N
E U W E
Ia. 1882.
Vrli
ito*
9 September 1892.
17<a Jurgug
1
De Katholieke Kerk en de
sociale quaeslle in Amerika.
buTïë"nla^d.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maasden toot Haarlem.
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p.
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
0,85
1,10
1,80
0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BÜBBAïï: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA HOE AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels 80 Gents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensdag
en V r jj d a g-a vond voor 6 nnr ingewacht.
Uitgevers: KüPPBKS k AUBET.
Zjj, die zich tegen 1 October e. k. op
de NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
of het ZONDAGSBLAD of op beide bladen
abonneeren, ontvangen de nog voor dien
tjjd, dus gedurende de maand September
Verschijnende nummers gratis.
Evenals ia Europa en elders zoo richt
ook in de Vereenigde Staten van Noord-
Amerika het Episcopaat aan alle Katholie
ken, aan Priesters en leeken, de nitnoodi-
ging aan het sociale leven en aan de ge-
dachtenbeweging deel te nemen, om beide
zoo noodig te regelen en te leideD. Bewon
derenswaardig in de hoogste mate is hetgeen
in dit opzicht Monseigneur Ireland in de
westelijke Staten heeft tot stand gebracht.
In het jaar 1855 verkreeg deze Prelaat,
thans Aartsbisschop van St. Paul, 117,000
Hectaren aan den spoorweg gelegen lande
rijen. Dit uitgestrekte gebied veranderde
onder zijne leidiug meer en meer in een
Ierschen Staat. De Aartsbisschop voert per
soonlijk onderhandelingen met de maat
schappijen over het stichten van dorpen;
kij bezoekt de leden van het Parlement
Tan Minnesota en noodigt hen nit, nit de
wetgeviüg alle bepalingen en verordeningen
te schrappen, welke voor de vrijheid der
Katholieke Kerk nadeelig kunnen zjjn; hg
ia voorzitter van matigheidsgenootschappen,
hjj roept congressen in 't aanzjjn, zooals
dat van Baltimore, waar de door hem ge
leide Katholieken van het «<ar West» zulk
een goeden indruk maakten, dat Kardinaal
Gibbons uitriep: «Zjj zgn onweerstaanbaar,
die lieden nit het westen, vooral wanneer
deze groote voorvechter voor geloot en va
derland aan humae spitss staat!»
Zonder zich in den strjjd der partjjeu te
mengen, begunstigt Aartsbisschop Ireland
alle patriotische ondernemingen. Toen in
de nabjjheid van St. Paul de nieuwe stad
Minneapolis werd gestieht, verlangde de
eminente Prelaat, dat de Pastoor, die hg
daarheen zond, in zekere mate de eerste
bnrger der stad zon wezen. Wordt te Min
neapolis eene kunst- of njjverheidstentoon-
■telling gehouden, dan vindt men den Pas
toor in de eerste rjjen van de beschermers
der onderneming. Wordt er eene biblio
theek geopend, dan laat de Pastoor zich
Onder de bestuursleden opnemen en maakt
van de gelegenheid gebruik, om katholieke
boeken en tijdschriften in de bibliotheek
te plaatsen. De onderwijzers aan de open
bare scholen beraadslagen met hem over
de boeken, welke zg voor hunne eigene stu
die en voor het onderwijs der leerlingen
Qoodig hebben.
Te St. Paul bestaat geen geachter en
geliefder persoon dan de Aartsbisschop.
Protestanten en Katholieken zjjn het eens,
FE ILLS T ON.
Eene daad van gerechtigheid.
De sneltrein rjjdt het station binnen; vijf mi-
Haten oponthoud!
De reizigers verlaten haastig de waggons en
loopen verward dooreen. Het breede perron daar
even nog zoo stil,is nu eene golvende menechenzee.
Te midden van al dat gewoel neemt Hélène Pagin
afscheid van haar broeder Joseph, die //op de
bonne fooi// naar Amerika gaat.
Joseph is een van die verachtelijke wezens, die
tot alles in staat zjjn; éen van die deugnieten//
*ier reusachtige lichaamsbouw hen voor den oorlog
•chjjnt te bestemmen en die in een beschaafd
land en in een fatsoenlijk geziu, de bron worden
^•n voortdurende bekommering en zorg.
De dood zijner moeder liet Joseph en zijne zuster
alleen en zonder fortuin achter. Hij was vijf- en -
twintig, zjj negentien. In den familieraad werd
besloten om hem naar de nieuwe wereld te zenden,
'H de hoop, dat de oude wereld don nooit meer
'lots van hem zou hooren.
