NIEUWE
*0, 169!
Woensdag 3 Juni 1891
16de Jaargang.
Tc school in Frankrijk.
BUIT ENL AND
Waar is mijn hoed?
uRiiHsniunriim.
ABONNEMENTSPRIJS
Pet 3 maanden voor Haarlem0,83
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor liet buitenland 1,80
Afzonderljjke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUEEATT: St. Janstraat Haarlem.
SXlENDRlfl
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contan
Advertentie n worden uiterljjk Maandag-, Woensdag-
en Vrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers K.ÜPPERS 1< A U R E
De organisatie van hetonderwijs in Frank
rijk heeft de be wondering,misschien wel de ja
loezie opgewekt zelfs van vakmannen en dag-
bladeninDuitschland.»Op geeu enkel gebied,»
aldus schrijft Dr. Weigert te Berlijn, »heelt
Frankrijk zulke groote vorderingen gemaakt
dan op het terreiu van het onder wjjt--. De
wet op het onderwijs, welke in dat land in
1881 is uitgevaardigd, overtreft in vrijzin
nigheid eu praktische waarde verreweg de
onze. Wij moeten erkennen, dat onze volks
school, waarop wij met recht trotsch meen
den te mogen zijn, niet meer op de hoogte
*an den modernen tjjd staat, dat wij op dit
gebied geen meesters maar leerlingen zijn.»
In gel jjken zin oordeelt de Freisinnige Zei-
tung, welke den wensch uit, dat naar het
voorbeeld der militaire overheid aan de ge
zantschappen te Parijs, Londen eu Washing
ton schoolmannen zouden geattacheerd wor
den, die aan de Duitsche Regeering voort
durend medtdeelingeu hadden te doen om
trent de nieuwigheden, welke bij het onder
wijs in die Staten worden ingevoerd. »De
tjjd,» zegt dit liberale blad, waarin de Prui
sische volksscholen model-inrichtingen voor
andere lauden waren, is lang voorbjj. Er
®oet veel veranderd worden in de Pruisi
sche school, wil zij den toets der vergeljj-
k'ng in elk opzicht met de Fransi he, En-
gslsche eu Amerikaanache kunnen door
staan.»
Wn^Joor toch heeft de Fransche volks
school zulk een grooten en algemeenen lof
verdiend?
De scheiding der school van de Kerk, de
verwjjdering van de Geestelgken uit het
openbare ouderwijs en van het godsdienst
onderwijs uit de school is in Frankrijk jaren
geleden door de wet bewerkstelligd. In deze
niet te vullen leemte kwam de zedenleer,»
door welke bet bedrogene kind algemeene be
grippen van de plichten in het huisgezin, in
de school en in de maatschappij werden onder
wezen. Die het godsdienst-onderwjjs uit de
school verbant,die scheurt de zon van den he
mel,die ontneemt de lente aan het jaar,» riep
eenmaal een aanhanger eu tijdgenoot van
Luther uit. In Frankrjjk echter heeft men
dit klaar gespeeld, en tot een waarschu
wend voorbeeld men heeft het hart uit
het lichaam van het gezamenlijk onderwgs-
organisme gescheurd, men heeft de kinderen
in de plaats van brood steenen gegeven. Of
dit nu zoo lofwaardig is of voorbeeldig?
Wjj zullen de resultaten eens zien.
Tengevolge van de zoo hoog geroemde
organisatie van het onderwjjs in Frankrijk,
neemt het bederf der jeugd in dat land op
schrikwekkende wijze toe en bereidt zij,
FEUILLETON.
Mijn vriend Celestin heeft altijd zeer goede
sigaren, en ik herinner mjj niet hem ooit ont
moet te hebben zonder eene brandende sigaar
in den mond.
Eens trad ik zeer vroeg in den morgen zijne
kamer binnen. In den tjjd, dien ik noodig had
om de gang te doorloopen, had hij eene sigaar
opgestoken en toen ik voor zjjn bed stond
wan ij lag DOg te bed was hij reeds geheel
m eeDe rookwolk gehuld.
Op een anderen keer was hij in slaap geval
len me. eene sigaar in den mond, waardoor zijn
boeltje weldra in brand stond. Toen de buren
kwamen om hem te redden vonden zij hem bij
na bewusteloos liggen.
Celestin ging nooit ergens heen, waar het roo
ken verboden was en ik weet, dat hij gebrouil-
w met een 8jjner tante8, eene oude en rijke
ame, die hjj met wil bezoeken, omdat zij den
rook niet kan verdragen zelfs heeft deze tante
verklaard, dat zij haar ondankbaren neef zal
onterven.
