NIEUWE
Donderdag 26 Mei 1892.
17d# Jwgaig
Eene merkwaardige bekente
nis.
BU1TEML Aim
De mensch wikt, God beschikt.
0£-
IllRLIISIB
ABONNEMENTSPBIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Aizonderljjke nummers0,03
Dit blad verBchjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
B IJ B E A TT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
CölfRAST.
PBIJS DEB ADVEBTENTIEN.
Van 1—6 regels 30 Cents
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per aüvertentie a Contant
Advertent iën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KüPPEHS LAÜEIT.
Da «Evangelische Baud» in Duitschland
zooals bekend is, met alle beslistheid
gejjverd tegen het nu begraven Pruisische
'chooi wet-ontwerp. Ouder andere geschied-
e zulks ook in eene vergadering ieStraats-
0rg gehouden,van welke bijeenkomst thans
een gedrukt verslag is verschenen. Wij oot-
e?Qen daaraan het volgend# geleelte uit
eene redevoering van Professor Dr. Nowack:
«Hetgeen in dit school wets-ontwarp,» zegt
boogleeraar, «de Staat aan de Kerk heeft
^"gestaan, zal op den duur uoodzakeljjk
een strjjd voeren, dien de Staat niet
auders meester kan worden dan door zich
Vande Kerk te scheidon. De Katholieke Kerk
Za' zulk een maatregel, zonder beUngrjjke
°hade, kalm verdragen en er ten slotte nog
8°ede zaken bij maken. Oate Protestantsche
Eerk, ja het Protestantisme in 't algemeen,
z°a er groot nadeel door ondervinden. Op
oogenblik der scheiding zou de Kerk
'oor ons volk verloren gaan, ja, het Pro-
98tautisme zou ophouden eene beichavende
"^cht ia ons volk te zgn. Er is «ea tjjd
geweest waarin de Pratestausche Kerk de
cheidiag van. den S:aat zonder groote moei-
'flkheden zou hebben verdragen, maar de
°tttwikkeling der laatste decennium» heeft
kerkelgk gebied krachten doen outstaan,
aie, op het oogenblik der scheiding van Kerk
?Q Staat ontboeid, tot verwoesting der Kerk
lQ 't algemeen en der protestantsche weten
skap iu 't bizoader leiden zou.»
Inderdaad merkwaardige bekentenissen,
«ie a<l notam dienen te worden genomen.
6 Heer Nowack kan bet weten, hjj heeft
een grooten naam en is protestautseh Hoog-
eeraar, ook Doctor, waarschgalgk der pro
testantsche theologie. Slechts in eene zaak
vergist zich de Professor, nameljjk als hij
zegt, dat er een tjji is geweest waarin de
'Otestantsche Kerk de scheiding van den
ktaat zonder groote moeilijkheden had kun-
n®n verdragen. Wjj zouden wel eens willen
weten in welke periode dat zou hebben kun-
aea geschieden. Reeds van hare geboorte af
heeft de Protestantsche Kerk de hulp van
aeo Staat noodig gehad. Zonder den bijstand
*ao de op de stichten en bisdommen be-
u8teRjjks70r8teu, zonder de hulpder roof-
ustige Ridderschappen en van alle tot om-
'erwerpiog gezinde elementen in hetDuitsche
tt'fik, zou de godsdienstige beweging in de
zestiende eeuw niet eens dat verloop hebben
gehad, 't welk de oud-katholieke beweging
*aQ het jaar 1870 heeft genomen. De
humanisten zouden wellicht eene voorbjj-
8aande verslapping van het godsdienstig
lfl'en,eene zekere onverschilligheid inde hoo-
gere kringen hebben doen ontstaan, maar
,.e organiseerende kracht, welke de Katho-
leke Kerk bezit en die zoo schitterend
°P het Concilie van Trente aan den dag
*Wam, zou aan de verbreiding van dit indit.
