NIEUWE
1856
VrpagS Jail 1892.
17é« Jiirxux
agite ma non agitate.
Een langzaam, maar zeker
werkend vergift.
U U I S N L A 1)1
Pex 8 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BÏÏEEAÏÏ: St. Janstraat Haarlem.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r ij d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uit g er e r s K P P R 8 fc UAUREY.
Aldus noemt de uitstekende, Amerikaan-
Bche rechtsgeleerde Zacharias Montgomery,
die onlangs door den Senaat van Washing
ton tot plaatsvervangend General-Attor-
°ay (Procureur-Generaal) werd benoemd,
het arodsdienstlooze, verplichte onderwijs.
De beroemde rechtsgeleerde heeft de
Bchoolquaestie uitsluitend uit het oogpunt
v»n het recht der opvoeding en van het ou
derwijs der kinderen opgevat, zonder daarbjj
*an godsdienstige overwegingen gewag te
•naken.
Behoort dit recht aan den Staat of aan de
ouders?
De resultaten zjjner studiën heeft Montgo
mery in zjju joogste werk iThe schoolquaes-
tion from a parental and non sectarian point of
view» nedergelegd. Uit dit merkwaardig ge-
8chrift ontleenen wjj het volgende.
De geleerde schrijver bepaalt er zich niet
bij, het recht der ouders door de natuurljjke
Wetten te verdedigen, maar hjj heeft ook de
geschiedenis van zjjn land geraadpleegd; hg
laat de feiteu spreken en deze voeren eene
onloochenbare taal. Montgomery vergelijkt
de inisdadigersstatistiek vao zes Staten der
Vereenigde Staten van Noord-Amerika, wel
ke sedert meer dan tweehonderd jaar het
systeem van het in de handen der Regeering
gemonopoliseerde, verplichte onderwijs, de
leerplicht, toepassec, met die vaö zes andere
Staten derNoord-Amerikaan8che Unie,welke
ten opzichte van het onderwijs het natuurljjke
recht der ouders op de opvoeding der kinde-
'eu hebben geëerbiedigd. Da zes Staten der
eerste categorie zijn: Massachusetts, Maine,
New-Hampshire, Vermont, Connecticut eu
Rhode-Island, die der tweede categorie: Vir
ginia, Maryland, Delaware, Georgia, Noord-
Oarolioa en Zuid-Carolina. Beide groepen
bestaan uit Statea tegelijkertijd door emi
granten gevormd, die uit dezelfde landen van
Europa kwamen, dezelfde taal spraken, den
zelfden graad van ontwikkeling en bescha
ming bezaten en dezelfde wetten, dezelfde
zedeD, denzelfden godsdienst hadden. Alle,
Het uitzondering van Maryland, waren pro-
testantsch. Hunne politieke en sociale orga
nisatie onderscheidde zich slechts in ésn punt:
de lagere ichool, het lager onderwjjs. In het
jaar 1647 voerde de Staat Massachusetts den
leerplicht, het verplichte godsdienstloos on
der wjjs in en de vjjf andere Staten van Nieuw-
Eogelana volgden dit voorbeeld. De zes Sta
ten der tweede categorie organiseerden en
behielden tot den huidigen dag de vrjjheid
der opvoeding en van het onderwjjs.
Uit de statistiek van het jaar 1860 bljjkt
no, dat in genoemd jaar in de zes Staten,
Welke sedert ongeveer tweehonderd jaar de
officiële school bezaten van 2,665,945 inwo
ners 8,543 volwassen personeD, dus een per
soon op de 312 inwoners, niet lezen of schrg-
FEÜ1LLBTO N.
Eene roovergesehiedenis.
(Vervolg.)
Inmiddels was het dag geworden en de schoten
H de grot waren verstomd; niet éan van de 200
Han, die in de grot binnengedrongen waren, kwam
Weder te voorschijn. De Kolonel van het regiment
kwam ondertusschen nog met twee compagniëi
®it de stad aanrukken. Met weinig woorden liet
bij zich onderrichten van hetgeen gebeurd was
®n toen hjj vernam, hoeveel soldaten in de grot
Hgedrongen waren en hoe kort het schieten ge
duurd had, werd hjj somber en in koortsachtige
°pgewondenheid ging hij op en nedsr, om te be
peinzen, wat er gedaan moest worden.
Een vol nur bracht de Kolonel aldus in stil
nadenken door, terwijl dezelfde pijnljjke stilte
ook bjj de soldaten beerschte.
