N 1
E U W E
aqite ma non agitate.
No. 1758 V
Voensdag 11 November 1891
16de Jaargang.
De zedeloozc pers.
BUITENLAND.
MAfillISCII Bill RAIT.
ABONNE MENTS PRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1?10
Voor het buitenland 1)80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BUEBAIT: St. Janstraat Haarlem.
HENDRAf
PRIJS DER advertentien.
Van 1—6 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentien worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uit ge v e r s K P P B B 8 LAUEEY.
Sinds eenige dagen, aldus schreef onlangs
het Regensburger Morgenblatt, zag men in
vele boekwinkels te Munchen een geschrift
tentoongesteld, voorzien van een rood biljet
waarop gedrukt stond: Moderne Blatter
No. 22. Werd in beslag genomen. De verkoop
is echter thans geoorloofdDe boekverkoo-
pers beweerden, dat de Politie door de aan
vankelijke confiscatie eene voor de Moderne
Blatter zeer voordeelige en gewenachte re
clame had gemaakt. Maar als dat het geval
is, dan draagt de Politie daarvan niet de
schnld maar de interpretatie, welke men
van 184 van het Beiersche strafwetboek
(oyer ontuchtige geschriften) heeft gegeven.
Het vermelde nummer van het bedoelde
tjjdschrift word in beslag genomen wegens
een daarin voorkomend opstel van Anna
Croissant-Rust. Eenige dagen later werd
ook het in hetzelfde tijdschrift op cynische
wijze aangeprezen werk: «Modernes Lebem
door de Politie geconfisceerd en wel op
grond van 166 (Godslastering en bespot
ting van Christelijke gebruiken) en 184
(verspreiding van onzedelijke geschriften
Geïncrimineerd waren, zoo men verneemt,
bijdragen van Bierbaum, Brand, Conrad en
Paniza. Deze confiscatie werd niet opgehe
sen en schjjafc dus gerechtelijk te zjjn be-
vestigd.
De cioor de Politie geïncrimineerde schets
van Anna Croissant-Rust is in hooge mate
onzedeljjk; uit dit opstel komt ons de pest
walm eener ziekelijk, overspannen phantasie
tegemoet.Op de vraag of het ook «ontuchtig»
volgens 184 van het Beiersche strafwet
boek is, heeft de rechtbank een ontkennend
antwoord gegeven. Of dit met recht ge
schiede, willen wjj niet onderzoeken, maar
wel wenschen wij da vraag te stellen of de
wetten op ontuchtige en onzedeljjke ge
schriften betrekking hebbende, zoowel hier te
lande als elders, wel in overeenstemming
zijn met de tegenwoordige behoeften en of
het niet noodzakeljjk is die wetten ta ver
scherpen vooral met het oog op de sehaam-
tdooze aanprjjzing en tentoonstelling van
onzedige platen en geschriften. Ons dunkt
dat niet alleen datgene, wat in streng ju-
ristischen zin ontuchtig is, maar dat alle
geschriften of afbeeldingen, welke door
kwetsing der zedelijkheid en schaamte open
bare ergernis veroorzaken, strafrechterlijk
moesten vervolgd worden. Het is een schan
daal te zien, welke platen, beelden en ge
schriften er in het openbaar worden geëx
poseerd en die verkocht mogen worden,
omdat zjj, volgens de wet, in den juristi-
schen zin, niet ontuchtig zijn.
Te Budapest woont een boekhandelaar,
die zich met niets anders bezighoudt, dan
met het uitgeven van onzedeljjke geschrif
ten met en zonder illustraties. Onder an-
FEUILLETON.
De H. Elizabeth van Hongarijë.
I.
Elizabeth van Hongarjjë werd in het begin der
dertiende eeuw, toen even als nu vele vrouwen
eene voorname rol speelden, uit katholieke ouders
geboren. Blanca van Castilië regeerde toen ia
iplaats van den Heiligen Lodewijk Isabella de
da Marche matigde de dolle woede van Jan Zon
der-Land Johanna van Vlaanderen was als pair
v«n frankrijk bjj de zalving van Lodewijk IX
tegenwoordig, en meer andere hebben haar naam
door daden vereeuwigd.