FE V 1LLE T O JV.
Vet volg).
"Onze dochter leeft nog!" riepen te zamen
anson en Anna, vervoerd van blijdschap, zij
eeh! En waar is zjj?
"In de armen van haar vader en moeder."
En Mevrouw Blumenau wierp zich in de armen
•rer ouders en drukte ze aan haar hart. Deze
schenen de spraak verloren te hebben; hunne
ranen alleen gaven de uitbundigheid van hun
geluk te kennen.
Achl versiert thans mijne hut met bloemen
ea krausen, riep de oude vader; terwijl hij zich
a#ar de menigte wondde, die hem beschouwde;
ma*kt haar groen, want de Almachtige heeft
zich verwaardigd mjjne nederige woning te be-
z°eken, cn mij troost en hnlpe te bieden.
Eu de bewoners, tot hiertoe stom van verbazing,
erkregen hunne spraak; allen hadden hem met
e grootste deelneming aangehoord en dankten
m\tj V°0r ^6Ze buitengewone redding; uit het
iaden der menigte verhieven zich toejuichingen
en vreugdekreten, welke in de verte door de
echo werden herhaald:
ferentisme paal en perk hebben gesteld.
Het optreden van Luther en der overige
zoogenaamde hervormers had niets anders
tot stand gebracht, dan etn theologischen
strijd, zooals de Katholieke Kerk in vroegere
eeuwen meermalen heeft te strijden gehad,
men denke slechts aan de Judauten, de Gnos
tieken, de Ariauen, de Nestorianen en Mo-
nophysieteu. Doch Rome sprak en de strjjd
was geëindigd en op het oogenblik waarin de
secte tot zich zelve begrensd was, onderging
zjj nu eens langzaam, dan weder zeer schie
lijk den dood. De Heer Nowack heeft de
goedheid ons mede te dealen, dat dit ook met
het onbeschermde Protestantisms het geval
zal zgn en wel op vlugge wjjze. Wg hebben
daaraan nooit getwjjfald, maar het ie toch
altijd eene aangename voldoening zulk eene
verklaring te hooren uit den mond van een
protestautschHoogleeraar. Hij dwaalt slechts,
zooals wjj 'gezegd hebben, wanneer hg van
meeuing is, dat een wegsterven van het Pro
testantisme eerst door de toestanden in de
laatste decenniums mogelijk zal zfln> neen, de
kiem des doods heeft reeds van den aanvang
af in het Protestantisme gelegen en even als
bet met behulp der Rjjksvorsten kunstmatig
werd geboren, zoo wordt het met hunne hulp
tot op dit uur kunstmatig in stand gehouden;
in welke pariode ook deze bjjstand aan het
Protestantisme zou ontnomen zgn, de gees
ten, welke zich in de laatste decsnuiums, on
danks de staatshulp, bebbau vertoond, zouden
zich op even snelle wijze hebben ontwikkeld.
De groudkwaal van het Protestautisme ligt
in de secte zelve; zij is het individu» isme,het
recht van een ieder zich zgn eigen Christen
dom uit den bjjbel te nemen. Deze vrjjbeid
moet ten slotte zooveel Cbristendommen
scheppen als er individuen zijn;het natuurlijke
eiude vau het lied is, das niemand meer weet
wat hij gelooveu moet en daardoor zal alles in
het ongeloof worden opgelost. En wanneer
dit proces eerst in de laatste decenniums
merkbare vorderingen heelt gemaakt, dan
geschiedde zulks, omdat het vige onderzoek
ofschoon hoog geroemd, slechts op het pa
pier bestond. Hst Protestantisme trok, met
zeldzame kracht en eenheid te velde tege.t
«Rome's tirannie van het geweten,» maar elk
protestantsch land had in zjjue vorsteigke
residentie zjjn eigen Rome, dat met gezag
voorschreef, wat er geleerd, wat er ge oofd en
hoe er gehandeld moest worde0. Men prees
het vrije onderzoek én predikte het Christen-
dom volgens den wenscli der Vorsten. In het
tjjdperk, waarin de oit Fra^ r8 overge
waaide revolutionuaire ideeeu zulks niet
meer toelieten, ontwikkelden zich die gees-
ten, waarover de HeerNowack zich beklaagt.
