NIEUWE
No. 1708
Woensdag 15 Jail 1891.
164e Jaargang.
De sociale beteekenis der
godsdienstige opvoeding.
BUITENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschjjut
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B U R E A IT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Adrertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensdag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KüPPEHS fc LAUBEÏ.
»Hoe kan een verstandig man gelooven
dat 's menschen taak hier op aarde is, zich
voor den Hemel voor te bereiden?» Deze
vraag werd door een der vertegenwoordi
gers van de moderne wetenschap, de Hoog
leeraar Vrrchow, in het Pruisische Huis van
Afgevaardigden gesteld. En het is een treu
rig en bedroevend feit, dat denkbeelden door
de aangehaalde vraag uitgedrukt niet slechts
in de wgde kringen van het volk heerschen,
maar ook in het praktische leven worden
eoefend en, helaas! in de harten van de
Kinderen worden ingeprent. Zeker als de
vertegenwoordigers der moderne richting
de gevolgen van hnnne leer eens naderby
gingen beschouwen, zij zouden schrikken
▼an hetgeen hunne opvoedingsmethode heeft
voortgebracht. De Christelijke ideeën, die
olgens Lange, de geschiedschrijver van het
materialisme, »geene waarde meer hebben,»
zgn verdwenen en in hunne plaats zijn
hebzucht, egoïsme en genotzucht getreden.
Deze verdelgende vloed heeft onze jeugd
oversi roomd, zoodnt reeds voor veertig jaar
een liberaal dagblad klaagde: »Hoa komt
a 1U£.a'g0tn8en de hedendaagscho
jeugd zoo Btaeerig is van ideale belangen
vit zjl 200 weinig piëteit ba-
het' h 28 reiubeid zoo minacht, al
het hoogere eu edele ontkent, met het ge
not rin? -j en aao k0t zinnelijk ge-
offer «7- 'e,TeD en gezondheid ten
bekend m^t 'oochent, is niet
ekend met het jongere geslacht.»
Tr°P antwoordt een paedagoog, die al
les behalve blaken geeft van bizoadere sym
pathie voor Christelijke ideeën. De Heer
Noire, eeraar aan het gymnasium te Muinz
namelgk zegt: »Stelt ons het cui bono (waar
voor? waartoe dient het?) bjj alle wetenschap
en handelingen als eerste beginsel, en spoe-
vhf. u 60 g8U0t genaamd, die zijn eigen
vieesch eet en nooit verzadigd wordt, zult
gfl uwe kinderen offeren, vroegrjjpe, voor
maoh/n v"heffin8 ongeschikte reken-
ners nD0S' at!e0rde 0n geraffineerde ja-
zendenaSr g?P° ziet za immers bp dui-
vS naar a00PeD' d6ZUlkeü' wi« «""*0
wereldwjjaheid eo b&K SJ
resumeeren in de woorden van Göthe:
FE Ü1LLETON.
De Granaat.
7«rvolg en slot.)
m de deu/'st^nj k0,er' ze! de. knecht, die bevend
Nieuwe «nSkreten I1"116"8' Te'trokken*
druk. I6d het u 1 rieP Dutailly met na-
ten naar de''Optra-pf^ag? letl118" Z°nder rUS"
kaar 00ia laten vallen onder weg on
of de voorkamer! g' °P de traP
--Neen"; D-Ut?illy hield mii teg0C'
G8 niet S1J Dlet dat is te gevaarlijk 1
daat, vau len^v zei Dutailly, van een eol-
kapitein hier g S°UaatI GelukkiS de
w?i ?e' de.. kapitein,
een Turk m'n waarde. SÏ zoo sterk als
niet kosrei611 aan dle dingen gewoon. Gij speelt
zijne knikkeen Sranatea als e0n schooljongen met
die een^aJd°DPardon, bromde de kapitein
mig verbleekte, eeno granaatDrom-
De Heer Noiré zelf weet van zijn stand
punt uit geen ander geneesmiddel, dan de
studie der klassieke schrijvers. Dus bijvoor
beeld een Göthe met zijue materialistische
denkbeelden of een Schiller met zjjne zoet
sappige sentimentaliteit moeten hulp ver-
leenen! 't Is fraai.