Verschillende malen is over de verhevenheid
der vrouw, over den godsdienst en de gothische
kunst in die eeuw gehandeld. Wie zon het won
derdadige geduld kunnen beschrijven, waarmede
de menachen in de Xlllde eeuw die ontelbare
kolonnades en ontz.agljjke gewelven van kerken
kathedralen, steen voor steen van de aarde
ot den hemel deden oprijzen; hoe zij logge ge-
vaarten naast levendige bloemen en rozetten,
Waardoor duizende lichtspelingen zich aan het
-Vinden, wi8t8n 0p te lichten en de
entorens te bouwen, waaruit de harmonie
ons nog tegénklinkt Wie beschrijft het geduld,
'waarmede hoekjes en kantjes van gewelven, zoowel
dere boeken geeft bjj ook elk jaar een
kalender uit, die in alle steden en op het
platteland in 't openbaar verkocht wordt,
niettegenstaande de iuhpud hoogst onzede
lijk is. De Politie heeft in het vorige jaar
dezen kalender in beslag genomen, maar
de rechtbank was van meaning, dat de
inhoud ofschoon in de hoogste mate on
zedelijk, niet van dien aard is dat de ver
spreider van het zedelooze geschrift kon
gestraft worden.
Met den haudel in zedelooze plateu en
beelden gaat het evenzoo. In vele
magazijnen van plaat- en kunsthandelaars
vindt meu de ergerlijkste nuditeiten ten
toongesteld, die het zedelijkheidsgevoel in
de hoogste mate kwetsen. Nu zegt deze
ot gene, dat dit nu eenmaal zoo de geest
des tjjds is; al kan men het niet billijken,
men kan het niet verhinderen en men
maakt door openbare waarschuwing dezaak
nog erger. Voorwaar oen oppervlakkig ge
zegde. Men zon dus het bederf der zeden
dat zich op bijna elk gebied van het «mo
derne» leven openbaart, als een kentee-
ken «fin de sièclezwjjgeDd moeten ver
dragen en rustig toezien, hoe dit bederf
zich immer verder uitbreidt en zelfs ingaug
vindt in hetgem ieder onzer na aan 't hart
moet liggen. Neen, men mag niet zwjjgen,
men moet veeleer eischen, dat er paal en
perk gesteld worde aan den gevaarlijken
geest, die overal is doorgedrongen, want
ontzettend groot is bet aantal dergenen
die het doodend vergift in zich opuemen
en het verder dragen m huisgezinnen, ia
de scholen en in de werkplaatsen. Inder
daad de philosoof Diderot, die ongeveer
eene eeuw geleden ut Frankrjjk de ver
spreiding van onzedelij e geschriften als
een hoofd wapen tegen de macht van het
Christendom aan de geheime genootschap
pen ten dringendste aanbeval, zon, k0a
uit het graf verrijzen, zjjne schandeljjke
leer schier overal en op elk terrein in
praetijk zien gebracht.
Heiaas, de zedeloosheid is zon sterk en
algemeen toegenomen, dat men in sleden
van het buitenland, onder andere in Mnn-
chen, eene vereeniging heelt opgericht,
welke het doel heeft de onzedelijke lite
ratuur, de vereering der zinnelijkheid en
de openbare verachting van e cnristeiijke
en zedelijkheidsbeginselen, m zoogenaamde
beschaafde kringen te bevorderen.
Onder zulke omstandigheden, en gebeur
tenissen is het zeker wel geoorloofd de vraag
te stellen of tegenover buitengewone toe
standen niet ook buitengewone maatregelen
moeten genomen worden en of de wetten
niet verscherpt dienen te worden, die nu
nog het verkoopen van onzedelijke boeken,
platen en beelden gedoogen. Ongetwijfeld
het is meer dan tjjd, dat er aan de ergerljjke
afdwalingen en zedeloosheid van de pers en
als de spitsen" die zich in de lucht verheffen,
werden uitgebeiteld: werken, waarvoor het leven
eens kunstaars te kort was en die alleen aan
het oog des Alzieners met ontgingen Wat was
daarvan de oorzaak Alleen de glorie van God,
waarvoor de kunstenaar werkte. Onderzoek zoo
veel millioenen steenen, welke zij uitgehouwen
hebben, en gij zult er met eene letter van hun
naam, zelfs niet het minste bewijs dat hun tot
roem zou verstrekken, in vmden. En wat hebben
zjj hiervoor van 0511
zn hiervoor ----«"uorst
voor hunne ziel een plaatsje in Zijn Paradijs, een
schat in den Hemel. Dusdanig was de eeuw van
LodewgK ia. 'au non-
garijë schitterde bovenal m het glansrijk sterrebeeld
van andere gelukzaligen uit Hare geboorte werd
aangekondigd door volksdichters, welke de ouden
vates (waarzeggers), noemden.
In 1206 had Herman, Landgraaf van Thuringen
en Hessen, Paltsgraaf van Saxen, de vier voor
naamste barden van Dmtschland 0p zijn kasteel
van Wartburg vereemgd. Zq kwamen overeen, in
tegenwoordigheid van den Prins en zijn hof een
poëtischen wedstrijd te houden. De beul stond
er bij zoet het koord ia de hand, om hen, die
voor de anderen moesten onderdoen, op de plaats-
zelve op te hangen. Men ziet dat deze menschen,
die zoo verzot waren op roem, weinig uit hun
leven maakten. De Laudgraaf keurde dezen zon
derlingen strijd gold en was hierbjj voorzitter
den handel een einde worde gemaakt; het
aantal slachtoffers is legio.
