NIEUWE No. 1671 Vrijdag 10 April 189! 16de Jaargang. Een üuitsch Bisschop en de Sociale Vraag. lï UITKSLA* p. p. ƒ0,85 1,10 1,80 0,03 Cents AiRLMSÏH ABONNEMENTSPRIJS Pet 8 maanden voor Haarlem. Voor de overige plaatsen in Nederland Voor het buiteuland Afzonderlijke nummers fr. Dit blad verschijnt eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG. B U R E A TT: St. Janstraat Haarlem. PRIJS DER ADVERTENTIEN. 16 regels30 Elke regel meer5 Groote letters worden berekend naar plaatsruimte AGITE MA NON AGITATE. Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contan Advertentie n worden uiterlijk Maandag-, Woensdag- en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht. Uitgevers: K P P E S S St 11 A U HEI. Langen tijd hadden in Duitscbland op sociaal-politiek terrein de Protestautsche schrijvers de heerschappij getoerd; maar deze alleenheerschappij zou niet altijd voort duren. De eerste, die haar verbrak, was een man, die op zeldzame wijze de kracht van het Katholieke geloof en van den Priesterlijken ijver met het begrip der groote beweging van onzen tij 1 vereenigde: Willem Emma nuel Von Ketteler. De eerste gelegenheid om zijn oordeel uit te spreken, nam hij waar in zes predi katiën, welke hij in den dom van Mainz als Pastoor van Hopsten eu Afgevaardigde van den Rjjksdag hield. In den scboonen styi en met de ongeëvenaarde helderheid, die den Weslfaalschen edelman van zjjue jeugd af eigen wareu, behandelde hjj de grondvragen der sociale orde volgens de leer der Kerk en der Kerkelijke godgeleerden, hoofdzakelijk van den H. Thomas van Aquiue. Deze predikatiën, welke in druk versche nen, wekten zeer spoedig de aigeaieeue be langstelling op en gaven met de beroemde redevoering aan het graf der vermoorde Heeren Von Auerswald en Lichnowsby aan den naam van den Patsoor van Hopsten een hoogen glans. »Wie zijn de moorde naars onzer vriendei zoo sprak bjj in die rede, »zjjo het wellicht zjj, die hen den kogel door de borst hebben gejaagd? Neen, zjj zjjn het niet. De gedachten zjja het, die op aarde de goede en de slechte daden voortbrengen. Eu de gedachten, die deze daden hebben veroorzaakt, rusten niet n ons volk De moordenaars zijn die man nen, welke Christus, het Christendom, de Kerk bjj het voik hoonen en bespotten; het zjjn de mannen, welke de omwenteling tot beginsel verheffen en die de zaligmakende boodschap van de Verlossing der uaeuschheid in het hart van het volk trachten te ver delgen. De moordenaars zjjn die mannen, die z chzelven al3 goden opwerpen opdat het volk voor hen zal knielen en hen aan bidden.» D^ze woorden hebben voorzeker ook in onze dagen nog hunne volle beteekenis en gewicht. In het jaar 1849 tot Proost te Berlijn benoemd en spoedig daarna, in 1850, op den Bisschoppeljjkeu Stoel van Mainz ver heven, gaf Mgr. Von Ketteler onmiddellijk bewjjzeu van eene onvermoeide zorg voor da zieken öd armen. Tegelijkertijd echter maakte hjj ook de sociale toestauden tot het onderwerp van zjjue wetenschappelijke stu diën. De eerste vrucht van die studie was het in 1861 verschenen geschrift: »Vrij- heid, Gezag en Kerk.» Dit werk ontwikkelde op vrjje, populaire wjjze de grondbeginselen der Katholieke sociaal-politiek. Met diepen zin voor burger] jjke en soci ale vrijheid, voor corporatie en zelfbeheer bestreed hjj het absolutisme eu de cectra- FEUILLETON. De goudmaker. Er was eens een bes.e oom, maar een beetje gierig, die een aardige neef had, msar een beetje ondeugend. Die oom was schatrijk maar zoo gierig, dat zijn arme neef nog de kleur van zijn geld niet gezien had; op zijn best had hij een rammelaar en een vork en een lepel van hem gekregen, op den dag toen hij zijne intrede in dit tranendal deed. Op zjjn vijf-en-twintigste jaar begon onze neef middelen te verzinnen om wat meer van hem te krjjgen. Hij zond hem wild, sigaren, de „Revue// de oom at het eene, rookte de anderen, ver slond de derde, bedankte en gaf niets. De neef staakte