N J
E U W E
1820
Vrjjdag 8 Abril 1892
Vooruitgang.
BUITENLAND.
17de l&irgii*
ABONNEMENTSPBIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem. f 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
B U B E A TT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE Ma HON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTEWTIEN.
Van 16 regels .30 Cents
Elke regel meer 5
Groote lettere: worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensdag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uux ingewacht.
Uitgevers: KÜPPJSB8 k I/ABBEY.
Onze eenw wordt de eeuw van den voor
uitgang genoemd, de eeuw der vrijheid en
der wetenschap. Eu werkelijk de wetenschap
heeft verbazende vorderingen gemaakt. Tal
van uitvindingen hebben getuigenis afgelegd
van *8 menschen vorschenden geest. De stoom
on de electriciteit hebben ons met krachten
bekend gemaakt, die te voren onbekend wa
ren en schier op elk gebied zjjn verbeteringen
aangebracht, die een ontzaglijken iuvloed
hebben uitgeoefend op hand 4 en industrie.
Maar met al dien vooruitgang heeft de
waarachtige beschaving geene vorderingen
gemaakt. De eeuw der vrjjheiaen wetenschap
duldt nog keizers en koningen, maar hun
leven is in aanhoudend gevaar; kroou en
schepter zijn nog wel gebleven maar zij zijn
ontdaan van de vroegere majesteit, zij ge
meten niet meer dien eerbied en dat ont
zag van weleer.
Vrijheid en wetenschappelijkheid onzer
hooggeroemde eeaw vragen beiden n;ets aan
de toekomst; zjj behandelen den mensch alsof
de aarde zjju vaderland eu het graf zjjn einde
ware. Van dat gebied laten zij zich niet
verdringen. Plaatsen wjj ons ook op dat
terrein, om te zien of onze eeuw met haar
vooraitgang voldoet aau de eischen voor
dit leven, die zoowel het individu als de
maatscbappjj het. recht heelt te stellen.
Onze eeuw kenschetst zich, bij al haar
vooruitgang door een zeer zwarten kant van
hare eigenschappen. En om dezen aan te
toonen willen we het eeu en ander mede-
deelen, wat verkondigd wordt door een li-
eraal blad, dat door zjjoe teodeoz zeker
met verdacht bau worden van hatelijke
gezindheid tegen den modernen tjjd.
«Wg zjjn humaan, zoo luidt het, «b. v.
voor onze boeven; wjj straffen hen niet, wjj
verplegen hen. Wij hebben van onze gevan
genissen herstellingsoorden gemaakt, waar
de misdadigers, als lijders aan brandsticht-,
steel-, moord- en vervalschingsziebten, op
genomen eu waaruit zjj als zedeljjk verbe
terden in de maatschappg teruggezonden
worden. Bjj de kazerne vergeleken maar
deze is ook slechts bestemd voor nog niet
veroordeelde soldaten is het tuchthuis
oen lustverblijf. En phiianthropisch zjju wjj
ook; niets is zekerder dan dit. De philan-
ropie is zelfs eene van de schoonste uit
vindingen dezer eenw. Er is in dit vak zoo
veel te doen dat men zich heeft verplicht
gezien het werk der philanthropic onder
elkaar te verdeelen. Zoo zgn er philanthro-
pen, die zich uitsluitend wjjden aan het
vooruithelpen der ontslagen gevangenen.
Deze zgn hunne specialiteit. Werklieden, die
door ziekte of lichaamsgebreken buiten werk
geraakt zgn of niet meer in staat zjjn ge
selden arbeid te verrichten, kunnen bjj
k een philanthroop niet te recht; voor
oo kan hg, zoo lang zij brave lieden zgn,
e ,?P eeoe eerlijke wjjze den kost willen
leuen, niets doen. Om zjjne sympathie
verwerven, om door hem ondersteund en
FEUILLETON.
De roem van een slaaf.
voortgeholpen te worden, om door zjjne voor
spraak een baantje te verkrijgen, waarnaar
onbesproken, nooit gestrafte (eu dus ook
niet zedeljjk verbeterde) concurrenten te ver-
geels solliciteereD, moet de werkman eerst
ten minste een diefstal, eeue oplichterjj of
een misbruik van vertrouwen, liefst echter
een grootsch misdrjjf, eene inbraak, een
doodslag of iets dergeljjks, hebben gepleegd.
