N J
E U
W E
Ms. 1834
V
rjjlwt 13 Nel
3692.
174» Jwrgus
De godsflienstlooze moraal en
hare gevolgen.
BUITENLAND.
ABONNE MENTS PUI JS
Pex S maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
PRIJS DER ADVERTENTIES.
AG-ITE MA NON AGITATE.
Van 16 regels 30 Gents
Elke regel meer 5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents por advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensdag-
en V rgda g-a vond voor 6 uui ingewacht.
Uitgevers: KÜPPEE8 fc J.AUBEX.
De zoogenaamde algemeene menscheljjke
moraal, dat wil zeggen, eene moraal zon
der eene bepaalde geloofsbekentenis, tracht
men in onzen tjjd meer en meer te versprei
den. Eene dergeljjke moraal toch heeft on
langs in den strjjd over het ontwerp der
volksschool in Pruisen eene hizondere rol
gespeeld. Haar lof werd gezongen in alle
toonaarden door de vertegenwoordigers van
het liberalisme van alle nuances, bare deugd
werd verkondigd door de gematigden, die
schrikken «voor den godsdienst van de vrees,»
en door de meest vrijziuuigeo, die tegea de
tirannie van bet dogma te velde trekken en
tegeljjkertjjd de zedelijkheid zonder gods
dienst ten zeerste aanprjjzen. Er is altjjd
een meester boven den meester, zoo ook bier;
de Heer Scberer nameljjk, inspecteur van
het onderwijs te Worms, heeft in de Dies-
terweg-Vereeniging met kracht eu klem als
een feit verklaard, dat het dogmatisme
de wortel is van bet materialisme eu athe-
isme, «en dat door het dogmatisch godsdienst
onderwijs het sociale atheïsme wordt be
vorderd» Bravo roept de mondig gewor
den zoon van het liberalisme, het socialisme,
daarbjj nit en hg weet, waarom.
Een merkwaardig feit is het, dat juist
in dit jaar een naburig land, dat den treu-
rigen roem heeft, de vader van het moderne
liberalisme te zjjc, dat nu juist honderd jaar
geleden zjjn met bloed bevlekten en met ljj-
ken bezaaiden triumftocht begon, weder een
jubilé viert, namelgk het tienjarige bestaan
van het godsdientlooze moraal-onderwjjs.
Den 28sten Maart 1882 werd de wet van
Ferry afgekondigd, die de verwereldlgbing
der school voorbereidde, welke dan ook door
de wet van den 30sten October 1886 volko
men tot stand werd gebracht, vermits op
dien datum tevens de verwereldlijking van
het onderwjjzead personeel werd geprocla
meerd. Paal Bert en geestverwante «groot
heden» hadden weldra hun boek over de
burgerljjke moraal afgewerkt, dat alg fun
dament moest dienen bjj het onderwjjs in
de van God en godsdienst afgescheiden ze
denleer.
Thans zien wjj, zooals wjj gezegd hebben,
op eene tienjarige werkdadigheid van dit
moraalonderwijs terug en het is wel de moeite
waard om de vruchten ervan eens van nabjj
te beschouwen.
De beste uitkomst levert ons de statistiek
der misdaden. De Stimmen aus Maria Laach
geeft ons die zeer uitvoerig in de jongste
aflevering.
In het jaar 1886 hadden zich in Frack-
rjjk niet minder dan 23,000 minderjarigen
voor het gerecht te verantwoorden. Ia het
jaar 1887 was het aantal minderjarigen,
die voor de rechtbank verschenen, reeds meer
dan 28,000. Bovendien werden in hetzelfde
jaar 580 minderjarigen voor de rechtbank
FEUILLETON.
De mensch wikt, God beschikt.
i.
De regen viel met stroomen op het aardrjjk
neder; de wind huilde vreeseljjk door de takken
der boomen; de bliksem flikkerde door de duis
ternis van den nacht 6D de slangen des donders
werden door de echo der bergen en bosschen
herhaald.
Vader Jan opende het venster zjjner armoedigs
hut, om de natuur te beschouwen.
Het is een vreeslijke storm, zeide bjj tot Anna,
zjjne vrouw, en sloot oogenblikkeljjk weder het
venster. Gelukkig diegenen, welke voor.zulk een
onweder beveiligd zijn!
Het is waar, antwoordde Anna, maar hebben
wjj ook niet te vreezen, dat de orkaan onze wo
ning omverwerpt, of dat ze door den bliksem
wordt getroffen?
Vrees niet, onze hut wordt van alle zjjden
door boomen beschut; zjj js niet hoog, en de
bliksem treft zelden iets, dat niet verbeven staat.
