NIEUWE
1880.
Zonta 4 September 1892
Ne sociaal-democratische be
weging ten platteiande.
De werklledenkrijg in IVoord-
Amerika.
K I l i'KiMLA Vb.
17<§ 1W<IÜ
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1<80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
B TT R E A TT: St. Janstraat Haarlem.
agite MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTBNTIEN.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensdag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 nur ingewacht.
Uitgev era: KÜPPEB8 k I, AUB1Y.
De sociaal-democratie stelt in deze dagen
aUe pogingen in bet werk, voornamelijk in
*ler landeD, Frankrijk, Oostenrijk, Duitsch-
'and en Denemarken, om ook de bewoners
'au bet platteland, landbouwers, werklieden
dienstboden, voor bare leer te winnen,
"en zegt dat in dezen zomer mser dan hcn-
^®fd sociaal-democra ische zendboden van
^ar'ija uit naar het platteland zijn uitge-
t|;okken, om aan de landbouwers en hunne
jj'beiders en dienstmaagden te verkondigen,
•tot zjj eene verbetering van hun toestand
hechts van den socialischen toekomststaat
6q van eene onverzoenlijke oppositie tegen
de nu bestaande Regeering en de tegenwoor
dige maatschappij kunnen verwachten. In
Duit8cbland, vooral in Wurtemberg, Beieren
6,1 de Thnringsche Staten trachten de soci-
aal-democraten niet alleen de arbeiders, maar
°°k de landbouwers voor hunne zaak te
''tonen. Eene groote menigte socialistische
'luggchriften werden ook in vele gemeenten
'au de provincie Brandenburg verspreid 6n
®et sociaal-democratische orgaan Vorwarts
Wt zelfs bekend gemaakt, dat de «agitators
platteiande» last hebben ontvangen zich
tegenover de kleine boeren en werklieden
aeer net en beschaafd te gedragen, opdat
landlieden zouden kunnen zien, dat zjj
toet fatsoenlijke lui te doen hebben en opdat
de Vrees voor het schrikbeeld, gelyk hnn
de sociaal-democratie wordt voorgesteld, bjj
a®n verdwjjne.
In Oostenrijk werd onder de bewoners
'au het platteland hoofdzakelijk van Wee-
"en uit geagiteerd. Men heeft er meer dan
Eenduizend sociaal-democratische geschrif
ten uitgedeeld; ook wil men in dat land eene
^andbouw-Courant van sociaal-democrati-
8<toe strekking doen verschijnen.
De Fransche sociaal-democraten zjjn ook
ÏHerij in de weer om aanhangers hunner
fcaak op het platteland te winnen. Men ver
kondigt, dat op het eerstvolgende groote
s°cialisten-congre3 te Marseille de «land-
Sh&estie» zal behandeld worden en voor dat
doel hebben onlangs de socialistische afge-
'aatdigden Ferroul en Lafargue eene groote
&gitaiie-reis op het platteland ondernomen.
Bizonder ijverig zyn de sociaal-democraten
,n het kleine Denemarken en vermits in dit
'end de groote meerderheid der bevolking
^an den landbouw leeft, zoo heeft ook juist
to Denemarken de sociaal-democratie onder
de bevolking van het platteland reeds ko
lossale vorderingen gemaakt. Niet minder
den 24 sociaal-democratische landbouwers-
'®reenigingen waren op het jongste sociaal
democratische congres te Kopenhagen ver
tegenwoordigd en te Aarhuus, de hoofdstad
'fto Jutland, zal in den aanstaanden herfst
FEU1LLBT OM.
Verhoogd.
(Vet volg.)
"Wie is hetP Waar woont dat kind?" fluis-
le'en haastige stemmen.
Anderen hebben het knaapje reeds herkend.
t Is Guusie, het zoontje van den schatrijken
toeheer Lempers, in de bocht van de Heerengracht!
tk zag hem prompt alle dagen naar school toe
E&ant'/ deelt een praatziek moedertje hoofdschud
dend mede. «Och God! och Godl wal zal die
to*n kapot zjjn! 't Is zijn eenige jongen, 't Kan
dood wezen!//
he volkshoop groeit voor den gesloten apo-
tekerswinkel gestadig aan.Sommigen vliegen heen
een dokter te halen. Anderen gaan de politie
*a»rsehnwen. De wagen staat er nog altjjd, maar
de helroode bloedplas zinkt langzaam weg in het
a*te straatvuil. De geheele buurt is in opschud-
En te midden van bet ramoer komt
r,® Heer Lempers, die een minuut of tien na
estaaf zjj q huis verlaten heeft, langzaam aan
wendden. Als hij het „standje// in de straat ziet,
bjj haar eerst mijden en eene gracht omloopen;
tosar een onbestemd gevoel drjjft hem aan, om
gaan zien, wat er gebeurd mag zjjn. Nog is
slechts tot den uitersten zoom der menigte
Benaderd, 0f j,et praatgrage moedertje baant zich
een groot sociaal-democratisch landbouwers-
congres plaats hebben. Gansch Denemarken
is overigens reeds voor twee jaren in een
aautal socialistische agitatie-gewesten inge
deeld.
