NIEUWE
No. 1645
WoensSag 4 Februari 189?.
De gevaren der sociaal-de
mocratie.
BIH'i'BNLlNÖi
(Slot volgt
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BÜEEAÏÏ: St. Janstraat Haarlem
IA AINU F, GR/.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Van 16 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Diestaan biedingen 25 Cents per advertentie a Cont int
A d v e r t e n t i u worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
eu V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: k U B E K ],a HR
Naar de uitspraken en leeriugeu harer
leiders heeft de sociaal-democratie een drie
ledig doel; een politiek doel: de republiek;
een sociaal doel: den maatsckappeljjkeu toe
stand, het gemeenschappelijk bedrijf, de af
schaffing vau het huweljjk, de algemeene
opvoeding der kinderen door den Staat en
daarmede de oplossing van het familiele
ven; eindeljjk een religieus doei: het athe
ïsme.
Dat de sociaal-democratie werkeljjk een
groot gevaar oplevert is natuurlijk aan geen
twijfel onderhevig. Hoe het met de meusch-
heid zou geschapen staan wanneer het ge
loof aan God en aan zijne Voorzienigheid
uit het hart der menschen was verdwenen,
als de tronen, vselke de beschermers en
bewakers der orde zijn, waren omverge
worpen, als het familieleven opgelost en
alle goederen door den Staat geconfisceerd
en in bezit waren geuomeD, daarvan kan
geen mensch zicb een flauw begrip vor-
meD. Zelfs zjj, die het zoo gaarne zouden
willen, kunnen geen waarborgen geven, dat
de menschheid, inplaats van in eeu aardsch
paradijs te treden, niet dieper en dieper in
de barbaarschheid zou zinken tot dat uit
den oorlog van allen tegen alleu een ge
weldige tiran zou opdagen, onder wiens juk
de moede, afgematte menschheid verheugd
zou zjjn zich te buigeu. Ouzo voorouders
hebben immers zulk een toestand tjjdens de
Fransche revolutie en ouder de regeering van
den eersten Napoleon beleefd. Maar die toe
stand mag met recht kinderspel heefcen ver
geleken bij hetgeen de sociaal-democratie
ons iu de toekomst zou te zien geven,
wanneer hare leerstellingen algemeen wer-
deu aangenomen, wanneer haar doel werd
bereikt.
Talrijk zijn de gevaren der sociaal-demo
cratie. Haar grootste gevaar komt evenwel
voort uit hare godloochenende tendentie.
Er is geen God, er bestaat geen leven
na dit leven, deze leeringen worden heinde
en verre door de apostelen der ongeloovige
theorie verkondigd. Met den dood is alles
gedaan; geen straf, geeue belo ning volgt
na dit leven. Maak het u derhalve zoo aan
genaam mogeljjk, geniet met volle teugen
en als men u niet goedschiks toestaat wat
ge eisebt, gebruik dan geweld. Weg met
Troon en Altaar, schaf den godsdienst af,
tij leidt tot niets! Dat zjju de woorden der
sociaal-democraten, welke helaas! bjj zoo
menigen afgedwaalde gingang vinden.
Omverweiping van de bestaande toestan
den otu een idealen Staat te vormen, een
Staat zonder godsdieust, de atheïstische
Staat, ziedaar het doel der sociaal demo
cratie. Eu om haar leger aanhangers en
vereerders uitte breiden, verkondigt zjj voor-
FEU1LLETON.
De voorwereldlijke ezel.
Vervolg.)
De beide jeugdige Baronnen bogen en Herr
Kopisch wendde zich weer tot den boer, met de
vraag:
Het moet hier wel een zeer vruchtbaar
geologisch station zjjn, mijnheer?
Wibbega keek onuitsprekelijk nuchter op ter
wijl Herr Kopisch vervolgde:
U zal zeker wel een rjjken oogst aan
beenderen en steenen vinden?
Ik oogst bjjna niets anders, antwoordde hij.
U begrjjpt toch wel wat ik bedoel?
Wis en drie, begrijp ik dat.
Wjj bedoelen beenderen uit het voorwereld
lijk tijdperk, en voorwerpen uit den vuursteentijd,
dia hier worden opgedolven en in het feit van
hun begraven zjjn zelfs, huune echtheid en hoogen
ouderdom bewijzen.
