NIEUWE
m. 1681,
Zondag 3 Mei 1891
16de Jaargang.
Maatschappelijk Belaag.
BUITENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,08
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B U R E A TT: St. Janstraat Haarlem.
TIEND
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 i egels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contan
Advertentiën worden uittrljjk Maandag-, Woensdag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KiiPPiSRS ïc LAUBEÏ.
Wegens het feest van O. H. Hemelvaart zal de
Nieuwe Haarlemsche Courant inplaats van Dinsdag,
Woensdag a. s. worden uitgegeven. Het dan eerst
volgend nummer verschijnt Zaterdag 9 Mei e. k.
Da anstaande verkiezingen zijn het on
derwerp van teler redevoeringen in den laat-
sten tijd, ja, men kan als zeker aannemen,
dat de meeste handelingen, door hen, die
zich op politiek gebied bewegen, iu deze
dagen betrekking hebben op de stembus vau
Juni.
Ook iu onze Tweede Kamer, waar de
beraadslagingen over da Legerwet wordeD
gehouden, zijn de adviezen der leden voor
een groot deel redevoeringen, bestemd om
door de kiezers van het district, 't welk de
sprekers afvaardigde, gelezen te wotdec.
Da politieke vragen van den dag worden
door de redeuaars buiten de Kamer zeer
druk besproken, en meer dau eenmaal komen
daar ook zeer gewichtige maatschappelijke
quaestiën aan de orde.
Dat deze sociale vraagstukken ook worden
betrokken bjj den staatkundigen strjjd, is
licht te begrijpen. Dikwerf is het zear muei-
Ijjk om eene scherpe grensljjn ie trekken
tusschen politiek en sociaal terrein. Daar
enboven zijn er velen, die politieke veran
deringen wenschen, welke zoo diep ingrijpen,
dat ook het maatschappelijk gebied daarvan
de gevolgen moet ondervinden.
Wat wjj biervan denken is in enkele
woorden samen te vatten. Zoowel politieke
als sociale hervormingen, zoo zij noodig zijn,
kunnen niet anders dau zeer geleidelijk tot
stand komen. Voor beide geldt, dat, wanneer
zjj onbedacht worden ingevoerd, zij ourno-
geljjk levensvatbaarheid kunnen bezitten, en
dus de reactie op eene gewelddadige actie
moet volgen.
Een voorbeeld van dat inwerken van so
ciale vragen op de politiek kon in de afge-
loopen week worden waargenomen. Toen
werd toch openbaar gemaakt een schrpyen,
't welk het hoofdbestuur vau den Nederland-
8chen bond:| Maatschappelijk Belang heeft
gericht aan alle kiesvereeuigingen. Daarin
werd verzocht om bij het stellen van cau-
didateu voor de aanstaande en volgende
verkiezingen, niet hen in aanmerking te doen
komen, die het werken der coöperatieve
verbruiksvereenigingen steunen of goedkeu
ren.
Onze lezers weten,hoe wjj omtrent bedoelde
vereenigicgen denken. Wjj, die ijverige voor
standers zjjn van het particulier initiatief,
kunnen onmogelijk medegaan met het streven
van de vereenigingen, welke feitelijk aan
den neringdoenden stand iu de samenleving
FEU ILL ET O N.
De vrees.
Vevolg en slot.)
Een oude man met grijze haren, met lichte
oogen en een geladen geweer in de hand, wachtte
ons midden in de keuken op, terwijl twee groote
snaken, met bijlen gewapend, den uitgang ver
sperden. In de eenigszins duistere hoeken onder
scheidde ik twee vrouwen, die op de knieën lagen
en het hoofd naar den muur hielden gewend.
Men gaf eene verklaring van deze ongewone
houding. l)e oude zette zjjn geweer weder legen
den muur en gaf last, dat mijne kamer in orde
zou gebracht worden: toen zei hij plotseling tegen
mjj:
Ziet ge, mijnheer, het is dezen nacht juist
twee jaar geleden, dat ik iemand gedood heb.
Het vorige jaar is hij teruggekomen om mjj te
roepen. Ik verwacht hem van avond nog.
Verder voegde hjj er op een toon, die mjj
deed glimlachen, bjj:
Wij zjjn dan ook niet geruft.
Ik stelde hem, zooveel als ik kon gerust. Ge
lukkig, dat ik juist dezen avond gekomen was
en zoodoende het schouwspel van deze bjjgeloo-
vige vrees kon bijwonen. Ik vertelde allerlei ver
haaltjes en het gelukte mij eindelijk, allen zoo wat
tot bedaren te brengen.
