NIEUWE
9» 1836
Woens-tag 18 Mel 189J.
Ongeloof en bijgeloof.
li 111T E M I. A N
i7<» j«yjMt
n.
(Slot volgt.)
■MorI led bU
t vtnibial
URIJHSf
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschjjut
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUHEAïï: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
(ÖII1M
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a ContaDt
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uui ingewacht.
Uitgevers: KÜPPBB8 4 LAUBEY.
Het bjjgeloof staat ook in nauw verband
met de dwaling; men zou haar een overgang
tot het ongeloof kunnen noemen. Wjj zien
daarenboven zelfs de zonderlinge vertooning,
dat het ongeloof den handschoen opneemt
voor een valsch mysticisme met zjjne won
dervolle verschijnselen. De befaamde wonde
ren verrichtende diaken van de Jansenisten
te Parijs,de duivelbezweringen van een Gass
ner te Ellwangen in de tweede helft der
verlichte achttiende eeuw, vonden machtige
verdedigers iu den vrijdenker Montgerou,
die een lijvig boekwerk in drie deeltn schreef,
om de bedriegerijen vau den diaken en in
de doctoren Wolter, Leitner en anderen om
die van Gassuer te bevestigen. En d.t deden
zjj met te grooter eathusiasme, wjjl de Aarts
bisschop van Ventemigüa en de Bisschop
van Sens de genezingen van den eerste, en
die van Salzburg en Pr^ag, in vereaniging
met den H. Stoel, de kunsten vau den tweede
voor bjjgeloovigheden en kettersche nieuwig
heden inhoudende haddeu verklaard. Terwijl
de Romeinsche inquisitie den bekenden goo
chelaar Cagliostro, die in Egypte het ver
wekken vau magische krachten door middel
van spiegelvlakken bad geleerd, voor haar
rechterstoel ter verantwoording riep, dweep
ten de loges der vrijmetselaren zoo zesr met
hem, dat zjj hem de schitterendste feesten
gaven en hem ten slotte tot visitator be
noemden. Onder de Fransche revolutie be
reikte het bijgeloof door de afschaffing van
het Opperwezen, zjjn toppunt. De namen
van den wgsgeerigeu kalender, onder de re
volutie ingevoerd, do6n denken aan de aan
bidding van spaden en schoffels der Indiërs.
Het woord van Burke is waar geworden:
«Wanneer wij deu christelijken godsd entt
afschaffen, dan zal ten grof, verderfelijk en'
vernederend bijgeloof de plaats van den gods
dienst innemen.»
De 19e eeuw zette den strijd tegen alle
geloof eu alles wat geestelijk is, voort, tot
dat er ten laatste niets anders, dan de stof
en hare vereeritg overbleef. En iu veertig
jaar tijds nam dit vraagstuk zoodanig in
kracht toe, dat een grenzenloos bijgeloof in
de beschaafde wereld de overhand begon te
krjjgen in den vorm van het magnetisme.
In den strjjd tegen het bovennatuurlijke,
aldns schreef iemand in een prettigen luim,
was men met den duivel begonnen, en bad
hem dag en datum aangewezen, waarop
hij door handtastelijke bewijzen zjjn bestaan
zou toonon. Toen do schalk aan de dagvaar
ding geen gehoor gaf, werd bjj bjj verstek
veroordeeld, voor vervallen verklaard en, met
de geheele schaar van onreine geesten, on
zin genoemd. Daarna richtte men zich on
partijdig tot de tegenpartij, en spande de
vierschaar over de Tronen, Vorstendommon,
Cherubijnen eu Seraphijneu. Zij werden ten
slotte als wezens, die noch te grjjpeu en te
FEUILLETON.
De mensch wikt, God beschikt.
Vervolg).
Toen vader Jan en zijue oude echtvriendin,
bekomen van de verwondering, ontstaan door de
plotselinge verwijdering van hun gast, wilden
gaan zien, wat er vau hem was geworden, was
hjj reeds in het bosch verdwenen.
Een half uur daarna was de reiziger terug. Hij
begon naar de juiste manier van leven der oude
heden te onderzoeken, en vernam, dbt de hooge
jaren en de daaruit voortspruitende gebeken
hun beletten, in hun nooddruft te voorzien; dst
bet wtinige, dat hun was overgebleven, voor
zware ziekten hadden moet uitgeven, en dat zij
derhalve genoodzaakt waren de weldadigheid hun-
uer buren in te roepen.
Gjj zjjt dus verplicht te bedelen? risp de
ïeiziger. O! dit grieft mij! goede oudo lieden;
wat ben ik u ecbuldig voor de voeding en de
achuilplaa's, welke gij mij zoo goedgunstig hebt
verleend? En dit zeggende, wierp hij eene wel
gevulde beurs op tafel.