Wib.ega was door die opheldering wel is waar
nog niet veel wijzer geworden, maar hjj begon
toch te begrijpen, dat er van beel iets anders dan
▼au de koopwaarde van zjjn armzalig bouwlandje
eprake was.
al ouder de mindere klassen hare leer en
tracht zjj de noodijjdenden de overtuiging
te ontnemen, dat de waarde van dit tijde
lijke leven slechts in de zekerheid bestaat
zich, met Gods genade, eene eeuwige ge
lukzaligheid ta kunnen verschaffen.
Doch hjj, die met de gedachte is bezield,
die de vaste overtuiging bezit, welke het
geloof hem schenkt, dat dit leven slechts
eene voorbereiding is tot eeuwig geluk, hij
neemt het hem beschoren lot bljjmoedig
aan; hjj heeft gaene oorzaak, geene aanlei
ding anderen te beojjden, want uit eiken
maatschappelijken stand leidt oen weg ten
Hemel en eeu andere ter hel, en nu is het
zijne zaak, welken weg bij wil bewandelen.
Eu dan zal het stellig de vraag wezen, of
de ten Hemel leidende weg vau het armere
deel des volks, de weg van hen, die zwaar
moeten werken voor het dageljjksch brood,
de weg van hen wier aangezicht door de
zorgen is gerimpeld wier rug voor den tjjd
door zwaren arbeid is gekromd, niet minder
stjjl en gevaarljjk is, dan van hen, die hun
geweldigen schepter zwaaien over millioe-
nen, die hunne wenschen slechts behoeven
uit te sprekeu, om ze vervuld te krijgen.
Ontneemt men echter den mensch het
vooruitzicht op de eeuwigheid, zegt men he m
dat hij het hoogste en laatste ontwikkelings
stadium der organische wereld is, hoe kan
men dan van hem eischeu, dat hij anderen
boven zich moet dulden, dat hjj zich elk
genot moet outzwggeu, terwjjl een ander
zich in weelde baadt, omdat deze meer geld
heeft dan hjj.
Wij meenen dus eene juiste uitspraak
te doen wanneer wij zeggen, dat de god-"
loochening het grootste gevaar is der soci
aal-democratie. Of geeft men ons niet toe
dat de godloochenii g vooral bij da minder
goed bedeelde klassen de fundamenten vormt
der onzalige en ten verderve leidende richting?
Beschouwen we nu eens een geloovig
Katholiek en vergelijken wij het sociaal
democratisch program met zijn geloof.
Kau een geloovig Katholiek van rnee-
niug zijn, dat wanneer ten s'otte alle ban
den in de samenleving breken, de tegen
woordige maatschappelijke orde langs den
weg van bet geweld zal verbeterd worden?
Neen; bepaald neen. Da Katholiek moet
erkennen, dat eene ordening der dingen
door God gewild is en dat deze, binnen
de door den Almachtige getrokken gren
zen, met algemeene overeenstemming of
laugs den wettigen weg, maar nooit door
eene geweldadige revolutie kau veranderd
worden. Met dat boginsel, met deze grond
stelling stroken natuurlijk niet de leeriugeu
van de sociaal-democratie.
Hetzelfde is het geval met de monarchie.
De Katholiek mag den troon, het gezag,
niet op den weg van het geweld omver
werpen. Dat wordt hem door zijn geloof
verboden. Zulk e9ne verandering kan slechts
Jawel, natuurlijk, antwoordde hjj op goed
geluk.
De Mentor wierp een snellen blik naar zijne
jeugdige leerlingen, om zijne oordeelkundige op
merking ten opzichte van het geologisch en pa
leontologisch instinct van dezen eenvoudigen
boer te bevestigen, en vervolgde toen buigend:
Herr Baron Edgard, mag ik u beleefd ver
zoeken den Heer Wibbega ons scheenbeen te
laten zien?
De jonge Baron opende zijn knapzak en over-
haudigde zijn leermeester een verweerd stuk been
van eene grauwe kleur.
Herr Kopisch reikte het zijn buurmau toe met
de vraag:
Hoe vindt u deze tibia?
HmHmkwam de boer ontwijkend.
Ik bemerk dat de fortuiu u het recht heeft
gegeven kieskeurig te zijn, hernam de waardige
geleerde minzaam.
O, ja! riep Wibbega, op het punt van
beenderen zjjn wij wjj nogal kieskeurig.
