NIEUWE
N». 1865
VrUdMt 29 Jail 1892.
176» JumijS
Christendom of atheïsme.
BUITENLAMP.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1—6 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
AdvertentiSn worden uiterljjk Maandag-, Woensdag-
en Yrjda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KüPPEBS k LAUSET.
«Christelijk of atheïstisch» waren de ern
stige woorden, welke de Duitsche Rijkskan
selier Caprivi sprak toen het ingetrokken
schoolwetsootwerp in het Pruisische Parle
ment werd behandeld en met deze woorden
wordt de sehooistrjji volkomen aangeduid.
De moderne werenschap heeft GjJ van den
Troon gestooten en er den souveieinej
mensen op geplaat-t. Op inconsequente wijze
8preekt deze wetenschap nog van godsd.east
terwjjl zjj het Cnristendom ali eeue ibsü-
scheljjke instelling verklaart. Man verwerpt
elk gezag en treedt zelf op als rechter in
godsdienstzaken. De vertegenwoordigers
dezer wetenschap zjjn het hool-lz «kelijk, die
zich tegen het christelijk onder wij* verkla
ren en het is droevig te moeten z>len hoe
«hooggeleerde» mannen en het ga scha libe
ralisme arm in arm gaan met sociaal-de
mocraten, die openlijk proclameeren dat zjj
de godsdienstlooze school verlangen ea zich
verheugen zulke machtige bondgenooten te
hebben verkregen.
Een man naar het hart der moderne
geleerden is voorzeker een onderwjjzer, d e
onlangs in de Preusische Lehrerzeitung
schreel: «Hoe meer de dogmatische zijde van
het kerke jjke Christendom met zjju geloofs-
hoogmoedmet zijne liefdeloosheid en zjjn
vervolgzuchtig fanatisme op den achtergrond
wordt gedrongen, des te beter.» Eu in de
Preussische Schulzeitung (No. 29) van den
protestantschen predikant S .yffarth-Liegnitz
lezen wij: De confessie is niets goddeljjks
me ar iets door mensehen tot stand gebracht.»
Wjj willen het gevraagd hebben of dit
uitingen van geloof of van ongeloof zjjn.
Ougetwjjfeld zullen de begrippen van bet
liberalisme en de leeringen der moderne
wetenschap diaiheen leiden waar rtels zoo
veel onderwijzers zjjn aangeland, namelgk
tot het ongeloof en tot de sociaal-democratie.
Liberalisme en moderne paedagogiek zjjn
nauw aau elkaar verwant; het zjjn kinderen
der moderne wetenschap en voeren beide tot
godsdienstloosheid. Dat is ook het program
ma der vrjjmetselaars. Tegen de heerijjke
encycliek van den H. Vader over de plichten
van den christeljjken staatsburger verscheen
te Leipzig eene brochure getiteld: Die Pabst-
kirche und die Freimaurerei, eine Antwort
auf die pdbstliche Encyclika waarin ten op
zichte der school het volgende wordt ge
decreteerd.
1. Verdelging vaa het kerkeljjk gezag.
2. Volkomen scheiding der Kerk van de
school.
De Geestelijken moeten aan alle inmen
ging in schoolzaken worden onttrokken. Zjj
moeten uitgesloten worden van alle betrek
kingen met het onderw jjs in verband staande.
Leden van religieuze Orden mogen niet als
FEUILLETON.
Thomas Aniello.
I.
De Hertog van Arcos was sedert drie jaar
Onderkoning te Napels, en sedert drie jaar had
Napels zoodanig zijne lasten zien vermeerderen,
dat de Gouverneur, niet meer wetende wat te
belasten, eene opbrengst op de vruchten ging
heffen, die vroeger immer vrjjen invoer in de stad
hadden, daar zjj het voornaamste voedsel der
Lazzaroni waren. Ook griefde deze ongehoorde
belasting het volk der goede stad zeer, en het
b'gon openlijk te morren. De Hertog van Arcos
verdubbelde zjjne wachten,versterkte het garnizoen
van alle kasteelen, liet drie of vier duizend mao,
die in den omtrek der stad lagen, binnenrukken,
verdubbelde zjjne pracht in equij ages, maaltijden
en bals, e r liet het volk morren.
Men naderde de maand Juli 1647, waarin meQ
gewoon was te Napels het feest van Onze Lieve
Vrouw van den Berg Carmel met veel godsvrucht
te vieren. Ook bestond er eene gewoonte, om
tijdens dat feest een versterkt fort op de groente
markt te bonweu. Dit fort, ongetwjjfeld om de
verschillende aanvallen, die de heilige berg onder
staan heeft, af te teelden, werd door een garnizoea
Christenen verdedigd en door een leger Sarracenen
aangevallen. De Christenen droegen linnen broe-
onderwijzers worden b noetnd. Alle scholen
moeten in de macht kotnen vau vrijzinnige
leerkrachten, die met de Geestelijken geeu
omgang hebben.
