NIEUWE
m. 1728
Woensdag 2 September 1891
16de Jaargang.
De sociaal-democratie en
de school.
buitenland.
ABONNEMENTSPRIJS
Pet 8 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1)10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderljjke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B URE ATT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIBN.
Van 16 regels30 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KÜFPEB8 fc LAUBEÏ.
Zij, die zich tegen 1 October
e. k. op de NIEUWE HAARLEM-
SCHE COURANT, abonneeren, ont
vangen de nog vóór dien tijd, dus
gedurende de maand September ver-
scbijnende Nummers gratis.
Wij hebben reeds vroeger met een enkel
woord er op gewezen, dat in het jougste
program van de sociaal-democratische partij
in Duitschland werd opgenomen, dat de
godsdienst als eene private aangelegenheid
moet beschouwd worden, dat kerkelijke
genootschappen in alles gelijkgesteld moeten
worden met gewone vereenigiogen en dat
de scholen moeten verwereldlijkt worden,
t geen wil zeggen dat uit de school alles
moet verbannen en geweerd worden, wat
op God en Godsdienst betrekking heeft. Wij
wenschen omtrent dezen eisch van de so
ciaal-democratie nog het een en ander mede
te deelen.
Da verwereldlijking der school behoort
tot de voornaamsta punten van het socia
listisch program. Reeds op het international
i'qr^8*011"0011^®8 te Dausaune in het jaar
it 8ehoaden, werd de eiach gesteld, dat
elk godsdienstig onderwjjs uit het leerplan
0r80k<ffen moest geschrapt worden. De
n et jaar 1869 te Eisenach door de
socialisten Bebel en Liebknecht georgani
seerde Sociaal-democratische werklieden-
partyeischte in haar program: scheiding
der school van de Kerk en het programma
dat op het verzoeningscongies te Gotha in
e' door de sSocialistische werklie
denpartij van Duitschlandwerd opgesteld,
eischte als fundament van den Staat
waarvoor de party zou optreden, ook de
algemeene volksopvoeding door den Staat. <r
a gemeene leerplicht, kosteloos onderwij*
in alle leerinrichtingen en verklaring van
den godsdienst als eene private zaak.
Verwereldlijking der school, dat wil zeg
gen ontkerstening, aitheïseering der school
Het socialisme weet, dat, zoo lang de school
aar Christeljjk karakter behoudt, zoo lang
ir& u' we')i0 de school met hare moeder,
8 er verbindt, behouden blijft, het zijn
solTf °lte aimmer zal Reiken. Da
°ondni?r°CIat0u Weteo' dat de sterke
lijke maftil'vi -0j ge,:)ouw der mensche-
z6 willen draagt, het gebouw dat
De man, wiensTfTt011' d° godsdienst is.
onverdelgbare fundamenten ^het
dienstig leven zich beweegt zal f
ciaal-democraat worden. De Wistffg
feuilleton.
Gevaarlijk reisgezelschap.
Vervolg en slot.)
Zet u niet eens mee op, vroeg al snood iV
een der heeren en de Milanees liet me, door zijne
groote onhandigheidof handigheid alweer
zien hoe de kaarten lagen; komaan, u ziet toch
Ti j rf *S| moe^ verliexen.
Ik dankte natuurlek.
Het spel werd voortgezet en ging nu om hoo-
gere sommen. De bankhouder zette 500 franks
en de beide anderen met elkander daartegenover
450 franks.
Nog 50 franks, komaan, heeren, maakt nu
den inzet compleet, drong een hunner.
Willen we die 50 frapks samen zetten fluis
terde mijn buurman mij in.
Ook hjj, dacht ik en dat viel me tegen, maar
't maakte me te vens een weinig beangst: we za
ten dus met vier valsche spelers in den trein!
Ik schudde het hoofd, ten teeken van weige-
üng en het spel ging voort.
Ik was hun te taai, eene nieuwe kunstgreep
moest geprobeerd worden.
Weer lagen de kaarten naast elkander en weer
had de Milanees den inzet op 500 franks bepaald.
