NIEUWE
!f« 1813
Zondag 20 Maart 1892.
17d« Jaargang
Ëen onversaagd strijder
herdacht.
BUITENLAND.
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BïïBEAïï: St. Janstraat Haarlem.
Van 1—6 regels 80 Cents.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterljjk M aandag-, Woensdag-
en Vrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgever»; KQPPBR8 k I, A U R E Y.
Zij, die zich testen 1 April e. k. op
de NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
of bet ZONDAGSBLAD of op beide bladen
abonneeren, ontvangen de nog voor dien
tjjd, dus gedureudedeze maaud verschijnende
nummers gratis.
Het wat dezer dagen een jaar geleden,
dat de onvergetelijke voormalige leider van
het Duitsche Centrum, de beroemde, alom
geliefde en vereerde Dr. Windthorst iu den
Heer is ontslapen. Die dag is, vooral in
Duitschland, niet onopgemerkt voorbjj ge
gaan. Allerwege bracht men opnieuw buide
nan den grooten strijder voor recht en bil-
ljjkheiJ, die, naar wjj hopea thaus in de
bemelsche gewesten het heerljjke loon ge
niet van zjja grootschen arbeid op deze
aarde. En wanneer wjj, al is het met zwakke
krachten, een woord wjjdea aan zjjue ook
voor ons dierbare nagedachtenis, dan doen
WB dit door eene korte beschouwing te ge
ven over de quaestie der christeljjke school,
eene vraag, die den onvermoeiden strijder
zoo na aan 't harte ging en die, ook in
zfln geliefd vaderland nog steeds behoort
tot de question* biülantes. In den strjjd toch
voor de christelijke school en tegen het
godsdienstloos onderwijs is de onversaagde
geloof: held, nu een jaar geleden, op het
sterfbed gezonken en nog in zjjae laatste
ljjdensdagen heeft hjj zich met de quaeatie
van de christelijke school ernst:g bezig ge
houden.
Dr. Windthorst beeft den schoolstrjjd
niet alleen vooruit gezien, hjj heeft dien
voorspeld eu daarbjj gevoegd, dat hij in
«lezen droevigen en harden kamp meer
bondgenooten zoude hebbeu, dan in den
cultuurstrijd, omdat het geloovige Protes
tantisme aan zjjne zijde zoude plaats nemen.
Dezen strjjd, zeide hjj, zullen wjj Katholie
ken niet alleen te st'pden hebben; aan dezen
kamp zal de geheele geloovige Christenheid
deel nemen, niet slechts in Pruisen, neeD,
ju de gansche wereld. In dezen strjjd wordt
het confeesioneele verschil op zij gezet en
teder waarlijk geloovige Protestant zal met
zgue energie plaats kiezen aan onzen
Hetgeen jn onze dagen zien en bele-
^0n) is de vervulling van hetgeen Windt
horst heeft vooruit gezien. Vragen we ech
ter, hoe sterk is het bondgenootschap van
het geloovige Protestantisme in den school
tijd, d. w. z. in den strijd voor het Chris
tendom, dan worden we eenigszins outrnoe-
digd, vermits wjj moeten ondervinden, dat
juist ouder de meer ontwikkelden van het
met-katholieke deel der bevolking en aan
FEUILLETON
De laatste tooverheks.
Karei Perrault, na de gewichtige bedieniDg van
eersten opzichter der bouwwerken lang bekleed
•e hebben, viel in de oogunst van deu Minister
Colbert, tn was door de vervolgingen verplicht,
dit ambt, dat zjjne geheele fortuin uitmaakte,
vaarwel te zeggen. Hjj deed dit met een voorbeel-
digen moed en onderwerping, vertrok naar eep
klein huis, dat hjj in de St. Jacobsstraat had
doen bouwen, en troostte zich met leermeester
zijner kinderen te worden.
Het was op dit tjjdstip, dat hjj zjjne verhalen
opstelde, zonder nochtans letterkundig gewicht
san die bekoorljjke vertellingen te hechten, die
tot het nageslacht als aangename en bevallige
werken moesten komen; hjj schreef gewoonlijk
s morgens de tooververhalen, die geschikt waren,
om s aronds zjjne familie te v«rmakej. Zoo zagen
beurtelings het licht: „Ezelsvel," „het Roodkapje",
„de Toovergodinnan," „Blauwbaard,# „de Ge
laarsde Kat" en „Raket met de kuif.// En dan
nog zoo veel andere vertellingen, die wjj allen in
de hoogescholen eene vjjaudige houding
wordt aangenomen tegen het ch ris te! y bhet
godsdienstig ouderwijs. Door tallooze Pro
fessoren wordt de christelijke school fel be
streden en in dien strjjd volgen velen, die
Alban Stolz met zooveel geestigheid signa
leert als behoorende tot dat gedeelte van
eene karavaao, dat door de drijvers wordt
gedreven.