3 Afschaffing van het onrlerwjjs in den
godsdienst.
Hat o ide'wjjs in den go Isdianst, zegt de
sebijj er der brochure, bteugt verwarring
in het gemoed van bet volken b nevelt de
intelligentie van het kin I; het bederft, het
verdierlijkt.... De ontwikkeling der vrjje
menecheljjke gedachten wordt er door ge
schaad. Derhalve godsdienstlooze scholen,
gods lienstlooze boeken, geeu bijbalsche ge
schiedenis en geen god dienstleeraars.
Zoo redeueeren de vrijmetselaar*, de man
nen der moderne wetenschap, de aanhangers
van het 1 beralisme. God dank gaan er ook
andere stemmen op, die voor het behoud
van chisteljjke scholen jjvereu. Ea men
vervult immeis niet alleen een godsdieusti-
gen,maarookeen vader'acdslieveoden plicht,
wanneer men met alle energie de godsdien
stige scho il ba'orderr, want dezs alleen
schenkt aan den Staat irare burgers eu
godvrezende soldaten. BJajgrijke en on-
partjjüg) stemmen zullen deze waarheid
bevestigen. E n mil tair vakblad vaa Oos
ten, Die Reic/iswehr, sch jjft o. b.:
«Het is een groote fout van onze wet
op het onde'wjjs, dat zjj den godsdienst als
een leervak gelijk elk andere vak van on-
derwjjs behandelt en daardoor het doel der
volksschool op godsdienstig terrein geheel
en al illusoir maakt. Had men in de be
dwelming van den libsraliteitsroes deze fout
niet gemaakt, had men aan de volksschool
gelaten wat der Kerke is, t zou nimmer
gebeurd zjjn, dat er eene bewegiüg tegen
de godsdienstlooze school waro ontstaan. De
soldaat heeft godsdienst noodig. Hjj moet
op God vertrouwen; hg moet een onwankel
baar geloof in God hebbeD, wil hij een
moreelen steun vinden, dien hjj niet alleen
te midden der gevaren in verschrikkingen
van den oorlog, maar ook in tijden van
vrede, in de aitoefeniug van zjjn beroep
dringend noodig heeft, een beroep, dat meer
dan eenig ander rjjk is aan ontberingen,
dat verzaking eisebt, ootmoed en onder-
geschiktheid. Hoe godsdienstiger onze recru-
ten zjjn, des te krachtiger wordt het leger.
De vrjjgeesten mogen in hunne bibliothe
ken, in hunne studeerkamers op hunne plaats
zjjD, in de gelederen van het leger, iu (je
jjzeren banden vau een stand, diezwjjgend
en gewillig het leven veil heeft, heelt men
geloovige manuen noodig, want bjj is maar
een half soldaat, wien het beste deel van
den krjjgsmaosmoed, bet vertrouwen op God
ontbreekt Jen die aan zjjn God eerst begint
te gelooveu, wanneer hjj op het slagveld
den dood voor oogen ziet.»
In geljjken geest spreekt eenüostenrijkseh
ken en eene roode nu1'3 bedekte hun hoofd,
korlotn, zjj hadden doodeenvoudig de dracht der
Napolitaan8che visschers. De Sarracenen droegen
Turksche monteeringen, wijde broeken, zijden
vesten en buitengewoon groote tuloanden. Men
wist zich niet meer te herinneren, wie de kosten
van de uniformen der oogeloovigen gedragen
had; men behandelde en bewaarde ze zorgvuldig;
de strjjdenden hadden ze van hunne vaders, de
vaders van hunne voorzaten geërfd.
De wapens der belegeraars en belegerden be
stonden uit lange stokken, met welke zij elkander
slagen toebrachten, zonder elkander veel pjjn te
veroorzaken, en die zjj in overvloed in de moe
rassige gronden bij Napel3 vonden.
Reeds in de maand Juni waren degenen, die
deel aan het gevecht moesten nemen, gewoon
zich bij elkander te voegen om zich te oefenen.
Dan mengden zich de Christenen en Sarracenen
in de volmaakste eensgezindheid ouder elkander;
vervolgens kwamen zjj gezamenlijk in do stad,
huune stokken als geweren dragende, en in gelid
als regelmatige troepen.
De bevelhebber der Christenen, die het fort
moesten verdedigen, wss een jongeling van vier
en twintig jaren, de zoon van een armen visscher
van Amalfi en zelf visscher te Napels. Men
noemde hem Thomas Aniello en bij verkorting
Masaniello.