Nu zeide een der tegenspelers, ik zeg dat
het deze is, doch voor alle zekerheid zal ik haar
op den grond leggen onder mjjn voet en hij nam
godsdienstige opvoeding is de zekerste dam
tegen de sociaal-democratie, terwijl, bljjkens
de ondervinding het verdwijnen van den
godsdienstigen zin aan den sociaal-demo-
cratiscben vloed een breeden doorgang
opent. Daarom streeft de sociaal-democratie
ernaar om, zooals haar leider in Duitschland,
de Afgevaardigde Bebel, openlijk in den
Rjjksdag heeft verklaard, op godsdienstig
gebied het atheïsme, de godloochening in
gang te doen vinden. En om aan den door
haar even zeer gehaten als gevreesden
godsdienst een doodelyken slag toe te bren
gen,wil de sociaal-democratie den godsdienst
door de verwereldlijking der school uit de
harten der kinderen scheuren. Is de jeugd
eenmaal ontkerstend en in het moderne
heidendom opgegroeid, aan kan de sociaal
democratie van haar triomf verzekerd zijn/
dan behoort aan haar de toskomst. Daar
om verklaarde ook Liebknecht in zijne
redevoering op den sociaal-democratischen
partydag te Halle.- De godsdienst kunnen
wij doen verdwijnen door er de wetenschap
voor in de plaats te stellen; de school moet
tegen de Kerk gemobiliseerd worden, de
onderwjjzer tegen den Priester.Ia den
zelfden geest schreef reeds een twintigtal
jaren geleden de sociaal-democratische
Süddeutsche Volksstimme. »De godsdienst,
zegt dit orgaan, moet uit de school ver
dwijnen en wetenschappelijk onderwjjs er
voor in de plaats komen. Het geloof aan
Christus is het euvel, waarvan de meusch-
heid moet verlost worden.Eu oenZuidduitsch
leider der sociaal-democraten, de redacteur
Gack nomen est omen) uit Offenburg, con
stateerde op eene sociaal-democratische ver
gadering te Freiburg in Breisgau, in Januari
1889, dat de sociaal-democratie verlangt.dat
slechts de erkende leer der wetenschappen,
zooals zy thans beoefend worden, in Je
volksscholen, waaruit het godsdienstonder
wijs voor altjjd moet verbannen zjju, dienen
geleerd te worden.
Hoe 't met het onderwjjs in de volgens
de eischen der sociaal-democraten ingerichte
scholen zou geschapen staan, wat de kin
deren daar zonden leeren, kunnen wjj op
maken nit eene godslasterlijke ontboeze
ming van een sociaal-democraat, Dr. Kasser
geheeten. Sluit toch,» zoo schrijft deze
atheïst sluit toch die oude prullenwinkels,
die men opvoedingsgestichten noemt, waar
de dwaasheid der oudheid nog heerscht. Het
leven heeft andere scholeu noodig, het heeft
behoefte aan den nieuwen geest des tjjds,
zal de ziel zich nit de duisternis verheffen.
Dat onze kinderen, als zjj nauweljjks tien
jaar ond zjjn, leeren, dat Jehova rusten
moest nadat Hjj in den loop eener week
dagelijks eenige woorden had gesprokep,
de kaart op en bracht ze geheel schuin
gericht zoodat ik de kaart kon zien, naar bene
den, onder zijn voet. Nu zullen we inzetten, ik
honderd franks en u?
Honderd vijftig franks, zei de andere.
En u, vroeg bij aan mjj; u de rest? Kom
aan, voegde hij er halfluid bij, terwijl de Mila
nees druk in zjjne portefeuille bladerde, komaan,
n kunt niet verliezen, u heeft de kaart toch ge-
zien!
Ik weigerde natuurljjk en daar het aandrin
gen al te lastig begon te worden, besloot ik er
een einde aan te maken en zei eenvoudig: Ik
dank u heeren, ik ken het spelletje.
Dat werkte als een tooverslag, de kaarten wer
den spoedig weggeborgen en toen we na eenige
minuten het station Versailles binnenreden, stond
de Milanees op, groette, maakte het portier open
en verliet den coupé, terwjjl de trein nog een
goede vaart had; voordat de trein geheel stond,
waren allen uitgestapt. We keken hen na en za
gen, dat ze haastig in verschillende richtingen
het station verlieten.