Windthorst kende die moderne Profes
soren der hoogescholen. Hij had de univer
siteiten zelf bezoeht en hare leeraars en
toehoorders ontmoette hjj dikwjjls genoeg
in het leven om ze te loeren kennen. «De
toestand onzer hoogescholeö, zeide Windt
horst, is beslissend voor de toekomst van
ons vaderland en wanneer wij op dit ge
bied vlekken meeuen te ontdekken, dan is
het onze heilige plicht, op deze vlekken
met alle energie de aandacht te vestigen.
Als dergelijke vlekken signaleerde Windt
horst het monopolie der Staats-universiteit,
welke geene vrije katholieke hoogeschool
naast zich dulden wil, maar ook de coterie
in de professoren-wereld, welke iederen do
cent afweert en in verdrukking brengt, die
van hunne «onfeilbare» wjjsbeid afsvjjkt.
Aau dit Staatsmonopolie der wetenschap,
aan de coterieën en de klieken aan alle
hoogescholen 't was de eisch van Windt
horst moest een einde komen.
Welk een ongeloof en ontkenuiug heerscht
in onzen tjjd op de hoogescholen! De ver-
schrikkeljjkste dwaalleeriugen omtrent de
Godheid van den Heiland worden door de
theologen verkondigd. Vooral aan de hooge
school te Berljjn heerscht de ontzettendste
dwaling.Windthorst heeft indertijd ook reeds
op dezen toestand gewezen in zjjne beroemde
rede over den val van Dubois-Reymond
(die de geljjkheld van wezen tusrehen meusch
en dier in eene wetenschappelijke rede had
verkondigd) door te zeggen: «Ik kan toch
niet geloovep, dat deze zienswgze door de
gansche universiteit van Berlijn wordt ge
deeld, want anders zou ik moetan zeggeD,
dat het droevig geschapen^ staat met de
theologische faculteit. Deze dingen zgn ern
stig, zeer ernstig eu zoo lang wjj niet met
ernst aan de hervorming der hoogescholen
beginnen, zoo laoj wordt het met beter.
Want aan de universiteiten worden zy ge
vormd, die straks iu de maatschappjj tre
den en het leven zullen beheerschen.
Op het causaal verband der politieke
scheuring^artjjen en bare drijvende krach
ten met het ongeloof iu de school heeft
Windthorst reeds in het jaar 1876 gewe
zen, toen hjj zeide: «Ik heb de ovartuiging
en spreek haar uit dat h®r® moderne scho
len de menschen ontwijfelbaar naar het
vulgaire liberalisme, socialisme en commu
nisme voert.»
Ten opzichte der aan de Staatsuniversi
teiten heerschende toestanden luidde de eisch
van Windthorst, dat de Katholieken eene
vijje katholieke hoogeschool zouden bezitten.
Hjj verlangde dat ook onze geleerden hnnue
onze kinderjaren van buiten kenden, en welke wjj
ons in hoogeren ouderdom met zonder vreugde
herinneren.
Na vader geweest te zjjd, werd Perrault groot
vader, en verhaalde san zjjne kleinkinderen de
vertellingen, die hij eertjjd» voor hun v*der
had opgesteld. Op zekeren avond, dat hg voor do
zevende of achtste maal de looze streken van de
Gelaarsde Kat verhaald had, klauterde Maria, een
lief meisje van ze,en jaren, op de knieën van haar
grootvader, g.f hem een kus, hare zacht witte
rooskleurige handjes tusschen da breede lokken
der pruik van grootvader stekende.
Grootvader, zeide zjj, waarom hebt gjj geen
schoone geschiedenissen voor ons uitgevonden,
zoo als gjj het voor mjjn vader en mijne ooms
hebt gedaan?
Ja, zeiden de andere kinderen, grootvader
moet opzetteljjk voor ons eene geschiedenis maken.
Karei Perrault glimlachte; en ei was iets droef
geestigs in zjjn glimlach.
Helaas! mjjne kinderen, zeide hjj, sedert het
tjjdstip, dat ik toovergeschiedenissen voor uwe
ouders uitvond, is de tjjd ver verstreken, en hij
heeft mjj niet gespaard. Zie! om te gaan, heb ik
een «tok tot steun noodig, en dan nog kan ik
meeningan, hun oordeel aan eene universi
teit kouden uitspreken. «En vermits de
ondervinding mij lee t, spak de moedige
strjjder voor de rechten der Kerk, dat onze
geleerdeu op de Duitsche hoogeschool| niet
worden toegelaten op de wjjze zooals wjj
het begeerenzeg ik: Geeft ons eene
katholieke hoogeschool en wjj zullen zien
wie op het gebied der wetenschap den palm
der overwinning behaalt.»