Ach! riep Jan uit, God beware ons, dat
iets zouden vorderen voor een stuk schier
booreu waren, als ondingen uitgekreti u.Toen
kwamen hunne heeren en meesters aan de
beurt. Aanvankelijk werd hst gediug wel-
voegeljjkheidahalve met gesloten deuren ge
voerd, bij wijze van eene geheime inquisitie.
De ongelukkige uitslag werd in de acten op
genomen, en vooreerst slechts ter konnis van
de ingewjjden, later van het geheele volk
gebracht. Ten laatste was het om het gees
telijk bestaan der ziel te doen en hare wer
kingen werden gezsgd het gevolg van stof
wisseling te zijn. De Beëlzebub van het oude
bjjgeloof was hiermede uitgedreven en zooals
de Schrift zegt, naar wateriooze streken ver
huisd. Doch bjj kwam opnieuw terug in het
huis, dat de bezem der critiek haf schoon
geveegd, en bracht zeven audere geesten met
zicb, zoodat de laatste dingen erger dreig
den te worden dan de eerste. De eeuw, die
zich van bet onzienlijke ba« losgemaakt was,
gelijk zij verdiende, iu de smaad volste sla
vernij van de zichtbare dingen geraakt. Zoo
als de negerrassen voor huune fetiscbeD,
boomen, slangen en allerlei oütuig knielden,
aldus knielde die eeuw voor somnambules,
dansende en schrjjveude tafels en allerlei
mixturen eu extracten. Verschillende heul
sappen waren de heiliger), tot wie men zijne
toevlucht nam, de verschillende stelsels wa-
ren de geloofsartikelen van dit bijgeloof, eu
sommige wijsgeerige natuurkundigen hunne
priesters. Da donkere of nachtzijde der na
tuur is bet, waarmede het bijgeloof ons op
de grof.de wjjze Irachtte te overvleugelen.
Da nachtzijde noemen de sterrenkundigen
die helft van een planeet, welke ten gevolge
der omwenteling om zjjne as van de zon is
afgeke rd, en inplaats van het licht der
zon de stralen eener tallooze menigte
sterren opvangt. Gemeenlijk wordeu echter
met de naehtzjjde der natuur da vreemde
?erschiji)8elen vt?n het dieilijk magnetisme
aangeduid. Da Dnitscher Hornung meent
wel is waar, dat de tafeldans tot de dagzqde
behoort, wijl mee slechts psyebographeeren
kan, wanneer men opgeruimd is, en daarom
noemde hjj zijue werken, op bet voetspoor
vau Rechenborg «Je geheimen van den dag;»
doch Party beweert, d,.t elke magnetische
werking onder bet gewoue dagelijksche le
ven niet mogelijk L- Waar deze dao ook
de betrekkingen der ztel tot de geestenwe
reld, tot hemel en bel, de heilige geestver
voering derhalve, en de betrekkingen met
den duivel, hiertoe rekent, daar d waalt hij,
geljjk altijd, zoodra bij zich van bet gebied
der natuur op het hem vreemde gebied der
genade begeeft, van dan rechten weg af.
Het gaat niet aan, om alle verschijnselen
te toetsen eu de magische krachten ia den
mensch uit te loggen: die dingen ziju ge
sloten boeken voor den mensch, evenzeer
als de toekomst in de geestenwereld. Geen
geschapen geest dringt door in de diepten
der natuur. Wjj willen slechts eenige voor
beelden aanhalen, hoe ver het in de laat
ste jaren met het bjjgeloof, als gevolg Yan
verschimmeld brood en eene harde houten bank!
Hebt gij ons overigens dezen morgen niet alles
dubbel vergoed, door ons oneindig meer te geven,
dan wij ooit van u zouden kunnen cf durven vergen?
Mijn eenige verlangen is, om wanneer gij wederom
door een onweder o-ervallen word. dan nog eens
aan de cude, arme lieden van het bosch te den-
De koopman nam zijce bears op, bedankte den
woeden ouden man en zy e vrouw nogrmais,
beloofde hun dat, zoo hjj op.ieuw die s reten door
reisde, welk Ijjstip waarschot lijk met ver af w.s,
hii hen alsdan zeker zoude bezoeken, en vertrok.
De grijsaard zag hem langen tijd na.
Anna haastte zich de kopjes om te wassehen,
welke zb in het dorp had geleend. Goede God!
wat is dat? riep zjj vol verwondering uit, en toondo
haar man, die niet minder verwonderd stond,
verscheidene goudstukken, we ke de vreemdeling
behendig onder de groote koffiekan bad geschoven.