Dan gaat het hart van den aan de ontsla
gen gevangenen gewjjden philanthroop voor
hem open; dan eerst gevoeit hij dat gene
eeu mensch is als hij, zija evenbeeld, zjju
broeder. Andere philauthropen be 'efenen
hoe zeer de daad met het woord vloekt -
de dierenbeschermiogs-philantbropie; niet
de zieke menscheu zijn het, die hunne deer
nis opwekken en huu de hoogste belang
stelling inboezemen, maar de zieke honden
en katten, de oude afgeleefde paarden, de
kwjjuende kanarievogeltjes euz. Voor hen
stichten zjj toevluchtsplaatsen en asielen,
in welke voor hunne verhongerende, kranke
lichamen voortslepende menschelgke natuur
genoten geene plaats te bekomen is. Ze-
kerljjk, de philauthropie, de trots der ne
gentiende eeuw, is eene groote eu keerljjke
uitvinding!
Iü kennis öd wotBnschapj 10 net vinden
vau nieuwe kiachten en nieuwe toepassin
gen van oude en nieuwe krachten, staat onze
eeuw boveuaau. De electriciteit en de stoom
bovenal zjju hare sterke punten. Van onze
spoorwegen eu stoombooteo, onze telegra
phic en photographi®) vaa 0113 oorboren
met tunnels van bergen, van onze telepho-
nen enz. enz. kenden de grootste geesteu
van honderd jaar geleden niets. In onze eeuw-
der werktuigkunde en der techniek, de eeuw-
der wetenschappelijke waarnemingen en der
prakt sehe toepassingen, op ai wat tot het
gebied der materie behoort, deden en doen
wg reuzenschreden vooruit. Wg verhoovaar-
digeu er ons op, eu met reden; maar zjju
wjj met al onzen vooruitgang iu kennis en
weten, met al ons genie om vau ons meer
der kennen en weten de meest i ïogelijke
partjj te trekken, met al ons onvermoeid
streven naar steeds meer kennis en meer
weten, naar steeds DÏeuwe eu grootsehore
toepassingen vaD het nieuw ontdekte eu
nieuw geleerde, zgn wjj met al deze on-
tegenzeggelgke voordeelen der negentiende
eeuw, werkelgk en wezenlijk, zooveel meer
beschaafd dan de menscheu in vroegere
eeuwen? Was de beschaafde Egyptenaar uit
den tijd der Pharao's, was de eeuw van So
crates, van Demosthenes, vau Plato, van
Pericles, de eeuw van Caesar en Cicero, de
eeuw van de groote wgsgeereo tn artisten,
der diepe denkers, ie beschaving achterljjk
bjj onze tegeuwoordige eeuw?
Oeze geroemde eu gevleide negentiende
eeuw is vergeet dit niet ook de eeuw
der pantserschepen, der monitors, der rarn-
schepen, der torpedo s, de eeuw der Krupp-
kanonnen, de eeuw der nitroglycerine, van
het dynamiet en van de helsche machines, de
60uw der nihilistsn, der Fenians, der com-
atelier en beschouwde siilzwjjgend de werken van
het hoofd der SpaaDsche school. Bij het gezicht
van „De rok van Jozef/' drukte bjj zijne diepe
bewondering uit, en reikte Velasquez hartelijk de
hand; deze wierp zich in zqne armen. //Ziedaar
de schoonste dag mijns levebslv nap de schilder
van Philips IV uit. „Doch gq zult mjjQ geluk
en mijn roem ten top voeren," ging hjj voort,
zich tot Rubens wendende,//indien gjjopeenmjjner
doeken een pemeeltrek van uwe hand wildet ach
terlaten als eene herinnering en gedenkteeken
aan uw bezoek.//
Terwjjl bjj deze woorden sprak, wees hij Rubens
op zjjne voornaamste schilderwerken en bood hem
een penseel en een palet aan in de hoop, dat de
groote kunstenaar op een dezer tafereelen een
straal vau diens geöie zou werpen.
„Al wat ik zie, is voleindigd,// sprak Rubens;
„doch ik wü u gaarne eene schets maken.//
Hjj bukte zich te gelijker tij tom een doek
ta nemen, dat omgekeerd tegen den muur stond,
en dat hjj veronderstelde niet beschilderd te zijn,
maar het beschouwende, ontsnapte hem een kreet
»an verrassing en bewondering; dat doek was een
meesterstuk; het was het tafereel, sinds onder den
munards, der petroleurs en der petroleuses;
zjj ii de eeuw der meest verwoede en moord
dadige oorlogen, de eeuw die van alle landen
legerkampen, van alle steden kazernen, van
alle burgers soldaten maakt; de eeuw der
coups cCétatde eeuw der voortdurende schen
dingen van het volkenrecht en -van de meest
onbeschaamde verkrachtingen der plechtigst
bezworen tractaten; zjj is de eeuw der alge-
meene volksverwildering, de eeuw, waarin
kouiogs-, keizers- en presidentenmoord een
algemeen gebruik, een erkend oppositiemid-
dei tegen eeu autipathetisch Gouvernement
geworden is, de eeuw, waarin men eene halve
stad iu de lucht laat vliegen, omdat men over
de bestaande orde van zaken ontevreden is,
omdat men iets anders, het tegenovergestelde
van hetgeen is, wil, omdat, ten einde dit doel
te bereiken, hetgeen is in de lucht te doen
springen het meest doeltreffend middel is, en
omdat de doeltreffendheid van het middel het
gebruik makon ervan wettigt eu rechtvaar
digt.