Kort bij den haard, zat een oude, bijna blinde
hond; een van die konden, welke gelijken op
menschenli) men kent, met den kop tusschen
den dood hebben gezworen. Hoewel erken
nende, dat sommige dier vereenigingen met
goede bedoelingen werden opgerichteu enkele
er vau hoogst nuttig werken, zoo kan dit
toch geen reden wezen om met de toepassing,
welke aan het beginsel der coöperatieve
vereenigingen ten grondslag ligt, zoo hoog
ingenomeu te wezen. Vooral de wjjze waarop
de winkelvereenigicgen van Eigen Hulp in
verschillende steden van ons vaderland wor
den geëxploiteerd, verdient in hooge mate
da afkeuring van hen, die den winkelstand
beschouwen als te behooren tot de kern
onzer Natie.
Vandaar dan ook het optreden van den
bond Maatschappelijk Belang. Deze vereeni-
ging wil geene sociale revolutie, omdat daar
door zeker ons volk op den rand des on-
dergaugs zou komen, doch zjj streeft er naar
om den neringdoenden stand in 't leven te
houden met alle gewenschte en geoorloofde
middelen.
D.t is dan ook de reden, waarom deze
bond de bedoelde vraag aan de kiesvereeui
gingen in ons vaderland heeft gesteld. Wjj
zien daarin niets vreemds, omdat goljjk
wjj zooeven reeds opmerkten bjj de be
handeling dor politieke vraagstukken de
maatschappelijke quaestiën ook vaak aan de
orde komen. Men denke bijvoorbeeld maar
aan den eisch der socialisten, die van hunne
candidate:! wenschen, dat zjj voorstanders
zjjn van den normalen acbturigen werkdag.
De Middelburgsche Courant is echter van
eene geheel andere meening. Deze vindt het
een vrjj zonderling verzoek, en vrjj onprac-
tisch tevens. Dat blad vraagt wat de kies
verenigingen met dergeljjke overwegingen
hebben te maken?
Die vraag noemen wjj al zeer onnoozel.
Waar de vragen van den dag aan de orde
zjjn, daar treeft de quaestie der coöperatieve
verbruiksvereenigingen al spoedig op den
voorgrond. Waar handel en nijverheid wor
de i besproken, daar heeft ook dit onderwerp
zeker recht op de belangstellende aandacht,
't Is zelfs niet mogeljjk een programma van
beginselen te ontwerpen, 't welk op eenige
volledigheid kan bogen, zonder daarbij ter
sprake te brengen het coöperatie-stelsel.
De kiesvereenigingea hebben er dus wel
degelijk mede te maken. Zjj dienen er zich
rekenschap van te geven, of de candidaten,
welke door beu worden gesteld, voor- of
tegenstanders zjjn van de coöperatie, die in
't bizouder door de winkelvereenigingen van
Eigen Hulp wordt toegepast.
Het valt toch niet te ontkennen, dat de
wetgever in den tc-geawoordigen tjjd veel
meer dan dit vroeger het geval was, z ch
op sociaal gebied behoort te bewegen. Zon
de voorpooten te slapen. Buiten gierde de storm
om het kleine huis en door een vierkant gat,
een soort kjjkgat, kort bjj de deur, zag ik plot
seling een heele groep boomen, door don wind
door en tegen elkander geworpen, verlicht door
felle bliksemschichten.
Ondanks de moeite, die ik aanwendde, geroeide
ik wel,dat deze lieden door eene verschrikkelijke
vrees waren bevangen en telkens als ik ophield
met spreken, luisterden allen naar het gedruisch
in de verte. Daar het mjj verveelde, die bange
gezichten den ganschen tjjd voor mij te zien, zou
ik juist vragen om te gaan slapen, toen de oude
boschwachter plotseling van zjjn stoel sprong, op
nieuw zijn geweer greep en met eene benauwde
stem stotterde: „Daar is hij, (laar is hij! Ik hoor
hem!" De twee vrouwen vielen opnieuw in hare
hoeken op de knieën en hielden de handen voor
het gezicht en de zonen grzpen hunne bijlen weer.
Ik wilde juist weer beginnen, toen de hoad eens
klaps wakker werd en, terwijl hij bet hoofd op
hief, den hals uitrekte en met zjjne blinde oogen
naar het vuur keek, een van die akelige gelui
den deed hooren, die den reiziger 's avonds op
het platteland, doen beven.
Aller oogen waren op hem gevestigd, bijbleef
nu onbeweeglijk staan, recht op zijn pooten, alsof
hij iets zag en begon weer tegen iets onzicht
baars te grommen; dat onbekende was zeker iets
verschrikkelijks, want al zijne haren s onden bem
overeind. De boschwachter, die zoo bleek was als
een lijk, riep: „Hjj ruikt hem! hjj ruikt hem!