De door de Brusselsche studenten aan
gekondigde socialistendag zal geen voort
gang hebben wegensgebrek aan
deelneming.
*i* Verscheidene bladen der Duitsche
hoofdstad voeren een onverkwikkeljjken pen-
nenstrjjd. Zij geven elkaar de schnld van
het zedenbederf.
De conservatieve pers wijdt dit aan de
liberale bladen; de liberale bladen noemen
do jeunesse dorée de eenige schuldige. Tus-
schen door vermaant de Germania«sluit
uwe schouwburgen voor onzedelpkePransche
stukken en niet minder dan een twaalftal
dier scholen van ontucht zullen ten gronde
gaan; sluit uw café chantants en de ateliers
van photografen, die onzedeljjke voorstellin
gen in den handel brengen, maar geeft
elkaar de schuld niet van datgene waaraan
de geheele samenleving schuldig is.»
Groote ontsteltenis is te Berljjn ver
wekt door het bankroet van de groote
Berlijnsche bankFriedlanderen Sommerfeld.
Twee van de bestuurders Sigismond en
Felix Somerfeld, twee broeders, hebben zich
in hun particulier kantoor door revolver
schoten en door het openen der slagaderen
trachtten te dooden, zoodat zij zwaar ge
wond naar het hospitaal moesten vervoerd
worden, terwijl de derde vennoot, Hermann
Friedlander, wegens ziekte zich sedert ge-
ruimen tjjd in het zuiden bevindt. Felix
Sommerfeld is overleden, Sigismond leeft
nog, maar men heeft de hoop op behoud
opgegeven. Ook bij dit bankroet moeten
zeer aanzienlijke personen verliezen lijden.
Men noemt o. a. Graaf Waldersee. Verder
moet het onheil zich doen gevoelen in
kunstenaarskringen. Zoo noemt men o. m
den cellist Heinrich Grüofeld. Doch ook
vele kleine burgers stonden ïpet de firma
in relatie.
Aan de beurs heerscht eene wezenlijke
paniek. Men vermoedt, dat vele depóts van
gelden geheel zjjn verloren.
*i* Kardinaal Lavigerie, Aartsbisschop
van Algiers, neemt in beterschap toe.
Zijne Eminentie heeft het bed reeds ver
laten maar moet zijne kamer nog houden.
De rechtbank te Parijs heeft wegens
kwetsing der openbare zeden den directeur
van dea Echo du Boulevard veroordeeld tot
drie maanden, twee teekenaars van het blad
ieder tot eene maand, eu dea directeur van
de Beautés.parisiennes tot drie maanden ge
vangenisstraf.
De Fransche Senaat heeft bjj de be
raadslaging (tweede lezing) over het ont
werp, regelende den arbeid van jongens,
meisjes eu vrouwen in fabrieken, enz., be-
vele heeren, dames en ridders schaardsn zich om
hen, ten einde ze te Kannen aanschouwen. De
vier mededingers bezongen een voor een hunne
souvereinen, de geheimen van den godsdienst, de
vereeniging van de ziel met het verrezene lichaam,
de werking vaa het berouw, het rjjk van het
kruis, en boven alles den roem van Maria, negen
maal schooner dan de barmhartigheid, schooner
zelfs dan de zon. Die zangen, verzameld onder
den titel van Strjjd van Wartburg, behooren nog
heden onder het puik derDuitsohe letterkunde.
De mededingers waren zoo dichterlijk, en werden
door de omstanders zoo harteljjk toegejuicht, dat
wel verre van er een op te hangen, men ze
allen wilde kronen. De Hertog stelde de beslissing
tot het volgende jaar uit en bepaalde toen, dat zij
aan den vermaarden Klingsohr, minstreel van
den Koning van Hongarjjë, zou worden toege
kend. Deze groote meester in de vrije kunsten
verscheen ter bestemde plaats. Hij begaf zich te
Eisenach in de herberg van Hendrik Hellgref.
Dienzelfden avond werd hjj reeds bezocht door
een aantal heeren en burgers der stad, welke in
den tuin van zijn waard op oudduitsche manier
met hem een beker wisselden.
Dichter, zeiden hem zijne gasten, men heeft
ons gezegd, dat gij in de sterren en in de zielen,
in het tegenwoordige en in het toekomende leest,
verhaal ons toch eens iets nieuws.
