NIEUWE
Woensdag 16 September 189 L
16de Jaargang.
agite ma non agitate.
De Geestelijkheid en de
Wetenschap.
.tirdrfift"- u™ V"'
No. 1734
ABONNEMENTSPRIJS
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Zij, die zich tegen 1 October
e. k. op de NIEUWE HAARLEM-
8CHE COURANT abonneeren, ont
vangen de nog voor dien tijd, dus
gedurende de maand September ver-
schijnende Nummers gratis.
ii.
H44R11IHSCHIC0UR4IT.
Pei 3 maanden voor Haarlem0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B URE ATT: St. Janstraat Haarlem.
Van 16 regels30 |Cent&
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentien worden uiterlijk Maandag-, Woenadag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers, KüPPERS k liAUBIT,
Begeven we ons in het Westen van Eu
ropa, dan vinden wij in Frankrijk den H.
Bisschop van Poitiers, gestorven in 366, die
in de heidensche wereldwijsheid geene be
vrediging van zjjn onvermoeiden geest vond
on zich dus op de studie der H. Schrift
toelegde, welke zjjn geest inderdaad bevre
digde. Zjjne wetenschappelijke werken geven
hem recht plaats te nemen naast de grootste
Kerkvaders, reden waarom Paus Pius IX
bjj decreet van 10 JaD. 1852 hem den
titel van algemeen Leeraar der Kerk« hebft
toegevoegd. Behalve de wetenschappelijke
werken, welke wjj van hem bezitten, schreef
hjj nog andere,alsmede een boek met liederen,
dat echter verloren is gegaan.
^,0-B- Optatus, Bisschop van Mileve in
Numidië, gestorven na 384, werd door de
Bonatistische scheuring genoodzaakt als
fU j' r/- ter verdediging der Kerk op te
re en.Zijne wetenschappelijke werken vielen
groote waardeering ten deel.
In de vjjfde esnw werd de Katholieke Kerk
oor wte lichten beschenen, welker glans
heden nog niet is verdoofd en niet ver
doven zal tot deu laatsten dag. Het zjjn
de beide groote Kerkvaders Hieronymiustn
Augustinus, die, met de gansche wetenschap
van de heidensche oudheid toegerust, eene
wondervolle werkdadigheid als schrijvers
ontwikkelden. De Kerk noemt den H.
Hieronymus den grootsten Leeraar in de
der H. Schrift en het dankbare
nageslacht heeft den H. Augustinus daar
door geëerd, dat het den grootsten geleerde
der middeleeuwen, den H. Thomas van
quine, als den besten uitlegger verklaarde
van de werken des H. Augustinus. De H.
Hieronymus stierf in het jaar 420, tien
i«er verwisselde de Augustinus het
P? me'' kek eeuwige leven.
Po. |Bn ^aar na z^a dood stierf de beroemde
en ^°'a Balie. Hij was geheel
ontwikkeling0varf Ta ^^schappelijke
als kerkelijk dichte? mUütte Vooral
de vjjfde efuwSefcenenm^°e).schitterde in
hoogste mate verdienstelijk iu de
voor de Kerk, den Staat en de w^u
Het was Paus Leo I, gestorven in 461
wegens zjjne enorme verdiensten den biii 9
▼au »deu Grooten« verkreeg. uaam
FEUILLETON.
Eene maagkuur.
Vervolg.)
Toen de voorstelling afgeloopen wa9, ging hij
naar de bazin toe, wie men den bijnaam gege
ven had van „de schoone Djemmah."
"Juffrouw,// vroeg hij aan de Marokkaansche
schoone, die haastig hare verhitte wangen af-
Wischte, „is deze struisvogel te koop
"Waarom Is mijnheer van het vak
"Van welk vak
//Ik bedoel, of mijnheer ook een spel heeft."
"Een spel? Waarachtig niet.
„Deze struisvogel is onze broodwinning," ging
de schoone Djemmah voorten als wij hem af
staan, dan zal het niet onder de 2000 franks
En dat is dan nog niet eens duur.//
Saint-Vigor aarzelde, maar toen hij op eens
weer een vreeselijke kramp kreeg, zeide hjj op
weemoedigen toon //Breng mjj het dier morgen
Uhaville, in de villa des Ombrages, dicht bjj
et bosch. Hier is mjjn ad/es ik zal contant beta-
jen."En hjj ging heen,terwijl de spelleluidjes elkaar
B elonune verbazing aanzagen.
dfl^d a v°lgende morgen om negen uur arriveerde
doen iV°8el De spelleman had goed rneenen te
i oor hem eens mooi uit te dossen een
De Abt Dionysins Exiguus, gestorven na
536, onderscheidde zich door zijne klassieke
outwikkeling en maakte naam, doordien hij
ter gerechtigde waardeersng van do wereld
historische beteekeuis van het Christendom
de tijdrekening van de geboorte van Christus
af dateerde.