Wat Hélène betreft een mooi, zachtzinnig
'tteisje, die hare examens heeft gedaan en eene
dat Mgr. Ireland een splendid man is, dat
wil zeggen een man, die in hoogematede
eigenschappen van een uitmuntend Ameri
kaan bezit, namelgk energie, grooten on
dernemingsgeest en eene oprechte en aan
houdende zorg voor de algemeene welvaart.
De kudde, welker Herder Mgr. Ireland is,
bestaat voor het grootste gedeelte uit IereD.
Als trouwe en gehoorzame Katholieken zjjn
de zonen van het groene Erin steeds be
reid en ijverig aan den arbeid om den voor
uitgang huneer kerk in de Amerikaansche
maatschappij te bevorderen, De met aristo
cratische ideeën bezielde Protestanten wor
den, jammer genoeg, door het nederige
bcdrjjf der Iersche emigranten vaak van de
Katholieke Kerk verwjjderd gehouden en
daarom is het de grootste zorg van den
Aartsbisschop van St. Paul, da leren op een
hoogeren socialen trap te brengen, door hen
aan te moedigen het landbouwbedrijf te
beoefenen. Onder zgn toezioht werden on
derscheidene gemeenten gesticht, waar de
uit het Graafschap Cork gekomen boeren
den grond bebouwen. Het is te hopen dat
dit voorbeeld navolging vindt, vermits juist
in de landbouw bedrgvende Staten, in
Ohio, Missouri, Kentucky, Indiania en Kan
sas, zich naar verhouding de minste Ka
tholieken bevinden in Ohio nauwelgks een
op honderd bewoners, en ia Kansas een op
vgftien.SlechtstweeStaten maken eene uitzon
dering: Illinois en Wisconsin, waar zich zeer
vele Dnitsche landbouwers uit de Rijnprovin
ciën hebben gevestigd. Het grootste deel der
Katholieken bewoont de steden en bevolkt
de fabrieken en werkplaatsen. Geen wonder,
dat de Kerk hare zorgen aanwendt om den
toestand der werklieden te verbeteren. Het
Episcopaat is er op bedacht, alles te^ ver-
mgden, wat het wantrouwen der werklieden
zon kannen opwekken. In deo bloeitgd van
het verbond der «ridders van den arbeid»
nam Kardinaal Gibbons persoonlijk de zaak
dezer liga ter hand en pleitte, zonder haar
als geheel verwerpelijk te verklaren, voor
verzachtende omstandigheden. Het memo
randum, dat de Kardinaal dienaangaande
aan de Propaganda overhandigde, bevatte
hoogst merkwaardige beschouwingen. Nadat
hg er op gewezen had, hoe belangrijk het
is, in een land, waarin iedereen behoefte
gevoelt aan vereenigingeu, d®ze vereenigin-
gen te ontzien, en nadat hg bewezen had,
dat de bond van de ridders van den arbeid
geen absoluut geheim noch onvoorwaarde
lijke gehoorzaamheid eischt en dat overigens
de President, de hoofdofficieren en twee
derde zgner leden geloovige Katholieken
zgn, ontwikkelde de Kardinaal mat evenveel
kracht als vrijmoedigheid de onheilvolle
gevolgen van den slag, die deze liga zoude
treffen; hjj wees aan de eene zjjde op de
van de Kerk afgevallen werklieden en aan
den anderen kant op de nog met de Kerk
verbonden, arbeidende klassen van Amerika
en beriep er zich op, dat in de oogen der
goede opvoeding genoten °Ter h#ve toekomst
behoefde men zich waarljjk niet bezorgd te maken.
Voor haar had men reeds eene plaats als gou
vernante in Rusland gevonden.
In afwachting van de naderende scheiding, wa
ren broeder en luster sedert eenige dagen bjj eene
tante gelogeerd, die met de meeste bereidwilligheid
hen had uitgenoodigd bjj haar buiten op haar
kasteel te komen. I
Hélène klemde zich aan Joseph vast, uit vrees
een enkel der nu getelde oogenblikken te ver
liezen. Wanneer zouden zjj elkander wederzien?....
Zjj hield zoo innig veel van dien grooten broer,
dien zjj slechts, nu en dan, met lange tusschan-
poozen, had gezien want hjj vertoefde uiterst
zeldzaam in het ooderljjke huis en van wien
allerlei geheimzinnige verhalen in omloop waren.
Het rechte hoorde zjj nooit, want men zweeg on-
middelljjk zoodra zjj in de kamer trad.
