NIEUWE
m, 1793.
Woensdag 3 Februari 1892.
174e Jair&aig.
Ecne Jezuïeten-quaestie.
BUITENLAND.
Wat eene moeder lijden kan.
HiiRLUHHOHE Ü0VR11T.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,08
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
B IJ R E A TT: St. Janstraat Haarlem.
AINXIXND
AQITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1—6 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlgk Maandag-, Woensdag-
en Vrgdag-a zond voor 6 uui ingewacht.
Uitgev er s K.ÜPPERS& LAUKEI.
i.
De in Duitschland sinds een twintigtal
jaren bestaande zoogenaamde Jezuïeten-
quaestie, die na de grondvesting van het
keizerryk tot verjag'mg van de gehate en
gevreesde volgelingen van Loyola leidde, zal
weldra worden opgelost. Althans dat wen-
schen millioenen katholieke geloovigen en
duizenden rechtvaardig denkende Protestan
ten, wier blik door de vrees niet beneveld
is en die nog aan recht en gerechtigheid
gelooven. Het zwarte spook doolde van ouds
slechts in ontwetenae of dwaze hersenkassen
rond en men streed er een windmolen-stryd
tegen. Nilnovü Toen de voorboden der bloe
dige omwenteling in Frankrijk zich vertoon
den, waren het de leden der Soc. van Jezus,
tegen wie allereerst de hatelijkste maatre
gelen werden genomen. Zjj moesten wijken;
die niet wegging werd vermoord.
Met het bloeien of het kwjjnen der Orde
echter verheft of daalt, zooals de ondervin
ding leert, het geestelijke leven van het volk
en de verdrukking van godsdienstige ge
nootschappen, welker doel is te arbeiden
voor de eer van God en voor het zielenheil
der menschen, heeft steeds de ontboeiing
der laagste hartstochten als onmiddellijk
gevolg gehad. Wij behoeven slechts aan den
tjjd der zoogenaamde hervorming te herin
neren, om overal, waar zjj ingang en ver
breiding vond, de bevestiging van ons be
weren te verkrijgen. In de verdrukking der
religieuze Orden betreurt de godsdienst een
der werkdadigste, ja een der meest beproefde
middelen om den mensch uit het stof tot
God te verheffen; het ongeloof echter steekt
fier, het^hoofd omhoog en beroemt zich op de
ruïnen en puinhoopen, welke het heeft
veroorzaakt. Het hult zich in het gewaad
der philosophie, zonder te bedenken, dat
deze hemelsdochter slechts op de waarheden
der erkenning en der vereering van God kan
steunen. Philosophie en godsdienst moeten
elkander de hand bieden als het heil der
volkeren zal bevorderd worden. Slechts een
staatsvorm, die alle eischen der hoogere
menscheljjke natuur wil afwjjzen, slechts
eene valsche philosophie, welke eiken
drang tot het godsdienstig maatschappelijk
leven verstikken wil, kan er naar streven,
Teligieoze Orden te verbannen of op te
heffen.
Eene valsche philosophie beheerscbte ook
tgd, waarin zoogenaamde wjjsgeeren
ftls Voltaire, d'Alembert en tal hunner aan
hangers den «infame» den ondergang zwoe-
en met den ougeloovigen Miuister
Choisenl een verbond slotea. Vermits men
echter de Jezuïeten voor de krachtigste
steuupilaren van den godsdienst hield, werd
tegen hen de oorlog geopend en lot den
bond van ongeloof en onzedelijkheid trad
de dwaling van de verbeten Jansenisten, als
FEU1LLET O N.
3) Vervolg
De witte lippen openden zich, en een blik
van angst kwam op haar gelaat. Zij trok mjj
zachtjes naar zich toe, en zeide: «Zeg haar dat zjj
zoo niet moet spreken. Er mag mijn man geen
letsel geschieden.
Verzwakt en uitgeput viel haar hoofd weder
ke6*' en 'k Tree3^e gedurende eenige oogenblik-
8ni dat de dood het gevolg van die onvoorzichtige
aaa i?n- Wa' geweest. Wjj zonden vrouw Weston
kam eu brachten den nacht in die droevige
laatst* ^00r- Menigmalen vreeaden wjj dat hare
°°genblikken waren gekomen.
«theen*161^ °P' ^at telkens wanneer zij veel pijn
deed *e ^den, of kennis droeg van hetgeen zjj
aan Iket kleine medaillon nam en liet vurig
De a? hP"3n 'drukte.