»Wat kunnen dat,» zegt Weiss in zjjne
Apologetik, voor idealen zijn, waarnaar
Goethe en Schiller hebben gestreefd, man-
neD, die zooveel zuchten hebben geloosd,
zooveel klachten hebben aangeheven, dat
»de onaesthetische Christen-God de schoone
goden van Griekenland heeft onttroond. »En
wolke idealen moet onze jeugd tot de hare
maken, wanneer wij haar zulke geschriften
in handen geven en haar aanhoudend voor
houden, dat slechts daarin de schoonste
bloemen van moderne beschaving kannen
geplukt wordeu en de schoonste tooubsel-
den van echte en ware menschen alleen
daarin zijn te vinden. Men kan zich waar
ljjk niet genoeg verwonderen over de ver
blindheid van onzen tijd. Iedereen klaagt,
dat er geen zin meer voor het hoogere be
staat, iedereen ergert zich over de licht
zinnigheid en goddeloosheid der jeugd. Maar
niemand denkt er aan, dat het niet anders
kan zjjn, wanneer men reeds de kinderen
met eene literatuur bekend maakt, waarin
met verachting van God en godsdienst wordt
gesproken.
Wie bij de jeugd den zin voor de eeuwige
heilgoederen wil aankweeken, moet zjjne
toevlucht nenjeu tot eene waarlijkChristelijke
opvoeding, tot eene opvoeding, die zich ten
taak stelt de jongelieden zóo op te leiden,
dat zjj later huu eeuwig heil zelfstandig
bewerken.
Zulk eene opvoeding echter moet niet
eerst in de school beginnen, neen, de groud-
slagen ervaD moeten in bet huisgezin worden
gelegd en van daar uit moet zjj gekweekt
en bevorderd worden. Maar juist in dit
opzicht wordt, helaas! zoo veel misdreven.
Hoe vele ouders zjjn er bij voorbeeld niet,
die het gebed niet noodzakelijk achten? Men
bidt wellicht voor en na den maaltijd, waa-
neer alle huisgenooten bijeen zijn, maar
van een gomeeuschappeljjk morgen- en
avondgebed is er geen sprake meer. Of de
huisgenooten by het opstaan of bij het zich
ter ruste begeven bun gebed hebben verricht,
daarnaar wordt door de ouders niet gevraagd,
met uitzondering wellicht van de kleinen.
De huiselijke godsdienstoefeningen hebben
voor bet materialisme moeten wjjkeD. Staat
men op, dan moet men onmiddellijk aan
den arbeid, voor een gemeenschappelijk
gebed, al ware het slechts gedurende eenige
minuten, heeft men geen tjjd meer.
En toch heeft het verrichten van het
gemeenschappelijk gebed niet slechts eene
godsdienstige, maar ook eene groote sociale
beteekenis. Zeer schoon zegt in dit opzicht
mels Zou men niet kunnen wachten tot morgen
met haar weg te brengen
Mevrouw Dutailly begon weer uit te roepen
Tot morgen Én ik den heelen nacht
geen oog toe doen dan ga liever in een hotel
slapen.
Nn nam Anatolius heel bedaard het woord
Blijf gerust hier, Mevrouw, ik zal de gra
naat wegbrengen.
Dutailly hield hem tegen.
Gjj zijt krankzinnig, mijn waarde 1 Nog
zwak na uwe ziekte en met uw gewonden arm
Wilt gjj het geheele huis in de lucht laten sprin-
gen P
Waarljjk, zei ik, het is geen werk voor
een zieke.
Maar de kapitein, hernam Dutailly. Ik stel
alleen vertrouwen in hem. Komaan,kapitein, toe.
Neem dit monster op en verlos ons er van 1
De kapitein maakte op dit oogenblik een mal
figuur, dat was djiideljjk. Maar hjj was de man
niet om door zoo'n kleinigheid uit het veld te
te worden geslagen.
Ik geef toe, zei hjj, dat het aan mjj is u
van dit gevaarljjk monster te verlossen. Maar ik
ben van meening, dat het al te gevaarljjk is eene
granaat door een voetganger te laten dragen.