Waarvoor anders dan om er, als de om
standigheden het eischen, gebruik van te ma
ken, zjju deze ontploffende stoffen, zgn in
afwachting, dat eene nog krachtiger ont
ploffende, d.i. nog meer doeltreffend werken
de stof uitgevonden zal wezen zjju nitro
glycerine en dynamiet uitgevonden? Wat nut
zouden wjj ervan hebben, wanneer wjj ons
van hunne eigenschappen niet bedienden,
om er den Staat eu de maatschappjjjdoor te
hervormen en te verbeteren? Mag deze groot-
sche taak het tot stand brengen der nihi
listische, feniauistische, communalistische
maatschappij verzuimd worden, om eene
sentimenteels meewarigheid met een hon
derd- of duizendtal, aan de fouten van de be
staande maatschappelijke inrichtingen en
vormen onschuldige medemenscheu, die bjj
ongeluk nu mode in de lucht vliegeo, maar
anders toch, wat vroeger of later, aan eene
doodeljjke ziekte zoudea gestorven zjju?
In deze philosophische beschouwingen over
nitroglycerine in verband met het feoianisme,
en over dynamiet, in verband met bet nihi
lisme, herkent men den cousequenteu, logi-
scheu betoogtrant onzer eeuw, waut ook in
deze techniek, de techniek der logica, der uit
de onverbiddelijke premisse onverbiddelijk
voortvloeiende conclusie, is de negentiende
eeuw ongeëvenaard en staat zjj verre boven de
haar voorafgegane eeuwen. Bjj ons heeft de
logica eeu vasten, zicht- en tastbaren, vooral
een voelbaren vorm aangenomen; zjj is dyna
miet geworden. Eene wonderljjke eeuw is zjj
ook, deze negentiende eeuw, in bare humani
teit en hare philauthropie; naast] hare reus
achtige kanonnen, bare gepantserde vloteo,
hare ramschepen en alles vernieleude torpe
do's beeft zjj hare hospitalen, hare roode eu
witte kruisverpleegsters; natuurljjk alleen
bestemd voor hen, die nog niet geheel, maar
slechts ten deele, de lucht ingevlogen en iu
stukken gebroken zgn. Naast hare meest
barbaarsche verdelgingsmiddelen eu hare
moorddadigste oorlogen staan de vredescon
gressen, naast de vereenigiog ter bevordering
Haam van //De begrafenis// bekend.
Indien iemand op dit oogenblik den mulat-
slaat had gade geslagen, sou hjj hem hebben
zien verbleeken, en als een schuldige sidderen
voot* eene dubbe.e bedreiging: de berisping van
zijn meester en de spotternjj der leerlingen. Hij
liet het hoofd op de borst zinken. Nooit had hjj
kunnen denken, dat het doek in zulke handen zou
vallen. Was bij den verworpen slaaf, den martelaar
van het atelier, dien onwetende, dien halven bar
baar ooit de gedachte opgekomen, om, evenals
Correggio, toen hjj eene schilderjj van Rsphaël
zag, uit te roepen: //En ik, ook ik ben schilderl"
Men zou het van den vermetele moeten gelooven;
met eenige weggeworpen penseelen, met de resten
der bijeenverzamelde kleuren, had hij zich op zjjn
zolder aan den arbeid gezet; die arbeid was het
geheim zjjner eenzaamheid.
Rubens giog intusschen toort met de beschou
wing van het doek, dat hij in handen had. »Ik
had eerst gedacht,/* zeide hjj, „dat deze schilderjj
van u was, Velasquez
De slaaf hief het hoofd op, zjjne ooren niet
vertrouwende; het scheen hem toe als of hij
droomde.
van den algemeenen wereldvrede staat (ver
geeft ons het onuitsprekeljjk-onzinuig eu het
onzinnig-onuitsprekelijke woord, dat niet
van onze vinding is) de antidienstvervan-
gingsbond.
Beschaving en keunis zgn twee zeer ver
schillende zaken. Aan onze meerdere kennis
en meerdere stadie zga wg, onder andere
goede instellingen, die vao den parlementai
ren regeeringsvorm verschuldigd, maar wan
neer wg nagaan wat ouder dien regeerings
vorm zoo al parlementair geschreven en
gesproken, gevraagd en geantwoord wordt,
dan zouden wij geneigd zgn de vraag te op
peren, of niet, naar mate wjj meer negentieu-
de-eeuwsch parlementair geworden zgn,
daartegenover niet in denken en doeD,in toon
en manieren, meer onbeschaafd zgn gewor
den? Wjj zgn, in verschillende opzichten, in
waarachtige beschaving ten minste evenzeer
achteraitgegaau, als wg vooruitgegaan zgn
in kennis en wetenschap.»