Eindeljjk beval bij aan een jong soldaat, om
H de grot te kruipen. Hij zelf kroop terstond
achter hem aan en hield hem vast aan zjjn rechter
voet, die van de laars was ontdaan. Na eenige
minuten kwam de Kolonel terug bleek en met
geheel veranderde gezichtstrekken. Het regiment
ven konden; in de zes Staten, die het stelsel
der vrije school erop nahielden, konden van
3,181,969 inwoners 262,802 volwassen per
sonen Dief lezen en schrjjven, dus een persoon
op twaalf inwoners. De scboolopvoeding was
dus in een belangrijk hoogereu graad daar
ontwikkeld, waar het ouderwijs verplichtend
was en de scholen uit de openbare kassen
werden onderhouden.
Breugen wjj nu echter deze statistiek
met die van de misdaden in vergelgking,
dan zien wjj, dat in de Staten met de staats
school en met den leerplicht in het jaar
1860 2459 personen tot tuchthuisstraffen
veroordeeld werden, dus een persoon op
1084 inwoners; in de Staten met het vrjje
onderwjjs bedroeg in hetzelfde jaar het aantal
der veroordeelden 477, alzoo éea op de 6670
inwoners. Voor de zelfmoorden was in de
eerste categorie de verhouding een op 13,285,
in de tweede catsgorie een op 56,o84 in
woners. In da Staten met den leerplicht
kwam op 178 inwoners een persoon ten laste
van de openbare armenzorg, in de Staten
met het vrjja onderwjjs kwam een armlastige
op 345 inwoners.
Volgens eene andere statistiek van het
jaar 1870 telde men in de zes Staten met
de Staatsschool en den leerplicht onder eene
bevolking van 2,808,491 blanke inboorlin
gen 3549 krankzinnigen, dus een op de 800
inwoners; in de andere Staten telde men
onder eeue bevolking van 3,306,235 blanke
inboorlingen 3202 krankzinnigen, aldus esn
op 1810 inwoners.
Eene meer dan tweehonderdjarige onder
vinding leert ons alzoo, dat de Staat, wan
neer hjj de vervulling van een op de oudars
rustenden plicht op zich neemt, men wel
eene buitengewoon snelle ontwik e idj der
school kan bereiken, dat echter e onder
wijs alleen Diet voldoende is, maar van de
opvoeÜDg, de vorming van het gemoed en
van den wil moet begeleid worden, zal met
het evenwicht tuischen de bekwaam eden
van den mensch verbroken worden en het
aantal misdadigers, zelfmoordenaars en der
ellendigen ia de maatschappij oenemen.
Het is dus niet voldoende om, ge g men
beweert, dat meu scholen opeüt eu e gene
ratie er in drijft, opdat da gevangenissen ge
sloten worden, opdat de ellende ver wg ie en
de beschaving zich uitbreide.Op grC'1 yau de
door den Amerikaanschenrecb tsge eer e aan
gehaalde statistiek, kan men integendeel be
weren, dat de invoering van he go s ïenst-
loos, verplicht onderwjjs in een aa vol
doende is om het aantal zelfmoordenaars,
misdadigers ea armlastigen belangrgk te
vermeerderen. «Dit systeem is, z.o°al® Mont
gomery zich uitdrukt, eene vergi ig e ron,
waardoor de generatiën achtereenvolgens
worden besmet, die de kiem beva van het
sociaal verval en welker werking angzaam
maar Z'ker is.»
Aan de vurige voorstander* van en leer
plicht mag de lezing en overweging van
had bjjna 200 man verloren daaraan was niet
meer t« twijfelen; want, toen de Ko one op eem-
g n afstand achter den soldaat ge r0P®!J was«
voelde hjj plotseling, dat diens voet, welken hij
in de hand hield, krampachtig troc, terwijl ver-
volgens het lichaam met geweld naar voren werd
getrokken. Uit deze onheilspellende teekens
moest hjj besluiten, dat de ongelukkige onthoofd
was en het vermoeden lag niet verre, a zijne
voorgangers op dezen gevaarlijken weg e zelfde
lot hadden ondervonden.
De Kol mei liet uit de stad twee metselaars halen
en den ingang der grot to jmetselen: vervo gens
was er eene wacht voor de toegemetsel e opening
geplaatst, waarna de overige soldaten in stilte
naar de stad terugtrokken.
Waren dan ook, helaas! de wakkere mannen,
die in de holte gedrongen waren, een wreeden
dood gestorven d-i roovers zouden ten minste
ook voor hunne misdaden boeten, en daar zij nu
levend begraven werden, moesten zij een Dog
vreeseljjker dood sterven, dan hunne ongelukkige
slachtoffers
Met deze gedachte troostte zich de Kolonel en
de geheele bevolking in de stad en op het land.