Het is zeer glad, een enkele verkeerde stap
is voldoende om op straat tien voorbijgangers te
dooden. Alleen per rjjtuig zou zjj zonder gevaar
de bekende sociaal-politicus Professor Riehl:
Wanneer de familievader, ook de voorname
en de rjjke, niet met de theetafel het dag
werk inleidt maar met het gebed, waarbjj
vrouw, kinderen eu de overige huisgenooten
zich bij hem verzamelen, dan zegt men dat
zulks schijnheiligheid of kwezelarjj is. Zulk
eene gezamenlijke inleiding van de dagtaak
is echter een teeken van de goede gezind
heid in het huis; zjj] is, hare zedeljjk-
godsdienstige beteekenis buiten beschouwing
gelateD, doch alleen van een sociaal staud-
punt beschouwd, goud waard. Waarljjk, de
huisvader moet het laatste overblijfsel, dat
hem van de huispriesterljjke waardigheid
zjjner voorvaderen is overgebleven, nameljjk
het ambt in het gebed voor te gaan, niet
zoo lichtzinnig verwerpen. Er zetelt meer
eer, rang en recht in dan in eene gansche
verzameling titels en orden. Zeer vele fa
milievaders beseffen zulks ook zeer goed,
maar vreezen toch dat hun moderne buur
man hen zal bespotten en uitlachen. Zjj
schamen zich niet, weinig en niets te zjjn
in hun huis, maar veel te zjjn, Priester en
heer des huizes, daarvoor schamen zjj zicb.
Deze woorden zjjn treffend en waar. Bo
vendien, hg die er acht op geeft, dat het
gebed in zjjn huis wordt verricht, zal er
ook zorg voor dragen, dat de gansche op
voeding in het huis eene godsdienstige is.
De sociaal-democratische partij hield dezer
dagen te Berljjn eene door 5000 personen
bezochte vergadering in het Feeënpaleis
(zouden er ook petroleum-feeën tegenwoor
dig zjjn geweest?) waarbjj een heltige strijd
gevoerd werd tussehen den Afgevaardigde
Bebel en diens aanhangers ter eenre en de
jongere sociaal-democratische groep ter
andere zjjde.
De jongerenkonden echter hunne, tegen
Bebel gerichte motie er Diet door krjjgeo,
omdat deze, bet gevaar voorzien en al zjjne
aanhangers om zich vereenigd had. Eene
motie-Bebel werd daarop aangenomen. De
partjj van de jongeren, die door daden van
geweld haar doel willen bereiken, wordt
anders met den dag sterker. Drie gedele
geerden, waaiouder eene vrouweljjke, werden
naar het Congres van Brussel afgevaardigd.
Algemeen is men van meening dat
de, door den Bondsraad gegeven, toestem
ming tot het houden van eene loterjj tot het
verkrjjgen van gelden voor de bestrjjding der
slavernjj, voor bet geheele Rjjh van kracht
is. Zjj is echter voor het kon'nkrjjk Saksen
niet van kracht,omdat daar eene wet bestaat,
welke het verkoopen van buitenlandsche
loten verbiedt.
Volgens de Politische Correspondenz
zullen de onkosten voor de versterking der
verdedigingswerken van Helgoland,een derde
kunnen vervoerd worden.
Maar om op '1 oogenblik aan een rjjtuig
te komen 1
Zjj zijn bjj na alle opgeëiecht voor de veldhos
pitalen.
Welaan, zei de kapitein,do Generaal Schmitz,
die mjj straks tot uwe deur heeft gebracht, dineert
bjj Brébant, zijn rjjtuig wacht hem voor de res
tauratie. Ik zal hem verzoeken het mjj te leeuen.
Hij is een vriend van mjj. Dat is een afge
dane zaak. De tijd om mjjn gordel aan te gespen
en tot daar te loopen is tien minuten; een kwar
tier hoogstens.
Ga gauw, zei Mevrouw Dutailly. Ik brand
van ongeduld om dit gevaarljjk ding uit mjjn
huis te zien wegnemen.
Ik ga, waarde Mevrouw.
Dit zeggende nam de kapitein zjjne muts, hing
zjjn jas om, en verwjjderde zich, de wjjze waarop
hij de trap aftuimelde bewees ons, hoe hjj zich
repte.
Ik trad weer binnen in het salon, waaralge-
meene verslagenheid heerschte. Mevrouw Dutailly
weifelde tusachen den lust tot vluchten en het
verlangen om bij de granaat de wacht te hou
den; zolder het te laten merken keek ik door
het raam op de door de maan verlichte straat.
Waarom liet ge mjj haar niet eenvoudig
wegdragen I sprak Anatolius halfluid.
Och, spreek daar toch niet van hernam
gedeelte van de oorspronkelijk daarvoor
geraamde kosten bedragen. Volgens het blad
zouden zjj de zes millioen niet te boven
gaan.
