NIEUWE *0, 169! Woensdag 3 Juni 1891 16de Jaargang. Tc school in Frankrijk. BUIT ENL AND Waar is mijn hoed? uRiiHsniunriim. ABONNEMENTSPRIJS Pet 3 maanden voor Haarlem0,83 Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10 Voor liet buitenland 1,80 Afzonderljjke nummers0,03 Dit blad verschijnt eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG. BUEEATT: St. Janstraat Haarlem. SXlENDRlfl AGITE MA NON AGITATE. PRIJS DER ADVERTENTIEN. Van 16 regels30 Cents Elke regel meer5 Groote letters worden berekend naar plaatsruimte Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contan Advertentie n worden uiterljjk Maandag-, Woensdag- en Vrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht. Uitgevers K.ÜPPERS 1< A U R E De organisatie van hetonderwijs in Frank rijk heeft de be wondering,misschien wel de ja loezie opgewekt zelfs van vakmannen en dag- bladeninDuitschland.»Op geeu enkel gebied,» aldus schrijft Dr. Weigert te Berlijn, »heelt Frankrijk zulke groote vorderingen gemaakt dan op het terreiu van het onder wjjt--. De wet op het onderwijs, welke in dat land in 1881 is uitgevaardigd, overtreft in vrijzin nigheid eu praktische waarde verreweg de onze. Wij moeten erkennen, dat onze volks school, waarop wij met recht trotsch meen den te mogen zijn, niet meer op de hoogte *an den modernen tjjd staat, dat wij op dit gebied geen meesters maar leerlingen zijn.» In gel jjken zin oordeelt de Freisinnige Zei- tung, welke den wensch uit, dat naar het voorbeeld der militaire overheid aan de ge zantschappen te Parijs, Londen eu Washing ton schoolmannen zouden geattacheerd wor den, die aan de Duitsche Regeering voort durend medtdeelingeu hadden te doen om trent de nieuwigheden, welke bij het onder wijs in die Staten worden ingevoerd. »De tjjd,» zegt dit liberale blad, waarin de Prui sische volksscholen model-inrichtingen voor andere lauden waren, is lang voorbjj. Er ®oet veel veranderd worden in de Pruisi sche school, wil zij den toets der vergeljj- k'ng in elk opzicht met de Fransi he, En- gslsche eu Amerikaanache kunnen door staan.» Wn^Joor toch heeft de Fransche volks school zulk een grooten en algemeenen lof verdiend? De scheiding der school van de Kerk, de verwjjdering van de Geestelgken uit het openbare ouderwijs en van het godsdienst onderwijs uit de school is in Frankrijk jaren geleden door de wet bewerkstelligd. In deze niet te vullen leemte kwam de zedenleer,» door welke bet bedrogene kind algemeene be grippen van de plichten in het huisgezin, in de school en in de maatschappij werden onder wezen. Die het godsdienst-onderwjjs uit de school verbant,die scheurt de zon van den he mel,die ontneemt de lente aan het jaar,» riep eenmaal een aanhanger eu tijdgenoot van Luther uit. In Frankrjjk echter heeft men dit klaar gespeeld, en tot een waarschu wend voorbeeld men heeft het hart uit het lichaam van het gezamenlijk onderwgs- organisme gescheurd, men heeft de kinderen in de plaats van brood steenen gegeven. Of dit nu zoo lofwaardig is of voorbeeldig? Wjj zullen de resultaten eens zien. Tengevolge van de zoo hoog geroemde organisatie van het onderwjjs in Frankrijk, neemt het bederf der jeugd in dat land op schrikwekkende wijze toe en bereidt zij, FEUILLETON. Mijn vriend Celestin heeft altijd zeer goede sigaren, en ik herinner mjj niet hem ooit ont moet te hebben zonder eene brandende sigaar in den mond. Eens trad ik zeer vroeg in den morgen zijne kamer binnen. In den tjjd, dien ik noodig had om de gang te doorloopen, had hij eene sigaar opgestoken en toen ik voor zjjn bed stond wan ij lag DOg te bed was hij reeds geheel m eeDe rookwolk gehuld. Op een anderen keer was hij in slaap geval len me. eene sigaar in den mond, waardoor zijn boeltje weldra in brand stond. Toen de buren kwamen om hem te redden vonden zij hem bij na bewusteloos liggen. Celestin ging nooit ergens heen, waar het roo ken verboden was en ik weet, dat hij gebrouil- w met een 8jjner tante8, eene oude en rijke ame, die hjj met wil bezoeken, omdat