Daar we na ons bezoek aan de bezienswaardig-
0,i°n van Versailles met den trein van vijf uren
we to 11881 ,?arïs wilden terugkeeren, wandelden
«n wV len tijd naar het station, waar we
Tertrek vaa den trrin aan
ren van 'eenigeebrie?Ctben!eedden
ke^DuUsche^zeerindiscreet naar^het8adres^van
onze reeds geschreven briefkaarten keek maar
dut eischt van onze kant een bovenmersshe-
lijk geduld. Met het blind geloof dat de
Priester eischt, is het gedaan. Wie slechts
voor een tiende gedeelte aan de sprookjes
der oude school geloof slaat, is van zjju
verstand beroofd. Bouwt men derhalve scho
len voor het geslacht van den nieuwen tjjd,
duldt niet dat jmen aan uwe kinderen de
moderne wetenschap onthoude. Toont men
u met den by bel, zingt dan psalmen der
natuur.»
Men staat verslagen bij het vernemen
van zulke helsche woorden. En zulk eene
taal moeten volgens den wil en de plannen
der sociaal-democratie de kinderen dag aan
da?, uur aan uur vernemen in de verwe
reldlijkte scholen, waarin allen zonder uit
zondering gedwongen zullen worden plaats
te nemen
Wie, met het oog op het streven der
sociaal-democratie, nog meewerkt om den
invloed der Kerk op de school steeds meer
en meer te beperken, de Kerk zelfs geheel
en al uit de school te dringen, die werkt,
hjj moge zulks willen of niet, de sociaal
democratie in de hand.^De samenwerking der
den Staat goed gezinde elementen, de macht
der kanonnen en bajonetten zullen de om
verwerping der maatschappelijke orde op
deu duur niet kunnen verhinderen. Zy zjjn
wel in staat de revolutie gednreude eenigen
tjjd tegen te houden, zegepralend overwin
nen echter kan slechts een godsdienstig
opgevoed, door den geest des Christendoms
vervuld geslacht. Slechts ware godsvrucht
zal de volken van hunne kwalen verlossen
en daarom zal ieder weldenkende het met
ons eens zyu, dat de rechtmatige en onge
hinderde invloed der Kerk op de school en
op de opvoeding der jeugd tot de werkelijke
eischen eener ware en grondige verbetering
der hedendaagsche toestanden behoort. Moge
men deze groote waarheid overal ter harte
nemen, zoo lang het nog tjjd is.
Het bestuur van de telegraphie in België
heeft beslist, voortaan geene vrouwen meer
in dienst aan te nemen. Degenen, die nu
in dienst zjju, zullen niet worden afgedankt,
maar wanneer hare plaatsen open komen,
zullen zjj door mannen worden vervangen.
De Regeering heeft de plannen voor
het bouwen vau eene zeehaven voor Brugge
goedgekeurd.
Het Katholiek Congres te Mechelen
zal op Dinsdag den 8en September a. s. ge
opend worden met eene Hoogmis, welke door
Z. Em. den Kardinaal-Aartsbisschop van
Mechelen, Mgr. P. Goosens, in de kathedraal
zal gecelebreerd worden. De algemeene ver-
we vermoe Iden toch niet dadelijk met welke be
doelingen de man dat deed.
Dit zou evenwel spoedig blijken, want nauwe
lijks hadden we beiden in een coupé plaats geno
men, of de Duitscher en na hem nog twee andere
heeren kwamen in den coupé. Alle drie namen ze
eene courant en gingen le .en. Nauweljjks even
wel was de trein in beweging, of een der hee
ren voawde zjjne courant gedeeltelijk op, spande
haar toen over de knieën, zoodat ze eene soort van
tafeltje vormde en terwijl hjj een spel kaarten uit
den zak haalde, zeide hjj, vriendelijk lachend: Ik
hoop dat de heeren het mjj niet kwalijk zullen
nemen, ik ben Milanee» en heb de gewoonte op
reis een beelje kaart te spelen enz., alles juist ge-
ljjk als op de heenreis, met dit verschil even
wel, dat deze drie menschen meer indringerder
en lastiger waren, zoodat ik al heel spoedig hen
moest verzoeken mjj nu verder maar met rust
te laten, daar ik het spelletje kende.
Ook zij verlieten bij aankomst zoo snel moge-
Ijjk den trein.