Pu'. leed"6 ^UaIcr H°SB! door vermoeidheid uitge-
stoe'l en •m^n ver'an8en kaar hoofd op den
den VV 'r' een diepen slaap. Haar zat ik,
vallenden regen, den wind eu het kermen
arme lijderes luisterende. Ik wist niet wat
naar
van
derde lid toe. Dit met haat vervulde kla
verblad deed een vloed van smaadschriften
verschijnen tegen de Sociëteit van Jezus,
waarvan de inhoud nog in onze dagen eea
vruchtbaar veld oplevert voor alle vrijwillig
of onvrijwillig blinde vijanden van de Orde
en welker onbewezen phrasen steeds als
leugens zullen voortbestaan. zEcrasez l mfa-
mel» was het wachtwoord en de ondergang
der Jezuïeten werd voorspeld. De Parlemen
ten lieten zich gewillig als gedweeë werk
tuigen voor den storm gebruiken, want zjj
bestonden uit Jansenisten en aanhangers van
de nieuwe philosophie en van het ongeloof,
ter wjj 1 in deze lichamen vanouds een afkeer
tegen de Orde was voortgeplant, te meer,
daar zjj aan haar invloed menig door het
Hof uitgevaardigd besluit, dat vroeger hun
gezag beperkt had, of ook menige afwjjzing
van hunne eiscben toeschreven. De ongeluk
kige handelsonderneming van Pater Lava-
letta op Martinique gaf eene welkomen
aanleiding tot het uitbreken van den storm.
Alle Jezuïeten moesten als solidair voor de
handelwjjze van hun medebroeder veraut-
woordeljjk gemaakt en aangegrepen worden
en de Orde werd door het Parlement van
Parjjs, na openbare belastering en vergui
zing tot betaling der wissels en tot schade
vergoeding van het verlies der kooplieden
te Marseille veroordeeld.
Ten einde de commissarissen van het
proces op zjjue hand te krjjgen, liet Choiseul
hun ieder, behalve een goed salaris nog
eene gratificatie in geld uitreiken. Het
Parlement bereikte aldus zjjn doel, sloot
in 1761 de colleges der Jezuïeten en hief
den 6den Augustus van het volgende jaar
de Sociëteit van Jezas op, aan welk besluit
twee jaar later de zwakke Koning Lodewjjk
XV zjjne toestemming verleende levergeets
verklaarde Z. H. de Paus het decreet voor
nul en geener waarde, tevergeefs ook ver
hieven de Fransche Bisschoppen den 30sten
December 1761 hnuue stemmen voor het
nut, de leer, de levenswyze en de hande
lingen der Jezuïeten in Frankrijk. Lodewjjk
XV had hnu vier vragen ter beantwoording
voorgelegd en het antwoord voldeed, na een
nauwkeurig onderzoek, aan alles wat de
vrienden der Orde mochten verwachten,
maar wat hare vjjanden echter vreesden.
De eerste vraag luidde: Welk nnt heeft
men in Frankrjjk van de Jezuïeten te
wachten en welk voordeel eu nadeel ont
staan eruit dat men aan deze Orde zoo
velerlei zaken in Frankrijk heeft toever-
iT°MtLord. De jeugd op te voeden, biecht
te hooren, door prediken en catechiseeren
alle standen der natie in de waarheden van
den christelijken godsdiens* te onderrich
ten, de leiding van teedere, gemakkelyk te
verontrusten gewetens op zich te nemen,
het katholieke geloof overal te verbreiden,
den ongeloovigen bet Evangelie te verkon-
van haar te denken. Alhoewel zjj in de diepste
en bitterde armoede leefde, scheen zij toch klaar-
bljjkeljjk eene dame ie y; hoe uitgemergeld,
gebuild en geslagen zij ook was, had zij toch eene
zekere deftigheid over zich; de dunne handen
die zij nu en dan zoo wild in elkander sloeg,
waren klein en tenger; he lange zwarte h»ar
was zacht en glinsterend alsof er vroeger veel
zorg aan wasj besteed. Wanneer zij sprak, lag
er eene ongekende bevalligheid in hare woorden
en bewegingen. Daarenboven boezemden haar
onloochenbaar verlangen om de oorzaak van haar
val te verbergen, en haar „ver om haar man te
beschermen, dien ik tegen wil en dank van die
beleedigiog moest beschuldigen mij belang Dit
was niet alleen een bewfls van de onbaatzuchtig
heid der vrouw, maaJ ook va? «J> christelijke
vergevingsgezindheid. E" dan die blonde lok, die
zij op haar boezem droeg, van wie zij was en
waarom zjj die dro-g we®1 lk met, maar zij sprak
van eene gansche geschiedenis van liefde en smart.