Iu de rij van die maunen uit den Gees
telijken stand, dia zich jegens de weten
schap hoogst verdienstelijk hebben gemaakt
mogen wjj den Abt Benedictus van Nursia
niet vergeten, die door de stichting van de
Orde der Benedictijnen op do verdere ont
wikkeling der Christelijke literatuur bui
tengewoon veel invloed heeft uitgeoefend.
Het is deze Orde, waaraan de wereld groote
verplichtingen heelt, omdat door haar zoo
vele wetenschappelijke sehatten der oud
heid zjjn bewaard gebleven en voor het al
gemeen gebruik werden vermenigvuldigd.
De H. Benedictus stierf in 543.
Paus Gregorius I, de Groote, die aan't
einde der zesde eeuw tot troost van Italië
en van de gansche wereld op den Pause-
ljjken Stoel werd verheven, was de voor
naamste schrjjver van zijn tjjd. Hij richtte
armenscholen op, om de wetenschap tot
gemeenschappelijk goed der menschen te
maken en ook aan de onverruogenden den
toegang tot de hallen der wetenschap mo
gelijk te maken. Hij stierf in 604. Maxi-
mus, de Belijder, studeerde hoofdzakelijk
rhetorica en philosophie en werd geheim
schrijver van den Griekschen Keizer Hera-
cliu8. Later trad hij in een klooster, tot
welks Overste hjj binnen korten tgd werd
benoemd. De Grieken noemden hem: »den
Grootstenwelken naam hij verdiende
door zjjne heiligheid en geleerdheid, door
zijn vrceselijk en aanhoudend Ijjden. Hjj
stierf iu het jaar 602.
Johannes van Damascus was Priester
en tegeljjkertjjd ook eerste Minister van
een Saraceensch Vorst. Na zijne ambtsbe
zigheden was de studie der philosophie en
theologie zijne grootste vreugde.
Ook iu Spanje werd het licht der weteu-
schap door Katholieke Prieslers ontstoken.
De Aartsbisschop Isidor van Sevilla, gestor
ven in 636, was een groot geleerde. Iu de
wetenschappelijke werken welke hij schreef,
toonde hij zjjne bekendheid met de Christe
lijke en heidensche schrijvers.
Ildephonsu8, Aartsbisschop van Toledo,
was een leerling van den H. Isidorue. In
de voetstappen tredende van zijn leermeester,
verhoogde hjj den glans zjjuer Bisschoppe
lijke deugden door den roem zijner geleerd-
hehb
Ook naar Engeland werd de fakkel der
wetenschap door Katholieke Geestelijaen
gedragen, nameljjk door de zonen van den
H. Benedictus en hoe helder zij daar ver_
lichtte, kunnen wjj uit de wetenschappe_
groen lekje met een vergulden vlinder op den
rug, een mutsje met roode veeren en gele lap
jes om de enkels bi] wjjze van schoenen. Hjj had
dan ook onderweg een heelen troep opgewonden
straatjongens achter zich gehad. De kreten van de
jongens wekten Saint-Vigor, die aan het raam
verscheen.
Hij opende de deur der villa, de spelleman, de
struisvogel en de straatjongens kwamen ijlings
"innen. Saint-Vigor betaalde de overeengekomen
8 duizend franks, joeg de grinnekende straat-
weg en sloot zich met ziju nieuwkoop je
tn,ia°o8trUl3V0gel hleef staan en keek hem oplet-
torpnü»13" kaal kopje bleef onbeweeglijk; schit-
oogjes rolden vlug in hunne kassen heen
hnlitür60^ Z1J^6 n<5U8gaten maakten bjj elke adem-
t ange Ondersoek van zgn nieu-
h* - liet cene ronde rood-
„Hij heelt zeker honger,» zei Saint-Vigor tot
ztch elf en riep den tu nman.Deze, het dier ziende,
opende den mond wijd en wüd; spreken, maa^
op een ongeduldig gebaar van zjjn meester, die
hem den stal aanwees, ging hü een maatie haver
halen.Het maatje verdween, toen eon tweede, daar-
na een derde en een vierde.