Vrouw Wibbega, voor wie dit gesprek tot
dusver letterlijk Latijn wat geweest, had zich naar
haar man overgebogen en keek nieuwsgier g naar
het been, dat bij i.i do hand hield, terwijl Herr
Kopisch vervolgde met de verklaring:
Deze tiüia heeft echter naar het ons is
voorgekomen eene groote waarde... Wij hebben
geschieden,tengevolge van wereldhistorische
ontwikkelingen of als een gevolg van eene
overeenkomst tusschen Vorst en Volk.
Kau een Katholiek het huwelijk als eene
oplosbare overeenkomst beschouwen, als eene
verbintenis dieslecbts nasrgoedvinden wordt
opgeheven? Moet hjj toestemnaen in de op
lossing van het familie-leven? Neen, dui
zendmaal neen, dat kan, dat mag hij niet.
Het huwelijk is voor hem een Sacrament,
zijne kinderen zijn voor hem panden van
Goddelijken zegen, voor welke hjj aan God
verantwoording schuldig is.
Inderdaad het maatschappelijk lichaam
is ziek geworden; het heeft eene groote
wonde gekregen en deze wonde is de so
ciaal-democratie, die zich meer en meer
uitbreidt en hare aanhangers zoekt ouder
alle stauden ea klassen der samenleving.
Dat een ieder dan op de allereerste plaats
zoo veel mogelijk zorg drag9, dat de men
schen het geloof aan God behouden en daar
waar dit geloof wankelend, weifelachtig is
geworden, weder worde bevestigd, anders
gaat da maatschappij haar ondergang te
gemoet.
In het atheïsme, in de godsdienstloosheid,
ligt het grootste gevaar en in de versprei
ding en innige beoefening van deu gods
dienst ligt het beste en onfeilbare middel
dit gevaar te bezweren.
Do nieuwe Groot-Hertog van Luxemburg
heeft alle vermeerdering vau zijne civiele
lijst, welke thans 200,000 franks bedraagt,
geweigerd. Hjj verklaart, dat de genoemde
soai niet voldoende is voor zijn Hofstaat,
maar dat hjj gedeeltelijk op zjjn eigen ver
mogen wil teren, liever dan nieuwe belas
tingen noodzakelijk te maken.
De Reichsanzeiger bevat eene mede-
deeling vau Majoor Wissmau over eene oor-
logs-exj e ul ie tegen het hoofd Machemba.
Het expeditie-korps, geleid door het hoofd
Ramsah, is na een marsch van twee da
gen, uithoofde van den onverwacht inge
treden regentijd naar de kust teruggetrok
ken, ten einde measchenleveos en materieel
aau geene verdere verliezen bloot te stel
len. Het aantal overledenen bedroeg zeven,
uat der verwonden achttien.
De 100,000 pd. st. van «Generaal»
Booth zjju dau toch bijeengezameld. Zooals
men weet wil hij daar mee zjjne hervormings
plannen in Darkest Londen» beginnen.
In de Sf.-Jame's Hall te Louden heeft de
Generaal in een openbare bijeenkomst bij-
wjjze van dankzegging en verantwoording
een document voorgelezen, waaruit b ijkt
dat de ingekomen of nog iu te komen
gelden voor bet aangewezen doel moeten
dienen eu niet vervreemd mogen worden
voor andere doeleinden. Hiermede heeft de
Generaa1 eeu antwoord gegeven op de in-
er honderd vijftig gulden voor moeten geven....
dat is volgens onze meening niet te duur be
taald
Vrouw Wibbega spitste de ooren en fluisterde
toen eensklaps haar echtgenoot toe:
Klaos zou misschien wat voor hun wezen...
bij heeft er minstens vier zoo en tegen dieu
prijs....
Maar Wibbega had haar plotseling vinnig in
den arm geknepen, om haar het zwjjgen op te
leggen; de sluwe boer begreep dat hij niet voor
zichtig genoeg te werk kon gaan.
Na het been lang en aandachtig beschouwd
te hebben, gaf bij bet Baron Edgard terug en
het maal werd voortgezet.
Teen het was afgeloopen, en de reizigers zich
ter ruste zouden begeven, drukte Herr Kopisch
zijn gastheer de hand en vroeg:
Mijnteer, zoudt u ons morgen een paar uren
van uw [kostbaren tjjd willen afstaan Uw prak
tische kennis en veeljarige ondervindiug, zullen
van onberekenbaar nut ziju zijn iu de onder
zoekingen en opgravingeu, die wjj ons hebben
voorgenomen.