De regen verminderde eindelqk, en er viel
een donkere grauwe mist neder. Zuster Rosa werd
wakker en onze patiënte viel in een diepen en rus-
tigen sluimer. Een uur la-er kwamen twee onzer
Zus.ers ons aflossen en keerden w<) naar het kloos
ter terug. Ik hield altyd veel van onze kleine
kapel, maar zjj scheen najj nooit half zoo schoon
digen, alle werken der geesteljjke eu licha
melijke barmhartigheid te beoefenen, dat
zjjn de werken waaraan de Orde der Je
zuïeten krachtens bare statuten en zonder
hoop op eene tijdelijke belooning zich voor-
nameljjk heeft gewjjd, en daaruit blijkt reeds
dat haar bestaan in Frankrjjk er niet slechts
krachtig toe bjjdraagt tot behoud en be
vestiging van den godsdienst, maar ook het
welzijn van den Staat niet weinig bevor
dert.
Terwjjl wjj aan het oordeel daar zoo vele
Pausen en door het Concilie van Trente
over de Orde der Jezuïeten geveld, als
mede aan de door de gezamenlijke Geeste
lijkheid van uw koninkrijk, ja zelfs door
de Koningen, de doorluchtige voorouders
Uwer Majesteit en door de gansche natie
aan de Jezuïeten geschonken eervolle ge
tuigenissen volkomen onze adhaesie verlee-
nen, gelooven wjj te mogen verklaren: dat
als men eenige gebreken, welke in hunne
leermethode zjjn ingeslopen, zou willen
verbeteren, bet behoud van de Orde zoowel
voor den godsdienst als voor den Staat een
even groote zegen zal zjju.»
Tweede vraag. Hoe gedragen zich de Je
zuïeten bjj het onderwjjs der jeugd, en welk
is het door beu gevolgde systeem ten op
zichte van alle voor de persoonlijke veilig
heid van den monarch gevaarlijke leerin-
gen?
Antwoord. Wanneer wy de jaarboeken
van uw koninkrjjk raadplegen, dan vinden
wjj, dat de Hugenoten eertijds alle pogin
gen hebben in 't werk gesteld, om onmid
dellijk bjj zjjn ontstaaD een genootschap
te onderdrukken, welks krachtig streven
hoofdzakeljjk was, de dwalingen der Ho-
genoten te bestrjjden en de kinderen der
Kerk tegen dwalingen te beschermen. Des
wege trachtten zij overal schriften te ver
spreiden, waarin zjj de Jezuïeten beschul
digden eene leer te verkondigen, welke g< -
vaarljjk is voor de veiligheid vau den ge-
heiligden persoon des Konings; zjj wisten
zeer goed, dat zulk eene beschuldiging de
zekerste eu gemakkelijkste weg was tot den
ondergang der Orde.
Wat de vreemde Jezuïeten Mariana,
Santarel, en Busenbaum betreft, zoo zjjn
de in hcinne geschriften ontwikkelde grond
stellingen geenszins die van de Orde. Dit
bljjkt niet slechts uit de door den Generaal
der Jezuïeten Aquaviva uitgevaardigde de
creten, waarmede het Parjj3che Parlement
zoo tevreden was, dat bet in het jaar 1614
de vernieuwing ervan begeerde, maar ook
uit de geschriften, welke de Jezuïeten aan
alle Parlementen in Frankrjjk zonden en
waarin zjj hunne afkeuring te kennen ga
ven van de in de genoemde geschriften
verkondigde grondstellingen. Huune gedra
gingen eindeljjk in het jaar 1682, zoowel
als de oorkonde, welke zjj nog onlangs
hebben aaugebodeu met het verzoek ais
als gedurende het bezoek van weinige minuten,
dat ik er doorbracht alvorens ter ruste te gaan.
De stralen der morgenzon stroomden op hei
altaar; het heiligdom scheen in een gonden licht
straal gehuld. O, hoe rustig, hoe vreedzaam was
het daar! Geen spoor van zonde of verdriet! Geen
menscheljjke hartstocht en menscheljjke ellende!
Alles was helder en hemelseh. Die heilige kalmte
viel ook op mijn hart, en verdreef de smart die
er in was gebleven door het tooneel van ljjden
en onrecht, dat ik hau bjjgewoond, maar in den
korten slaap die vo gde, werd ik telkens bezocht
door dat zoete bleeke gelaat, dat ik verlaten had,
en de vreeselijke kreet klonk opnieuw in mijne
ooren.
Na eenige uren rust keerde ik naar vrouw
Leyton terog. De Eerwaarde Moeder gaf haar,
na mjjn verhaal gehoord te hebben, geheel en al
aan mjjne zorg over. Ik vond haar beter, en in
staat om te spreken. Zjj ratte vol vuur mjjne
handen.
«Zus er", sprak zij met zwakke stem, //waart gjj
zoo goed voor mjj, in den afgeloopen nacht?"
