N I
E U W E
I
1837
V
rijte 20 Mel 1S92.
27de J&trgm
Ongeloof en bijgeloof.
BUITENLAND.
-
De mensch wikt, God beschikt.
00
RAARLEMSC
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
B IT R E A TT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA HON AGITATE.
KI I RUT.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentie n worden uiterljjk Maandag-, Woensdag-
en Yrgda g-a vond voor 6 uui ingewacht.
U it g e v e r s K P P E B S k 1. A U B E Y.
III (Slot).
Oerstedt, een man, die genoemd mag wor
den, zegt, dat de natuurkundige wetenschap
veel heeft bijgedragen tot de uitroeiing van
het bjjgeloof, doch dikwerf ook aanleiding
heeft gegeven tot bijgeloof. Die wetenschap
toout aa dat alie werkingen der natuur
volgens vaste wetten geschieden, ea dat deze
wetten noodzakelijk, ouveranderlik, eeuwig
zjjn.
Dit nu heeft menigeen verleid zich deze
noodwendigheid als eeue blinde voor te stel
len, die tot de natuur zelve behoort, boven
het verstand staat, en daarvan onafhanke
lijk is. Deze opvatting onderstelt eene eeu
wige, onbezielde stof met zekere noodzake
lijke eigenscnappen. Ditzelfde nu gel it voor
een bizonderon tak der natuurkundige we
tenschap, de kennis van het magnetisme.
Vele spookgestalten en demonische ver
schijnselen hebben daarvoor het veld moeten
ruimen; vale dingen bleken bedrog te zijn,
Welke overigens het Christendom voor eeu
wen reeds als zoodanig had gebraudmerkt.
Want dè oude kluizenaar Macarius zeide
reeds in zijne dagen, toen zich dezelfde ver
schijningen -voordeden, die het mesmerisme
van onzen tjjd te voorschijn riep: «niet de
vrouw is iu ten paard veranderd, maar uwe
oogen zjju verblind.» Veel bedrog en char
latanerie is daarmede in de wereld gekomen.
Zoo spuwde b. v. de somnambule van Czer-
mak duiven- en kippenbloed, en nog dwazer
dingen zag men gebeuren in Duitschland
vooral, die, merkwaardig genoeg, niet door
het geloovige volk op het land, maar door
de ongeloovige stedelingen voor goede munt
werden aangenomen. Met het mesmerisme
trachtte men zelfs de wonderen van het
Evangelie te verklaren, wat het spiritisme
zich ook thaus nog vermeet; doch in plaats
van een licht te ontsteken, geraakten zelfs
geleerde mannen meer en méér vau het ware
pad eu betraden het duistere gebied van
het ongeloof. Perty liet zich hierdoor ver
schalken. Volgens dezen geleerde waren er
wetten van eene boogere orde, die verschil
lende zinljjke verschijnselen verklaarden.
Vau het licht des christelijken geloofs ver
laten, nam hg ten slotte duivelenkrachten
in zijne wereldbeschouwing op, waar bjj bet
heelal God was. Hij ging zoo ver 7an hei-
deusche goochelkunsten met voorvallen nit
het Evangelie op gelgke ljju te plaatsen
en de wouderen des Heeren op de zotste
wijze uit te leggen. Het water te Canaa
b. v. werd slechts voor de verbeelding der
drinkenden in wjjn veranderd; het lichaam
des Heeren kon bjj de verrijzenis voor de
zinnelijke waarneming verdwenen zijn, «zoo
als de stoffen tusschen de polen eener Vol-
taïsche zuil;» de Apostel Thomas had eene
«gevoels-hallncinatie;» Martha verbeeldde
FËÜ1LLET ON.
Vei volg).
Doch Jan en Anna bleven geheel en al onwetend
van de onrechtmatige gedachten, die aangaande
hen werden gevoed, en dankten vurig den Ver
losser der wereld, die gedurende zjjn verblijf op
aarde er behagen in schepte zich onder de armen
en ongelukkigen te bevinden.
Terwjjl nu het geheele dorp zich in allerhande
gedachten en gevolgtrekkingen verloor, werd aan
het gerecht konnis gegeven, dat er een belangrjjke
diefstal in de omstreken was gepleegd. Zjj, bij wie
het onverwachte gelnk der ouden afgunst en nijd
hadden verwekt, haastten zich de twee bedelaars
te beschuldigen, en de vermoedens en laster,
welke zij uitstrooiden, berokkenden hun eene
huiszoeking en daarna de gevangenneming van
den ongelukkige en zijne huisvrouw.