"Er is niets meer, mijnheer," merkte de
tuinman op. «Is mijnheer van plan dit beest te
honden?//
ljjke werken van deu Eerw. Beda zien. Voor
Beda was bet steeds, gelijk hjj zelf zeide,
een waar genot, te studeeren, te onderrichten
of to schrjjven.
Keeren wij naar het vasteland terug, dan
vinden we spoedig gelegenheid ons te
verbazen over de groote werkdadigheid,
welke door Engelsche Monniken vooral in
Duitschland werd ontwikkeld. Allereerst
verscbjjnt de H. Bonifacius, d Apostel der
Germanen, die met het Christelijk geloot
ook de wetenschappen naar Duitschland
bracht. Hoe lief deze Heilige zjjue boeken
had, bljjkt daaruit, dat hjj als grijsaard
voor het aanvaarden zijner laatste missie
reis, welke hem den lang gewenschten mar
teldood bracht, niets op deze reis wilde
medenemen dau zijne boeken en zjjn lijk
kleed. «Het eiride van mjjn levenstocht is
nabij,sprak hij tot zjjne leerlingen, »ik heb
naar deze reis veriaugd en niets kan er mjj
van afhoudeu. Maakt dus alles voor deze
reis gereed en pakt bjj mjjne boeken het
lijkkleed, dat mjjn oud lichaam zal bedek
ken.» Gelijk men weet werd de II. Bo i-
facius in het jaar 755 door de Friezen ver
moord.
Keizer Karei de Groote beschouwde de
boefening der wetenschappen als een der
voornaamste plichten van een souverein. In
zjjn streven om zjjn eigen keunis te vermeer
deren, gaf bij aan zjjn volk het schoonste
voorbeeld. Zijne leeraars waren Katholieke
Geestelijken. Tot dezen behoorden Petrus
van Pisa, de Patriarch Paulinus van Aqui-
leja, de Diaken Paulus Warenfried, maar
vooral de Engelsche Monnik Alkuin, de
grootste geleerde van zijn tijd. Hij was Ka
reis vriend en raadgever, reorganiseerde de
scholen aan Kareis Hof en stichtte in het
gansche Frankische Rjjk bij de kerken en
kloosters scholen ter beoefening van de
zeven vrije kunsten. Deze vrjje kunsten
waren: taalkunde, dialectiek, rhetorica,
rekenkunde, geometrie, muziek en sterren
kunde. Alkuin stierf in het jaar 804 in
het klooster te Tours, waar hjj ook eene
school had gesticht.
Theodulphus, Bisschop van Orleans, ge
storven ia het jaar 821, een ijverig ver
eerder van Kaïel deD Grooten, richtte in
zijn diocees vele scholen op. Zjjn voorbeeld
vond navolging.
In de tiende eeuw had de wetenschap
wel de vlucht genomen maar zij was nog
niet geheel eu al verdwenen. Eenige kloos
ters in Zwitserland en Frankrjjk hadden
de vluchtende aangehouden en gastvrjj ge
huisvest. Hier waren de mannen te vinden,
die ook in deze duistere eeuw zich als dich
ters, schilders en musici, als godgeleerden
en philosophen, als wiskundigen, sterren
kundigen en taalkundigen onderscheidden
en met vlijtige hand de zaadkorrels uit-
„Ga haver koopen en zwjjg," bromde Saint-
Vigór.
De tuinman verdween en de zieke dacht aan wat
de dokter gezegd had en steunde: „ik moet er ook
van eten."
Hij nam een handvol haver, die nog in den
zak achtergebleven was, en na zich verzekerd
te hebben, dat niemand hem zag, proefde hij er
van.
//Het is wel wat droog, maar men kan er wel
aan weDnen op den duur.»
De struisvogel gaapte opnieuw en liet ditmaal
zijn bek tot aanzijn keel toe zien. Dit gegaap stak
Saint-Vigor aan, die gedurende 20 minuten zjjn
mond haast niet dicht kon houden. Eindelijk dacht
hjj „hjj heeft zeker dorst," en vulde een emmer
met water. De emmer was in een oogenblik leeg.
//Als ik er op mjjn beert ook eens van dronk,"
dacht Saint-Vigor, en hij schonk zich aan de pomp
op de plaats eeD groot glas koud water in.
De struisvogel moe door het lange staan, wend
de zich naar den tuin. Saint Vigor volgde hem.
Voor eee bed met kropsalade gekomen, kromde
het dier den hals en deed een tiental kropjes ver
dwijnen.
„Zou het goed zijn voor de maag?" vroeg de
arme drommel zich af. //Laat o.s probeeren."
Maar hjj vond den smaak van de sla zoo flauw,
dat hjj besloot die voortaan ee.st te laten ko
ken.