Maar, hernam Anna, terwjjl tranen hare
oogen ontvloeiden, herinnert gij u het onweder
van gezworenenen gebracht, waarvan er 150
werden gevonnisd. Van dezen hadden er 16
het zestiende levensjaar nog niet volbracht.
De Heer Guillot, een magistraatspersoon,
zegt omtrent de bg deze jeugdige misda
digers op ontzettende wjjze heersehendezede-
ljjke verwildering: «Man ontdekt bg hen
zulk eene overmaat van wilde ruwheid, zulk
eene geraffineerde sluwheid en daar bjj zulk
een aandraug tot bet plegen van misdaden,
zooals bij personen van ijjperen leeftgd in
't geheel niet voorkomt. Zjj stellen zich niet
slechts tevreden met te moorden, zjj schep
pen er vermaak in houDe slachtoffers te
folteren.»
«Sinds het geloof heeft op goboucka da be
schermer der zeden te zjjc,» schrjjft de op
het gebied van de opvoeding der jeugd zeer
ervaren Arthur Loth in den Univers«be
speurt men overal een toenemend zedenbe
derf van de kinderwereld. Te Parjjs is dit
zedenbederf van de kinderen uit den am
bachtsstand, die op de gemeentelijke scho
len gaan, schrikwekkend. Schande!jjke de
den, welke tien jaar geleden nog onbekend
waren, zjjn tbans aan de orde van den dag.
De zeden van Sodoma houden wederom met
deze jeugd haar intocht. De statistiek der
misdaden geeft steeds eene vermeerdering
aan van misdadiger8- Sedert twee of drie
jaar is bet aantal der veroordeelden ver
drievoudigd. Neemt bet in dit jaar weer
toe, dan zal het na verloop van een tiental
jaren vertienvoudigd zjjn.Het euvel is enorm.
Meo kan er niet langer de oogen voor slui
ten.» i
De bekende schrgver over onderwgs-
quaestiëo, Daruy, zelf etn liberaal, maar een
liberaal van de oude school, die zjjn oor
deel niet door partjjgeest laat leid n, schetst
van de kinderen der nieuwe Fransche staats
school het volgende tafereel: «Beschouwt
deze losbandige, over alles mee-sprekende,
aanmatigende en geaffecteerde kleine we
zens, die men met moeite, in een toestand
van relatieve onschuld nog tot de eerste
heilige Communie leidt. Nog zyu zjj inde
jaren der prilste jeugd en zjj gedragen zich
ais zelfstandige lieden, die zich geheel en
al onafhankelijk gevoelen. Op twaalfjarigen
leeftgd hebben zij reeds met genoegen de
romans van Zola gelezen en uren heeft ze
er niet voor gestraft. Op vjjftieujarigen
leeftgd zjjn de onzedelgkste persproducten
hunne meest geliefkoosde lectnur. Ook we
ten zjj reeds over de sonsatie-romans, de
nieuwste schandalen en over de voorstel-
lingen in deo schouwburg te sprekeu, 2jj
gaan naar de wedrennen en komen van
daar God weet met welke voornemens voor
de toekomst terug.»
Andere berichten vermelden, dat men
reeds kinderen der openbare scholen voor
lager onderwjjs of colleges in beruchte kof
fiehuizen en uitsparjningslokalen kan zien,
waar zjj vloeken, rooken, dansen en zich
aan sterken drank te buiten gaan.
De voornaamste vrucht, welke de door
niet meer, gedurende hetwelk wjj ons kind ver-
Zwjjg, in vredesnaatn. Ach! welke akelige
herinnering! en de stem van Jan was bevend.
Hier werd het onderhoud der beide echtelingen
afgebroken door het steeds meer en meer toene
mende gehuil van het onweder, dat den regen en
den hagel met kracht tegen de glazen der hut
Jan ziet nog door de druipnatte glazen, en zjjne
oogen baden in tranen. Hjj, die zich thans nog
in het open veld bevindt, is voorzeker zeer te
beklagen, zeide hjj, na eene plechtige stilte, en
nauw had bjj deze woorden g-sproken, toen er
herhaalde malen aan de deur werd geklopt.
O Godiriep Anna.terwjjl zjj verschrikt opsprong,
wie zon er nog.dcor die duisternis on door zulk
een stormachtig weder komen?
Zonder twjjfel een verdwaald reuiger, antwoord
de Jan en hij opende de deur; de oude ziet
voor zich een jongen man van zeer goed uiterlijk,
en nat van het hoofd tot de voeten, eene schuil
plaats verzoekende, en ingeval het weder niet
mocht bedaren, tevens een verbljjf voor den nacht.