zijne gedienstigheid, hoopte daardoor op eene verklaring; vergeefsche moeite! De oom scheen het zelf niet eens te bemerken. Voor 't overige was oom nog zoo kwaad niet; hij was jolig, bad eene goede tafel, zou zijn neef zoo noodig, gedurende een jaar ga-tvrijheid ver leend hebben, maar gaf hem geen rooden duit! lisatie, hoofdzakelijk het absolutisme, dat het liberalisme ouder den schijn der vrijheid beoefeut. Op bizondere wijze verhief hjj de beteekenis van bet door het Kerkelijk hu- weljjk geheiligde huisgezin en eischte hjj daarvoor de vrijheid en bescherming tegen ongerechte inmenging van het absolutisme. Ofschoon de sociale vraag in eugeren zin in dit geschrift niet behandeld wordt, zoo geeft zjj toen de leidende gezichtspunten voor hare behandeling met volle juistheid aan. Vrijheid, gezag en Kerk, deze drie woor den zijn om zoo te zeggen de groote boek- steeneu, tusschen welke de weg der sociale verbetering te zoeken is. Tusschen deze be- wegeu zich ook de verdere werken, welke wij aan de onvermoeide pen van den vol- ij/erigeu Bisschop hebben te danken. 'tZy bij het recht en de waardigheid der Kerk verdedigt of de vrijmetselaars ont maskert of de inrichtingen en geloofsleer der Kerk verklaart, hij is steeds de man met den scherpen, helderen blik, die ons imponeort, met bet frissche, vrjjo verheffende woord, dat ons boeit. Men voelt, dat hier een man spreekt wiens voeten op vasten bodera staan en wienshartiuheiligolie.de voor bet voik is ontgloeid. Wrj kunnen niet bij alle geschriften van don geleerden Prelaat stil staan. Op drie werken willen wij echter op bizondere wijze de aandacht vestigen, nl. op: De Arbeiders-: vraag (1864), De toespraak tot de arbeiders op de Liebfrauenheide (1869) en de rede over liberalisme, socialisme eu Christendom op de algemeeue vergadering te Mainz gehouden in 1871. Het op grondige studiën rustende, met tal van mededeelingen voorziene wei k over de arbeidersvraag en het Christendom spreekt in even waardige ais aangrijpende wijze de gedachte uit, dat de schrijver als Bisschop de plicht en het recht heeft zich de vriend des werkrnaus te heeteu en als zoodanig tot alle werklieden te 3prekec. De arbeiders- quaestie is, zegt de geleerde Prelaat, voor het grootste gedeelte der menseden van de hoogste eu ingrijpendste beteekenis. Men moet het feit in aanmerking nemen, dat de gaosche materiëale existentie van den arbei dersstand aan de wisseling van de marktprij zen is onderworpen. Dat is de slaveumarkt van ons liberaal Europa, volgens bet model van ons humaan, verlicht, anti-christelijk liberalisme en van de vrijmetselarij. Als de hoofdbronnen van den beklagonswaardigeu toestand worden alsdan de algemeene be- drjjfsvrijheid en de overmacht van het ka pitaal genoemd. Het kapitaal vermindert het aantal der zelfstandige arbeiders en drukt met de machine den prijs der waren meer en meer naar de laagte. In twee volgende hoofdstukken worden dan de voorstellen besproken, welke tot verbetering dezer toe standen zijn gemaakt. De liberale partij wil nijverheids- en han delsvrijheid met onbegrensde vrijgevigheid en zoekt in ontwikkeling en genootschappen bulp voor de arbeiders. De Bisschop onder werpt deze voorstellen, in 't bizonder de door Maar die oom had een gebrek, het grootste ran allegebreken V hjj was ja, hoe zal men dat van een oom zeggen, zonder de achting uit het oog te verliezen? Hjj was een beetje hjj was verschrikkelijk dom. Zijne ezelachtigheid was tien mijlen in den om trek bekend, en er was geen landeigenaar in de buurt, die hem niet den een of den auderen trek had gespeeld. Maar onze oom, was toch een goed mensch, zoo goed, dat hij zich nergens moeilijk over maakte en zoo onnoozel dat men hem alles kon zeggen zonder dat hij het begreep. Uitgeput door al de nuttelooze cadeaux, die hij zijn oom geschonken had was onze arme jon gen zoo arm geworden, dat hij besloot al zijn geld op eens bq elkaar te zamelen en zijn