Zjj, die Jan kenden, waren van enn geheel ander
gevoslen; zjj hielden staande, dat hij niet in staat
was dusdanige euveldaad te bedrgven; en zij wa
ren ten toppunt van vreugde, toen zjj uit den
mond van den rentmeester van het kasteel zeiven,
de omstandigheden vernamen, welke wjj reeds
zich de doodslucht te ruiken ende brood
vermenigvuldiging was: "-die I ision eines
Pleroma von SpeiseEscbenmaier, die ia
zjjn boek des Unbewussten Geistesleben eene
nieuwe proef vaa verzoening tusschen
geloof en wetenschap leverde, hield het voor
eeD onbetwistbaar feit, «lat soaauambulen
in extatische oogenblikken iets gofdeljjks
aanschouwen.» Vandaar zeker, dat eene
zienBter in het lichaam eens krauken een
lintworm met beenderen, oogen en tanden
zag, en dat die van Cahagnet beweerde:
«niet alle engelen hebben vleugels, maar zjj
alleen, wolkeden godsdienst in eere hielden;
want ook de engelen waren weleer men-
schenzielen.»
Bg zulke onnoozele dingeD blijft het bij
geloof echter niet. Vermeet de mensch zich
eenmaal het boogere i<aar z3De hand te zet
ten, dan komt hg er weldra to«, om het ge
heel aan zjju -trots dienstbaar te maken.Mees-
ter wil hjj zjjn van de Datuur, en er ontstaat
eeue valsche tooverkunst op e ge ted der
natuur. In den geest wil hg het verleden en
de toekomst doorschouwen eu den tjjd in
zgne macht hebben», eu dit eproe t g naet
eene valsche waarzeggCQ- a er.00 e^dit
opzicht ia de groote wereld te J: .mjs te Ber
lijn eu ook bjj ons omgaat, is om te lachen
zeker, maar meer Il0g om te huiveren. Een
maal zwoer bet ongeloof og ege het hout
van zjjn katheder zelfs werd een oia el, want
een driepoot'g schryftafeltjo van a hout
vervaardigd, danste en schree a et een
lust was. Niet de ongeloovige wgsgeeren
kwamen hiertegen op, maar e er en on-
dér de geloovige natuuron ertoe ers deed
menigeen eeue amende honor ae voor de
dwaasheid, dat bg aan bet voge gesc rei van
phantastische gezichten, aan e ora espreu
ken van moderne Pythia s en assandra s
eeue bjjgeloovige waarde a ge ec t, en
niet gel'et op de gevaren, die de navorschin-
gen op het donker gebied der magische toe
standen en verschijningen vergezel en
Ten laatste trachtte men door te drin
gen in het rijk der dooden, en de dooden
werdeo bezworen. Deze beweging egon met
Swedeuborg, werd in philanthropische ge
zelschappen voortgezet te S oc o m en voor-
al bevorderd door C»bagoe a eiorich
Heine's dood kwam deze hocus pocus in
Duitschland in zwang. Een homerisch ge
lach moet er wel iu de bel zijuopgegaan,
toen zjj de in het ongeloof vergrgsde ratio
nalisten geloovig om het spook verzameld
zag, dat men voor Heine s geest aanzag.
De protocollen der avond-seances te Berljjn
leveren nog andere voorbeelden van het bg.
geloof der 19e eeuw. De democratie schgnt
men in het spel te hebben gebracht Dois-
nel, de bekende magnetiseur, verklaardetocb,
dat het magnetisme de aarde zon vernieu
wen.» De Satan, schreef hg, de onverwmne-
ljjke, de ontembare, de god der werkeljjk
hebben vermeld, Daar men zulk een man, die
de algemeene achting genootmoest gelooven,
zoo werd am de kwale teugen het stizWqgen
opgelegd; en de daders weldra ontdekt zqnde,
wedijverden alle inwoners om Anna en Jan geluk
te wenscheu, kleine geschenken aan te bieden,
en hun eindeljjk blijken van ware achting en op
rechte g, negenheid te geven, voldoende genoeg
om de arme,brave lieden den laster en achterdocht,
waarvan zij de slachtoffers waren geweest, te doen
vergeten.
IV.
De zomer was voorbij, de herfst begon; de
bewoners van het dorp varnamanme blgdschap,
dat een nieuwe meester, die het kasteel gekocht
had het zou komen betrekken; od zq wenschten
zich' wederzjjds geluk, want zq klaagden sinds lang,
dat zjj nimmer hun heer in hun midden zagen.
ZH besloten derhalve hun heer zoo luisterrjjk te
ontvangen, als in hun vermogen was.
Dadelijk sloeg iedereeu de handen aan het werk.