Men stelle zich derhalve de algemeene verbazing
voor, toen drie dagen daarna het gerucht zich
het werk van den Amerikaanschen rechtsge
leerde zeker wel met eanigen drang worden
aanbevolen.
Tengevolge der berichten uit Frankrjjk
omtrent eene wereldtentoonstelling te Parijs
in het jaar 1900, worden te Berlijn pogin
gen aangewend om toch nog eene wereld
tentoonstellinginde Duitsche rgkshoofdstad,
uiterlijk in 1898, mogelgk te maken. Daar
voor wordt te meer gejjverd, omdat deRjjks-
kanselier thans bjj de Bondsregeeringen
aanvraag heeft gedaan om haar gevoelen
omtrent de zaak te kennen te geven. Daar
entegen bljjkt het echter, dat velen, die zich
tot nog toe voor het Berljjusche plan had
den verklaard, tengevolge der berichten uit
Fraukrgk aan het weilelen zjju geraakt.
Alles hangt nu voornamelijk af van de vraag,
of de groote industrie met allen ernst ten be
hoeve van het Birljjuscbe plan optreedt en
voor de verwezenljjking daarvan de noodige
opofferingen wii doen. Uit aanmerking van
dit een en ander zal de gemengde commissie
den 6 dezer te Berljjn eene zitting houden
om te beraadslagen over de vraag: wat er
onder de gegeven omstandigheden behoort te
worden gedaan.
De «Hamburger Nauhrichteu» verzekert
dat Von Bismarck het artikel van de
«NorddeutscheAligemeine Zeituug» belache
lijk viudt, en niet kan aannemen dat het
zjjn oorsprong zou vinden in een minis-
teriëslen kring; het moet bepaald afkomstig
zjjn vaa de redactie der «Norddeutsche»
zelve. Het zou in hooge mate belangwek
kend zjjn, als de poging werd gedaan Von
Bismarck door een gerechtelijke aanklacht
het zwjjgen op te leggen. Dat dit Von Bis
marck zelf niet aangenaam zou zjjn, is
moeiljjk te gelooven; hij zelf zon er geen
bezwaar tegen hebben als zjjne politieke
loopbaan op zulk eeue dramatische njjze
eindigde!
De Pruisische Gezant bjj het VaticaaD,
de Heer v. Schloezer, die waarschijnlijk Rome
onverwijld verlaten za1, zou in een particu
lier gesprek te verstaan hebben gegeven, dat
hij Rome verlaat, omdat de Heer Caprivi on
tevreden is over 's Pausen toenadering tot de
Frausche republiek en over de staatkunde
van het Vaticaan, dat het drievoudig ver
bond vijandig gezind is. De Heer v. Schloezer
zou er bjjgevoegd hebben, dat het twijfelach
tig is, of hjj vooreerst wj vervangen zal
worden door een anderen Gezant.
Een en ander wordt onder reserve bericht.
De rechtbank te St. Etienne heeft Bea-
la tot een jaar en madlle. Soubert tot 6
maanden gevangenisstraf veroordeeld, we
gens hulp aan Ravachol ter ontvluchting en
wegens heling van gestolen geld.
Geljjk men weet, is de duel-quaestie
weder aan de orde in Frankrjjk.
Men wil de wet tegen bet duelleeren ver
scherpen. Gelijk evenwel zeer terecht werd
verspreidde, dat de oit/anger van 's Rijksbelas
tingen in de stad, des morgens bjj het opstaan,
zjjne kas opengebroken gevonden had en in plaats
van da aanzienljjke geldsom, die daarin geweest
was, alleen een papiertje vond met de woorden:
„de roovers uit de laddergrot.'' Onbeschrjjfljjk was
de verbazing en de schrik, die zich bjj dezi nieuwe
stoute inbraak, van eene zoo roekeloose pralerjj
vergezeld, in dan geheelen omtrek verspreidde.
Allerlei ongegronde meeningen vonden onder de
bjjgeloovige bergbewoners gereeden ingang en
de meesten beweerden, dat de roovers uit de
laddergrot heksenmeesters waren en met den dui
vel een verbond hadden gesloten.
De meer verlichten dachten natunrljjk terstond
aan een tweeden uitweg uit de grot, daar zich
de raadselachtige wederverschjjuing der roovers
op geeoe andere redeljjke wijze liet verklaren. Men
deed daarom bjj de bewoners van het vlakke
land navorsching, of niet de eene of andere iets
van een tweeden uitweg wist, maar tevergeefs;
niemand had ooit van een anderen toegang tot
de grot gehoord, dan van dien, die nu was toegc-
metseld. Meu verbrandde al het kreupelgewas
in de nabjjheid der grot, in de hoop dat men
op die wijze een verborgen tweedea toegang zou
vinden, maar te vergeefs men vond niets.
opgemerkt, zal eene stenge wet niet kunnen
baten, zoolang het duel blijft worstelen in de
zeden.