Dat is geeue toevalligs gebeurtenis, maar een
noodzakelijk gevolg, dat bjj elke secte plaats
vindt en dat wij ook bij hetoud-Kathohcisme
hebben waargenomen. De bepaa.d geloovige
elementen sterven uit of keeren in den schoot
der Moederkerk terug, de andere verflauwen
en lossen zich langzamerhand in het ongeloof
Leve onze goede meesteil Leve vader Jan en
Annal
VI.
De nieuwe heer betrok vervolgens met zjjne
familie het kasteel. Toen zjj een weinig uitgerust
waren, begon de schoonzoon zjjae levensgeschie
denis, evenals de lotgevallen z'jner vrouw, van
den dag af, dat het arme meisje in het bosch
was verloren geraakt, te verhalen. Allen waren
ten toppunt van verwondering, toen zij uit zjjn
mond vernamen hoe zjjn vader, in leven een rjjk
koopman, voor ruim twintig jaar in dm oorlog,
voor de alles te vuur en te zwaanl verdelgende
vijanden, het land had moeten verlaten; hoe hjj
op deze zjjne reis, of beter op deze jjlingsche
vlucht, iu de nabijheid van een bosch een meisje
van circa vijf jaar, schier verkleumt, van koude
en schreiende van honger had "ontmoet. Hjj ver
haalde verder, dat zjjn vader het arme kind uit
medeljjden medegevoerd had, en naderhand alle
pogingen had aangewend, om de ouders of bloed-
verwanten te ontdekken; doch. te vergeefs.
Daar hjj zag, dat alle moeite, welke hij aanwendde,
om het kind aan zjjne bedroefde^ ouders weder
te geven, niets baatte, besloot hjj eindeljjk het
Éa wanneer dit proces in het Protestan
tisme zoo lang verschoven werd, dan kwam
zulks juist door den machtigen steun, welke
de openbare macht verleende. De bewind
voerders van den Staat, over wier geloovig-
heid wij niet zullen sprekeo, vonden het bij
de ontwikkeling eener onbegrensde vorste
lijke macht in de vorige eeuw zeer probaat,
eene belijdenis t9 steunen, welke hun naast
de wereldlijke ook eene geestelijke macht
verleende.
De Heer Nowack meent vervolgens, dat de
Katholieke Kerk bij de scheiding van den
Staat ten slotte wel zou varen en dat de Pro
testantsche Kerk te niet zon gaan. Waarom
trekt de Hoogleeraar geen ge volgen uit deze
door hem gesproken stelling? De Kerk van
Christus is ouverdelgbaar, de poorten der hel
kunnen haar niet overweldigen, en de Pro
testantsche Kerk vreest, door de icheiding
van den Staat te worden vernietigd. Hieruit
volgt dus met alle zekerheid, welke de logica
kan geven, dat de Protestantsche Kerk in Dr.
Nowacks oogen niet de ware Kerk van Chris
tus kan zgn, waut deze heeft voor haar be
staan niets te vreezen.
