NIEUWE
No, 1652,
Vrijdag 20 Febrnari 1891.
16de Jaargang.
De moraal in de Fransclie
volksschool.
BUITENLAND.
«Hl M
ABONNEMENTSPRIJS
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
AGITE MA NON AGITATE.
Tusschen twee veldslagen.
Pei 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUREAiï: St. Janstraat Haarlem.
JliMAJNTJE NUK 41
Tan 16 regels.30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentie n worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgeven RüPPÏRS 5s liAUEEÏ,
Men moet het erkennen, de republikeinsche
leiders van den Franschen Staat gaan in de
behartiging van de belangen der vrijmetse
larij alles behalve geheimzinnig te werk;
openlijk verkondigen zij hoe ontzettend ern
stig hunne bestrijding is van het Christen
dom, bovenal vau de Katholieke Kerk en dui
delijk bewijzen zij dat hun plan is om met de
hun ten dienste staande middelen Frankrjjks
jeugd, voor zooverre deze niet door de met zoo
groote offers gestichte Katholieke bizoudere
scholen uit hunue macht gerukt is, tot echte
moderne heidenen op te voeden. Hetgeen in
ons land en elders door de logebroeders in 't
geheim wordt verricht, geschiedt in de Fran-
sche republiek, zonder schroom, in het open
baar.
De schrjjver van de Instruction morale a
Vécole (de modern-heidensche en goddelooze
catechismus der scholen zonder God) A. Bur-
deau, verklaart in zijne voorrede: »Opdea
dag, waarop de wet op de volksschool werd
geproclameerd (27 Juli 1882) werd de betee-
kenis van den onderwijzerin hare ware groot
heid geopenbaard. Dikwijls heeft men gezegd
en het is eene oude waarheid: »De natie is
juist zoo veel waard, als de staud der onder
wijzers. De onderwijzeis, die ziel en lichaam
der jeugd ontwikkelen, vormen de toekomst
der republiek!»
Nu, wij zjjn van hetzelfde idee, wij vatten
de positie van den onderwijzer nog hooger op.
De Christelijke onderwijzer geeft ziju onder
richt krachtens eene opdracht der Kerk, dus
op last van God; op hem rust derhalve de taak
de kinderen niet alleen tot goede burgers van
den Staat voor dit leven, maar ook tot goede
Christenen, om het Hemelrijk te kunnen ver
dienen, op te leiden.
Maar de Fransche republiek gelooft het
wel zonder godsdienst, zonder Christendom
te kunnen stellen. Laten we eens zien hoe de
modern-heidensche catechismus de taak der
opvoeding opvat.
Het werk is in twaalf hoofdstukken ver
deeld: a. de plicht van het kind; b. de plichten
jegens de ouders; c. de plichten der kiuderen,
welke het burgerlijk wetboek voorschrijft; d.
de plichten van den scholier; e. het goede en
brave kind; de achting van zich zelf, ge
zondheidsleer, gymnastiek; g. het huisgezÏD,
de bedienden, de huisdieren;/!, ieder merisch
moet arbeiden; i. werk- en handelsvrijheid; k.
arbeid ea kapitaal; l. de achting voor de per
sonen, voor den eigendom, de wetenschappen
en (sic!) plichten jegens God;m. humaniteit
en vaderland.
Al deze zaken tegelijkertijd to behandelen
zou ons te ver leiden. Laten we dus slechts en
kele punten uit het boek bespreken.
Niet omdat God bevolen heeft onze ouders
lief te hebben en hun te gehoorzamen, maar
omdat de wet het voorschrijft, moet zulks ge
schieden. Op bladz. 27 wordt zelfs aan deklei-
FEUILLETON.
Herinneringen uit den Fransch-
Duitschen oorlog.
Wjj waren op weg naar Metz. De veldslagen
van Worth, Weiasenburg en Spicheren waren
geleverd; de Franschen hadden zich achter de
linie van de Moezel teruggetrokken, zoodat de
cavalerie der Pruisen meende het veld voor het
gros vaa het leger te moeten gaan verkennen.
Ook ik was als soldaat van het eerste regiment
huzaren in de voorhoede en moest zvvaren pa
trouille-dienst verrichten. Wjj deden ritten uren
ver in den omtrek en naderden tot dicht bq
Metz. Soms brachten wij belangrijke tijdingen
mede.