zij den rook niet kan verdragen zelfs heeft deze tante verklaard, dat zij haar ondankbaren neef zal onterven. In Frankrijk zijn afzonderlijke coupés voor hee- ren rookers. (Juist zooals bij ons!) Het is zeker wel onnoodig te zeggen, dat Celestin nooit «Niet r o o k e n«, reist. Verleden jaar werd hjj door een vriend uitgenoodigd om in een bosch dank zij de zedenleer» op de Fransche scholeD, voor het socialisme en de anarchie een angstverwekkenden oogst. In het jaar 1886 kwamen in dat land 23,000 minderjarige beschuldigden voor het gerecht, in het jaar 1889 was dit cpfer ge klommen tot 27,000 terwijl dit getal voor de ontkerstening der school slechts 7 a 8000 bedroeg. De Fransche Minister van onderwjjs heeft onlangs zeer juist het volgende in een zjjuer officiëele verslagen geschreven:» De vermeer dering der misdaden onder de minderjari gen staat in nauw verband met het nieuw ingevoerde systeem van ouderwijs.» Inder daad voor een kind, dat lief en laid, arbeid en offer, geluk en teleurstelling, nood en dood slechts naar een menschelijken maat staf leert afmeten, zal spoedig het uur slaau, waarop het zich tot de onterfden gaat re kenen, omdat het van den Uemel is be roofd. Toen men de school geheel eu al van de Kerk scheidde, moest men natuurljjk tot eene algemeene ztdenleer komen, waut een confessioneel godsdienstonderwijs zonder in vloed der Kerk is op den duur Diet mogelijk. Met de moraal is in Frankrijk de leer van de plichten des burgers, van de rechts beginselen en de staathuishoudkunde in een catechismus vereeuigd. Dit ouderwijs be gint reeds in de middelklasse, dus bij kin deren vau negen tot elf jaar. Over de politieke plichten vindt meu in dezen catechismus het volgende vermeld: Hot Fransche volk moet, meer dan een an der volk, de wetten eerbiedigen, die door zijne afgevaardigden zijn gemaakt, zonder morren de door de Kamers verordende be lasting betalen en zijne militaire plichten vervullen. Hoe meer rechten de burgers van een land hebben, des te meer plichten heb ben ze ook. Gjj hebt den plicht u op de kiezerslijst van uwe gemeente te doen plaat sen. Gij hebt niet het recht de openbare aangelegenheden te veronachtzamen en te zeggen, dat ze u niet aangaan. De toekomst der politiek ligt in de hand van ieder van u. Als iedereen zjjn plicht doet, dan zal de Republiek sterk zjjn, sterk genoeg om ons gelukkig te laten leven en om ons eenmaal aan de broeders weer te geven, die wjj hebben verloren de broeders van Elzas-Lolha- ringeD.» De Fransche volksschool wordt door kin deren van 6 tot 13 jaar bezocht. Er bestaat geen leerplicht en de ouders kuuneu ook hunne kinderen zenden naar de bizondere scholen. De vakken, welke op de lagere scholen worden onderwezen zjjn de volgen de: 1. Zedenleer en burgerplichten. 2. Lezen en schrjjven. 3. De Fransche taal. 4. Re kenen en het metrieke stelsel. 5. Geschie- bjj Orleans te komen jagen en hjj bleef verschei dene dagen. Het landgoed van zjjn vriend ligt aan den oever der Loire en is rjjk aan wild Celestin schoot, steeds met de sigaar in den mond, eene menig e hazen, konjjnen en patrjjzen, at en dronk voor vier en sliep als een een doove, zooals het Fransche spreekwoord zegt. Maar alles heeft een einde en Celestin moest naar Parijs terug. Het dichlstbjjgelegen station is het stadje Meung en toen de vermoeide jager daar aan kwam, was het 11 uur s avonds. De trein naar Orleans en Parjjs was reeds aan. Celestin had nauweljjks tijd om een kaartje te nemen hjj werd door een conducteur in een coupé gestopt, dat helaasgeen rookcoupé was. De trein reed oogenblikkeljjk af. Daar zat mijn ongelukkige vriend in een onbe- hageljjk duister, want eene der lampen was uit en de andere gal slechts weinig licht. In een der hoeken snorkte een oude man, in een anderen hoek sliep eene vrouw. Celestin maakte hen niet wakker en ging tegenover den man zitten. Verduiveld 1 zei hjj zachtjes bij zich zelven, het schjjnt, dat ik ergens op zit. Achhij was op den hoed van den reiziger gaan zitten, en de hoed was, onder het gewicht van mjjn vriend, geheel ingedrukt. Wat te doen Na een oogen- blik nagedacht te hebben, besloot Celestin zachtjes het raampje te openeu en den hoed naar buiten te werpen. Heel voorzichtig begon hij het raampje te laten zakken, steeds vreezende den grijsaard wakker te maken, toen een koude luchtstroom denis en aardrijkskunde (hoofdzakelijk van Frankrjjk). 