Professor Nowack zegt voorts, dat de Ka
tholieke Kerk bjj de scheiding van den Staat
goede zaken zou maken. Hierop antwoordt de
Katholieke WestpMlische VolkszeitungInder
daad, wij wenschen deze scheiding niet,doch
wjj vreezen haar geenszins. Wij weten, dat
Christus Zjjne Kerk niet op den Staat, maar
op de rots van Petrus heeft gevestigd en dat
zjj daarop vast staat, met den Staat, zonder
den Staat en ondanks deu Staat. Maar dat
behoort immers ook tot de teekenen des tjjds
en wij mogen er ons over verwondereo, dat
Dr. Nowack deze teekenen des tijde zoo juist
ontwikkelt, zonder te laten blijken, dat bjj ze
verstaat; immers hetgeen Professor Nowack
keett gezegd en wat door de bladen van zijne
riebtiug wordt herhaald, kan voor menig ge-
loovig element in de Protestantsche Kerk
een motief zjju om in den schoot der ware,
heilige en onverdelgbare Katholieke Kerk
zoo spoedig mogeljjk terug te keeren.
De uitslag der verkiezingen voor de Pro
vinciale Vertegenwoordiging in België is,
dat de Katholieken de meerderheid behou
den in zes, de liberalen in drie provinciën,
evenals voorde verkiezingen.Overal heerschte
rnst behalve te Leuven,jwaar, bjj bet voorbij
trekken van een stoet, tusschen de Katho
lieken, studenten en socialisten gevechten
ontstonden. Verscheidene personen aan beide
zijden zijn ernstig gewond. Van de Katho
lieke clubgebouwen en meerdere koffiehui
zen zgn de ruiten verbrjjzeld. De gendar
merie en de politie hadden groote moeite
om de vechtenden te scheiden. Er zjjn 40
personen gearresteerd.
Aan het ministerie van justitie is een wets
ontwerp in bewerking tot-wijziging van de
inrichting der politie in het geheele land.
meisje als zjjne pleegdochter aan te 'nemen.
Ik was een weinig ouder, dus ging hjj voort, dan
Maria. Hoewel ik vroeg mijne moeder verloren
had, werd er evenwel niets verzuimd, om ons
beiden eene goede opvoeding te geven. Uw thans
wedergekeerd kind groeide tot eer van haar
pleegvader op.' hare deugden en goede hoeda
nigheden behaagden zeer aan men igen jongeling
onzer stad. Ook ik voelde eene achting en
liefde voor Maria, welke ik haar rondborstig te
kennen gaf. Ik raadpleegde mjjn vader over het
aangaan van ern huweljjk met haar, en deze
stemde hierin des te gereeder toe, wjjl hjj immer
bjj zijn aangenomen kind die hoedanigheden had
bespeurd, welke zijn zoon konden gelakkig maken.
Onze echtvereeoiging werd vastgesteld en eenigen
tjjd daarna ook plechtig voltrokken. De goede
man, onze vader, mocht echter niet lang het
geluk smaken, zjjne kinderen gelukkig ta zien.
Eer wjj nog ésn jaar door den echt vereenigd
waren, wisselde die brave, die onvergetelijke man
reeds het tijdelijke met het eeuwige. Nog, als op
den dag van zijn overlijden, voel ik thans den
slag, welken de dood van hem, die mjj zoo dierbaar
was, heeft toegebracht. Aldus sprak de Heer
Blumenau en weende. Thans wil ik, dus ging
Het plan zou wezen de politie geheel onder
het gezag van het ministerie van justitie te
stellen.