Op een mooien, zachten avond in Augustus
lagen wij bij de voorposten, die zich met het
leger zouden vereenigen. Men had genoeg het
terrein verkend; er was eene groote gebeurtenis
ophanden. Wjj spraken daarover bjj de vuren
nen verkondigd, dat het de kinderen betaamt
gehoorzaam te zijn aan de ouders en dat de
jongens zelfs niet voor hun 25ste jaar zonder
toestemmiug der ouders mogeu huwen! De
meisjes worden door den Heer Burdeau ge
troost met de verklaring, dat zjj slechts tot
aan het voleindigde 21stelevensjaar behoeven
te wachten, om ook zonder de toestemming
der ouders in het huwelijksbootje te kuunen
stappen. Hoe interessant, niet waar?
Op bladz. 39 tot 42 wordt een ontzettend
somber tafereel opgehangen van de school
voor 1882 en de lof verkondigd van de repu
bliek, die aan deze sollende» een einde heeft
gemaakt, terwijl op bladz. 43 tot 47 het pa
triotisms en de lust tot «revanche» in de
kleine Franschen wordt opgewekt. Wij vin
den daar eene phantasie van den romanschrij
ver Daudenfc, die eene hartroerende geschiede
nis van het laatste Fransche onderwijs in een
Duitsch-Lotharirjgsch dorp ten beste geeft.
Voor het schoolbord staat op een plaatje eeD
weeueud Fransch onderwijzer, die ten af
scheid de kinderen smeekt, Frankrijk getrouw
te bijjven en bij afwisseling de woorden Fran
ce Alsace\ Alsace Francel Vive la France! laat
schrijven; dan draait bjj zich om, weent bit
terly k en verdwijnt. Treffend voorwaar!
De haat tegen Duitschiand wordt in dien
catechismus» op bizondere wijze aangewak
kerd. En zulks is te lezen op bladz. 72 tot 75,
waar het nut der gymnastiek wordtgeprezen.
Een afschuwelijk prentje waarop een goed
gymnast de schildwacht van eene Duitsche
vestmg neersabelt en zich door de vlucht redt,
terwijl een slecht gymnast Talt en dooi' de
Duitschers wordt doodgeschoten, illustreert
de gephautaseerde krijgsperiodo van 1870.
Op bladz. 101 tot 126 wordt een overzicht
gegeven van de staathuishoudkunde, over
nijverheids- en handelsvrijheid, kapitaal en
arbeid, natuurlijk in ultra-libera'en geest. Da
opbt ffi g der gilden wordt als eene bevrij
dende daal der revolutie van 1789 geprezen
en deze corporaties worden met het »slechte
koningdomen zijne «absolute uitmerge
lende macht» iu verband gebrachteen be
wijs, dat de Fransche republikeinen sinds
100 jaar niets hebben vergeten. Hoe deze rit
van de hoogte der moraal naar de politiek
der staatshuiskunde zich laat rechtvaardigen
dat is het geheim van den schrijver van
het boek; wij eenvoudige stervelingen kun
nen het niet begrijpen! De plaatjes geven er
echter den sleutel toe; men ziet er de middel-
eeuwsche tolhuizen op waar de reizigers wor
den uitgeplunderd, armoedige dorpen met
prachtige kasteden en als tegenstelling: de
t egeuwoordige humane bahandelingder koop
lieden,zoo wel als heerlijke,welgebouwde dor
pen! Het doel heiligt bij de mefonnieke li
beralen de middelen!
Thans komen we tot de plichten jegens God.
Het boek predikt op bladz. 135 tot 137 de
huichelachtige vrjjiuetselaarsmoraaleiken
godsdienst te achten! Burdeau laat onderwij
zen: »Men moet ieder mensch, welken gods
dienst hg ook belij it, achting toedragen.'t Zij
gezeten. Ons regiment had bjj Spicheren groote
verliezen geleden, waar wig uren lang iu een
hollen weg het granaatvuur van den vijaud had
den doorstaan. Wij waren toen door de infan
terie gered, lutusschen hadden wij voldoende
kennis gemaakt met den vjjand. Met de sabel
hadden wij echter rog niet op de Franschen
ingehouwen. De grjjze sergeant, dien wjj hoorden
spreken, troostte mij als ik 't zoo eens mag
noemen dat de huzaren gelegenheid zouden
krijgen zich man tegen man te stellen. Wij zou
den van onze schermkunst mogen getuigen. //Wees
echter voorzichtig, want een Fransche kurassiers-
sabel is een beetje zwaarder dan bet wapentje,
waarmede gg, heeren studenten, elkander het ge
zicht openkrabt.//
Ik lachte: onder de studenten was ik een geducht
man en bij ons korps had men ook wel ontzag voor
mij.