De Neue Freie Presse verklaart dat
het bezoek van Keizer Wilhelm aan Londen
vooral belangrjjk is omdat hei bewjjstdat
Dnitschland eiudeljjk voorgoed breekt met de
dwalingen ran Von Bismarck, die van geene
toenadering tot Eageland wilde weten in
de hoop dat eene nanwere aansluiting aan
Rusland mogeljjk zou blijken. Het blad
spreekt den wensch uit dat de toenadering
tot Engeland ten gevolge moge hebben dat
Daitschland nu voorgoed met Rusland ge
brouilleerd gerake.
De menigte, jl. Zaterdag op de vlakte
van Wimbledon verzameld, om de parade bjj
te wonen, werd op éan millioen geschat.
Het terrein der manoeuvres was door eene
groote militaire macht en door politie
agenten afgezet.
De Duitsche Souvereinen kwamen tegen
vier uur op het terrein aan in gezelschap
van de Prins en de Prinses van Wales en
andere Engelscbe Prinsen. Zg werden met
geschut-salvo's begroet.
De Keizer inspecteerde met den Prins
van Wales, door een schitterenden staf ge
volgd, de gelederen en keerde toen naar het
midden van het terrein terug.
Vervolgens defileerden de troepeD, waarna
de gelederen opnieuw werden gevormd. Het
Kouinkljjk salnut werd toen door de troepen
aan den Keizer gegeven. De parade werd
door het prachtigste weder begunstigd.
Men weet, dat een der grieven van
de kappersbedienden te Parijs is, dat de
patroons hunne winkels tot na negen aren
openhouden.
Zjj willen die op dat nur gesloten zien.
Eenige patroons hebben daarin toegestemd,
anderen boden weerstand, zeggende dat, als
hunne bedienden er in toestemmen na nege
nen te werken, dit niemand aangaat.
De voorstanders van de sluiting deelen
deze meen'mg niet en om de afvalligen te
dwingen aan hun wil te gehoorzamen, hebben
zjj verklaard elk magazjjo, dat na 9 uren
open is, te vernielen.
Jl. Vrjjdag hielden zjj kwart na negenen
woord bjj een kapper in de rue Saint André
des Arts, waar zjj alles stuksloegen. Daarop
namen zjj de vlucht en konden niet achter
haald worden.
De maire en de ontvanger te Bessè-
ges zgn gevangen genomen wegens het ver
duisteren van geld, afsomstig van eene
loterij', die indertjjd georganiseerd was om
tegemoet te komen aan de werkliedenbe
volking, die behoeftig geworden was door
het faillissement eener maatschappjj. Buiten
de loterjj waren er nog aanzienljjke giften
aan geld ingekomen, ouder anderen eene
van Rothschild ten bedrage van 10.000 fr.,
Dutailly eenigsziDS verwonderd over de bedaard
heid en den moed van dezen jongeling. Het is im
mers den kapitein veel beter toevertrouwd.
Tea minste, zuchtte Mevrouw Dutailly, in
dien hjj niet te lang op zich laat wachten.
Wat dat betreft, waarde Mevrouw, zei ik
opgeruimd, gjj kunt er op rekenen, dat bjj ons
buitengewoon lang zal laten wachten, want hjj zal
niet meer terug komen.
Hjj zal niet meer terug komen?
Nooit meer. Om naar Brébait te gaan moet
hjj de rechter zjjstraat inslaan en hjj heeft, zonder
zich te bedenken, de linker genomen.
En wat heeft dit alles toch te beduiden?
Dit beduidt, vriend Dutailly, dat uw kapi
tein een laaghartige indringer is en dat ik er
verheugd over beu om door middel van deze
list voor goed vau hem en zjjne snoeverij te heb
ben bevrjjd.
Ik nam een photographie-album en bracht daar
mee een hetigeu slag toe op de granaat, die
aan duizend stukken sprong, stukken
chocoladel Het was eene granaat van chocolade
en zjj bezaaide het tapijt met suikerboonen, aman
delen en pimpernoten! Een schaterlach begroette
deze ontploffing, en ik mag zeggen deze uitkomst.
Want, drie maanden later traden Anatolius en
Geertruda in 't huweljjk. En van den kapitein,
geen nieuws meer!
HiiRLEISfIHE C0VR4WT.
n ^ri Zr-, i de piëteit, de liefde voor het
u erljjk hnis en voor het vaderland, de
8 es rift voor de hoogste belangen der
enschheid tot de zeer twijfelachtige zaken
e ooien, dat wil zeggen in hun innerljjken
Kiem worden verwoest. Aan den Moloch,
„Ueber's Niedertrachtige
Niemals dich beklage;
Denn es ist des Machtige,
Was man dir auch sage."
T^n' Z0i. ik, zal ik
