NIEUWE
Zondag 12 April 189!
16de Jaargang.
l)e sociaal-democratic op
de school.
BUlTElVLAAi D.
1672
H44RMS(
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschjjut
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B U R E A TT: St. Janstraat Haarlem
an^AINTJENDRAJ.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contan
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KüPPEBS LAUKST.
Aan het hoofd van eene der vele open
bare scholen te Amsterdam staat een man,
die sociaal-democraat is en die niet ver
zuimt bij elke voorkomende gelegenheid van
zjjne sociaal-democratische gevoelens getui
genis te geven.
»Als menscb, (en examinator) zegt De
Zeeuw, behoort de Heer Gerhardt, dit. is de
naam van den door ons bedoelden ouder
wijzer, tot de meest achtenswaardige per
sonen. Maar te meer dient dan ook te wor
den betreurd, dat deze man hoofd eener
neutrale openbare» staatsschool kan zjjn
en tegelijk buiten de school propaganda
kan maken voor het Btoutste staats-socia-
lisme hetwelk zicb deuken laat: dat uatne-
ljjk de Staat een groot opvoedingsgesticht
in bet leven roepe en de taak der opvoe
ding, den ouders ontnomen, geheel op zich
neme.
»Gelukkig, dat nog vele openbare» on
derwijzers het met deze goddelooze leer niet
eens ziju.
»Toegegeven; maar is dit een waarborg,
dat wjj ook in de verste toekomst van de
toepassing dier leer zullen verschoond zjju?
»Iu Amsterdam is reeds de helft der
»openbare» onderwijzers zoo ze al niet so-
ciaal-democratou zjjn, toch do denkbeelden
van den Heer Gerbardt in zake de sociale
roeping der school genegen.
»Bovendien wat men voor een paar jaar
betwijfelde, zal men thans wel niet meer
willen ontkennen: ook buiten Amsterdam
zjjn onder onze openbare» onderwijzers
vele »genommerde» en »ougenomruerde»
sociaal-democraten, .ype Recht voor allen»
en type Gerbardt.
»Voor eerstgenoetnden is niet t-e vreezen.
Zjj zullen hun roem wel overleven. Doch
laatstgenoemden zjjn te gevaarlijker, wijl
zij de wetenschap tot hun dienst en vele
vermaarde opvoedkundigen tot geesteljjke
vaders hebben.
»Nochtaus verwondere zich niemand over
deze dingen. De Staatsschool draagt de kiem
van het Staats-absolutisme in zich. Van de
moderne Staatsschool uit is het slechts eene
quaestie vau zoeken naar den kortsten weg
eu de grootste snelheid, om het socialistisch
eindstation te bereiken.»
Het feit dat te Amsterdam het bestuur
en de leiding van eene inrichting van open
baar onderwjjs is toevertrouwd aan een man,
die de sociaal-democratische beginselen met
bart en ziel is toegedaan, heeft de vraag
hoe ver de tucht van de Regeering of an
dere autoriteiten zich over leeraren of on
derwijzers mag uitstrekken, opnieuw tot een
onderwerp van discussie gemaakt.
Van liberale zjjde wordt daarbjj nage
noeg zonder uitzondering de thesis verkon
digd, dat de macht der superieuren begrensd
is binnen de muren der school. Al wat daar
FEU1LLET O A'.
De goudmaker.
Vervolq.)
Hij mocht dom wezen, maar het idee dat men
goud kon maken, wilde er nog zoo dadeljjk niet
bq hem in.
Niets is gemakkelijker. U heeft een kelder?
Ja, om wat te doen?
Wel, goud wordt altoos in kelders gemaaktl
Sinds den tijd der eerste alchimisten heeft men
het goud nooit erget.s anders dan in kei Jets ge
maakt. Laat ons een fornuis naar beneden brengen,
ik heb hier een smeltkroes, en alle benoodigdheden.
Vjjf minuten later brachten drie bedienden, de
eene nog meer verwonderd dan de andere, het
vrachtgoed van den neef naar beneden, meteen
fornuis van gebakken aarde, waarvan men zioh
bjj het maken van confituren bediende eu dat
lang niet gemakkelijk te hanteeren was.
Vertrekt! zei de neef tot hen op theatralen toon.