Zoo nu en dan, terwjjl hjj door de lanen liep,
strooiden, die weldra zouden ontkiemen en
tot welige planten opwassen.
De elfde eeuw zag op den Apostolischen
Stoel een man, die zalk eene verbazende
geleerdheid bezat, dat het volk hem dikwerf
als een toovenaar beschouwde. Het was
Paus Sylvester II (9991003). Deze Op
perherder, een wonder van geleerdheid, trad
ook als schrijver op. De historici worden
vaak aan hem herinnerd en wel is waar door
de Arabische cjjfers, die door bem in Europa
werden ingevoerd, waar men slechts de La-
tjjnschen kende.
In Duitschland bloeiden te dien tjjde naast
de scholen van Fulda en Hildesheim ook
die van Paderborn.
Iu het jaar 1084 stichtte Bruno, eeu
Geestelijke uit Keulen, de Orde der Kart-
huizers. Het is eene zeer strenge Orde, maar
toch wist Bruno aan zjjoe Monniken liefde
voor de wetenschap in te boezemen. Nevens
hunne vrome oefeningen en lichameljjken
arbeid hebben zij door het copieëren van
gewichtige geschriften der oudheid en be
langrijke oorkonden, rechtmatige aanspraak
op de dankbaarheid van bet nageslacht.
De voormalige Hofkanselier van den
Duitschen Koning en Romeinscheu Keizer
Hendrik V, Norbert van Gennep uit Xau-
ten, stichtte in 1120 de Orde der Premon-
stratensers, die ook de beoefening der we
tenschappen ten doel heeft.
Petrus Lombardus, Aartsbisschop van
Parijs, was een groot en beroemd geleerde
van zjjn tijd. Hij stierf in 1164, maar ziju
naam leeft in zjjne vele geschriften voort.
Tot de sieraden der twaalfde eeuw behoort
ook de H. Anselmus, Aartsbisschop van Can
terbury, die een uitmuntend kerkvorst en
geleerde was. De twaalfde eeuw mogen wjj
niet verlaten, zonder den naam van eeu man
te vermelden, die in zjjne laatste levens
dagen al zjjne broeders door zjjne vroom
heid stichtte. Het was de geleerde Abelard,
op wiens grafsteen de woorden staan: »Hjj
wist alles, wat ooit een mensch heeft ge
weten.»
In de dertiende eeuw schitterden in de
Katholieke Kerk vele lichten, die door hunne
stralen gan°ch Europa wonderbaarlijk ver
lichtten. Wij willen er slechts eenigen
noemen, daar het niet mogeljjk is ze allen
te vermelden. Alexander van Haies een
Engelschman, de eerste Franciskaan, die een
leerstoel aan de universiteit te Parjjs ver
kreeg. Hjj stierf in 1245. Albert de Groote,
Graaf van Ëollstadt in Beiereu, was een
geleerde, die zich vooral in de natuurwe
tenschappen onderscheidde. Hg stierf te
Keulen iu het jaar 1280.
Bonaventura, een groot geleerde, schreef
een werk waarin hjj de harmonie bewees
van alle wetenschappen met de godgeleerd
heid.
pikte de struisvogel eenige kiezelsteeneu op en
werkte die fluks Daar binnen.
„Een zekere Demosthenes deed dat ook,"'
mompelde Saint-Vigor, //maar men weet niet of
hjj ze opat.// Hjj nam een klein steentje en wilde
het in den mond steken, maar bedacht zich en
zeide: //Dat is te veel voor den eersten dag. Ik zal
dat maar tot morgen uitstellen.//
Eensklaps stiet de struisvogel een diepen zucht
uit.
//Hij verveelt zich,// dacht Saint-Vigor medeljj-
decd, //als ik eens een beetje met hem in het bosch
ging wandelen.//
Hij deed het hek van zijn huis op een kier open
en keek rond. De straatjongens waren verdwenen;
de straat, die naar het bosch van Chaville leidt,
was gelukkig verlaten. Saint-Vigor haalde een
lang touw uit den stal, deed dat om den hals van
het dier, dat zulks kalm toeliet en ging den weg
naar het bosch op.
Na eenige minuten was hij aan het plein des
Chanceliers gekomen: hij nam het touw wegen
liet den struisvogel los. Deze snoof met wellust de
fri«sche lucht op en ging toen in drie tempo s op
het gras liggen. Saint-Vigor getrouw aan het
voorschrift, boog eerst h t hoofd, kromde toen
den rug en ging zitten.
Wordt vervolgd).