't Was te voorzien, dat deze woorden
van Windthorst een geweldigen storm zonden
doen ontstaan. Hjj wist dat, doch was kalm
en tot den strjjd bereid. «Ik ken de heeren,
riep hjj den oproermakers toe, die voor
hunne wetenschap het monopolie en de
onfeilbaarheid eischen, maar elke waarheid
moet eerst grondig uitgasproken worden en
hoe scherper de tegenstelling is, welke zg
bjj de uitspraak outmoet, des te meer kans
hteft zjj op de zegepraal.»
Ja, dat hopen wjj met deu heldhaftigen
strjjder, want de strjjd voor bet Christen
dom en tegen het atheïsme kan niet tot de
lagere school beperkt bljjveD, bjj moet ook
tegen de moderne hoogeschool worden ge
streden. Niet alleen de kinderen der een
voudige dorpsschool, maar ook de jongelieden
en jongemannen aan de hoog, scholen moeten
christelijk ea voor een deel katholiek worden
gevormd; immers groot is het aantal van
(Lngenen, die in de gehoorzalen der mo
derne hcogeschoo', zoowel als in den intie-
men omgang met de academische leeraars
aan de beproeving van den afval niet kannen
weerstaan.
Dat moet ander» worden, was de lens van
Dr. Windthorst. Eu als middel tot verbete
ring vtrlangde bjj de godsdienstige school
voor het volk, de godsdienstige hoogeschool
voor de meer ontwikkelden eu de weder
oprichting vau eene katholieke afdeeling
aan het departement van eeredienst, de
herstelling van den vroegeren toestand onder
Koning Friedrich Wilhelm IV,die toch zeker
als Pruisisch Vorst niet «staatsgevaarljjk»
heeft gehandeld.
Mogen deze middelen door den onverge-
teljjkeu strjjder voor recht en billjjkbeid
spoedig worden toegepast niet alleen in
Pruisen, maar ook daarbuiten, dan zal de
niensehbeid weldra gered worden uit den
poel van ongeloof, waarin zjj thans helaas!
jammerljjk is verzonken.
Tengevolge van eene verlaging van het
loon met 15 pCt., hebben 1600 mjjnwer-
kers te Haine St. Paul (Henegouwen) het
werk gestaakt.
Er zjjn thans in Pruisen ook adres
sen ten gunste van het schoolwet-ontwerp
ingekomen, nameljjk van de katholieke man-
nenvereeniging te NeU'ode en van de aldaar
bestaande werkliedeu-vereeuiging; voorts van
de gemeenten Demerthin en Danneuwalde,
en van eene couservatieve vereeniging te
niet dan zeer langzaam en geheel gebogen voort-
treden. Mjjne oogen, zwak en bjjna uitgedoofd,
kunnen moeiljjk uwe friseche en speelzieke wezen»
onderscheiden; mijn oor heeft moeite uwe stemmen
te hooren. Wel nul zoo is hei ook met mjjne
gedachte; mjjne verbeelding h eft geen dichtervuur
of geene frischheid; naawlijks bljjft haar nog de
herinnering over. Maar ik bemin u en ik tracht
u te behagen; mijie teederheid zal in mjjne on
macht voorzien en. mjj iets van de kracht mjj oer
jonge jaren hergevea. Ik zal niets uitvinden, want
sedert la.,g is de uitvinding ver van mjjn kalen
schedel gevlucht; ik zal u eene ware geschiedenis
verhalen, en die niet te min eene tooververtelling
zjjn zal. Mjjne moeder heeft ze mjj dikwjjls verteld,
en daarom kan ik ze mjj nu zoo goed herinneren.
De voorvallen mijner kindsheid bljjven nog
duid lijk, en met al hun vuur in mjjn geheugen,
terwijl ik mij nutteloos de voorvallen, die nu ge
schieden, tracht te he'inneren.
De kinderen plaatsten zich vrooljjk rondom
hun grootvader; hjj wreef met zijne hand over
zjjn gerimpeld voorhoofd, verzamelde gedurende
eenige oogenblikken zjjne herinneri gen, en begon
met e ne zwakke en gebroken stem zijn verhaal,
waarbij de kleine vergadering met aandacht luis-
Freiburg in Baden.