Te Berlijn is nit Sand het stellige
bericht ontvangen dat Koningin Wilhelmina
zich zóo wel bevindt, dat er tegen de reis
met hare koninklgke moeder naar Berlijn
niet het minste bezwaar kan bestaan. De
jonge Vorstin zal echter zeker niet alle mili
taire vertooningen op de paradepleinen te
Potsdam en te Berlga bijwonen, hetgeen bij
het heerschende gore weder en tengevolge
der stofwolken, welke tegen het einde dier
wapenschouwingen oprijzen, zelfs voor vol
wassen toeschouwers, die er niet aan gewend
zija, nadeelig kan wezen. Voor zoover het
programma voor de dagen van het verblijf
bekend is gemaakt, zullen de Nederland-
sche Koninginnen aanstaanden Maandag
avond te half acht uur in het fraai gele
gen Wildpark8tation bjj Potsdam aankomen
en door de keizerlijke familie, vergezeld van
haar hofstoet in groot gala, worden ont
vangen. Denzelfden avond heeft in het zoo
genaamde nieuwe paleis te Potsdam, vroe
ger hetpateis Friedrichskron, waar Frederik
III verblijf heeft gehoudeD, een vertrouwe
lijk familiediner plaats. Den volgenden dag,
Dinsdag, rjjden de Koninginnen eerst naar
het Stadtschloss te Berlijn, en vandaar gaat
de Kouingin-RegentïsEmma,door den Kei
zer en de Keizerin vergezeld, naar het Tem-
pelhofer-held bjj Berljjn, ter bjjwoning van
de eerste groote voorjaarsparade van dit
jaar. Na deze vertooning wordt in het
Stadtschloss gedejeuneerd. Des middags te
gen vjjf uur rijden de hooge bezoeksters met
de keizerljjke familie naar Potsdam terng,
waar een groot galadiner in het nieuwe
paleis gegeven wordt, des avonds gevolgd
door eene groote militaire taptoe, waar alle
garderegimenten aan deel nemen. Den vol
genden dag, Woensdag, tegen elf nur, heeft
op de Bornstedeter-vlakte bjj Potsdam an
dermaal eene parale plaats, ditmaal bepaal
delijk ter eere van de Nederlandsche gasten.
In het Stadtschloss te Potsdam wordt daarna
gedejeuneerd en 's middags heeft in het
mooi gelegen slot Giienicke bij Potsdam een
galadiner plaats, .dat Prins Friedrich Leo
pold, broeder van wijlen Prinses Hendrik
der Nederlanden, de Nederlandsche vorstin
nen aanbiedt. Woensdagavond wordt in het
nieuwe paleis nog eene tooneelvoorstelling
gegeven. Donderdag vertrekken de hooge
bezoeksters weder naar Nederland.
De te Berlijn bestaande vereeniging Ne
derland en Oranje laat een kunstig adres
vervaardigen, om dit aan de Vorstinnen
dvor het bestnur te doen aanbieden.
In de «Norddeutsche Algemeine Zei-
tung» is een brief van Graaf Caprivi, dd.
20 Mei ea uit Carlsbad geschreven, opge
nomen, waarin de Kanselier de internatio
nale tentoonstelling van Berlijn bespreekt.
Graaf Caprivi spreekt daarin als zgn ge
voelen uit, dat net financieel succes nog niet
in voldoende mate, door da inschrgvingen
hjj na eene poos stilzwjjgens voort, buiten het
stedeljjk gewoel leven, en heb mjj daarom dit
ver van de stad verwjjderd landgoed aangekocht,
alwaar ik hoop met u allen, die eikander op eene
zoo wonderljjke wjjze door de Voorzienigheid zijt
wedergegeven, nog een groot aantal, gelukkige
jareu te sljjten..
De goede oude lieden bleven bij hunnekinderen;
bijna dageljjkB bezochten zjj hunne aan merkwaar
dige voorvallen zov rijke hut en jaarlijks werd
er een feest gehouden op den dag, op welken de
Heer Blumenau, als onbekend reiziger, in die
armoedige woning d,en nacht had doorgebracht.
Da ouders brachten nog lange jn gelukkige
jaren met hunne kinderen door, totdat eindeljjk
een dankbaar kroost hun dc oogen sloot, en de
Almachtige hen gewis tot zaliger gewesten deed
overgaan.
De Heer Blnmenan en zjjne echtgenoote over
leefden hunne ouders langen tijd. Twee telgen,
een zoon en dochter, waren hun geschonken; en
telken reize, wanneer deze kinderen aan de hand
hunner onders de bekende hut voorbij gingen,
werd hun nog dikwijls het een of ander van de
heugljjke gebeurtenis verhaald.