Klingsohr stond op, beschouwde den hemel en
paald dat de werktjjd voor jongens beneden
achttien jaar en voor meisjes beneden een-
en-twintig jaar beperkt zal zijn tot tien
uren daags. Nachteljjke arbeid (waaronder
arbeid verstaan wordt van tien uren 's avonds
tot vier uren is ochtends) zal voor ben ver
boden zjju.
Er blijft nog slechts een artikel, dat aao
de commissie teruggezonden is, voor den
Senaat te behandelen over. In elk geval zal
het ontwerp naar de Kamer van Afgevaar
digden terugkeeren, daar de Senaat het op
eenige punten heeft gewijzigd. Onder ande
ren heeft de Kamer ook den arbeid van
vrouwen boven de een-en-twintig jaren be
perkt willen zien, iets dat de Senaat heeft
geweigerd goed te kenren.
De «.Jewisch Croniale» meldt, dat
Baron Hirsch voornemens is een internatio
naal congres van joden bjjeen te roepen,
bestaande uit gemachtigden Tandevoornaam-
ste joodsche gemeenten in de geheele wereld,
ten einde over het overbrengen van Russi
sche joden naar andere landen te handelen.
Londen zou waarschijnlijk de zetel zjjn van
het congres.
De werkstaking van de arbeiders der
werktuigenfabrieken te Newastle is geëin
digd. Maandag wordt de arbeid hervat.
Uit Madrid zjjn thans berichten aan
gekomen, welke gewagen van eene nieuwe
samenzwering, die in Portugal zou zjjn
ontdekt. Een van deelneming verdachte kor
poraal werd, te Elvas gevat en bleek in het
bezit te zjjn van papieren, welke het bewjjs
leverden van het bestaan esner republikein-
sche beweging, ten doel hebbende de be
zetting dezer sterk bevestigde stad door
toezeggingen van promotie voor de repu-
blikeiDsche zaak te winnen.
Men verneemt uit Petersburg, dat de
oproerlingen, van Saradoeb driehonderd
zweepslagen hebben ontvangen.
De Gouverneur van Simbirak is zeer ge
streng tegen de hongerljjdende boeren, die
in opstand kwamen, opgetreden. Drie boeren
werden zoo erg geslagen dat zjj overleden.
Tal van paarden worden, nn de oogst mis
lukt is, afgemaakt. Alleen in de omstreken
van Woronesch, de stad aan de rivier van
dien naam, werden er vijfduizend gedood.
De Tartaren koopen het vleesch op.
De berichten in locale Russische bladen
over den hongersnood in sommige districten
doen de haren te berge rijzen.
In een gehucht in het Gouvernement
Orenburg trachtte eene arme weduwe te ver
geefs brood voor hare kleinen te verkrjjgen.
Na herhaaldelijk vruchteloos te hebben aan
geklopt, kreeg zjj vau een medeljjdenden
boer een met kool gevulde koek, Kohlpirogg
genaamd. Toen zjj te buis kwam lagen de
kinderen te zieltogeu eu gaven spoedig
daarna den geest. De opening der ljjken
bracht aan het licht, dat de kleinen inder-
zeide
Inderdaad, ik zal u heden eene belangrjjke
en verheugende tijding verhalen. Ik zie eene
glansrijke ster, die zich in Hongarijë verheft, van
daar geheel Marburg en van Marburg de geheele
wereld bestraalt. Het is eene dochter van mjjn
meester, den Koniag van Hongarjjë welke dezen
nacht is geboren. Men zal haar Elizabeth noemen.
Zjj zal zich in den echt begeren met den zoon
van uwen Landgraaf van Thuringen, en de hei
ligheid van haar leven zal het geheele Chriitendom
verheugen. De aanhoorders dezer voorzegging
uitten eene menigte vreugdekreten, en begaven
zich reeds den volgenden dag naar den Hertog
Herman. Zjj ontmoetten hem op weg naar de
kerk, gingen er mede heen en verhaalden hem
vervolgens de voorzegging van Klingsohr. De
Vorst steeg dadeljjk te paard, ging den dichter
met al zjjne bedienden opzoeken en begeleidde
hem op eene luisterrjjke wjjze naar zijn kasteel,
waar hij door de edellieden als heer en door de
Priesters als Bisschop werd behandeld. Hjj at mede
aan de hertogeljjke tafel en was daarna bjj den
tweeden strjjd der dichters tegenwoordig. Hjj
verklaarde dan ook, dat nismand den strop ver
diende maar dat Hendrik Ofterdingen, een
eenvoudig burger, boven zijne mededingers uit
muntte. Hieruit ziet men, dat reeds op dat tjjdstip
de voorrechten van het talent werden erkend.
Wordt vervolgd.)