Eenige dagen te voren had zich de jonge man
zeer over de belasting te beklagen gehad. Zjjne
officier in het Vaterland. Deze zegt onder an
dere:
«Wjj moeten een opvoedingsstelsel ver-
oordeelen, dat juist op het gebied der op
voeding bedenkelijke versobjjuselen doet
ontstaan en wjj kunnen voor alles niet on
bezorgd toezien, dat eene zoogenaamde neu
trale, in werkelijkheid echter eene ongdoo-
vige school de jeugd opkweekt, die lafer
in het leger eene taak heeft te vervullen,
waartegen een ougeloovig geslacht niet is
opgewassen.
Wie nog aia eea bovennatuurlijker! gods
dienst gelooft en het goed meent met de
maatschappij, die moet strgden tegen het
godsdienstloos onderwjjs. Voor de christelijke
school kampen, heet strgden voor het Chris
tendom, voor de Kerk, voor bet Vaderland,
voor de maatsehappjj. «Da school is het
slagveld, waarop moet beslist worden of de
maatschappij haar christelijk karakter be-
hou'en zal of nut. De sehoolvraag is der
halve voor tut Christendom eeie qiaestie
van leven en dood,» zooals Paus Leo XIII
aan den Bisschop van Louisiana verklaarde.
Gaat men voort het athtïsme te popula
riseren, de ideeën der moderne wetenschap
onder het volk, op de scholen te breng-n,
dan zal het bljjken dat de revoiutionnaire
denkbeelden der sociaal-democratie geen
hersenschimmen zijn, maar hier zoowel als
elders tot verwezenlijking komen. En dat
verhoede God. Niet het atheïsme maar het
Christeudom moet zegepralen!
De Belgische Kamer heeft met 104 tegen
18 stemmen aangenomen het wetsontwerp
tot het instellen van eece commissie, belast
met de herziening vaa het reglement voor
zoover betreft de herziening der grondwet.
In het proces tegen de anarchisten
heeft de jury te Luik eergisteren uitspraak
gedaan. Haar antwoord op de verschillende
vragen luidde aldus: op de vraag of er
complot is geweest, ja, bjj eenvoudige meer
derheid; op de vraag, of er vereeniging is
geweest tot bet stelen van ontplofbare stoffen,
ja, bjj eenvoudige meerderheid; op de vraag
of er vereeniging is geweest tot het ver
woesten van bezittingen, ja; op de vraag
aangaande de diefstallen en het vervoer van
dynamiet en andere stoffen, ja; op de vraag
van het bestaan van heiing, ja; op dia be
treffende de poging om het kruithuis bjj
Oinbret iu de lucht te doen springen, ja;
op die betreffende de ontp'offiugen en de
verwoesting van den eigendom, ja.
De jury is te kwartier voor tienen in da
zaal der beraadslagingen gegaan en heeft
om twee uur uitspraak gedaan.
Bjjna bjj alle vraagpunten vermeed de jury
de subsidiaire quaestie waardoor verzach-
vrouw, die hjj negentien jaren oud gehuwd had
en welke hjj teeder beminde, was door de amb
tenaren, terwjjl zjj twee of drie pond m:tl in
Napels trachtte te smokkelen, aangehouden, naar
de gevangenis gebracht en veroordeeld om daar
te bljjven, tot haar maD eene som van honderd
dukaten betaalde. Dit was, naar allen schijn, meer
dan haar man in zijn gausche leven ooit zoude
kunnen bijeenzamelen.
De haat, dien Masaniello den ambtenaren na
de aanhouding toedroeg, strekte zich na de ver
oordeeling van de ambtenaren tot hst gouverne
ment uit. Deze haat was bekend, want Masaniello
verkondigde openljjk iu de straten van Napels,
dat hjj zich op deze of gene wjjze zoude wreken;
en dewjjl het volk mede ontevreden was, is het
waarschjjnlijk, dat hem, juist om deze v jjandeljjke
gezindheid te toonen, het bevel over de voor
naamste der twee troepen werd opgedragen.
De naam van den anderen bevelhebber is on
bekend gebleven.
De eerste vijandelijke daad van Masaniello tegen
htt gezag van den Onderkoning was eene vreemd
soortige guitenstreek. Eens het paleis met zijn
troep voorbijtrekkende, verscheen de Hertog en
de Hertogin van Arcos, door al de addljjken
der stad omstuwd, op het balkon. Masaniello
deed alsof hij die groote hceren en dames eer
bewjjzen wilde, en beval zjjn troep halt te maken;
hij schaarde hem in gelid voor het paleis, maar
in plaats van rechlsomi beval bij linksom! zoodat
tende omstandigheden werden toegestaan.
Hare verklaringen werden onder diepe
stilte ontvangen.