Alles wat de uiterste armoede kan schenken,
zeide hem Jan, zullen wjj^ a aanbieden, en hjj
geleidde don vreemdeling in een vertrek, flauw
de liberalen geprezene nieuwe Fransche
school-aera levert, is echter de sociale revo
lutie. De van clericalisme zeker niet ver
dachte Revue des deux mondei schrijft daar
over: «Alles, wat de Regeering in de volks
school, in de middelbare- en de boogescho-
len tegen het cbristeljjke onderwijs doet,
komt ten goede van het revolutionnaire
socialisme. Inderdaad zijn er slechts twee
dingen mogeljjk. Het Christendom is of de
eeuwige en dientengevolge ook de sociale
waarheid, en in dit geval moet de opvoe
ding van het kind in elk opzicht en stap
voor stap van het Christendom doordron
gen zijn, of het Christendom is niet waar
en dan is bet revolutionnaire socialisme in
zijn recht. Wanneer zal men tot het besef
komen, dat men met de school-politiek,
welke onze eeuw heeft aangenomen en welke
zjj bevordert, de denr en de poorten heeft
geopend voor de socialistische revolutie,
welke niet opbouwt, maar slechts puinhoo-
pen stapelt? Zeker er is eene sociale her
vorming noodig, maar deze hervorming
moet het Evangelie bewerken, of zjj komt
in 't geheel niet tot stand.»
Aldus oordeelt een liberaal! En nu willen
mannen, die zich liberaal noemen, die ech
ter inderdaad van het ware liberalisme geen
spoor vertoonen, de godsdieostlooze moraal
invoeren! Discxte moniti, leert, gjj die ge
waarschuwd zijt, kan men den mannen toe
roepen, die de teugels van de Regeering
in banden hebben.
De Belgische Earner heeft de herziening
van artikel 47 der Grondwet aangenomen
met 131 stemmen; artikel 54, betrekkeljjk
de verkiesbaarheid voor den Senaat, met
122 tegen 6 stemmen; artikel 53, betrek
kelijk de samenstelling van het kiezerscorps
voor de Kamer en voor den Senaat, met
97 tegen 34 stemmen.
De gemeenteraad van Luik heeft het be
sluit van den Burgemeester, om de betoo
ging van 1 Mei te verbieden, goedgekeurd.
Een krediet van 12,500 frs. is door^ den
Raad toegestaan voor buitengewone beloo
ningen aan het personeel der politie. Eer
volle onderscheidingen zullen er later vol
gen.
Jl. Zondag werd in het Gürznich Hans
te Keulen hulde gebracht aan Dr. August
Reichensperger en diens echtgenoote, bg ge
legenheid van hnnne gouden bruiloft.
Dr. Kurdaurs bracht, in een van ver
nuft tintelende rede, hulde aan het geluk
kige echtpaar.
Diepgeroerd dankte de 84-jarige grjjs-
aard in schoone bewoordingen voor de hem
gebrachte hulde en vergat danrbjj naast
Keulen, Crefeld niet, dat hem reeds sedert
zooveel jaren naar den Rjjksdag afvaar
digt.
De Duitsche Keizer heeft. 15.000
Mark uit de dispositiefondsen beichikbaar
door eene kleine lamp verlicht, alwaar hjj een
groot vuur aanlegde om den reiziger te verwarmen
en diens kleeren te drogen.
Toen de laatste een weinig van zjjne vermoeinis
bekomen was, vroeg hem vader Jan, of hjj ook
verkoos iets te gebruiken, er bjjvoegende, dat hjj
hem slechts roggebrood, met een weinig boter en
water kon opdissehen, en verliet daarop het ver
trek zonder antwoord te wachten.
Het schjjnt dat gjj zeer arm zjjt, zeide de
onbekende tot Jan, toen deze de kamer weder
binnentrad.
Ik beken het; echter zjjn wij niet geheel en
al ongelukkig, uitgezonderd wanneer het onweder
loeit zooals heden.
Gjj zjjt er voor bevreesd! Ik geloof het wel,
want ik heb nimmer zulk een weder beleefd. Had
ik het kunnen voorzien, ik zou mjj voorzeker
van daag oiet op reis hebben begeven. Thans beu
ik evenwel gered nu ik het geluk gehad heb
uwe hut aan te treffen.
Welnu! mjjnheer, neem het weinige dat
hare bewoners u kunnen aanbieden, voor lief. Wjj
hebben geen ander bestaan dan de aalmoezen,
welke weldadige zielen ons schenken. Indien het
ruwe weder den eetlust heeft opgewekt, zoo zullen
u de spjjzen, hoe eenvoudig ook, minder slecht
gesteld ten behoeve van de uitgave van een
gedenkboek van den 400n verjaardag der
ontdekking van Amerika.