Welk eei rijkdom v-or ons! maar wat zulleo wij
er mede doen? T
Dit geM, antwoordde vader Jan is ruim
de prijs van een tred. Wjj zullen er een voor ons
gebruik van koopen, en zoo de gelegenheid zich
voordoet, zal hot dienstig kunnen wezen voor een
anderen reiziger, die, door het onweder overvallen,
het oDgeloof, is gekomen. Het is goed eenige
vau die uaehtvogels te leerea keuue", welke
de wereld voor schitterende dagvogels, voor
lichten der wetenschap hield.
Baron Yon Schorlemer-Alst heeft in eene
te Eisen gehouien vergadering der Boereu-
vereetffging verklaard, dat zijn gezondheids
toestand zich weder in zooverre nerstffd
heeft, dat hij genegen is weder een mandaat
voor den Rjjksdag te aanvaarden.
Aau de Allgemeine Reichs-Correspon
ded wordt, in verband met de onderschei
ding, waarmede de Keizer den grenadier
Lmck behandel 1 heeft, gemeld, dat deze
waarschijnlijk is toe te scbrjjven aan deu
moreelen druk, waaronder da soldaat, die
eenvoudig zijn plicht gedaan had, gebukt
gint?-
Doze druk werd nog verzwaard door ano
nieme dreigbrieven en door plagerijen van
kameraden, en de Keizer beeft waarsehjjn-
ljjk beoogd, den grenadier door eene krach
tige toe;praak weder een hart ouder den
riem te steken.
Men verzekert dat Graaf Herbert Yon
Bismarck spoedig weer in de Duitsche di
plomatie zal treden, waarin hem eene hooga
plaats zal gegeven worden. Baron Von Pies-
se, zjju aanstaande schoonbroeder, zal te
dien einde binnenkort naar Berljjneu Fried-
richsrube komen.
Ravachol is onder sterk geleide per
spoor naar Roanne overgebracht, om terecht
te staan wegens moord, op twee vrouwen
gepleegd, die bij daarna bestal. De handen
van den misdadiger waren stevig gebonden
en zjjne voeten van boeien voorzien.
Beala en juffrouw Soubère, die in het
proces-Ravachol werden vrjjgesprokec, zjjn
opnieuw in hechteuis genomen, beschuldigd
van medeplichtigheid aan de door Ravachol
gepleegde diefstallen en moord. Cbaumartin
had in de instructie der moordzaak aan
wijzingen betreffende de verhouding van
Ravachol en Beala gegeven.
Da begrafenis van Véry werd door
een nog veel grooteren stoet gevolgd dau
die van Hauioid, en bad daardoor een nog
indrukwekkender karakter. De vroasv en de
dochter van Véry woonden in eene koets de
plechtigheid bij. L'Heraut was niet tegen
woordig. Vermoedeljjk wil bjj zicb schuil
houden. Da lijkkist was geheel met kran
sen bedekt. De overheid had groote voor
zorgsmaatregelen genomen.
Da Minister-President hield bij het graf
eene rede, waarin hjj den overledene in war
me bewoordingen gedacht als ean slachtoffer
van den eenvoudig en moedig volbrachten
plicht.
Na den Minister sprak de voorzitter van
den gemeenteraad uit naam der Parjjsche
bevolking. Aan bet slot zjjuer woorden bt-
ons om een nachtverblijf zal komen bezoeken.
Tegen den avond van den volgenden da? kwam
de rentmeester van het kasteel, met een gioit
pak onder zjju arm. Ik wensch u goeden avond,
zeide hij, terwijl hij de nederige woning van Jan
bii nen ging; de koopman, die gisteren den nacht
bjj u heeft doorgebracht en (tien ik naar de stad
heb vergezeld, heeft mij verzocht u van zijnentwege
nogmaals vriendelijk te bedanken, en hij bidt u,
dit kleine aandenken als een teek en van vriend
schap aan te nemen.
Dat is te veel! stamelde de grijsaard; zie,
wat hij ons gelaten heeft; wij verlangden hoege
naamd niets; doch hij heeft onder de koffiekan
al dit goud verborgen, hetgeen wjj gevonden heb
ben, toen hij reeds ver was verwijderd.
Welnu! hernam de pachter, bewaart hetgeen
hij gelaten heeft, en ontvangt datgene wat hij n
zendt; hij is zoo goed te uwent geweest dat hij
weldra zal wederkeeren. Doch opent dit pak en
ziet wat er in is.