Men kan met recht zeggen, dat van bet.
succes der sociaal-democraten op bet platte
land de gansche toekomstige ontwikkeling
van het socialisme afhangt en dat derhalve
de gevaren voor altaar, troon en maatschappy
zich zeer dreigend verheffeD. Het is aan geen
twijfel onderhevig of de sociaal-democraten
zullen op het platteland talryke aanhangers
vinden; voor de overheden der genoemde
landen en ook voor die waar de sociaal-demo
cratische plattelandsbeweging aanstaande is,
zal het een heilige plicht zyn afdoende
maatregelen te nemen om aa i de ^hoogst
gevaarlijke agitatie der onzalige party weer
stand te kunnen bieden.
Iu den loop der laatste maanden zyn op
onderscheiden plaatsen der Vereenig e ta-
teu van Noord-Amerika werkstakingeu ui
gebroken, die in arbeidersoorlogen zyn ver
anderd op welke onze aandacht op meer
r - J Dat «stri-
dan gewone wyze werd 8
kes» tot buitensporigheden leiden, we e
met het doel van de werkstaking io
verband staan, zulks geschiedt ook m u-
ropa, maar niet in die mate als in he «vrye
Amerika» waar de sociale twisten nog
vreeseljjker zyn dan op het oude vastdand.
Onder de in dit jaar plaats gehad heb
bende werkstakingen, heeft vooral ie van
Homstead de aandacht getrokken. De «s er e
arm» der werkstakende arbeiders verge
noegde er zich niet slechts mede e ra
derwerk te laten stilstaan,» neen, y wer
ook tot gewelddadigheden gebezig en e
dynamiet kwam in gebruik. Degron s e-
ling door het rusten der banden en ar ei
tot zyn recht te doen komen, werd als
«verouderd» verworpen. Reeds by e wer
staking van Homstead verklaarde ow er
ley, «dat men het geraas dier groo e re
volutie kan hooren, die komen za omia
zy bomen moet.» Op de werksta mg an
Homstead volgde die te NasbviHe( ennes-
see), de strike der bergwerkers, en vervo -
gen die in Buffalo. Reeds te Homs ea
speeldej geweer en revolver, zelfs een ve -
kanon eu petroleomspuiten eene gr0° 6 ro
de werklieden stelden zich aan a 8 woe
dende Indianen, zonder genade of barmnar-
tigheid zelfs tegenover overwonnen m
weerlooze politie-agenten. Da wer n>
die niet aan de werkstaking deel w lden
nemen, werden gruweljjk mishandeld, i n ie
bosschen geleid en koelbloedig ve
De politie betaalde met gelyke m n m
een weg door het volk heen on voeg
half meewarige», ha» gernt^»6^ mehee;,
//Uwes moet vooral niet sen"*»-
maar ik geloof als dat het niet erg E00 ™e
uwes jongetje is. Ze hebbm 'm in ^ie aP 0
daar
Maar de arme vader hoort en vers aa ie
meer. Die wagen en die bloedpas zeggen om
genoeg, zeggen hem alles. Als een waanzinnige
vliegt hjj de straat verder in, tusscheD e angs ïg
uitwijkende menschen door, en den ap° e era-
winkel binnen. Wie hem tegen tracht e ou en,
of tot bedaren wil brengen, slaat hjj woe! van
zich af. En zoo verschijnt hij het volgen e oogen-
blik naast het marmerbleeke, in doodsangst ver
wrongen geiichtje van zjjn 'kind, dat bij me syne
wilde, doffe, uitpuilende oogen blijft aans aren..,,
totdat hjj met den rauwen kreet: Ver 00Kd''
neerzinkt bleek en roerloos, als het doodelyk
gewonde jongske zelf
Bjjnaeendag lang bewoog er zich eene schaar
van voorname heeren en dames in het deftige
huis der firma Van Glaasen en Lempers, om aan
de ceremoniën der begrafenis deel te nemen. De
ljjkstoet overtrof alles van dien aard m praent
en kostbaarheid. Er werden hartroerende woorden
gesproken &t>n een met bloemen en kransen ge
tooid kindergiaf, woorden die menig oog met tra
nen vulden. Maar de bewustelooze vader, die
in een der bovenvertrekken op zya ziekbed lag
plaats van zich te beperken tot bet her
stellen der orde; zoo word b. v. een man,
die slechts een onbezonnen woord bad ge
uit, aan zyoe duimen opgehangen. Zulk
een satanische krijg werd ook gevoerd te
Nashville en Buffalo. De mijnwerkers van
Nashville trokken vernielend en brand
stichtend in bet land rond; zy bestormden
eene gevangenis als protest tegen het con-
curreerende werk der gevangenen. Zij lever
den tegen de troepen van Tonnesse a ge
regelde gevechten. Niet veel beter maakten
bet de werkstakers te Buffalo; zij verbrand
den en vernielden wat zy konden, lieten
spoortreinen derailleeren zich weinig bekom
merende of daardoor het leven van menschen
in gevaar word gebracht, die met de werk
staking niets te maken hadden. Er heerscht
wanorde en anarchie in de werkstakende
districten eu wanneer het aan het Ameri-
kaansche leger gelukt op de eene of andere
plaats den opstand te onderdrukken, dan
wordt daar niets mede gewonnen; het on
weer barst op eene andere plaats weer los.