De mannen maakten de wegen gelijk, plantten
boomen én richten eerepoorteu op, die mat vlaggen
en toepasselijke gedichten versierd werden; de
vrouwen bereidden kronen of vlochten bloemkran
sen. In een woord, het gansche dorp had weldra
eèn feesteljjk aanzien: er was geen gebouw, geen
ware kracht, de god der onderdrukten en
der revoluties, zal de boeien der gevangenen
verbreken, ze in moordende werktuigen voor
de verdrukten veranderen en met de toover-
woorden: vrijheid, gelgkheid, broederschap,
zal hjj zelfs steeuen opwekken, om z'ch tot
barikadeu te vormen, waarop de bliksems
van het brutaal geweld zullen uiteenspatten.
Christus is verschenen, Zjjn type is geper
sonifieerd, ook de type des Satans zal dit
wezen. Hg heeft den grondslag geiegd, de
Satan zal de sluitsteen op alle gevolgen
plaatsen.» Deze richting nu heeft tot eind-
gevolg het spiritisme met zijuegeestverschjj-
ningec.
«Het ongeloof,» schreef Brentano in zjjn
tjjd, «moet de onaangename ondervinding
opdoen, aan de theetafel met eenige spoken
en lijdende zielen uit den mag etiscben Ila-
des te worden geconfronteerd. Terwjjl het in
de salons onbeperkt heerschte, begon het in
het smaakvolle boudoir magnetisch en som-
nambulistisch te spoken. Laarzen, dranb-
fleschjes, amuletten enz.marcheerden doordfl"
kamer en gestalten doemden uit het vage
vuur op, waaraan men niet gelooft. Artsen
en wgsgeeren moeten om de klandizie zeg
gen, dat dit alles echt is. Endatnuiueeu
tijd, dat men alle geloof aan wonderen over
boord werpt.»
De mensch streeft naar onsterfelijkheid.
Vallen de grondslagen des geloofs onder hem
weg, dan gevoelt hij eene ontzettende le
digheid, die bg met hersenschimmen tracht
aan le vallen. Hg gaat aan het vermoeden
en gissen over de krachten der natuur, en
dit voert hem tot een dwaas veelgodendom.
Zoodra hjj zegt: ik geloof niets meer, is hg
geneigd alles te gelooven.
Men ziet dan ook de ongeloovigste men
sehen op het gebied van bet Christendom,
de onbegrjjpeljjkste, tegenstrijdigste, kinder
achtigste en meest onbewezen dingen met
een kinderljjken eenvoud voor waarheid aan
nemen. Ziedaar de vernedering van den hoog
moed'
Men noemt Brussel als de plaats van bij
eenkomst der internationale mnntconferen-
tie. Vooral de Vereenigde Staten zouden de
conferentie gaarne aldaar zien gehouden.
Naar de National-Liberale Correspon-
denz uit eene vertrouwbare bron verneemt,
zjjn alle voorbereidende werkzaamheden voor
eene nieuwe legerwet en daarmede in ver
band staande wijziging en aanvulling der
wet op de rijksbelasting tot nader orde ge
staakt. Ten einde men niet zou deuken aan
een uitstel voor slechts korten tjjd, voegt
het blad er bg: zoodat er, geljjk het zich
laat aanzien, geen sprake van zal zjjn dat
de Rijksdag zich. in zgne eerstvolgende zit
ting met dit onderwerp kan bezig houden.
boom, die niet fraai en doelmatig met groen en
bloemen was versierd.
Maar terwjjl jong en oud, arm en rijk zich om
het zeerst beijverden hun heer feestelijk te ont
vangen, legde niemand meer ijver aan den dag,
dan Anna ea baar cuan. De rentmeester, die met
genoegen merkte, dat zq zoo vlijtig aan de Ver
siering en optooiing van het kasteel werkten, zeide
hua, dat zjj ook hunne woniog moesten groen
maken.
Hoe, sprak de grijsaard, zal onze heer zich
verwaardigen, mjjne nederige en ellendige hut te
bezoeken?
Doe slechts hetgeen ik n zeg, uwe genegen
heid om hem te behagen, zal hem goedgunstig
jegens n gestemd maken, en nimmer zal bet u
berouwen mjjn raad te hebben gevolgd.
De oude man keerde derhalve met zijne gade
naar het boech terug,; zij raadpleegden lang te
zamen, welk voordeel zq zouden kunnen trekken,
van de boomen, om hunne ellendige hut te ver
sieren, of liever om haar to verbergen. Ter rechter
zijde van de voordeur verhief zich een oude eik,
ter linker een lindeboom;recht tegenover ontwaarde
men den stam van een jongen lindeboom, welken
de bliksem had verbrijzeld.