Toen eindelijk de drie bedienden vertrokken
waren, sloot hij de deur en opende het kelder
gat om zich een weinig fiissche lucht te verschaf
fen. Eindeljjk was de kelder maar een onderhuis,
buiten gedaan of gesproken wordt, valt,
zegt men, niet in de termen van beoordee-
ling, nog minder van censuur. Vooral met
de grondwettige vrijheden, dan Nederland-
scben burger verzekerd, wordt daarbij schit
terend geschermd. In de eerste plaats: aan
de vrije uiting der gedachte mag geen
breidel hoe genaamd worden aangelegd. Dat
zou schennis zjjn van de heiligste der vrjj-
hedeu, iu de Grondwet gewaarborgd. Elke
uiting vau gevoeleu moet worden geëer
biedigd.
Misschien, zegt het Dagbl. van Z. 11. en
'e Gr., het onderwep, »de onderwijzer buiten
de school* indertijd besprekende, misschien
kan men wel aannemen, dat bij ons de
liefde voor de vrijheid en de eerbied voor
de grondwettige bepalingen, waarin de vrij
heid geworteld is, even groot eu iuuig zijn
als bjj hen, die er het hoogst van opgeven.
Evenwel namen wjj steeds aan, dat zich
omstandigheden kunnen voordoen, waarin
de vrijheid niet geheel onbelemmerd kan
gesloten worden; waarin gezag uitgeoe
fend en tuchtdwang toegepast moet worden.
Hieraan houden wij vast voor ambtenaren
eu beambten in het algemeen, dus ook voor
die van den Staat of van de besturen van
meer of min openbare instellingen. Geen
huishouden in het klein is er, waar dit
gemist kan worden, zullen u<et alle orde en
regelmaat verloren gaan eu eene bandeloos
heid ontstaan, waarvan de nadeeligste ge
volgen zich zulleu doeo gevoelen; naarmate
men met huishoudingen vau grootereu om
vang en meer naar buiten werkende te doen
heeft, is het des te noodzakelijker, omdat
de gevolgen in dezelfde mate des te wjjder
om zich been zullen grijpen. Bij het iudieost
treden vau dienstmaagd of knecht blijven
zij vrjje burgers evengoed als de hoogst
geplaatsten, maar weten zij toch, dat zij
een deel hunner vrije beweging ten offer
brengen; zoo ook de ambtenaar; kan iemand
geen banden velen, hjj uemegeeue betrekking
aan, waarin die zich altijd min of meer
moeten doen gevoelen; maar beeft hij de
betrekking aanvaard, hij beklage zich niet
meer dat die banden voor hem even goed
bestaan als voor ieder ander, die in hetzelfde
geval verkeert.
»Het heeft lang geduurd eer het libera
lisme er toe komen kon, dit toe te geven;
een zijner hoofdorganen, de N. R. Ct. heeft
er zich echter bjj aangesloten. »De Minister*
zegt zjj »is verantwoordelijk voor het gebruik
zijner gewaarborgde rechten vau ont-dag,
waarschuwing eu berisping der ambtenaren;
de ambtenaar is evenzeer verantwoordelijk
voor bet gebruik zjjner persoonlijke rechten
ook van die, welke de Grondwet heeft erkend
eu gewaarborgd.Dit beginsel wil zjj doen
strekken als leiddraad ter toetsiug van elk
bijzonder geval; en dan vordert zjj van den
Minister, dat deze zich telkens afvrage of
zoodanige maatregel voor den Staatsdienst
noodig is.Met andere woorden, »dat van
de noodzakelijke eischen van den Staatsdienst
niet zoo heel erg onaangenaam maar toch een
beetje duf riekende.
Tot groote verwondering van zijn oom, wierp
de jonge man de kruiden en den inhoud der
pepei huisjes door elkander, deed er wat water
bij, zette alles op het vuur en terwijl hij dit men
gelmoes met een Punsch-lepel door elkaar roerde,
zei hij fluisterend een tooverformulier op, dat hij,
ik weet niet waar, ergens had gelezen.
Uit dit moes steeg een afschuwelijke reuk op.
De oom kneep zich den neus toe en bleef by
het luchtgat staan, zonder echter het oog van de
phantastisehe goudmakerskeuken af te wenden.
't Is klaar oom! zei eindeljjk de neef hem
den punschlepel voorhoudende. Zoek zelf nu maar
het kostbare metaal er uit.
De oom stak, n et zonder zich bjj:. a de vin
gers te branden, de hand in de welriekende brjj
en haalde er na eenige oogenblikkon, twee of drie
korreltjes goud uit, goud, er viel niet aan
te twijfelen.
Goud! riep hijl Ga dadeljjk mjjn toetssteen
halen. Hij ligt in de kast van mijn vertrek.