In Frankrijk zijn afzonderlijke coupés voor hee-
ren rookers. (Juist zooals bij ons!) Het is
zeker wel onnoodig te zeggen, dat Celestin nooit
«Niet r o o k e n«, reist. Verleden jaar werd hjj
door een vriend uitgenoodigd om in een bosch
dank zij de zedenleer» op de Fransche
scholeD, voor het socialisme en de anarchie
een angstverwekkenden oogst.
In het jaar 1886 kwamen in dat land
23,000 minderjarige beschuldigden voor het
gerecht, in het jaar 1889 was dit cpfer ge
klommen tot 27,000 terwijl dit getal voor
de ontkerstening der school slechts 7 a
8000 bedroeg.
De Fransche Minister van onderwjjs heeft
onlangs zeer juist het volgende in een zjjuer
officiëele verslagen geschreven:» De vermeer
dering der misdaden onder de minderjari
gen staat in nauw verband met het nieuw
ingevoerde systeem van ouderwijs.» Inder
daad voor een kind, dat lief en laid, arbeid
en offer, geluk en teleurstelling, nood en
dood slechts naar een menschelijken maat
staf leert afmeten, zal spoedig het uur slaau,
waarop het zich tot de onterfden gaat re
kenen, omdat het van den Uemel is be
roofd. Toen men de school geheel eu al van
de Kerk scheidde, moest men natuurljjk tot
eene algemeene ztdenleer komen, waut een
confessioneel godsdienstonderwijs zonder in
vloed der Kerk is op den duur Diet mogelijk.
Met de moraal is in Frankrijk de leer
van de plichten des burgers, van de rechts
beginselen en de staathuishoudkunde in een
catechismus vereeuigd. Dit ouderwijs be
gint reeds in de middelklasse, dus bij kin
deren vau negen tot elf jaar.
Over de politieke plichten vindt meu in
dezen catechismus het volgende vermeld:
Hot Fransche volk moet, meer dan een an
der volk, de wetten eerbiedigen, die door
zijne afgevaardigden zijn gemaakt, zonder
morren de door de Kamers verordende be
lasting betalen en zijne militaire plichten
vervullen. Hoe meer rechten de burgers van
een land hebben, des te meer plichten heb
ben ze ook. Gjj hebt den plicht u op de
kiezerslijst van uwe gemeente te doen plaat
sen. Gij hebt niet het recht de openbare
aangelegenheden te veronachtzamen en te
zeggen, dat ze u niet aangaan. De toekomst
der politiek ligt in de hand van ieder van
u. Als iedereen zjjn plicht doet, dan zal de
Republiek sterk zjjn, sterk genoeg om ons
gelukkig te laten leven en om ons eenmaal
aan de broeders weer te geven, die wjj hebben
verloren de broeders van Elzas-Lolha-
ringeD.»
De Fransche volksschool wordt door kin
deren van 6 tot 13 jaar bezocht. Er bestaat
geen leerplicht en de ouders kuuneu ook
hunne kinderen zenden naar de bizondere
scholen. De vakken, welke op de lagere
scholen worden onderwezen zjjn de volgen
de: 1. Zedenleer en burgerplichten. 2. Lezen
en schrjjven. 3. De Fransche taal. 4. Re
kenen en het metrieke stelsel. 5. Geschie-
bjj Orleans te komen jagen en hjj bleef verschei
dene dagen. Het landgoed van zjjn vriend ligt
aan den oever der Loire en is rjjk aan wild
Celestin schoot, steeds met de sigaar in den mond,
eene menig e hazen, konjjnen en patrjjzen, at en
dronk voor vier en sliep als een een doove,
zooals het Fransche spreekwoord zegt. Maar alles
heeft een einde en Celestin moest naar Parijs
terug. Het dichlstbjjgelegen station is het stadje
Meung en toen de vermoeide jager daar aan
kwam, was het 11 uur s avonds. De trein naar
Orleans en Parjjs was reeds aan.
Celestin had nauweljjks tijd om een kaartje
te nemen hjj werd door een conducteur in een
coupé gestopt, dat helaasgeen rookcoupé was.
De trein reed oogenblikkeljjk af.
Daar zat mijn ongelukkige vriend in een onbe-
hageljjk duister, want eene der lampen was uit
en de andere gal slechts weinig licht.
In een der hoeken snorkte een oude man, in
een anderen hoek sliep eene vrouw. Celestin
maakte hen niet wakker en ging tegenover den
man zitten.
Verduiveld 1 zei hjj zachtjes bij zich zelven, het
schjjnt, dat ik ergens op zit. Achhij was op
den hoed van den reiziger gaan zitten, en de
hoed was, onder het gewicht van mjjn vriend,
geheel ingedrukt. Wat te doen Na een oogen-
blik nagedacht te hebben, besloot Celestin zachtjes
het raampje te openeu en den hoed naar buiten te
werpen. Heel voorzichtig begon hij het raampje
te laten zakken, steeds vreezende den grijsaard
wakker te maken, toen een koude luchtstroom
denis en aardrijkskunde (hoofdzakelijk van
Frankrjjk). 6. Aanschouwingaouderwjjs en
eerste wet nschappi'jjke begrippen iu hunne
toepassing op landbouw eo njjverheid. 7.