Jawel, beloofde Wibbega, ea wenschtedsn
vreemdelingen wel te rutten.
Dien gchielen nacht brandde er licht iu het
schuurtje, en deed de boer geen oog dicht.
sinuaties, waarmede men iu de laatste weken
uiet zuinig wa*, dat namelijk de gelden
van het goe Igeetsche pnbliek wel eensten
bate van de familie Booth konden besteed
worden, of dat de»Generaal» wel eens zoo
vrjj zou kunnen zjjn om met de aanzien-
Ijjke som op den loop te gaan.
Tevens wordt in het document door dau
Generaal» de plechtige verzekeringgegeven,
dat de ingekomen gelden alleen voor de
sociale hervormingsplannen zullen besteed
worden.
Tachtig groote stoombooten moeten
te Liverpool big'en liggen wegens de werk
staking onder de bemanning dersleepbooten.
Eene invloedrjjke vergadering van
tegenstanders der jodenvervolging in Rus
land, werd te Bristol gehouden onder voor
zitterschap vau dea Burgemeester. Men be
sloot een verzoekschrift aan den Czaar te
zenden, gelpk aan dat van het Londensch
gemeentebestuur.
De Afgevaardigde Antouiu Proust
zal bjj de Fransche Kamer een wetsvoorstel
indienen, de strekking hebbende de wet
van 30 Juli 1850 af te schaffen, waarbjj
de censuur is ingesteld.
Een oproer is uitgebroken onder de
troepen te Oporto. Het 9e en het 18e re
giment infanterie zijn in opstand gekomen.
De beweging droeg een republikeinsch ka
rakter.
Siechts eeu deel rau het garnizoen nam
aan den opstand deel. Het meerendeel dar
troepen is aan de Regeering trouw geble
ven. De bevolking van Oporto is vreemd
gebleven aan de beweging, die weldra on
derdrukt was.
Lissabon en geheel het overige land is
rustig.
Trouw gebleven troepen rukken van ver-
schilleuie kanten naar Oporto op.
Het wetsvoorstel tot voorloopige toe
passing eener verhoogiug vau de inkomende
rechteu eu eener belasting op deaikoholi-
sche dranken gaf iu de Italiaansche Kamer
tot eene langdurige beraadslaging aanlei
ding.
Lazzatti eu Grimaldi verdedigdeu het ont
werp. Grimaldi zeide, dat de politiek van
vroegere Kabinetten kruipend was tegen
over het buitenland. De recbterzjjde pro
testeerde daartegen hevig.
Crispi vroeg een duidelijk votum, ten einde
uit den tegen woordigeu toestand te geraken.
Na de rede vau Crispi verliet Lazzatti
de bank.
Calmission verweet Crispi dat hij de ge
dragslijn had aangevallen, die hij zelf aitjjd
had gevolgd.
Daarop had de stemming plaats over eene
motie van orde, door Villa voorgesteld.
Ook Fiualli verliet de bank der Minis
ters!
Bij de stemming verklaarden zich 186
tegen en 123 voor het ontwerp.
Den volgenden morgen waren Herr Kopisch en
zjjne jeugdige Barounen voor dag en dauw op.
Wibbega in zijn werkpak, met houweel en spade
gewapend, voegde zich bjj hen. Op het oogeublik
van vertrekken, nam hij zjjne vrouw ter zjjde en
fluisterde haar geheimzinnig toe:
Laat goed murw koken en vergeet niet om
de twee uren het kalkwater te ververschen.
Daarna volgde hij de vreemdelingen, die on
geduldig buiten de deur op hem stonden te
wachten en het viertai toog op weg.
Tegen schemerdonker keerden zjj terug, Herr
Kopisch zoo vuil als een kwajongen, die in de
goot heeft gespe ld; zjj hadden niets gevonden.
Dat gaat ook maar zoo dadeljjk niettroostte
de boer, om de hoop der jonge Baronnen levendig
te honden.
Neen, dat is niet te verwachten, stemde
Herr Kopisch opgruimd toe.
Onder het middagmaal, bestaande uit eene ste
vige hutspot en een flink maar erg taai stuk
vleeseh, fluisterde Wibbega zjjne vrouw weer in
het oor eu vroeg: „Gaat het?//
Best 1 klouk het even geheimzinnig terug;
//hjj begint al mooi te bleeken.//
Goed, zoo maar voortgaan een zacht
vuurtje eu van tijd tot tjjd versch water op
gieten...