6. Aanschouwingaouderwjjs en eerste wet nschappi'jjke begrippen iu hunne toepassing op landbouw eo njjverheid. 7. De beginselen van het teekeneu, van den zang en naald-arbeid (voor meisjes). 8. Gym nastiek eu militaire oefeniugeu voor kna- pen. Elke gemeente moet minstens eene jougens- en eene meisjesschool bezitten; op gene zjjn onderwijzers, op deze ouderwjjze- ressen werkzaam. Gemeenten onder 500 zie len alleen mogeu gemengde scholen bezit ten. Elke week beeft vijf schooldagen. Het aantal lagere seholeu in Frankrjjk bedraagt 24,902 voor jongeus, 23,236 voor meisjes en 18,646 gemengde scholen; bo vendien bestaan er 736 hoogere burgerscho len, 3597 kiudertuiueo en 13,613 bizondere lagere scholen. Iu het jaar 1887 waren 104,765 onderwjjzers en onderwijzeressen werkzaam, die aau 4,973,392 kinderen on derricht verstrekten. De kosten voor het onderwijs zijn sinds 1870 van 64 millioen franks tot 173 millioen (ia bet jaa. 1887) gestegen; hiervau betaalden de gemeenten 71, de departementen 18 en de Staat 81 millioen iranks. Tot vorming vau onder wjjzers en onder wijzeressen bestaan iu Frankrjjk 90 kweek scholen voor onderwjjzers en 81 kweekscho len voor onderwijzeressen, bovendien nog twee hoogere kweekscholen, welke leeraars en leeraressen voor kweekscholen en hoof den van lagere seholeu vormen. De kwee- kelingen moeten zich verplichten tien jaar in den dienst van bet onderwijs werkzaam te zjjn; daarvoor wordt onder wjjs en verple ging gratis verstrekt. Het inkomen der on derwjjzers bestaat in een vast salaris en eene toelaag, welke naar het aantal kin dereu, da plaatselijke omstandigheden en den aard der school wordt geregeld. Da leervak ken der Fransche scholen zijn tamelijk ge- ljjk aau de onze, maar wat ook in alle open bare scholen ontbreekt, dat is de godsdienst. Het onderricht dat er wordt verstrekt is godsdienstloos en dat is de gevaarlijkste wonde ook iu het schoolwezen van de Fran sche republiek. Z. H. de Paus heeft talrjjke telegrammen ontvangen, waarin de H. Vader gelukge- wensebt wordt met zjjne Eacycliek over de sociale quaestie. Een der telegrammen is afkomstig van den Keizer van Duit-schlaud. Wilhelm II betuigt den Paus zjjn dank voor de toezending van de Eacycliek en spreekt zjjoe voldoening uit, dat de Katholieke Kerk zulk een menschlievenden weg volgt en eene machtige hulp verleent aan ben, die arbeiden binnendrong en de vrouw hevig begon te nie zen. Hemel riep zij uit, het raampje open ik kan niet tegen deu tochtdoe het dadelijk toe, mijnheer 1 Dame, zei Celestin beleefd, ik wensen eene sigaar te rooken, en ik vrees, dat de rook u hin deren zal. Kooken, mjjnheer I Wilt gjj rooken PIshet mogeljjk? Neen, neen ik bid u, ik kan den rook niet verdragen. Indien gij rooken wilt, wacht dan een cogenblik. De trein zal dadelijk te Les Au brais zijn en daar stap ik uit. Als ik weg ben, kunt ge rooken, zooveel als ge verkitst. Dit antwoord maakte den ouden reiziger ge heel wakker. De naam Les Aubrais deed hem opspringen. „Les Aubrais", riep hjj uit, zjjn we te Les Aubrais? Daar moet ik zjjn//. «Nog niet, mjjnheer, antwoordde de vrouw, maar we zullen er toch gauw zjjn, het is het eerstvolgende sta tion.