De neef ging heen en kwam na een oogenblik
met dee steen terug; het goud werd getoetst en
met het beste gevolg. Er waren wel wat andere
in elk geval op zichzelf de iumenging der
Regeering moet getoetst worden.* Als men
dit begiusel bjj analogie ook op andere
autoriteiten toepasseljjk mag verklaren, dan
kunnen wjj er zeer goed vrede mede hebben
en de zaak in principe in onzen geest beslist
noemen. (Slot volgt.)
Ia deu Rijksdag deed de Afgevaardigde
Roeficbe bjj 120f van de wet. tot regeling
van den arbeid, het voorstel te bepalen, dat
aan. werk ieden benedeu de zestien jaar^tus-
scbeu eiken arbeidsdag een rusttjjd van teu
minste negen uren moet geschonken worden.
De Minister You Berlepsch bestreed dit
voorstel, op grond, dat de Rjjksdag door
aanneming van 1205 aan den Bondsraad
de bevoegdheid had gegeven, waar zulks
noodig was, niet alleen deu duur van den
arbeidsdag, maar ook dien van den rusttjjd
tusschen twee arbeidsdagen td bepalen.
Behalve de voltooiing en vrijmaking
der Mariakerk te Hannover en de stichting
van eene St-Lodewijkskerk te Berljjn, zal ter
nagedachtenis van Dr. Windthorst ook nog
te Meppen eeu metalen standbeeld voor hem
worden opgericht, omdat meu vermeent dat
de »Pardl vau Meppen* zooals eenmaal
YonMallinckrodt deu belasterdeu Windthorst
met geestdrift noemde eu zooals hij iu de
geschiedenis steeds bekend zal b'jjven ook
te Meppeu-zelf, 'c welk hjj gedurende een
kwart-eeuw in 's Lands vergaderzalen ver
tegenwoordigde, door een uiter'.jjk teeken
van vereering voor het uageslacht in dank
bare herinnering moet bljjveu. De Meppers
of Meppecaren beschouwen dit als een eere
schuld voor zich zelveD, maar ook voor
Duitschlaud, en noodigeu daarom alle ver
eerders van Windthorst tot eene groote of
kleine bjjdrage uit. Die uituoodiging is
daarom niet enkel door plaatseljjke autori
teiten, door Burgemeesters, Pastoors, Dok
toren, Advokaten enz. van het district
onderteekeud. maar ook door de Rijks- en
Lariddag-Afge aardigder; Prins Aremberg,
Backem, Balesirem, Böliker, Fritzen,Yon
Heereman,Graaf HornpeschPorsch,Reichens-
perger, Sehorlomer-Alst, Yon Wendt enz.,
alsook door de Graven Droste zu Vischeriug,
Yon Galen, Vrijheer Vou Hertliug enz. enz.
Hot Bulletin du Graad Orient de
France» (No. 12). bevat het verslag der
vergadering van den raai van het Groot-
Oosten der Frausche Vrjjmetselarjj, gehou
den op 9 Februari j 1. waarin het volgende
op pag. 871 staat te lezen:
De Raad neemt kennis van eene teaken-
plauk der Loge »Las amis des Hautes-A.1-
pes,» O van Gap, gedateerd vau 18
Januari, waarbjj verlangd wordt, dat op
het spreekgestoelte iu de Kamer zal gepro
testeerd worden tegen den terugkeer der
niet erkende congregatiën, en dat een toe
zicht worde ingesteld over de vereenigingeD,
die zich bezighouden met bet voeren van
metalen bij, maar de neef zei dat zijne weinige
middelen hem genoodzaakt hadden, waar van
mindere qualiteit te ko.pen.
Met eeue strengere keus had met het zuiverste
goud verkregen.
't Is vreemd, zeer vreemd, mompelde de
oom, met een in de hoogste mate verwonderd
gezicht. En kost dat veel?
In vergeljjking met wat erdoor verkregen
wordt is het een bedroefd beetje. Men moet al
leen zorgen nuchter te zijn.
Je wilt me du3 deelgenoot van ja geheim
maken? zei de oom met zjjn vriendelijkst gezicht.
Ja, waarde oom; u verdient het door uwe
goedheid jegens uw neef.
Ik heb altjjd zielsveel van je gehouden,
zei de oom, ontroerd. Geef mjj dan het voor
schrift.
Met genegen, beste oom. Maar op eene
kleine voorwaarde.
En die is?
U moet mjj twintig duizend zilveren roebels
geven.
Twintig duizend roebels!