Opeens hoorden wij, //de wacht in 't geweer!//
roepen. De Luitenant-Generasl Vou Wetteren
passeerde. Hij was onze regiments- en voorpost
commandant. Het doel van zijne komst bleek
al spoedig niets anders te zjjn, dan ons op eene
nieuwe expeditie uit te zenden. Er werdeu eenige
commando's gewisseld. Ten slotte moesten twee
hg Katholiek, Protestant, Israëliet of dissi
dent is, hij gehoorzaamt, God aanbiddend,
aan zjjne plichten, zoo als hg die begrijpt!
Deze gedachte sterkt hem (den geloovige) en
geeft hem aanleiding het goede te doen, hij
gevoelt er zich te krachtiger toe aangedron
gen, vermits hjj het doet, om God te gehoor
zamen. Overkomt hem een ongeluk, dan zegt
hij: Gods gerechtigheid waakt over ons, en
natuurlijk, want den mensch, die zijn plicht
doet, ban geen onherstelbaar ongeluk tref
fen.Ten slotte vermaant de Heer Burdeau,
zulke overtuigingen (der vdomine geloovi-
gea,« zooals men tusschen de regels leest) te
achten en waarschuwt zelfs den naam van
God nutteloos te gebruiken den naam van
God, in Wien deze vrijmetselaar niet ge
looft. Welk eene afschuwelijke huichelarjj!
Een plaatje verduidelijkt den gedachten-
gang van den schrijver vau dit leerboek. Het
stelt eene 3traat voor, waar rechts eene kerk,
links eene volksbibliotheek staat. Ter rech
terzijde gaan lieden in boerenkleedingde kerk
binnen, ter linkerzijde betreden de »ontwik-
kelJen* de bibliotheek en in het midden ge
ven twee mannuen elkaar de band. Boven
dit prentje staan de woorden: »Gjj gaat ter
kerke, ik ga naar de leeszaal. Ieder volgens
zijne overtuiging,maar wij blijven toch goede
vrienden!Welk een ellendig middel om de
goedgezinden te bedriegen!
Ziedaar dan de beginselen der Fransche
scholen zouder God, die de liberalen als een
ideaal toeschijnen en waarmee zij ons zou
den willen «gelukkig* maken.God zij dank,
niet overal iu Frankrijk bloeien deze scho
len der vrijmetselaars, ondanks den steun,
dien zij van staatswege ondervinden; zelfs
in niet poaitief-geloovige gewesten is eene
revolutie tegen de godsdieustlooze scholen
uitgebarsten. Zoo heeft b. v. de gemeente
raad van Villefrauche in het departement
Aveyron besloten, het op den eersten Januari
a. s. eindigende contract met den Staat be
treffende het pro-pymuasium, niet te ver
nieuwen. Tevergeefs boden de autoriteiten
aan, de bijdrage der stad voor deze school
van 23,000 tot op 18,000 franks te vermin
deren. De gemeenteraad gaf er de voorkeur
aan, met den Bisschop van Rodez een con
tract voor tieu jaar te sluiten. De Bisschop
neemt de inrichting over tegen eene ver
goeding van 10,000 franks benevens 2000
franks voor het behoud der twintig vrije
plaatsen. Natuurlijk kau de Bisschop zich
slechts met eene geringere toelage tevreden
stellen omdat hg Geestelijken tot leeraars
benoemt en verzekerd is een grooter aantal
leerlingen te verkrijgen. Eu reeds in het vo
rige jaar beeft, onder dezelfde omstandighe
den de stad Hazebrouk haar college aan
den Aartsbisschop van Cambrai afgestaan.
Audere gemeenten zullen hopenlijk wel
volgen, omdat de ouders langzamerhand de
oogen meer ea meer vestigen op de ontzet
tende vruchten, welke de «scholen zonder
God« voor Kerk, Staat eu maatschappij op
leveren.
huzaren en ik het bosch in.
Aan den wolkeloozen Hemel hing de groote,
halve maan, die met haar matzilver licht het
voetpad bestraalde. Een zachte westenwind ruischte
door het hooge gras in de groene weiden. Wel
dra bereikten wjj de bosschen; de grond werd
nu steenaehtiger en sterker klonk de hoefslag
van onze paarden. De boornen suisten en ruisch-
ten, alsof een klagende zucht in de verte tot ons
oor doordrong.
Wij galoppeerden, het vuur sprong uit de
hoeven onzer paarden. Wij reden eigenlijk om
zichtig even buiten het bosch, om te zien, of
de vijaud ook ergens zijn leger had opgeslagen.
Wij zagen in de verte Metz, zwak verlicht door
het vuur der Fransche troepen, welke er wacht
hielden.
Wij stonden even stil; wij hoorden de adem
haling van onze paarden maar opeens
hoor ik ook fluisteren mannenstemmen.
Sergeant, zeg ik, daar ginder wordt ge-
j raat.
Waar dan?