// De reiziger begon zjjne bagage bjjeen te zoekenhij had twee manden onder de bank, drie pakjes in het net boven zjjn hoofd, twee paraplu's en een wandelstok. Hij zette zjjne reis- pet af en zocht zjjn hoed. De ongelukkige Celestin bleef onbewegelijk op zjjne plaats zitten, omdat hij den oude liever het gezicht van zjjn hoed, die helaas geheel plat gedrukt was, wilde besparen. Waar is mijn hoed zei de reiziger, die reeds angstig werd, omdat de trein bij na aan het station was. Hjj zocht overal, doeh natuur ljjk vond hjj niets. Celestin werd verzocht een aau de oplossing van een gewichtig maat schappelijk vraagstuk. Meu meldt voorts uit Berlijn, dat de Duit sche Keizer zoozeer ie getroffen door de le- ziDg van 's Pausen Encycliek, dat hij het vooruemen heeft gemaakt openlijk de Duit sche werklieden aan te manen zetelezen. Ook hebben zich in het land tal van comi- té's gevormd, om het Pauselijk document bij millioenen exemplaren te verspreiden. In Frankrjjk heeft meu hetzelfde plan ge maakt. De firma Krupp, te Essen, had bg de arbeidstaking onder een gedeelie harer mijn werkers in April bekend gemaakt, dat wie op Maandag 27 April niet den arbeid bad hervat, zou worden beschouwd als ontsla gen en op de werkliedenlijst worden ge schrapt. In geen geval zouden zjj da eerste vier weken wedsr worden toegelaten, en in dieu tjjd zou de firma beslissen of zjj daar na weder konden worden aangenomen of niet. Doch wie onder hen ook reeds aan de werkstakingen iu 1889 en 1890 fcad deel genomen zou nooit weer wordeu toegelaten. Ruim 500 man hebben aan deze waarschu wing niet voldaao, dus gedurende vier we ken niet gewerkt en daardoor te zamen een loon van minstens 48,000 a 50,000 mark verloren. De termijn is nu teu einde en de meesten hunner zjjn thans weder aangeno men, maar de overigen, die ook aau de vo rige werkstakingen hadden deelgenomen, zjjn voor altoos weggezonden. Eene algemeene werkstaking dreigt onder het personeel der Londensche Omni bus- en Tramcompagnieën, tot het verkrjj- gen van een twaalfuurschen arbeidsdag. Bijjkens de jongste volkstelling is de bevolking van Ierland sedert 1881 met na genoeg een half millioen verminderd. Van de steden nam de bevolking toe in Belfast en af in Dublin. Volgens de Times is het onwaar, dat de procureur der Russische Heilige Synode, Probiedonostzeff, weigerde een gedelegeerde van Hirscb, ter zake de Jodenquaestie, te ontvangen. Hjj ontving hem integendeel her- haaldeljjk. De Daily News verneemt nit Odessa dat de politie te Astrachan de Joden aldaar onafgebroken vervolgt. Alle wettelijk elders gedomiciliëerden ontvangen eene ze- vendaagsche aanschrijving om been te gaan; evenzoo de Joden, die een ander beroep vol gen dan waarvoor zjj ingeschreven staan, of geen bepaald handwerk hebben, b. v. geldschieters. In andere Russische steden ontving de politie dezelfde iDstructiën. Het wetsontwerp, door de Eogelsche Regeering ingediend betreffende de visscherg in de Behringzee, houdt in, dat zoo lang de wet van kracht bljjft, er door geen Brit- beetje op te schuiven, om te laten zien, dat de vermiste hoed niet in zjjn hoekje lag. Mijn vriend schoof nu op, maar hij had de voorzichtigheid den hoed onder zich mee te doen verschuiven, zoo- dat de reiziger niets op de bank vond. Had ge uw hoed, toen gjj in den waggon staptet vroeg de vrouw. De man keek haar woedend aan en was op het punt haar eenige krachtige woorden toe te voegen, toen de trein plotseling stopte. „Les AubraisLes Aubrais riepen de con ducteurs. „Reizigers voor Orleans verwisselen van trein I" De oude dame stapte uit den waggon na nogmaals te vergeefs naar den hoed gezocht te hebben, en de reiziger, die weer zjjne reispet had opgezet, moest er ook uit. Zoodra beiden de coupé verlaten hadden, be gon de trein te rjjden, en Celestin, die schrik kelijk het land had aan zjjne medereizigster om dat zjj antirookgezind was, besloot zich te wre ken hjj nam den hoe 1, en hem in den vórm eener harmonica den reiziger toonend, die nog op het perron stond, riep hjj Mjjnheer, mjjnh<er! is dit uw hoed? Ja, antwoordde de man; waar was hij De dame heeft er op gezetenDe oude reiziger werd rood van toorn, en voor de trein nog het station had verlaten, had Celestin het boosaardig genoegen herhaaldeljjk twee parapiuien te zien nedervsllen, op de oogelnkkige vrouw, die van de heele geschiedenis niets begreep.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1891 | | pagina 1