagerjj was de hoofdtoon, en hoe
ernstig de brieven van mjjn zoon waren, die hij
aan ons schreef, scheen het, alsof hij al de studen
tengrappen voor zjjue zuster bewaarde. Om hier
van een klein staaltje te geven wil ik, tot genoegen
verboerende, dat de liberale Bondsrageeriug
te Bern het gereedgemaakte feit als zoo
danig zou erkennen. Feitelijk werden dan
ook de gezameuljjke Regeeringsatubtenareu
door de oproerlingen gevangen genomen en
bij dit tumult werd eeu Katholiek Staats
raad, een algemeen geacht man, door een
sluipmoordenaar gedood. Maar de Bouds-
regeering was toch verstandig genoeg met
de revolutionnaireu niette capituleoreu;zij
zond den Commissaris Kuozli naar Tessiuo
en op het gezicht van geweerloopeu trok
ken de radicalen terug.
Langdurige onderhandelingen hadden er
plaats alvorens de orde was hersteld. De
oude Regeering trad gedeeltelijk weder in
functie eu het mag een geluk worden ge-
heeten, dat de revolutionnaire daden van
geweid zonder de bedoelde gevolgen bleven;
ware het anders geschied, dan zou geen
troon iu Europa meer zeker zijn.
Iu Italië ziet het er treuriger uit dan in
elk ander land van Europa. De economische
toestanden zijn zoo slecht, dat de honger
lijdende werklieden, door wanhoop gedre
ven, herhaalde malen tegen de Regeeriug re
volteerdenen onlusten veroorzaakten. Vooral
in de Romagna kwam het herhaalde malen
tot eene bloedige botsing met de militairen;
maar met troepen en strafprocessen kan
men de ellende niet uit de wereld doen ver
dwijnen.
Dauk zij de grootheidsmanie van den
Minister-President Crispi is de financiëele
toestand van Italië, zooslecht, dat de nieuws
bladen het verbod ontvingen erover te schrij
ven en toen Duitsche eu Frausche bladen
den waren toestand schetsten, werden hunne
correspondenten uit Romeen Italië verban
nen. Hierdoor haalde de logeman Crispi zich
den haat der liberalen op den hals.
Nu de kerken eu kloosters niet meer kon
den bestolen worden, wierp de hongerige
Staat zijne begeerige blikken op de vrome
stichtingen, die ten beste van armen en
ongeiukkigen wareu opgericht. Het vermo
gen dier instellingen bedraagt een milliard
en 782 millioen inderdaad geen bagatel,
en eene welkome som voor den uitgehou-
gerdeu Staat. Oe Kamer, welker meerder
heid uit leden bestaat, die eeu van de Re-
geering afhankelijk ambt bekleeden, zeide
natuurlijk ja en aaien op het onieigeuings-
voorstel; maar de Senaat haalde den 5 Mei
eene streep door de rekening, hetgeen echter
niet verhinderde, dat de roof in het einde
van Juni werd volbracht.
Om de stad Ri me op de been te houden
eu met staatsmiddelen te helpen, werden
de vrome stichtingen ingepalmd. Crispi heeft
inderdaad iu achting niets meer te verliezen
en zjjue eigene vrienden, die liberalen,wil
der lezers,een klein uittreksel uit een zijner brieven
aan haar laten volgen. De groote vacantia was
weer op handen, en was hjj het vorige jaar veer
tien dagen bij de familie van een zjjuer acade
mievrienden te iogeeren geweest, diezelfde familie
ha i hem ook nu weder uitgeuoodigd. In eeu
schrijven aan mjj, vroeg hjj verlof, die uitnooui-
ging te mogen aannemen, hetwelk hem natuurlijk
werd toegestaan. Bjj dit ons verlof sloot Marie
ook een briefje in, waarin zjj hem, ouder meer,
dit schreef: //En nu, ja, dat ge dit jaar alweer
14 dagen weggaat, om bjj je vriend door te bren
gen, vind ik naar van je, hoor. Ik zou daar niets
tegen hebben, als je je vrieud eens voor 14 dagen
mee terug hier bracht; maar dat doe je niet. Je
bent zeker bang, dat hjj zin in mjj krjjgtenjou
dan links laat liggen. Nu, wees daar maar niet
bang voor. Ik heb hem nog wel nooit anders
dan op zijn portret gezien, maar heuseh, broer,
ik heb geen zin in hem//, enz.
Op dit schrijven volgde een brief van dankbe
tuiging aan ons voor de gegeven toestemming,
en zas Marie kreeg onder meer dit: «Wel, wel,
wat eene verbeelding. Jawel, eeu jongmenseh met
gtzonde hersenen en goede oogen, zooali mjjn
vriend heeft, zal zoo gek zijn op jou te verlieven.