Vader Jan opende het gezondene, en vond er
een nieuw pak voor zich zeiven, alsmede eenige
fraaie kleedingstukken voor zjjne vrouw in. De
arme lui stonden verstomd van verbazing en
blijdschap; hunne gevouwen handen hemel
waarts heffende en met de oogen vol tranen,
tuigde bjj den Minister-President dank voor
zijne verzekering, dat de Regeering voor de
aehtergelatene vrouw en dochter wil zorgen.
Beider toespraak werd warm toegejuicht.
De Regseriog heeft besloten bjj de Ka
mer eene krediet-aanvrage in te dienen tot
vergoeding der schade, veroorzaakt door de
drie dynamiet-aanslagen te Parij». Het kre
diet zal ten bedrage zjjn tan bjjna 300,000 fr.
als 160,000 fr. voor dea eigenaar van het
huis in de Rue de Clicby en 72,000 fr. voor
de bewoners; 50,000 fr. voor den eigenaar
eu de bewoners van het buis in de Rne
Saint-Germain, en verder eene som voor den
eigenaar en de bewoners van het koffiehuis
op den Boulevard Magenta.
Yoorts wil de Regeering, hetzij eene som
in eens, hetzij eén jaargeld, toekennen aan
de weduwe en de dochter van Véry.
Dit alles zal geschieden zonder dat de
Regeering zich voor het vervolg verbijdt,
ingeval van herhaling dier misdaden.
De Regeering heeft alsmede besloten bet
aantal politiedienaren te Parjjs te verster
ken en de bezoldiging te verhoogen.
Te Lens is eea dynamietpatroon ont-
p'oft, welke gelegd was op den drempel van
een huis, waariu een onderbaas der mjjuen
woont. Alleen materiëele schade werd aange
richt. De steenen drempel werd geheel stak
geslagen, de vensterruiten en die der na
burige huizen werden verbrjjzeld. De dader
wordt gezocht.
Door den Heer Robeit Webster is in
het Lagerhuis eene motie voorgesteld ten
gunste vau de afschaffing van eenige be
palingen der kieswet betreffende bet stern-
van ben die lezen noch achrjjven kannen,
waardoor de vrijheid der verkiezingen meer
verzekerd zou worden. Deze motie is aan
genomen met 116 tegen 55 stemmen.
De Miuister Balfour steunde de motie, en
verklaarde te gelooven, dat de bedoelde
artikelen aauleiding geven tot misbruik,
daar de ongeletterde kiezers blootstaan aan
allerlei verkeerde invloeden. Bjj een moge
lijke wijziging der kieswet zai het Parlement
naar de Minister meent, den in de motie-
Webster aangegeven weg hebben te volgen.
De Daily News bevat eene aangrij
pende beschrjjving van den heerscbendea
nood in de ijzermjjn-districten van Cleveland,
waar duizenden arbeiders rondloopen en
hocgerljjder tengevolge der staking van het
werk iu de kolenmijnen te Durham. De el
lende wordt gezegd nog grooter te zijn dan
tjjdens den burgeroorlog in de Yereenigde
StateD. Algemeene ouderstand zal noodza
kelijk wezen, aangezien de plaatselijke hulp
middelen zjjn uitgeput.
Dank zij het kloeke optreden van de
cVereeuiging tot het tegengaan van het
mishandelen van kinderen» Society for the
Prevention of Cruelty to Childrengaat er
te Londen schier geen week voorbij, of ver
regaande mishandelingen van kinderen door
ouders en vooral door stiefouders komen
dankten zjj den God der armeD, Die hun deze
hulp had gezonden.
Wel, wat dunkt u na vrouwtje! riep eindelijk
de goede man, met den glan9 van vreugde op
het gelaatl
Dit is nog niet alk-s, hernam de rentmeester;
weet, dat gjj van stonde af niet meer zult gaan
bedelen; om in uwe behoefte te voorzien, zult gij
bjj nijj gemakkeljjken en naar uwe jaren geëren-
redigden arbeid vinden.
Welk onuitsprekelijk geluk voor den braven
oude, die het werken oneindig ver boven het
bedelen verkoos.
Toen de grjjeaard en zjjne echtvriendin den
Zondag daaropvolgende in de kerk van het dorp
verschenen, wekten zjj door hunne nette als on
gewone kleeding, in hooge mate de verwondering
op van die menscben, welke hem nog slechts voor
weinige dagen met lomptn bedekt, deur aan deur
hadden zien bedelen, en voor wie deze plotselinge
verandering een raadsel was. Eenigen schreven
het toe aan de edelmoedigheid van den een of
anderen rjjke; anderen haalden hunne sthouders
op, en schenen te gelooven, dat de bedelaars zich
wellicht deze kleeding op onwettige wjjze hadden
verschaft.
Wordt vervolgd.)