Toen wjj deze geschiedenis onlangs in tegen
woordigheid van eenige kennissen verhaalden, zei
een der aanwezigen, nadat het verhaal geëindigd
was: Nu zal ik jelui ook eens vertellen wat mjj
twee jaar geleden op dat ljjntje Versailles-Parjjs
overkwam, toen ik met een vriend op reis was;
we hadden besloten dat vervelende avontuurtje
aan niemand te vertellen, maar nu de geschiede -
gadering zal te 12 nur in tegenwoordig
heid van Z Em. geopend worden door den
Minister van Staat, Jacobs, Voorzitter van
het Cougres, die thans tengevolge van eene
leverziekte, welke zijn vrienden veel bezorgd
heid inboezemt, nog te Blankenbergbe ver
toeft. Dagelyks zullen algemeene en afdee-
lings-vergaderingen worden gehouden tot op
Zaterdag 12 September het Congres met
eene predikatie in de kathedraal zal beslo
ten worden, waarna de congres-leden zich
aan een gemeenschappelijk feestmaal zullen
vereenigen.
De invloed van de Mac Kinley-wet
doet zich in Duitschland zeer sterk gevoe
len.
Gedurende de zeven eerste maanden van
dit jaar bedroeg de uitvoer nit het consu
laire district Chemnitz (waar veel staal- en
andere fabrieken zyo) 12 millioen mark,
dat is 59 percent minder, dan over dezelfde
maanden van het vorig jaar.
Met het oog op bet rooverwezen in
Turkije en uit vrees voor eenigen aanval
van de Turksche zeeroovers heeft de Com
pagnie des Messageries* te Marseille, de
bewapening barer pakketbooten hernieuwd
met revolver-geweren en kanonnen van 4
centimeter.
Daar onophoudelijk in onbewoonde
huizen van het departement ingebroken 6n
gestolen werd, heeft de Algemeene Raad
van de Seine et Oise 26,000 frs. toegestaan
tot het oprichten van eene brigade veilig
heidspolitie en 50,000 frs. voor de organi
satie van de politie in genoemd departe
ment met medewerking van den Staat en
de gemeenten.
In het Oostenrijksche Fremdenblatt
wordt eene brochure aangekondigd, welke
in militaire kringen reeds zeer veel opzien
heeft gebaard. De schryver beweert dat de
vereeDigde monarchie, bjj de algemeene
wapening der volkeren, niet achter mag
bljj ven staan en zet voorop dat de begroo
ting van Oorlog jaarlijks met 16 of 18
millioen fforynen behoort te worden ver
hoogd. Hij meent dat het aantal staf offi
cieren met 105, dat van kapiteins der in
fanterie eveneens met 105 en dat der
luitenants met 1800 behoort vermeerderd
te worden, om het leger in behoorljjken
staat van zelfverdediging te breDgen.
Het spreekt van zelf dat de uitbreiding
van het geheele leger daarmede geljjken
tred moet honden.
Zoo vraagt de schryver bij de artillerie,
eene vermeerdering van 14 officieren, 84 ka
nonnen, 980 paarden en 2603 manschappen.
Men wil, dat het verschjjnen van deze
broehure het minst opzien gebaard heeft aan
het Ministerie van Oorlog.
nis, die gjj vertelt, als twee druppels water, met uit
zondering, helaas, van het slot, op de onze gel jj kt
wil ik ze even mededeelen. Eu nu volgde tot in bi-
zonderheden dezelfde comedie, met dit verschil
dat zjj beiden, na eerst 400 franks te winnen, bjj het
laatste spelletje deze verloren en er nog, 500 franks
bij toelegden. Dit gebeurde even voor het station
en eerst toen de laatste der drie schurken uit den
trein sprong, kwamen ze op de gedachte dat ze
waren beetgenomen.
Hij besloot zjjn verhaal met de mededeeliDg, dat
ze 's avonds in hun hotel zittend, bjjna zonder geld
uit verveling de prentjes der illustraties gingen kij
ken; een daarvan stelde een coupé met reizigers voor
waarvan éen drie kaarten op eene courant had uit
gespreid en het onderschrift luidde: Ne jouez ja
mais avec des persomes auxquellss vous n' êtes pas
presente'. Te laat!
't Is daarom dat wjj deze waarschuwing opna
men. Waar de Fransche spoorweg directie en justitie
machteloos sclijjnen om eene zoo brutale oplichterij
tegen te gaan,daar is het goed dat men op zjjne hol
de zjj. Wie vroeger misschien op dezelfde wjjze werd
beetgenomen, verzwjjge dit niet, maar deele het aan
zjjne kennissen mede, opdat zjj tegen de praktjjken
der geslepen spoorwegspelers gewapend kunnen zjjn.
Un homme averti en vaut deux.
HÜILENSlll ('IlilIJT.
Tnmësp
oDo