Waar is de roep van Amerika als een
Eldorado van burgerljjke vryheid en eco
nomische onafhankelijkheid gebleven?
Wij hooren zooveel van Amerikaansche
milüonnairs, van kolossale vermogens, die
door de vrijheid in doen en laten zyn verwor
ven, maar van het proletariaat, dat zich ner
gens zoo snel en zoo gevaarlyk ontwikkeld
heeft als in Amerika, is zelden sprake. Deze
sociale ontwikkeling in bet «vrye Amerika,»
welke nu tot zulke toestanden heeft ge
voerd, de ooriogeo, die daar na plaats
hehbeD,zijn waarschuwingen voor de Staten
in Europa. Mogen men aan haar de noodige
aandacht wyden, alvorens de dreigende
gevaren zich in Europa vertoonenl
Iu de steeukolenmyn Agrappe te Frame-
Hes bij Bergen heeft eene ontploffing plaats
gehad, waarbjj 25 personen gedood en 8
gewond zyn.
Te Antwerpen is de toestand aanmer
kelijk verbeterd. Eergisteren werden slechts
zes pers men in het hospitaal gebracht, waar
van een overleden. De warmte is veel ver
minderd.
Volgens de cfficiëele berichten aan
gaande de cholera, zyn jl. Donderdag voor
gekomen: in Hamburg496 gevallen, waarvan
181 met doodeljjken afloop; in het district
Stade van den 29 tot 30 Augustus 1 ziek
tegeval, en 3 gevallen met doodelyken afloop
in het district Sleeswyk. Den 30 Augustus
hadden in 20 plaatsen 73 ziektegevallen
plaats, waarvan 30 met doodelyken afloop
Waaronder 27 te Alkma. Verder 1 geval met
doodelyken afloop te Charlottenbnrg eu 1
1® Ruda, district Krotoschin.
Te Hamburg maakt de cholera nu ook
uitgestrekt, zag en hoorde niets van dat alles.
De beroerte was niet doodelyk geweest, maar
toch door eene zware hersensziekte gevolgd. De
bekwaamste professoren en dokters aarzelden
dagen laDg om met beslistheid hunne meening
over den jatiënt te zeggeD. Het was een ge
compliceerd geval. De toestand liet zich zorgeljjk,
zoo niet gevaarlijk aanzien. Maar volstrekte rust
en eene zorgvuldige verpleging konden soms
wonderen doen.
Ongesioorde rust? Nauwlettende verpleging?
Eene was er in hois, die bjj deze woorden in
stilte eene heilige gelofte aflegde; daar zon zjj
het niet aan laten ontbreken 1 En als een
goede engel zweeft Bertha, de miskende dochter,
nu sedert dat oogenblik door de ziekenkamer,
wachthoudend bij de ljjdenssponde, met angst
vallige zorg de voorschriften der geneesheeren
opvolgend, en met de onvermoeide en onnitput-
teljjke offervaardigheid der liefde al de krachten
van haar lichaam en geest aan haar dierbaren
zieke wjjdend. Geen ofier is haar te zwaar of
te groot, nu het 't leven en de liefde o God!
vooral ook de li«fde! van haar vader geldtl
Dag en nacht, schier zonder verpoozing, bljjft zjj
hare hacheljjke eu zware taak vervullen; en alleen
in die uren, waarin de koorts voor eene lichte
sluimering plaats maakt, laat zjj zich soms over
reden om haar, post aan eene bezoldigde ver
pleegster over te dragen en zichzelve de zoo hoog
in de betergestelde klassen slachtoffers. Zoo
zyn aaD de ziekte overleden de componist
Cobelli en Dr. Miersch, redacteur van de
Hamburger Nachrichten. Webasohn, direc
teur van het oude Hambnrger Ziekenhuis,
werd mede door cholera aangetast.