Wat eene verbeelding, met je geelbruin haar dat
altjjd te berge rijst, en van nijd in elkaar krimpt
en kronkelt. Jawel, en dan je oogeu: die kleur
kan hjj wel zien zonder jou, als hjj bjj helder
weer maar iu de lucht kijkt. En dan die patten
in je wangen, alsof je op elke wang hetlitteeken
van een eeltzwevr hebt. Ja, je bent nog al een
ueeld. En je dan te verbeelden, dat ik hem weg
leu niets meer van hem weten. Ooi het
hoofd boven water te houden, knoopte hij
betere relaties met Frankrijk aan en nam
hg tot alle middelen zijne toevlucht, om
zich van de welwillendheid der Duitsche
Rageering te verzekeren. De vrijmetselaars
eu andere vjjanden der Katholieke Kerk
bobben vrjj spel, zjj mogen niet alleen den
Paus beleedigen en belasteren, het staat hun
ook vrg Christus, onzen Goddelijfeen Hei
land, «den grooten oproermaker van Na
zareth» te noemen, de verheerlijking van
den duivel te bevorderen en lofzangen aan
Satan gewjjd, te verspreiden. Mat toestem
ming der Regeering zal door de vrijmetse
laars voor den «rebel van Gali!ea»een gedeuk-
teeken worden opgericht!
Met welke middelen Crispi werkt, kwam
bizonder klaar aan het daglicht, toen bij
eene valsche nota liet verspreiden, waarin
vermeld werd dat de Kardinaal-Staatssecre
taris Rampolla als tegenstander van het drie
voudig verbond was opgetreden.
Uit den jougsteu verkiezingsstrijd kwam
de Regeering, dankzij de verdeeldheid der
radicalen, zegevierend te voorschijn, maar
wjj gelooven dat bet glazen paleis der re
volutionnaire heerlijkheid vroeg of laat door
andere revolutionnaireu tot scherven zal ge
slagen worden.
Paus Leo XIII, die den 2 Maart in zij a
81ste levensjaar trad, heeft tegenover dit
onzalig drijven het moeilijkste standpunten
herhaalde malen heeft Z. H. in toespraken
over den treurigen en ouwaardigen toestand
van het Pausdom uitgeweid. Hoofdzakelijk
geschiedde zulks ook op eene audiëntie aan
de Italiaausche en Duitsche pelgrims ver
leend, bij welke gelegenheid Z H. op alle
bitterheden wees, welke de willekeur eu de
haat voor het Pausdom hebben bereid.
(Slot volgt.)
In het mail-overzicht van de Javabode
leest men:
Zoodra de Regeering hier wist dat de
wijze waarop openljjk en offfciëel rouw be
hoorde te worden betoond over deu dood
van deu Koning, door het opperbestuur
aan haar beleid werd overgelaten, heeft zij
het rouwbetoon gedaan op plechtige en in
drukkende wjjze, geljjk dat paste bg den
erust vau hot treurige feit, eeu erust, die
bier algemeen diep werd beseft. Da Gou
verneur-Generaal bepaalde er zich niet toe
de betuigingen van deeluemiug en hulde
hem op eeue groote audiëutie namens de
ingezetenen door den Vice-President van
den Raad vau Indië gedaan, aan te nemen
en te beloven die te zullen overbrengen
boud uit vrees, dat hjj op je zou verlieven, wat
eene verbeelding,// enz. In dier voege was hunne
correspondentie steeds; zjj waren aan elkaar ge
waagd.
Ma zes jaren studie mocht ik het genoegen
smaken, dat hjj met glans promoveerde, en zich
alzoo als arts kon vestigen, en na eenigen tjjd
te mijnent te hebben vertoefd, vestigde hij sich
in de groote stad G. om niet te ver vsn ons
dorp af te zjjn.
Twee, drie jaren verliepen alvorens hij zich in
eenige praktijk, die naam kon hebben, kon ver
heugen, en onzerzjjds moest er menig dubbeltje
bij, maar dat is geene zeldzaamheid.
Snel vervliegen toch de jaren, als men gerust
en gelukkig leeft, en dat was bjj ons het geval.-
eene lieve, beste vrouw, eene schoonmoeder, die
trouw nakwam, hetgeen zij zeide toen zij oiij des
tijds de benoeming overgaf: «tot hiertoe heb ik
baas over je gespeeld, thans leg ik alle baasschap
af.// Zeker, zij hield trouw woord, zij wa3 eene
lieve, beminnelijke moeder. Ja, wij waren gelukkig,
en hadden vrede op aarde, en telkens als ons
bjj het Kerstfeest het //vrede op aarde aan de
msnschen die van goeden willen zijn// in Gods
huis werd voorgelezen, ging als het ware een
heerljjk gevoel in ons op en dachten wij aan den
ouvergeteijjken nacht, toen de Eerwaarde grjjsaard
onze handen ineen legde en deze woorden sprak.
Ja, waarljjk, die woorden zjjn bevestigd, vrede
hadden wjj op aarde.
(Wordt vervolgd.)