Hij was er bij, toen ik hem heb gedood//. En
de vrouwen, die niet meer wisten wat zjj deden,
der er mede ia te stemmee, dat de Staats
macht zich ook in de maatschappelijke ver
houdingen en toestanden mengt, mag het
toch niet worden tegengesproken, dat thans
vele sociale onderwerpen eene wetteljjke re
geling behoeven, terwjjl zij vroeger door
den Wetgever niet behoefden te worden on
derzocht.
Dit is aan de omstandigheden te wijten.
Daarmede dient men echter rekening te
houden en wij vinden het dan ook zeer ra
tioneel, dat de bond Maatschappelijk Belang
hoewel niet als zoodanig in den verkie
zingsstrijd optredende, aan de kiesvereeui
gingen het verzoek doet om geane candi
daten te stellen, die het werken der coöpe
ratieve verbruiksvereenigingen steunen of
goedkeuren.
Het blad, 't welk wjj zooeven noemden,
eiudigt zjjne bestrijding van bedoeld ver
zoek met eene insinuatie, door te zeggen,
dat ook dit verlangen van den bond weer
een eigenaardig licht werpt op de invloeden,
welke bjj eene verkiezing zich doen gelden.
Het beweert, dat voor een groot deel eigen
belang daarbjj in het spel is en dat eenig
begrip, dat men den strijd zuiver moet hou
den van allerlei bijoogmerken en verheffen
moet tot een strijd om beginselen, slechts
weinigen bezitten.
Deze redeneering, welke waarschijnlijk
moet strekken om het rechtmatig verzoek
van genoemden bond in een verkeerd dag
licht te stellen, versterkt ons in de meeniug,
dat de kiesvereenigiugeu wel zullen doen
het verzoek in overweging te nemen.
De vereeniging Maatschappelijk Belang zou
dus haar eigen belang willen dienen en de
vereeniging Eigen Hulp bet algemeen be
lang. Die gevolgtrekking volgt logisch uit
de woorden van het liberale blad.
Voorwaar moet de stembuskamp een
strjj i om beginselen wezen. Wij zijn de eer
sten, die dit willen erkennen. Maar wjj wen
schen te vragen: Is het geen voornaam be
ginsel, wanneer men zich uitspreekt vóór
of tegen de sociale revolutie gekant te zjjo?
Is het een dienen van het eigen belang,
wanneer men maatregelen weuscht te ne
men om eene maatschappelijke omwenteling
te keeren.
Naar onze meening heeft Maatschappelijk
Belang wel degeljjk een zeer voornaam be
ginsel te berde gebracht.
Het verzoek mag maar niet als een bij
oogmerk» worden gequalificeerd, maar heeft
betrekking op een zeer belangrijk deel der
maatschappelijke orde van zaken, getuige
ook de spottende vraag in het Vaderland:
waarom niet liever gestreefd naar het op
nemen eener bepaling in de grondwet, om
begonnen evenals de hond, te huilen.
Onwillekeurig gi. g me eene rilling over dele
den. Op deze plaats, op dezen tjjd en onder ra-
delooze lieden, was het visioen van het dier ver
schrikkelijk om te zien.
Toen huilde de hond een uur lang zonder op-
honden, hjj huilde als in den angst van een be
nauwden droom, en de vrees, de geduchte vrees
maakte zich van mjj meester, vrees voor wat?
Weet ik het? Het was vrees, ziedaar alles.
Wij bleven onbeweegljjk, doodsbleek in af
wachting van eene verschrikkelijke gebeurtenis,
met gespitse ooren en kloppend hart, terwijl
onze angst bij het minste geluid vermeerderde.
En de hond begon rondom het vertrek te loo-
pen, aan de muren te ruiken en steeds jankende.
Dit beest maakte ons gek! Eindeljjk wierp zich
de boer, die mjj tot gids had gediend en bjj wien
de vrees zeker haar hoogst toppunt bereikt had,
en een oogenblik tot den moed der wanhoop
oversloeg, op het dier, en,eene deur openende, die
op eene binnenplaats uitkwam,wierp hij het buiten.
Hjj zweeg aanstonds stil, en wjj bloven in eene
stilte verzonken, die nog meer vreesaanjagend
was. Plotseling sprongen wjj allen tegel ij k op;
een wezen gleed langs den buitenmuur naar het
woud; vervolgens kwam het tegen de deur, die
het met eene aarzelende hand scheen te betasten;
toen hoorden wjj gedurende tien minuten, die
ons buiten ons zeiven brachten van angst, niets
meer; toen kwam het weerterug, altijd lang3 de
muur schuivende, en krabde er aan, zoo als
een kind met zjjne nagels zou doen. Eensklaps
verscheen een hoofd voor het glas van het raampje
het lidmaatschap vau eene coöperatieve ver
eenigiag onvereenigbaar te verklaren met
dat der Stateu-Generaal?