Weener artsen, die voor hnnne studiën
de cholera-barakken bezochten, geven ver
schrikkelijke schilderingen van het ontoe
reikende der sanitaire maatregelen ter be-
stryding van de epidemie. Zoo schryft een
bunuer o. a., dat twee barakken en drie
zalen vol lyken lagen (ia de laatste alleen
meer dan tweehonderd), wier teraardebestel
ling wegens gebrek aan middelen van verkeer
en hulpkrachten werd vertraagd.
Om in het gebrek aan geneeskundige bnlp
te voorzien, worden er thans Pruisische
militaire artsen naar Hamburg gezonden.
Het legerbestuur stelde 500 nieuwe veldbed
den beschikbaar.
Over het ontstaan der cholera in Hamborg
geeft thans het Rijks geneesknndig be-
bestnnr, op grond der onderzoekingen van
de naar Hamburg als rijkscommissarissen
uitgezonden Professoren Koch en Roths, de
volgende verklaring: De eerste ziektegevallen
van cholera aldaar laten zich tot 16 Augnstns
terugbrengen. Zy betroffen byoa uitsluitend
znlke personen, die aan de haven werkzaam
waren of op de rivier verkeerden. De epi
demie is hoogst waarschynlyk door land
verhuizers nit Rusland ingebracht, en wel
op deze wyze, dat uit de barakken het vnile
water, afkomstig van het reinigen van wasch-
goed, enz., alsmede de faecaliën dezer men
schen in den nabjjgelegen zy tak der rivier
vloeiden, zonder ontsmet te zyn, wat des
te gevaarlijker was, omdat niet ver van daar
de prise cl'eau ligt voor de waterleiding der
stad Hamburg.
Dat op deze wyze de epidemie is ontstaan,
is bjjna zekerheid geworden door de door
Koch en Roths ter plaatse gedane waar
nemingen.
Ook de te Berlijn en Charlottenburg
voorgekomen nienwe choleragevallen wor
den vermoed hun ontstaan te danken te
hebben aan de troepen Russische landver
huizers, die sedert vele weken bjj Charlot
tenburg in barakken gehuisvest zyn, of
schoon daar scherp toegezien en gedesinfec
teerd wordt. Het is onbegrjjpeijjh, dat de
Pruisische autoriteiten reeds sedert maanden
dit permanente doortrekken dolden van
landverhuizers, die uit Rusland komen, waar
eene zoo hevigo cholera-epidemie heerschte.
De berichten omtrent de cholera te
Parijs luiden minder gunstig. Het aantal
zieken, dat Donderdag-morgeo in de hos
pitalen in behandeling was, bedroeg 254,
en in den loop van den dag zyn er vel»
zieken bij gekomen.
Den SOsten Augnstns zyn te Havre van
middernacht tot middernacht 79 gevallen
noodige met te gunnen. Maar eigeoljjk bestaat
er voor haar geene ruet, zoolang het vreeaeljjke
pleit onbeslist bljjft en de benauwde angstvoor
hei leven haars vaders niet uit haar hart ge
bannen is. BaDge uren, traag en somber voort-
kruipend, doorworstelt zjj dagen en nachten ach
tereen, nren, waarin de doodsche stilte alleen
verbroken wordt door de onsamenhangende kreten
van den jjlenden zieke.
Doch eiodeljjk behaalt de krachtige natuur
van den ljjder de beslissende overwinning. De
zorgen, die zjjne geneesheeren hem wjjden, en
bovenal de trouwe, zelfopofferende verpleging,
waarmede zjjn kind hem van nar tot nur bij
staat, werden inderdaad met den afgebeden zegen
bekroond; en Bertha wil het wel uitjubelen, als
de dokter haar ten laatste verzekert, dat alle
gevaar geweken en het geheele herstel haars va
ders nu nog slechts eene qnaes'ie van tjjd en voor
zichtigheid is. Langzamerhand herkreeg de Heer
Lempers dan ook de volle beschikking over zjjne
geestvermogens, en uren lang kon hij nu, met een
vredigen glimlach om de lippen, zjjn kind gade-r
slaan, dat met eene trouw en toewjjding, die hjj
tot dusver nooit in haar vermoed had, hare
moeilijke dubbele taak van verpleegster en huis
houdster bleef vervallen. Wat er in die uren
wel in hem omging? 2e waren voor hem
als eene openbaring.
(Slot volgt.)
44R1MST
(ill RUT.