//Ja, beste, en ik ben bljjde dat gij nu wat
beter zjjt."
«Ik dank u zeer, ik gwoel dat ik zeer ziek ben.
Ik denk dat ik ga sterven. Ge zult een Priester
bjj mjj roepen, niet waar?"
een sprekend bewjjs van hunne onbreekbare
trouw in onze bisschoppelijke archieven te
bewaren, laten niet den minsten t wij fel over
van hun afschuw tegen elke voor de veiligheid
van een monarch gevaarljjke leer.
(Slot volgt.)
De groote trom heeft reeds in verschil
lende deelen van Pruisen vergaderingen
bjjgeroepen, om tegen de Schoolwet te pro
testeeren. In Silezië, Brandenburg eu in
Hannover zjjn dergeljjke meetings reeds
aangekondigd, terwjjl er ook een Rheinisch-
Westphalischen Stddletag georganiseerd
wordt, om tegen de Wet te protesteeren.
De Kölnische Zeitung wil niets minder
dan eene ontbinding der Pruisische Kamer,
ten einde de kiezers over het Wetsontwerp
te doen oordeelen.
«Lieb Yaterland kannst ruhig sein: «De
Piuirische Minister-President, Generaal Yon
Caprivi, heeft onlaDgs nog verklaard, dat
de Regeering, zoo noodig, tegen den stroom
zal opzwemmen.
Volgens de National Zeitung zal
de inschrjjving op de nieuwe Pruisische
en Rijksleening a 3 pet. van 340 millioen
M. op 9 Februari plaats hebben. Het aan
deel van Pruisen bedraagt ongeveer een
derde. De koers zou omstreeks 84 pet. zjjn.
De ratificatiëo betreffende de handels-
tractaten zjjn aan het ministerie van bui-
tenlandscbe zaken uitgewisseld tnsschen
Duitschland en België en Duitschland en
Zwitserland.
Een extra-nommer van den Reichsan-
zeiger maakt de wet bekend betreffende de
toepassing der bepalingen van het tarief
op graan, hout, wjjn; voorts de wet tot
toepassing der bjj tractaat overeengekomen
bepalingen omtrent den vrjjeu invoer in
Duitschland en de tariefverminderingen te
genover de staten, die niet tot de meest-
begunstigde behooren. Verder worden de
bjj tractaat overeengekomen bepalingen
omtrent vrijheid van invoer en vermindering
van rechten op voortbrengselen vanSpanje's
bodem en njjverheid bekend gemaakt.
Opnieuw hebben in Frankrijk 24
Aartsbisschoppen en Bisschoppen zich bij
de vijf Kardinalen aangesloten tsn opzichte
hunner bekende verklaring.
U*e Schotsche hooglanden worden ge
teisterd door hevige overstroomingen; ver
scheiden spoorwegbruggen zjjn vernield; op
etteljjke ljjnen staat, het verkeer stil, en eene
groote hoeveelheid ve6 en paarden zijn ver
dronken.
Sir Morell Mackenziede bekende spe
cialiteit .in keelziekten, die den Duitschen
Keizer Frederik III indertijd behandelde,
ligt sedert eenige dagen ziek door een hevigen
aanval van bronchitis en asthma. De be-
//Dadelijk! Maar gjj moet nu niet meer praten,
anders zult gjj te vermoeid zjjn om met hem te
spreken."
//Ik moet u nog eene vrasg doen, eene enkele
slechts,// antwoordde zjj, mjjn kleed vastgrjjpende.
«Zjjn wij geheel alleen?" Hare glanslooze oogen
staarden zenuwachtig in het rond.
«Ja beate, geheel alleen. Wat verhmgt gjj te
weten?"
«Ik weet dat gij mjj nimmer suit verraden.
Zuster! zeg mjj, gingt gij niet in den afgeloopen
nacht door de straat? Het scheen mjj dat twee
nonnen voorbjj gingen en dat een van haar met
een vriendeljjken, medeljjdenden blik naar mjj
keek, evenals gij. Is het waar ot heb ik het ge
droomd?//
«Het is waar, maar wind u niet op.//
//Maar gjj hebt niets verteld?"O! Om Gods
wil, vertel het nooit, Zuster. Beloof het mjj."
«Ik beloof het u. Ik begrjjp het reeds, en ik
zal u helpen uw geheim te bewaren."
Zij kon niet spreken, maar een zoete glim
lach verhelderde haar bleek gelaat. Na eenigen
tjjd sprak zjj opnieuw:
//Zuster Magd*lena(want ik had haar mjjn naam
gezegd,) er is iets met mijne hand gebeurd. Ik
kan haar nauwelijks bewegen."
(Wordt vervolgd.)