oom door een grooten slag te overrompelen. Hij besteeg zijn eeuig paard, nam een valies en ging naar de stad. Allereerst bezocht hjj een goudsmid, vervolgens een pottenfabrikant en een drogist, en zijne boodschappen verricht hebbende, ging hij met een welgevuld valies naar het huis van zijn oom. Deze was goed gehumeurd; de zachte herfst, Schulze Delitzsch gestichte Arbeiter-Bil- dungsvereinei. aan eene scherpe critiek, waar van hij het resultaat in de woorden samenvat: ten eerste wat deze ideeën waars bevatten, is niet nieuw; ten tweede het ware bieden zij ons in den slechtsteu vorm en ten derde zij geven in de verste verte niet, wat zij beloven. Met gelijke scherpte en omzichtigheid worden dan de voorstellen der radicale partij onderzocht. Toegegeven wordt, dat Lassalle de verdienste heeft, den hulpbehoevenden toestand der arbeiders te hebben geopen baard. De eiach echter door staatsdwang op den weg der wetgeving en belastingheffing hulp te verleeuen, wordt, op grond eener zorgvuldige overweging, als eeu de bevoegd heid van den Staat oversehrijdenden voor deu Staat uoodlottigen maatregel afgekeurd. Na afwijzing dezer voorstellen openbaart de doorluchtigeSehrij ver de ware en practi- scbe middelen om den werkman te ht-lpen. Hij gaat daarbij vau de gedachte u t, dat het 't Christendom is, dat met zijn schep pen leu geest alle groote vragen heeft opge lost, ook die, voor zoo ver het op aarde mogelijk is, welke met den nood en de voedingsquaeitie van deu mensch samenhan gen; dat echter het Christendom en de Kerk op de sociale toestanden niet direct, door uiterlijke en meer of minder mechanische middelen eu inrichtingen, maar op de aller eerste en voornaamste plaats door deu geest inwerken, dien zij de inenscken ingeven. Yerder gaande eischt de geleerde Prelaat alsdan oprichting van gestichten, voor den tot werken ougeschikteu arbeider, heiliging der Christelijke familie, waie, Christelijke beschaving en ontwikkeling, ontplooiing der sociale krachten van het Christendom vooral iu de werkiieden-vereunigingen. Al deze maatregtlen, aldus betoogt, de hoog waardige Schrijver ten slotte weder, kunnen slechts gi dijen, wanneer zij door deu geest des Christendoms wordeu geleid. Dat is de inhoud van het beroemde werk, 't welk, twintig jaar geleden verschenen,in het vorige jaar opnieuw werd uitgegeven eu nog steeds in onze dagen als fundament der Katholieke sociaal-politiek van onzen tijd moet be schouwd worden. Eene meer populaire, doch hoogst belang rijke samenstelling der rechtmatige eischen van den arbeidersstand gaf Mgr. Von Ketteler in eene toespraak gehouden op de Liebfrau enheide, op den 25 Juli 1869. Hij erkent als billijk de eischen tot verhoogmg van het looc, tot vermiudering vau den werk tijd, den eisch vau de Zondagsrust, van de b-perking van deu vrouwen- en kinderen- arbeid, doch hij herinnert echter tegelijkertijd met Apostolischeu ernst de werklieden, dat de vervulling dezer eischen slechts dan nut kunnen aanbrengen,wanneer zij tegelijkertijd door Christelijke deugden tegen uitspattingen waken en iu den godsdienst de kracht zoe ken voor den stryd tegen de hartstochten. Het derde belangrijke sociaal-politieke werk van den Bisschop van Mainz is de rede over liberalisme, socialisme, en Chris- een goed ontbqten etneuitnrantendesig!.ar hadden hem bereid gemaakt om alles te beloven, behalve geld. Wat breng je daar? zei hij, toen hij zijn neef met zorg een stapel welriekende kruiden zag uit pakken, gelijk met eene menigte papieren zakjes, met latijnsche namen bedekt. YVat ik meebreng, oom? antwoordde de jongs man deftig. U zult het straks weten. Ik moet wel veel van U houden, om U zulk een geheim toe te vertrouwen! Maar daar U me al- tqd zooveel vriendschap betoond heeft, van den dag af, dat U me een rammelaar en eene vork en een lepel gaf, en dat Lieve deugd! ge waart toen ook nog zoo klein! riep de oom aangedaan door de herin neringen. Ja, ik ben