De beginselen van het teekeneu, van den
zang en naald-arbeid (voor meisjes). 8. Gym
nastiek eu militaire oefeniugeu voor kna-
pen. Elke gemeente moet minstens eene
jougens- en eene meisjesschool bezitten; op
gene zjjn onderwijzers, op deze ouderwjjze-
ressen werkzaam. Gemeenten onder 500 zie
len alleen mogeu gemengde scholen bezit
ten. Elke week beeft vijf schooldagen.
Het aantal lagere seholeu in Frankrjjk
bedraagt 24,902 voor jongeus, 23,236 voor
meisjes en 18,646 gemengde scholen; bo
vendien bestaan er 736 hoogere burgerscho
len, 3597 kiudertuiueo en 13,613 bizondere
lagere scholen. Iu het jaar 1887 waren
104,765 onderwjjzers en onderwijzeressen
werkzaam, die aau 4,973,392 kinderen on
derricht verstrekten. De kosten voor het
onderwijs zijn sinds 1870 van 64 millioen
franks tot 173 millioen (ia bet jaa. 1887)
gestegen; hiervau betaalden de gemeenten
71, de departementen 18 en de Staat 81
millioen iranks.
Tot vorming vau onder wjjzers en onder
wijzeressen bestaan iu Frankrjjk 90 kweek
scholen voor onderwjjzers en 81 kweekscho
len voor onderwijzeressen, bovendien nog
twee hoogere kweekscholen, welke leeraars
en leeraressen voor kweekscholen en hoof
den van lagere seholeu vormen. De kwee-
kelingen moeten zich verplichten tien jaar
in den dienst van bet onderwijs werkzaam
te zjjn; daarvoor wordt onder wjjs en verple
ging gratis verstrekt. Het inkomen der on
derwjjzers bestaat in een vast salaris en
eene toelaag, welke naar het aantal kin
dereu, da plaatselijke omstandigheden en den
aard der school wordt geregeld. Da leervak
ken der Fransche scholen zijn tamelijk ge-
ljjk aau de onze, maar wat ook in alle open
bare scholen ontbreekt, dat is de godsdienst.
Het onderricht dat er wordt verstrekt is
godsdienstloos en dat is de gevaarlijkste
wonde ook iu het schoolwezen van de Fran
sche republiek.
Z. H. de Paus heeft talrjjke telegrammen
ontvangen, waarin de H. Vader gelukge-
wensebt wordt met zjjne Eacycliek over de
sociale quaestie. Een der telegrammen is
afkomstig van den Keizer van Duit-schlaud.
Wilhelm II betuigt den Paus zjjn dank voor
de toezending van de Eacycliek en spreekt
zjjoe voldoening uit, dat de Katholieke Kerk
zulk een menschlievenden weg volgt en eene
machtige hulp verleent aan ben, die arbeiden
binnendrong en de vrouw hevig begon te nie
zen.
Hemel riep zij uit, het raampje open
ik kan niet tegen deu tochtdoe het dadelijk
toe, mijnheer 1
Dame, zei Celestin beleefd, ik wensen eene
sigaar te rooken, en ik vrees, dat de rook u hin
deren zal.
Kooken, mjjnheer I Wilt gjj rooken PIshet
mogeljjk? Neen, neen ik bid u, ik kan den rook
niet verdragen. Indien gij rooken wilt, wacht dan
een cogenblik. De trein zal dadelijk te Les Au
brais zijn en daar stap ik uit. Als ik weg ben,
kunt ge rooken, zooveel als ge verkitst.
Dit antwoord maakte den ouden reiziger ge
heel wakker. De naam Les Aubrais deed hem
opspringen. „Les Aubrais", riep hjj uit, zjjn we
te Les Aubrais? Daar moet ik zjjn//. «Nog niet,
mjjnheer, antwoordde de vrouw, maar we zullen
er toch gauw zjjn, het is het eerstvolgende sta
tion.// De reiziger begon zjjne bagage bjjeen te
zoekenhij had twee manden onder de bank,
drie pakjes in het net boven zjjn hoofd, twee
paraplu's en een wandelstok. Hij zette zjjne reis-
pet af en zocht zjjn hoed.
De ongelukkige Celestin bleef onbewegelijk
op zjjne plaats zitten, omdat hij den oude liever
het gezicht van zjjn hoed, die helaas geheel plat
gedrukt was, wilde besparen.