Voor het jonge meisje werd zeer veel geheim
gehouden, doch Hélène bekommerde zich daarom
al even weinig als om de rest. De wijze echter,
waarop men over het gedrag baars broeders sprak,
had oen diepen indruk op haar gemaakt; men
deelde het elkander fluisterend wede, met eene
klagende stem, een diep verslagen gelaat, wanho
pige blikken en de handen ten hemel geheven. Al
gansche Amerikaansche democratie zonder
onderscheid van geloof de Katholieke Kerk
de hoogste aanspraak op achting, den sterk-
sten waarborg tegen vervolging, het zekerste
onderpand van haar burgerrecht in de
Vereenigde Staten zich verworven heeft
doordien zg de vriendin is van het volk.
Intnsschen is de bond der ridders van
den arbeid verdwenen. Kardinaal Gibbons
heeft den val ervan voorspeld, verkondi
gende echter tegelgkertjjd, dat andere ver-
eenigingen zonden ontstaan, en daarom,
zeide hg, zonde de toepassing van strenge
maatregelen tegen de ridders van den arbeid
het begin zgn van een eindeloozen krijg.
De H. Stoel nam het memorandum van
Kardinaal Gibbons in overweging en Mgr.
Ireland heeft in verschillende te Parjjs ge
houden redevoeringen het streven van dezen
uitmuntenden Kerkvorst met waardeering
bekend gemaakt.
Uit hot hier verkondigde bljjkt dnideljjk
met hoeveel kracht en energie ook in de
nieuwe wereld de Katholieke Kerk door hare
bedienaren, Bisschoppen en Priesters, werk-
zaamjisin het belang der arbeidende klassen,
hoe zjj alle pogingen in het werk stelt om
naast de geestelijke ook de stoffelijke be
langen van den werkman, ja van de gansche
maatschappij te behartigen niat door woorden
alleen, maar ook door daden, die de bewon
dering opwekken van ieder weldenkende,
door daden die voor de gansche wereld de
getuigenis afleggen dat de Katholieke Kerk
is en bljjft de ware vriendin van het volk,
dat zjj liefheeft en dat zg, getrouw aan
hare zending, en bjj ongestoorde vrjjheid
in haar arbeid, weet te brengen tot een
heilstaat van tijdeljjk en eeuwig geluk.
Uit officiëele opgaven bljjkt het voorkomen
van cholera in gemeenten aan den waterweg
naar Antwerpen. Te Boom waren 12 ge
vallen met 10 dooden, te Bornhem 9 met 7.
De ziekte werd mede geconstateerd teMerxem,
Hemixem, Baesrode, Niel en Eckeren. Te
Antwerpen is de toestand zeer bevredigend.
Sedert het begin kwamen er 75 gevallen
voor, met 22 herstellenden, 28 nog behan
delden en 25 dooden. Te Brussel kwam eer
gisteren een geval van cholerine voor. Overi
gens is de gezondheidstoestand der hoofdstad
voortreffelijk.
In het district Oldenburg (in Holatein)
hebben de eigenaars, pachters en gebruikers
van vrnchtboumen bevel ontvangen om te
zorgen dat op alle niet-afgesloten terreinen
met vruehtboomen eiken ochtend vóór 9
nnr al het afgevallen ooft opgeraapt en
weggeruimd is. Overtreding wordt bedreigd
met eene boete tot van 30 mark, of gevan-
De eerste Burgemeester van Hamburg,
Senator Petersen, ligt aan cholerine.
Het Hamburger Fremdenblalteen zeer
had de cholera epidemisch geheerscht, dan kon
men elkander den voortgang dezer gevreesde
ziekte niet geheimzinniger hebben mede gedeeld.
Deze algemeene en voortdurende afkeuring
maakte dat zijne zuster hem, behalve bare ge
negenheid, ook nog haar medeljjden schonk; het
ia het hart der vrouw eigen om zich met moeder-
ljjke genegenheid tot alle vervolgden aangetrokken
te gevoelen; zjj ljjden en dat is haar voldoende,
tnsschen ongeluk en schuld maakt zjj geen onder
scheid.
Joseph, van zijn kant, gevoelde voor haar de
eigenaardige genegenheid van den leeuw voor het
schoothondje, dat een gril van den dierentemmer
bij hem in het hok heeft opgesloteo; het is de
invloed, welke de onschuld der zwakken oefent
op de brutaliteit der sterken; de eersten weten
niet dat zjj dien invloed bezitten, de laatsten den
ken er zelfs niet aan dat zij er voor buigen. Hoe
het kwam, weet ik niet, msar Hélène wiet hem
altoos te ontwapenen.
Wat zeide zjj hem terwjjl zij zich op haar teenen
verhief en steunende op zjjn herculischen arm,
zjjn oor trachtte te bereiken eu hjj het hoofd
naar haar orerboog? Wat fluisterde zjj hem in,
toen zjj hem naar den waggon bracht?