Die vraag ia zeker geene bastr jjding waar
dig, maar wij wenschen er de voorstanders
van de coöperatie wel op te wjjzeD, dat
dit stelsel iu de toepassing ontaard is in een
handeldrijven, in concurrentie met den ne
ringdoenden stand, die toch reeds zoo zwaar
gedrukt is en eerder bescherming dan be
strijding verdient.
Het is dan ook niet te denken, dat alle
kiesvereenigingea in ons Vaderland een
stemmig zijn, in bare alkeuring van het be
sproken verzoek, met de Middelburgsche
Courant. De verstandigen onder de stemge
rechtigden zullen zeker bjj de aanstaande
verkiezingen hunne stem niet geven aan de
voorstanders der coöperat eve verbruiksver
eenigingen.
De kiezers, die afkeerig zijn van eene toe
komstige sociale omweuteliug, zullen
naar wij hop8u begrjjpen dat, wanneer
zij hunne stem geven, aan hen, die de coö
peratie steunen of goedkeuren, zij middelljjk
medewerken aan het tot stand komen dier
omwenteling.
Dit is geene vreesaaujaging, maar eene
waarschuwing, die wel ter harte mag wor
den genomen. Omtrent veel quaestiën vau
oneindig minder gewicht vraagt men de
zieuswjjze van de toekomstige candidaten.
W|j zouden daarom vvenscheu, dat de aspi
rant-leden der Tweede Kamer, vóór zjj de
finitief tot candidaten werden geproclameerd,
ook omtrent het oudtrwerp, in 't verzoek
van Maatschappelijk Belang bedoeld, van
hunne zienswjjze deden bljjken. Dit zou zeker
niet conpractisch» wezen.
In het Pruisisch Huis vau Afgevaardigden
is bjj de verdere behandeling der Staatsbe-
grooting ook het beheer van het beruchte
Welfeu-fonds ter sprake gekomen.
Door doD Minister-President Von Caprivi
werd de wjjze vau beheer verdedigd. Open
baarheid te geven aan al de uitgaven, daaruit
gedaan, verbood eenerzjjds de kieschheid
waar het b.v. pensioenen gold en was
anderzijds een onmogelijkheid, daar na elk
jaar van beheer alle rekeningen enquitantiën
werden verbrand. Men moet dit niets buiten
gewoons vinden zeide Caprivi, toen hierop
in de vergadering zekere beweging onstond.
Het behoort zoo bjj geheime uitgaven, dat
deze alleen bekend zjju bjj den Minister,
onder wiens ressort zjj worden gedaan. Hoe
veel iedere Minister verkrijgen zal, wordt
telken jare vastgesteld. Ten behoeve der pers
bjj de deur, een wit hoofd met oogen, die zoo
vurig waren als die van een wild dier. En er
kwam geluid uit zjjn kee', een onbestemd geluid,
een klagend gebrom. Toen hoorde men in de
keuken een slag. De boschwachter had geschoten.
Ea eindelijk kwamen de zonen aanloopen, stop
ten bet raampje dicht door de groote tafel met
het blad er tegen te plaatsen en daar oor de
kast le zetten tot steun.
En ik verzeker u, dat ik bjj den slag van het
geweerschot, dat ik in 't geheel niet verwacht
had, zoo angstig benauwd werd, dat ik inzwjjm
dreigde te vallen en van vrees dacht te sterven.
Wjj bleven zoo tot aan den morgenstond bij
elkaar, niet in staat ons te bewegen of een wosrd
uit te brengen, als werden wjj door eene onzicht
bare kracht in bedwang gehouden.
Mtn durfde de versperring voor het gat niet
weg tenemeD, voor dat men door eene spleet van
een venster de eerste lichtstralen bemerkte.
Onder aan den muur kort bjj de deur lag de
oude hond, met den kop verbrjjzeld door een
geweerkogel.
Hjj had de binnenplaats verlaten door een gat
onder de omheining door te graven.
De man met zjjn donker gelaat, hield hiermede
op met zijn verhaal, en vervolgde na eenige oogen -
blikken:
Dien naeht evenwel liep ik niet het minste
gevaar, maar ik wenschte liever de uren terug
van de vreeseljjkste gevaren, die ik doorstaan
heb, dan de enkele minuut van het geweerschot
op het behaarde hoofd, dat door het raampje keek