Meteen schuiven voetstappen over den grond.
Men wil ons den terugweg afsnjjden! gil
ik uit.
In de verschillende industriëele streken
van België hondeu de arbeiders herhaaldelijk
vergaderingen, waarin maatregelen beraamd
worden ter organisatie van de algemeene
werkstaking, indien de Kamers de grond
wetsherziening mochteu verwerpen. Uit me-
dedeeliiigen van die samenkomsten verstrekt
blijkt, dat de arbeiders vast besloten tot de
algemeene werkstaking en dat zij een weer-
standsfonds bijeengebracht hebben.
Den 18en Augustus zal te Brussel ge
durende 8 dagen een internationaal socialis
ten-congres vergaderen. De algemeene raad
der Belgische werkliedenpartij is met de or
ganisatie belast- Binnen weinige dagen zul
len de oproepingen tot deelneming worden
verzonden iu het FranschEngelsch eu
Duitsch gesteld. Uit alle landen van Europa
en de Vereenigde Staten zullen gedelegeer
den er aan deelnemen.
Ia tegenwoordigheid van Mgr. Kre-
meutz, Aartsbisschop van Keulen, is jl. Zon
dag de eerste algemeene vergadering van de
Yolkavereeniging voor het Kathol. Duitsch
iand geopend. Het doel der Vereeniging is,
de theoretische maar vooral de practische
bestrijding der sociaal-democratie.
Volgens de National Zeitung heeft Prof.
Liebrecht bevonden, dat zekere bekende,zelfs
niet nieuwe stof, op bepaalde wgze aange
wend bjj keelteriug, genezing kan aanbren
gen. Het middel is reeds practisch goed be
vonden. Het wordt onderhuids ingespoten en
brengt geen koorts of levensgevaar te weeg.
Eeisidaags zal Liebrecht in het Berlijnsche
Med sch Genootschap nadere mededeeüngen
daaromtrent doen.
Ten bewijze hoeveel mendschappelg'-
ker dan voorheen op het oogenblik de ver
houding tusschen Berljjn en Parjjs geworden
is, moet het gerucht dienen, dat Keizerin
Friedrich waarschijnlijk op hare reis naar
Engeland, over Calais, eenige dagen te Parjjs
veitoeven zal, om daar misschien ook
krachtens hare persoon! jjke belangstelling in
de kunst de beste Fransche artisten aan
te sporen tot levendige deelneming aan de
l Mei te openen internationale kunsttentoon
stelling te Berlijn. Het valt niet te betwjjfe-
leD, dat de Keizer met dit eveutueele bezoek
zjjner moeder te Parijs zou zjju ingeuomen.
Nadat er door sommige bladen onlaugs
was gemeld dat Prins Von Bismarck wegens
zjjne journalistische uitingen tegen de poli
tiek der huidige Rrgeering met eene gerech-
felgke vervolging zou worden bedreigd,komt
thans de verzekering dat daaraan noch de
Keizer noch Caprivi ooit heeft gedacht. Wel
echter moet het Ministerie besloten hebben,
voortaan de uitingen der Hamburger Nach-
richten en der Münchener Allgemeine Zeitung
in den Reihsanzeiger aan eene geregelde
critiek te onderwerpen, zonder evenwel daar-
bjj Prins Von Bismarck's naam te vermelden.
Oadertusschen moet Yon Bismarck zelf in
een particulier gesprek, hetwelk bljjkbaar
Terug, wijken! commandeert de sergeant
en laat zjja paard omkeeren. Op 't zelfde mo
ment knallen een tiental schoten, de kogels vliegen
ons om de ooren.
Wjj gaven onze paarden de sporen en holden
in woesten galop het bosch in, vervolgd door
een goed onderhouden vuur van den vjjand-
Ik voelde eene stekende pjjn in den linker
schouder; de hand waarmede ik de teugels om
klemde, trok krampachtig samen. Mjjn paard
sloeg zoo hard door, dat ik er haast overheen
viel. Met de rechterhand greep ik de teugels
vast; mijn linkerhand viel machteloos neder.
Het vuur hield aan. De Franschen schenen
den ganschen weg bezet te hebben- Mijn pels
muts werd vau mijn hoofd gerukt. Ik voelde
warm bloed over 't aangezicht vloeien. Naast mij
viel een paard op den grond en de berijder riep
mij jammerend toe: „ik ben verloren.n Ik wan
kelde in den zadel en mjjn goudvos, die ik
voelde, profiteerde van mjjne zwakke houding,
om mij met. eeu ruk op den grond te werpen. Ik
werd tegen een lioom gesmeten en verloor
mjjn bewustzjjn.
{Wordt vervolgd.)