De gierigaard sprong wel zss voet van den
grond.
eene propaganda, vjjandig jegens de staats
instellingen, welke Frankrijk zichzelf uit
vrjje keus heeft gegeven.
»De Raad besluit tot verzeuding van deze
teekenplank naar de iD November benoemde
speciale Commissie, constateereude, dat de
ingekomen teekenplank had kunnen ge
zonden worden aan BrEuzières, lid der
Kamer en der Loge.»
Blijkens pag. 875 van hetzelfde»Bulletin»
hield de Raad in zjjne vergadering van 23
Februari zich bezig met eene gelijke tee
kenplank van de Loge »l'Industrie,» O
van St.-Etienne.Uetzelfde besluit werd daar
omtrent genomen.
Iu de Maart-aflavering van hetBulletin
maijonnique, organe de la Franc-Maijonne-
rie universelle» staat aau het hoofd van
het overzicht van de werkzaamheden der
ma9onuieke werkplaatsen:
»Wjj vestigen de aaudacht der Loges
op het (door acht BBr. geteekeude) docu
ment, waartoe de Loge »la Solidarité de
Villeurbanne* (Rhone, Schotschen ritus) het
initiatief heeft genomeu ten guuste eener
beweging der vrijmetselarij tegen de Jezuïe
ten, en noodigeu ze uit, ons hare adhaesiën
te doen toekomen.
Dit petitionnement, door onze zorgen
gecentraliseerd, zal later aau onze BBr.1.
Parlementsleden worden toegezonden, met
uituoodiging er gevolg aan te geven (Red.)«.
Alle twjjïel is hiermede opgeheven, dat
de vrjjuietselarjj aldus de bewerkster is van
de verdrjjving der kloosterorden.
Aan het Ministerie vau Binnenlaudsche
Zaken is een plan in voorbereiding, om het
politiewezen in den omtrek der stad Parijs
te verbeteren. De talrjjke in den laatsten
tjjd bedreven diefstallen hebben aangetoond,
hoe slecht het daar gesteld is met den nacht
dienst. Er zou sprake van zijn het ressort
der prefectuur van politie tot een zeker
aantal Gemeenten in het departement Seine
eu Oise uit te breiden. Als een rapport van
den Prefect van politie vau dit departement
hierover gunstig luidt, zal de Regeering in
dien geest een wetsontwerp bjj het Parle
ment indieneD.
"yOülangs werd medegedeeld,datAdriano
Lemmi, die in 1844 te Marseille veroordeeld
werd wegens diefstal, in alles zoo groote
overeenkomst had met Adriano Lemmi,
grootmeester der Itaüaansche vrjjmetselarjj.
Toen het verhaal dier veroordeeling in
de dagbladen verscheen, beweerde Lemmi,
dat hij iu 1843 eu 44 te Constautinopel
woonde. Hjj voegde er zelfs bjj, dat het een
andere Lemmi was van Florence, welbete
Marseille werd veroordeeld.
Er is thans eene brochure verschenen
waarin bewezen wordt, dat de veroordeelde
van Marseille geen Adriano Lemmi van
Florence kon zjjn. Dus, de grootmeester der
Intaliaansche loges wordt uitgenoodigd
nieuwe ophelderingen te geveu over de zon
derlinge overeenkomst tusschen deu dief te
Marseille en zijn persoon.
Ja lieve oom.
Wat wil je met mjjn geld uitvoeren, nu
je het middel kent om zooveel gord te maken
als je zelf wil.
En de grondstoffen dan? Men moet toch
eerst geld hebben om ze te kunnen koopen.
Maar met twintig duizend roebels, zal je
een gouden berg kunnen maken, want, zooals
je zelf gezegd hebt, kos en die grondstoffen zeer
weinig.
Zonder twijfel! Maar ik kan gedurende zes
maanden niets anders doen dan goud maken!
Dat is tjjdroovend! Eu dan men moet nuchter
zjjn zooals u weet. Schaamt ge u niet zoo af te
dingen, waar het een geheim geldt, dat u tot mjjn
eenigen mededinger maakt?
De geldquaestie hield echter nog lang aan, doch
men kwam eindeljjk tot eene overeenkomst. De neef
stelde zich met tienduizend roebels, comptant
betaald, tevreden, en beloofde de proefneming den
volgenden morgen te zullen herhalen.
De tweede proef voldeed niet miuder dan de
eerste; de korrels goud waren zelfs fraaier en
zwaarder dan de vorigen. De overeenkomst kreeg
baar beslag.
(Slot volgt.)