De samenstelling van dit gedenkboek
werd aan Dr. Kon rad Kretzschmer opge
dragen, die verleden jaar vanwege het
Aardrjjkskundig Genootschap hier te lande,
dat zich met de uitgave van het gedenk
boek belast, naar Italië gezonden werd, om
in de bibliotheken daar te lande studiën te
maken, over hetgeen aan de ontdekking
van Amerika onmiddelljjk voorafging.
De grenadier Lueck, die onlangs als
schildwacht een individu, door wien hjj
beleedigd en aangerand werd, neerschoot,
en daarbg een anderen persoon, die slechts
toezag, met denzelfden kogel zwaar ver
wondde, is voor zjjoe besliste houding rjj-
keljjk beloond geworden. Zaterdag-avond,
toen de Keizer in het officiers-casino van
het garderegiment «Kaiser Franz» dineerde,
deed hij Lueck ontbieden, ontving hem in
het casino in tegenwoordigheid van al de
officieren, richtte tot hem eene lofrede over
zjjne correcte houding op den wachtpost,
schonk hem zjjn portret met zjjae band-
teekening, bood hem een glas champagne
aan en klonk met hem, waarbjj al de aan
wezigen opstonden. Gisteren bjj de parade
liet de Keizer opnieuw Lueck voor het front
treden, reikte hem de hand en prees nog
maals zjjn gedrag.
De «National Zeitung» vindt dit een en
ander zoo opvallend, dat zjj authentieke
mededeelingen daaromtrent wenscht af te
wachten. Hoewel het blad erkennen moet,
dat geen verwjjt hoegenaamd Lneck kan
treffen, meent het toch te moeten herinne
ren, dat in den Rjjbsdag door alle partgen
eene wjjziging der militaire instrnctiën met
het oog op soortgeljjke gebeurljjkbeden is
verlangd geworden. En voorfs meent het
blad, dat eerbewjjzen, geljjk dia welke aan
Lueck zjjn ten deel gevallen, allicht ten
gevolge zonden kunnen hebben dat man
schappen, wien het aan het nood'ge onder
scheidingsvermogen ODtbreekt, zieb zouden
I kunnen voelen aangemoedigd om ook de
veiligheid van fatsoenlijke en goedgezinde
burgers op de straat aan zekere kwade kan
sen bloot te stellen. Uit diea hoofde ver
langt het blad opheldering.
De Heer Véry, het slachtoffer van
den bekenden dynamiet-aaDslag op den bou
levard Magenta, is overleden.
De encycliek van Z. H. den Paus aan
de Fransche Kardinalen veroorzaakt veel
bewegiDg in Frankrjjk. De liberalen zjjn
ernstig beducht voor een beslisten ommekeer
in de politiek der Katholieken. Tet dusverre
konden zjj de Katholieken steeds boiten de
landzaken stooten, zeggende. Gjj beoogt
omverwerping van de republiek, das revo
lutie: gjj zjjt samenzweerders tegen het land.
Maar als de Katholieken volgens 's Pan-
sen raad de bestaande Regeering erkennen,
dan treden zjj op het terrein hnnner tegen
standers en kannen dezen binnen hnnne eigen
smaken. Ik zie er meer zwarigheid in u een bed
te bezorgen. Gewis zjjt gjj gewoon n des avond»
op eene zachte legerstede neder te vleien; en al
wat ik u kan geven, bestaat in eene lompe houten
bank bjj den haard. Wjj alapen zeiven op stroo,
en havelooze kleederen strekken ons tot deksel.
Indien gjj verkiest, wanneer het opgehouden heeft
met regenen, u naar eene herberg van het naaste
dorp te begeven, zal ik uw geleider wezen.
Neen, antwoordde de onbekende bewogen;
toen ik voor een uur door de duisternis verdwaald
was, scheen de flikkering uwer lamp mjj een
hemelsch licht toe; ik heb de richting van hare
stralen gevolgd, en brave lieden gevonden; ik heb
uw brood gegeten, en uwe woning heeft tojj tot
schuilplaats verstrekt; mjjn innig verlangen is hier
ook het overige van den nacht door te brengen.
Middelerwjjl was het onweder bedaard; men
hoorde slechts in de verte verzwakte donderslagen
en schaarscher werden de flikkeringen des bliksem».
Da reiziger strekte zich op de bank bjj het vuur
uit en sliep in.
(.Wardl vervolfd.)
HÜKLEfiSIHE (IIIKHT.