U is niet onbekend, zei de grijsaard tot zjjne
gade, na stilzwijgend dien jongen verwaarloosden
De uitgever der Allgemeine Reichs-
correspondent. Baron Wesselizki Bojadaro-
witscb, is, volgens bericht van het Berliner
Tageblattwegens verspreiding van valsche
bt richten omtrent den gezondheidstoestand
van den Sultan nit Pruisen uitgewezen ge
worden. Deze uitwjjzing geschiedde door
den Minister Marschall op bevel van den
Keizer, nadat de Sultan zich telegraphisch
met eene klacht tot den Keizer bad gewend
Wesselitzki woonde teBerljju reeds zeven jaar,
minder als journalist dan als geheim Pans-
lavistisch agent. Het heet dat hg verwant
is met den Vorst van Montenegro. In 1878,
tjjdens het Berljjnscbe Congres, verscheen
bjj daar als de vertegenwoordiger van Mon
tenegro; en later speelde hg in Herzegovina,
na de Oosten rjjkscbe bezetting, eene weinig
beminnelijke rol. In de officiëele Russische
kringen te Berlgn, bg welke Wesselitzki se
dert lang niet nuer welkom was, zal men
zgne uitwijzing niet ongaarne ziaD.
De Minister-President Loubet heeft
een wetsontwerp ingediend tot het toeken
nen van schadevergoeding aan de slachtoffers
der anarchisten. Het pensioen der weduwe
van Véry wordt op 1200, voor iedere
dochter op 800 frs. voorgesteld.
Te Marseille is voor Ue eerste maal een
socialist tot maire verkozen. Te Roubaix is
een verkooper van dagbiaden als zoodanig
benoemd.
De schoonzoon van wjjlen den Heer Jules
Grévy, Daniel Wilson, die reeds lang ge
hunkerd heeft naar een Dieawen werkkring
ia het openbare leven, is eindeljjk ge&laagd.
Te Loches, departement Indre-et-Loire, tot
lid van den gemeenteraad gekozen, is bg er
thans door den Raad benoemd tot maire.
Het beweren van sommige bladen, dat
de Regeering gedacht lieeft over eene wg-
zigiug vau de wetgeving betreffende de ver
houding tot de Kerk wordt gelogenstraft.
De anarchist die den 20en April te
Parjjs drie spiegelruiten van het «CaféRiche»
ia wierp,jv aardoor hg eene schade van 12,000
franks veroorzaakte, is tot vier maanden
gevangenisstraf veroordeeld.
De rechter van instructie Ragey heeft
zich jl. Maandag naar de gevangenis begeven,
om Ravachol te ondervragen. Het verhoor
duurde 2l/T uur. Ravachol weigerde te be
kennen; dat hij den moord op mad. Marson
heeft gepleegd. Hg was stellig in zgne ont-
kentenis.
De werklieden aan het abattoir te Va
lence hebben den arbeid gestaakt, omdat er,
naar hunne-meaning, veel te veel Italianen
aan het werk werden gesteld.
De «Marseillaise» zingende en met een vlag
voorop, trokken de werkstakers de straten
der stad door.
Hun is evenwel, naar het schgnt, door
den aannemer aangezegd, dat zjj allen door
Piemonteezen vervangen zullen worden,
boom gadegeslagen te hebben, u is niet onbekend,
welke onaangename, ja, welke droevige herin
neringen bet orerbljjfsel van dezen eertjjda zoo
schoonen boom dikwerf bjj ons heeft doen ont
slaan? Die door het vuur des Hemels getroffen stam
zal nooit meer ui-bolten;hjj is verdord, voor eeuwig
gestorvenl Ik kan noch wil hem uitroeien;
want hoewel hjj van grom ontdaan, en van het
leven beroofd is, of eerder omdat hjj zich in dien
toestand bevindt, strekt hij mij tot eene gevoeljge
afbeelding, die zich nimmer uit mjjn geheugen tal
wieschen.
Daar naast dien boom wil ik een populier
planten, welks gestadig in beweging zjjnde gebla
derte ons de wisselvalligheden van het menscheljjk
leven zal* voowtellen, en welks verheven krnin
ons meermalen de blikken naar het eeuwige va
derland zal doen wenden, naar het eeuwige vader
land, het einde onzer pogingen, het voorwerp
onzer hoopons doel, onze bestem
ming....
Wjj zullen vervolgens deze boomen door een
krsne vereenigen en den voet van den popnlier
met bloemen versieren, latende de andere boomen
beneden kaal, welker onderdom het afbeeldsel
van den onzen zal wezen.
(Wordt vtrvolgd.)