grooter geworden en mijne ge negenheid jegens U is tegelijk met mjj opgegroeid. Dezer dagen heb ik een geheim leeren kennen, zoo gewichtig, dat de wereld er geheel door zal veranderen en ik kom hier om U er deelgenoot van te maken. Qcb, kom! zei de oom verrast. tendom. Hij toont hier met krachtige woor den en tegelijkertijd met geestige ironie, hoe het socialisme, dat deu iibeialeu zooveel zorgen baart, niets auders is, dan een gevolg der liberale beginselen, voornamen lijk uit de almacht der staatswetgeving, uit de ver achting vau het Christendom en uit de egoï - tische partijzucht voortgekomen en hij her innert er aan, dat de gevaren slechts door herstel der Christelijke wereldordening en der vrijheid van de Kerk kunnen overwonnen worden. het vertrouwen, welke den Bisschop in deu strijd des zijn hem tot in de laatste leven bijgebleven. Niette- Pruisi-ehe en Hessische cui- De moed en onvergetelijkea tijds bezielden, dagen van zijn genstaande de tuurstiijd hem smartelijk griefde, twijfelde bij toch geen oogenblik aan de zegepraal der waarheid eu van hot recht. Ofschoon de geleerde Prelaat reeds laag de eeuwige rust is ingegaan, toch leeft zijn geest bij de Katholieken voort eu zal het goed zijn nu en dan de herinnering aan zijn arbeid op te frisschen, want in de sociaal-politieke verhandelingen der Katholieken vau alle lauden heeft zijn woord ontegenzeggelijk nog stee Is een waar en beslissend gewicht behouden. Z. H. de Paus za! in de eerste helft van Mei eene Consistorie bonden. Onder de nieuw te verkie/eti Kardinalen wordt ook genoemd Mgr. Rotteili, de Nuntius te Parijs. Naar verzekerd wordt, beeft Doitsch- land zjjne bemiddeling aangeboden in het tusschen Italië en do Vereenigde Staten van Noord-Amerika gerezen geschil. Iutusschen heeft de Itaü'aansche Regee- riug van haar Consul-Generaal te New- Orleaus een belangrijk verslag ontvangdn. Daarn t blijkt, dat da Italiaanse lie kolonie aldaar zeer prospereert en vele eigendom men bezit, winkels zoowel als schepen eu landerijen. De [Consul erkent, dat er ont snapte misdadigers onder loopeo, maar daar van zijn de meeste genaturaliseerd en in Amerik aarif ehen openbaren dienst, met name bij de politie. De Consul is van oordeel, dat de over heid te New-Orleans, die zeer wel wist wat men tegen de gevangen Italianen iu het schild voerde, veel te zorgeloos is geweest. Hij had de gevangenen of elders beter kun nen opsluiten of de gevangenis door eene aideehug troepen doen beschermen. De Con sul heeft er den Burgemeester zelfs des morgens om gevraagd, mear deze antwoordde hem, dat bij er niets aan kon doen. Zoo langzamerhand begiuneu dus de ver antwoordelijke personen voor den dag te komen, op wieu men met fatsoen verhaal kan zoeken. Aan een uiteinde van Rome is Zon dag eene meeting van meer dan duizend werklieden zonder werk gehouden. De Re- geeriug had geëiRcht, dat deze bijeenkomst ver van de middeustad rou plaats hebben Dat verwondert U vau mijl Ge zjjt on dankbaar, oom! Heb ik, sinds ik de jaren van onderscheid heb bereikt een keer overgeslagen orn U op Uw verjaardag geluk te wenschen, heb ik U geen thee gestuurd, geen koffie, geen boekeu, kortom, het weinige wat mqne middelen nog veroorloofden? Uat's waar, je bent een brave jongen! pre velde de oom zeer aangedaan. Welnu, van daag breng ik meer en bet>r dan alle3 wat ik U tot nu toe gegeven heb, de volstrekte macht namelijk, de heerschappij over de geheele wereld, de fortuin zonder andere gren zen dan die uwer grillen! In 't vervolg kunt ge de diamantvelden van Brazilië, de eilanden der Stille Zuidzee, Afrika ja zelfs Amerika koopen. Men heeft u voor den gek gehouden, arme jongen! Oom, fluisterde de neef, die onzen man door een profetischen blik overrompelde, ik heb het gemaakt Ik heb goud gemaakt! Ik zon dat goud wel eens willen zienl hernam de oom spotachtig. Wordt vervolgd.)

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1891 | | pagina 1