Onze lezers mogen na oordeelen of het por
tret Diet geljjkend en of het oorspronkeljjke
eene schoonheid is.
HlARLMSfHI MCaiïT.
Vervolg
hoofd va hiamache kunstenaar, die aan he'
digheid v e:l 8toet was> rich in tegenwoor-
leerlingenau ^en Koning bevond, steeg hjj en zjjne
voor den v" Paard en allen bogen diep
hnldebewt» °r8t' (^oc'1 -Philips IV wilde geene
dor," zeide u--0DïvanBen> zjja bij een Schil—
zït hier d \a tot Pabons wendende: „gjj
tjjd. bij dg8 1 onarch!// Hij nam hem te zelfdir
en de twepaKm' .ondanka zÜne puntige étiquette
atelier binnen DSen traden met hun hof het
waren de° luVelasquez en zjjne leerlingen
eerbewij-zinjjpn ea"jheden voor Philips; doeh de
Juan de Paier dea Rubens. Vooral de mulat,
oogen waren a' S0^een a's betooverd. Zjjne vurige
konden zich en grooten man gevestigd en
hevige ontroer^6' Van ^em afwondeu. In zjjne
worpen hebben 1 Z?u, zich °F de knieën ge-
Het hoofd der Vu "?aar &edurW-
'laamsohe school doorliep het
Volgens de «Kreuzzeitung» is de conserva
tieve fractie in de Pruisische Kamer voorne
mens bjj de behandeling van het suppletoir
crediet voor het traktement van den Minis
ter-President, als haar gevoelen uit te spre
ken, dat da scheiding der ambten van Rijks
kanselier en Minister-President op den duur
eeu nadeeligeu invloed op den gang der za
ken zal moeten uitoefenen.
Frankrijk krjjgt het ook weder met
buitenlandsche vijand-m te kwaad.
De Koning vau Dahomey bedreigt de
Frau8che nederzettingen; bjj beweert, dat het
gron Igebied, door haar ingenomen, aau hem
behoort. Een leger van Dahomey trekt op
tegen de Franecheu.
Ook van Madagscar enuitAnoam kwa
men ongunstige berichten.
De positie van Frankrjjk als koloniale
macht valt ook alles behalve te benjjdeu.
Voor eeu land, dat zooveel binnen eigen
grenzen heelt te bewaken, neemt Frankrjjk
te veel hooi op zjju koloniale vork.
Zelfbeperking in dat woord zon het
best het koloniaal programma, wat Frank
rjjk betreft, zjju samen te vatten.
«De glorie» is echter den Franscheu alles
waard. Als de cucht naar glorie maar uiet
wordt gestraft door nationale vernedering.
De Regeering heeft eene dépeche ont
vangen uit Porto Novo, waarin gemeld wordt
dat de Dahomeyanen Ketome en verschei
dene andere dorpen verbrand hebben. 6000
goed gewapende Dahomeyanen zgn gelegerd
op 4 uur atstand van Porto Novo. Zjj ma
ken toebereidselen om de stad aan te val
len.
De Luitenant-Gouverneur heeft van den
Koning vau Dabomey een onbeschaamden
brief ontvangen.
In den eergisteren gehouden ministerraad is
vBij eene nadere beschouwing," vervolgde Ru
bens, „bemerk ik, dat deze schilderjj van een
uwer leerlingen moet zijn. Wie hij ook zijn moge,
van un af kan hjj zich een meester noemeD;
want hjj heeft niet alleen talent, maar ook geuie.//
Elk dezer woorden deed het hart van den armen
Juan heviger kloppen, maar niemand lette op hem;
hjj nam nog geen deel aan dit tooneel, waarvan
hjj toch de held was.
//Het is mjj niet bekend,/* antwoordde de ver
baasde Velasquez, //wie dit boek geschilderd heeft,
en ik wist niet eens, dan het in mjjn atelier was."
Vervolgens met een nieuwsgierigen en onderzoe
kenden blik den kring zjjutr leerlingen rond-
loopande, vroeg hij: „Wie van u, mjjneheeren,
heeft dit gemaakt?"
Niemand antwoordde op deze vraag en de
verrassing des meesters steeg ten top,, toen bjj
toeval zjjn oog viel op het gelaat van Juan de
Pareja.
„Ik ben het!// zeide de mulat, terwjjl hjj zjjn
meester te voet viel. Zjjne ontroering was zoo
hevig, dat hij aaa het weenen ging, zonder een
woord verder te kunnen uiten.
{Slot volgt.1