Indertgd werd 't is ter snede herinnerd
Floquet met groot gejuich in de Kamer
begroet toen hg als overwinnaar terugkeerde
van een tweegevecht met Generaal Boulan-
ger.
Het voorstel-Cluseret, waarbjj bepalingen
worden in bet leven geroepen tot beteugeling
van het dael, werd, in strgd met het advies
der Commissie voor bet parlementair initia
tief, in handen eener Commissie gesteld.
Wat baat het echter een duel-wet commis
soriaal te maken, zoolang zjj niet nationaal is.
De Frauschen zullen big ven vechten, en
doorgaans met kleine wondeD of met niets
er van aikomen.
Ernstig denkenden zullen het duel aan eene
pogiug tot moord bljjven geljjk stellen. Het
duel kan alleen worden verdedigd door die
«edele» lieden, wier leuze het is: wraak ne
men is zoet. Het ligt voor de band, dat die sa
tanische leer onvereenigbaar is met de reli
gieuze opvatting van de eischeu des levens.
Het duelleeren zal eerst dan niet meer plaats
hebben, als ieder man van eer, het met de eer
onvereenigbaar zal achten, dat men de vraah:
wie heeft geljjk omtrent de opvatting van
personen of toestanden, door het wisselen
van kogels of de kansen van het degen-krui
sen wil doen uitmaken.
Niet door de wet, maar door het Evangelie
moet ook aan het duelleeren een einde wor
den gemaakt.
Een ritmeester bjj de jagers te paard,
Nercy genaamd, heeft voor een paar dagen
in volle uniform eene socialistische verga-
dericg bjjgewooed en bjj die gelegenheid
verklaard dat, zoo hg geroepen werd om met
zjja escadron handelend op te treden tot
herstel der rust bjj werkstakingen, hg niet
zou gehoorzamen. Hij is dientengevolge on
middellijk uit den dienst ontslagen.
Deze ritmeester had zich reeds indertgd
gecompromitteerd bjj de Boulangistische be
weging ea werd {toen met eene maand ka-
mer-ariest gestraft.
Nu de gewezen ritmeester de vrjje beschik
king over zjjn tjjd heeft gekregen; bezoekt hjj
trouw revolutionaire vergaderingen eu pronkt
er met zjjae leer.
Wilson heeft Cléry tot advocaat ge
kozen. De zaak zal 3 dagen duren. De wet
bedreigt 3 maanden gevangenis en 500 a
5000 frs. boete tegen het koopen van stam
men.
*t* Gladstone heeft eene redevoering ge
houden in den koniDkljjken schouwburg te
Glasgow. Hjj zeide, dat de unie tusschen
Engeland en Ierland nadeelig was voor de
Iersche natie. Hg streed niet tegen de unie,
maar wel tegen haar tegenwoordigen vorm.
Gladstone gaf den Raad den toestand der
Ierscbe natie zoodanig te maken, dat de
Ieren niet meer naar vreemde hulp behoeven
om te zieD.
Eindelijk besloot men, om het gebergte zoo nauw
keurig door soldaten in te sluiten, dat geen levend
wezen onbemerkt de wachtposten zou kunnen voor
bijgaan, die op de hoogten en de helling van
den berg, waarin de grot lag, waren nitgezet.
Deze maatregel werd ten uitvoer gebracht, maar
scheen zonder gevolg te bljjven, want drie weken
lang duurde deze lastige bewaking, zonder dat
de vurige wensch der soldateo, om hunne ka
meraden te kunnen wreken, zich scheen te zollen
vervallen. Reeds begon de manschap over den
lastigen dienst te morren, toen in een rtgenachti-
gen nacht een wachtmeester de legerplaats verliet
om een vriend te bezoeken, die op een uur afstands
van daar woonde. Zjjn weg liep voorbjj een dicht
bosch van dwergvruchtboompjes; hjj struikelde
in de duisternis en viel op een grooten steen,
die met mos was begroeid. Plotseling meende
hjj onder dezen steen eene doffe gesmoorde stem
te hoorenZonder eenig gerucht te maken stond
hjj op en ging op eenige schreden afstands in
een bosch heestergewas, plat op den grond liggen,
hield den adem in en wachtte met gespannen
verwachting op hetgeen er zou gebeuren.
Wordt vervolgd
U44R1EMH(IIIE G0IIR4WT.
ABONNEMENTSPRIJS
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