Waar is mijn hoed zei de reiziger, die
reeds angstig werd, omdat de trein bij na aan
het station was. Hjj zocht overal, doeh natuur
ljjk vond hjj niets. Celestin werd verzocht een
aau de oplossing van een gewichtig maat
schappelijk vraagstuk.
Meu meldt voorts uit Berlijn, dat de Duit
sche Keizer zoozeer ie getroffen door de le-
ziDg van 's Pausen Encycliek, dat hij het
vooruemen heeft gemaakt openlijk de Duit
sche werklieden aan te manen zetelezen.
Ook hebben zich in het land tal van comi-
té's gevormd, om het Pauselijk document
bij millioenen exemplaren te verspreiden.
In Frankrjjk heeft meu hetzelfde plan ge
maakt.
De firma Krupp, te Essen, had bg de
arbeidstaking onder een gedeelie harer mijn
werkers in April bekend gemaakt, dat wie
op Maandag 27 April niet den arbeid bad
hervat, zou worden beschouwd als ontsla
gen en op de werkliedenlijst worden ge
schrapt. In geen geval zouden zjj da eerste
vier weken wedsr worden toegelaten, en in
dieu tjjd zou de firma beslissen of zjj daar
na weder konden worden aangenomen of
niet. Doch wie onder hen ook reeds aan de
werkstakingen iu 1889 en 1890 fcad deel
genomen zou nooit weer wordeu toegelaten.
Ruim 500 man hebben aan deze waarschu
wing niet voldaao, dus gedurende vier we
ken niet gewerkt en daardoor te zamen een
loon van minstens 48,000 a 50,000 mark
verloren. De termijn is nu teu einde en de
meesten hunner zjjn thans weder aangeno
men, maar de overigen, die ook aau de vo
rige werkstakingen hadden deelgenomen,
zjjn voor altoos weggezonden.
Eene algemeene werkstaking dreigt
onder het personeel der Londensche Omni
bus- en Tramcompagnieën, tot het verkrjj-
gen van een twaalfuurschen arbeidsdag.
Bijjkens de jongste volkstelling is de
bevolking van Ierland sedert 1881 met na
genoeg een half millioen verminderd. Van
de steden nam de bevolking toe in Belfast
en af in Dublin.
Volgens de Times is het onwaar, dat
de procureur der Russische Heilige Synode,
Probiedonostzeff, weigerde een gedelegeerde
van Hirscb, ter zake de Jodenquaestie, te
ontvangen. Hjj ontving hem integendeel her-
haaldeljjk. De Daily News verneemt nit
Odessa dat de politie te Astrachan de Joden
aldaar onafgebroken vervolgt. Alle wettelijk
elders gedomiciliëerden ontvangen eene ze-
vendaagsche aanschrijving om been te gaan;
evenzoo de Joden, die een ander beroep vol
gen dan waarvoor zjj ingeschreven staan,
of geen bepaald handwerk hebben, b. v.
geldschieters. In andere Russische steden
ontving de politie dezelfde iDstructiën.
Het wetsontwerp, door de Eogelsche
Regeering ingediend betreffende de visscherg
in de Behringzee, houdt in, dat zoo lang
de wet van kracht bljjft, er door geen Brit-
beetje op te schuiven, om te laten zien, dat de
vermiste hoed niet in zjjn hoekje lag. Mijn vriend
schoof nu op, maar hij had de voorzichtigheid den
hoed onder zich mee te doen verschuiven, zoo-
dat de reiziger niets op de bank vond.
Had ge uw hoed, toen gjj in den waggon
staptet vroeg de vrouw. De man keek haar
woedend aan en was op het punt haar eenige
krachtige woorden toe te voegen, toen de trein
plotseling stopte.
„Les AubraisLes Aubrais riepen de con
ducteurs. „Reizigers voor Orleans verwisselen van
trein I" De oude dame stapte uit den waggon na
nogmaals te vergeefs naar den hoed gezocht te
hebben, en de reiziger, die weer zjjne reispet had
opgezet, moest er ook uit.
Zoodra beiden de coupé verlaten hadden, be
gon de trein te rjjden, en Celestin, die schrik
kelijk het land had aan zjjne medereizigster om
dat zjj antirookgezind was, besloot zich te wre
ken hjj nam den hoe 1, en hem in den vórm
eener harmonica den reiziger toonend, die nog
op het perron stond, riep hjj
Mjjnheer, mjjnh<er! is dit uw hoed?
Ja, antwoordde de man; waar was hij
De dame heeft er op gezetenDe oude
reiziger werd rood van toorn, en voor de trein
nog het station had verlaten, had Celestin het
boosaardig genoegen herhaaldeljjk twee parapiuien
te zien nedervsllen, op de oogelnkkige vrouw,
die van de heele geschiedenis niets begreep.