Het vonnis voor de onderschei lene beschul
digden luidt ais volgt:
Moineau 24 jaar dwangarbeid en 20 jaar
onder politie-toezicht; Wolfs en Beaujan 20
jaar dwaogarbeid; Guilmont 3 jaar gevan
genis eu 26 fr. boete; Na. i t vrjjgeeproken;
Matheyssan en Matcotiy 15 jaar dwangar
beid; Baduiu vrjjge^proken; H. Lacroix 14
jaar dwangarbeid; Berre, Charles en Jacques
vrijgesproken; Nosjeut 15 jaar dwangarbeid;
Hensv en Schlebah vrijgesproken; Hansen
10 jaar gevangenis.
Iu het paleis van justitie en daarbuiten
bevond zich eene sterke politiemacht De
advocaat Crick heeft vjjf punten opgesomd,
op grond waarvan cassatie plaats kan hebben.
De advocaat Ssrvais drong, uit naam van
alle verdedigers, op goedertierenheid tegen
over de veroordeelden aan.
Het gerucht wordt verbreid, dat er,
na de terugkomst des Duitschen Keizers uit
Noorwegen, krachtige maatregelen zullen
genomen worden tegen het stout optreden
vau den oud-Kanselier.
Volgenr sommigen zullen die niet van
polemieken aard zijn. Andereu beweren, dat
een ambtenaar aan h-t Departement van
BuitenlandscheZaken, die over .ene sierlgke,
maar scherpe pen beschikt en zeer op de
hoogte is van den politieken tcestand, met
het voeren der polemiek zou belast worden.
De Reichs-Anzeiger bevat een uitvoe
rig bericht over ambteljjke maatregelen tot
afwering van het gevaar voor het overbren
gen der cholera uit Rusland over laud of
over zee. Voorts wordt medegedeeld dat er
spoed'g overal openbare gelegenhedeu tot
ontsmetting bjj cholera-gevallen, volgens de
nif-uwste aanwijzingen der wetenschap, ge
opend, alsmede eenige populaire raadgevin
gen, hoe men persoonljjk te bandelen heeft
bij het uitbreken een«r cholera-epidemie,
ten beste zullen gegeven worden. Ictusehen
heeft de National-Zeitung een, naar het
schijnt, van hoogerhand ingegeven artikel,
waarin aan ieder Dnitsch koopman zoo be
slist mogelijk de raad gegeven wordt niet
naar de kermis te Nisbny-Novogorod te
gaao, dewjjl de cholera daar het meest drei
gend van aard is.
De Vossische Zeitung bericht uit diezelfde
stad dat men er voor de cholera-oproeren
vreest, zoodat de Gouverneor Baranoff heeft
laten afkondigen, dat hjj de geringste on-
ordelgkbeid met geweld van wapsnen zal
onderdrukken, de hoofdleiders terstond op
de plaats zal laten opknoopen, en allen die
er deel aau nemen, terdege zal straffen.
Zooals wjj reeds gemeld hebben,
heeft het Bochnmer proces een aanvang
genomen. Men zal zich herinneren, dat Ge-
ieder soldaat met den rug naar het paleis stond.
De beweging werd met eens verwonderlijke nauw
keurigheid uitgevoerd en had eece vreemde uit
werking; de dames lieten lnide kreten hooreu,
de heeren ipraken er van de onbeschaamden te
gaan tuchtigen, welke d zo ongehoorde klucht
met o verstoor baren ernst uitgevoerd hadden;
maar vermits de bende van Masaniello uit twee
hooderd snaken bestond, die er niet onaanzienlijk
uitzagen, bleef het bjj praatjes, en Masaniello en
zjjn troep begaven zich naar huis, zonder veront
rust te werden.
Den volgenden Zondag,bestemd tot eene nieuwe
monstering, begaven zich de twee bevelhebbers
met hunne troepen naar de groentenmarkt, ten
einde de vorige manoeuvre nog eens te herhalen.
Dit was juist op het uur, dat de boeren uit de
omstreken van Napels gewoon waren hunne groen
ten en vruchten ter markt te brengen. Terwjjl
zich de twee troepen om het jjverigst oefendea,
ontstond er een twist over eene mand vijgen
tusschen een boer uit Portici en een burger van
Napels; noch de eene noch de andere wilds de
nieuw opgelegde belsstiDg betalen. De kooper
zeiJe, dat het door den verkooper gedragen moest
worden: terwijl de verkooper verzekerde, dat het
ten laste van den kooper was. Daar de twist
opzien baarde, snelde het volk, dat gekomen was
om de Turken en de Christenen te zien strgden,
naar de plaats waar het geschil voorviel en om
ringde de twistenden.
'1
HiiRlEIHSCHE tOdfiAIT.