Bij de commissie van rappoiteurs uit
den Rjjksdag over het wetsontwerp tot re
geling omtrent den staat van beleg in El-
zas-Lotbaringen hebben tweenationaal-libe-
ralen een vooritel gedaan om het te ver
werpen en aan de Regeering te verzoeken,
een wetsontwerp in te dienen tot regeling
van het onderwerp voor het geheele Rijk.
Dientengevolge hebben de leden der com
missie aan hun voorzitter opgedragen,
de zaak te laten rusten tot zjj zich met
hunne partgen omtrent dit voorstel hebben
verstaan.
Nu de Badgetcommis8ie uit de Kamer,
met groote meerderheid, in het geven van
een subsidie vaD 10 millioen Mark voor den
bouw van eene domkerk in de hoofdstad,
met grafkelder voor de koninkljjk familie,
heeft toegestemd, is het bniten kijf, dat ook
de beide Huizen van den Landdag zich met
dit voorstel zullen vereenigen.
Men hoopt, dat de bouw in het jaar 1900
zal gereed zjja en dan op deu 27u Januari,
den verjaardag des Keizers, met eene gods
dienstige plechtigheid zal kunnen geopend
worden.
Voor men dien datum schrjjft, moet er
anders nog heel wat water door de Spree
loopen!
De Keizer heeft besloten van zjjne voor
genomen reis naar IJsland af te zieD, om
dat dit eiland telegraphisch niet met het vas
teland verbonden is en Z. M. in de tegen
woordige omstandigheden, voortdurend op
de hoogte wil gehouden big ven, van wat
er op politiek en sociaal gebied omgaat.
Iu den Parjjschen Gemeenteraad staat
eene interpellatie te wachten over het schan
daal, veroorzaakt door den concierge der
mairie van het veertiende arrondissement,
die zich met Vastenavond als kloosterzus
ter had vermomd.
Parjjs is de eenige plaats niet, waar zulke
dingen voorvielen: te Lïévin in Pas-de-Ca-
lais liep een kerel over de straat met een
masker op den neus, een wijwatersvafc om
deu nek en een kruis in de hand, zich de
walgeljjkste grimassen veroorlovend. Te Be-
sanfon leverden individuëu, als kardinalen,
priesters en nonnen gekleed, zich aan on
edele parodieën over.
Wel verbieden de verordeningen dergelijke
vermomming, maar de overheid sluit er de
oogen voor.
Eergisteren-avond omstreeks elf uren zagen
teParjjs eenige politieagenten een man,die op
de aanplakbiljetten vaneen muur iets schreef.
Zjj naderden en lazen: «Weg met het va
derland! Leve de anarchie!» De man zette
het op een loopen toen hjj de agenten be
merkte, maar werd door dezen achterhaald.
De anarchist heet Louis Villeneuveen is
kapper vau beroep. Wegvluchtende wierp
hjj het voorwerp weg, waarmede bij had ge
schreven. Dit is echter teruggevonden en de
anarchistische haarkunstenaar is naar de
gevangenis overgebracht.
terde.
Mijne moeder, uwe overoude grootmoeder, Mag-
dalena Geoffroi, wa» de dochter van een laken
handelaar, die sedert 3 jaar in de Bourdonnais-
straat, in de baurt der hallen en van het kerkhof
woonde. Op zekeren avond, dat zjj de Vespers in
de kerk St. Euatache bijgewoond had en zich
haastte, om bij hare moeder terug te keeren, die
door eene onpasselijkheid belet was geweest, haar
te vergezellen, hoorde ijj een groot gerucht bjj
het inkomen der «traat. Het waren stemmen, die
schreeuwden en dreigden te midden van een geraas,
zooals eene groote verzameling voortbrengt. Daar
men alsdan midden in de onlusten der Eronde was,
haastte Magdalens zich, den sleutel in het slot
te steken; hare bevende hand gelakte dit oiet dan
na eenige pogingen. Eindeljjk toch raakte de deur
open: zjj trad binnen en was bereid de deur te
sluiten, toen zij eensklaps eene vrouw in een
zwarten mantel gewikkeld, en die twee kinderen
bjj de hand hield, achter zich zag staan. Die vrouw
trad in den winkel, en sprak met eene smcekende
stem Magdalena aan.
Wordt vervolgd.)
4 ARIIMSCH
ABONNEMENTSPRIJS
HUTrpxm
AGITE MA NON AGITATE.
COrRAIT.
PRIJS DER ADVERTBNTIBN.
Wegens den feestdag van O. L. V. Bood
schap zal de Nieuwe Haarlemsche Courant in plaats
van Dinsdag, Woensdag e. k. worden uitgegeven.
Het dan eerstvolgend nummer verschijnt Zaterdag,
26 Maart.
I.