Yan die afgebroken woorden, welke de bevende
verspreid orgaan, meldt, op grond van een
onderzoek op de Hamburger centraal-be-
graafplaats te Ohlsdorf ingesteld, dat er in
de jongstverloopen veertien dagen ongeveer
2000 sterfgevallen aan cholera meer moeten
hebben plaats gehad, dan de officiëele sta
tistiek opgaf. In de laatste veertien dagen
toch werden er bjjgezet 5758 ljjken, terwjjl
het aantal over zulk een tjjdperk in gewone
epidemie-vrge tjjden slechts 600 bedraagt.
Het te veel van ruim 5000 moet dns ait
cholera-ljjken hebben bestaan. Maar buiten
het Ohlsdorfer kerkhof is er van nog andere
begraafplaatsen gebrnik gemaakt. Nochtans
gaf de officiëele statistiek tot dusver slechts
ODgereer 2900 sterfgevallen aan eholera op.
Op verscheidene plaatsen, b. v. Pyr-
mont, is de angst voor de ziekte zóo groot,
dat alle reizigers nit verdachte plaatsen, ziek
of gezond, worden geweerd. Ja, hier en daar
wjjst men eenvoudig alle vreemdelingen terug,
onverschillig van waar zg komen.
Als een bewjjs dat eene overheid met
hare maatregelen tegen cholera wel eens
overdreven te werk kan gaan, vestigt ook de
National Zeitung de aandacht op eene be
kendmaking in het Mecklenbnrgsche district
Wissmar, waariü, wegens gevaar voor cho
lera, «op straffe eener boete tot 1000 mark
aan iedereen wordt verboden, reizigers en
andere personen of gezinnen, van elders
komende, bjj zich in hnis te nemen, logies te
verleenen, of woningen aan hen te verharen.»
Aao de hoofden der plaatselijke bestaren
wordt gelast er voor te zorgen dat dit
verbod «aan iedereen ter kennis en streng
ten uitvoer worde gebracht.» Het verbod
betreft dus niet slechts reizigers nit plaatsen
die van cholera verdacht zjjo, maar alle
vreemdelingen, zonder onderscheid. De be
richtgever gelooft dan eok niet, dat eene
rechtbank de strafbepaling in dien zin toe
passelijk zou willen verklaren.
Ook te Nanheim, in Prnisen, is het ver
boden vreemdelingen bjj zich in hois te
nemen, maar er staat duideljjk bg, dat dit
alleen/ betreft vreemdelingen kjmende uit
van cholera verdachte plaatsen.
Uit Thorn wordt geklaagd, dat Rus
sische landverhuizers door agenten van land
verhuizing tegen hooge betaling langs de
grens in Pruisen worden binnengesmokkeld.
Volgens het bericht zgn er gevallen van
dien aard bekend. De zaak is nameljjk dat
de grens is afgesloten op zekere plaatsen,
waar de Russen geneeskundig worden on
derzocht en dat de agenten hun dit onder
zoek doen ontgaan, door ze langs omwe
gen het land in te brengen.
Te Epinal is een banket gebonden
na de vergadering van de genootschappen tot
bevordering van den landbouw te Remire-
mont.
De Heer Méline, de bekende voorvechter
van de beschermende rechten,beeft verklaard,
dat, wat zjjne tegenstanders ook mogen be
weren, de landboaw in Frankrjjk nooit in
lippen sohier weigeren uit te «preken, ot die zich
oplossen in een onderdrukten snik
Joseph voelde zich plotseling geroerd. Reeds
stond hjj met den voet op de trede, toen hjj te
rugtrad eu zjjne zuster eenige stappen achteruit
trok.'Daar,eenigszins buiten het gehoor der menigte
stiet hjj twee of drie korte volzinnen nit, liet een
samengevouwen papiertje in hare hand gljjden
en sprong toen haastig in den wagen. De trein
zette zich in beweging en verdween.
Hélène stond daar als veianft; zjj klemde kramp
achtig het papiertje in haar hand en verroerde
zich niet; zij had noch het heengaan van Joseph,
noch het vertrek van den sneltrein bespeurd. Een
rn we vloek bracht haar tot de werkelijkheid terug;
een kruier kwam met een wagen mat koffers
aanrjjden en Hélène stond hem in den weg. Na
herionerde zjj zich met schrik wat haar broeder
haar in vertrouwen had medegedeeld.
Daar, neem dit Toen ik daareven de
kamer van Jules doorging, lag zjjne portefeuille
op tafel, ik heb die geopend. Er was een bank.
biljet in van 1000 frs., de verleiding was mjj
te sterk; daar leg het dezen avond er weer
in, hjj zal het nog niet hebben gemist.
{Wordt vervolgd.)
HAARLEHSGH1 CODftiMT.
