NIEUWE
Woensfl»g 28 September 1892.
Eene protestbeweging in
Frankrijk.
Een merkwaardig oordeel.
BUITENLAND.
ll. 1890
17<* JwrgMg
Per 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGHTE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgevers: KüPPEKS JiAUREY.
Zjj, die zich tegen 1 October e. k. op
Ce NIEUWE HAARLEMSCHE COURANT
°f het ZONDAGSBLAD of op beide bladen
chonneeren, ontvangen de nog voor dien
Ifld, dus gedurende de maand September
verschijnende nummers gratis.
In Frankrijk is men sinds jaren ijverig
Werkzaam om den godsdienst te vervolgen.
Christelijke instellingen worden verwereld-
lijkt, Priesters en kloosterlingen worden nit
de hospitalen verjaagd en al wat in staats-
instellingen eenigszins naar godsdienst
zweemt, wordt daaruit verwijderd. Godsdienst
is een verouderd idee, aldus hoort men opeD-
Iflk verkondigen en bp bet woord wordt de
daad gevoegd zoowel door de lands- als door
de gewestelijke- en stedelijke Regeering.
Geen wonder dat onder zulke omstan
digheden ook de school en vooral de lagere
school, de volksschool, te lijden heeft onder
de vervolgingszucht der ongeloovigen, die
het roer der Regeering in handen hebben.
Geen wonder dat ook uit de openbare school
alles moet verwijderd worden, wat naar
godsdienst zweemt en dat derhalve eene wet
Werd uitgevaardigd waarin bepaald wordt,
dat het onderwijs in den godsdienst op de
openbare lagere school is verboden.
Die daad van geweld wil men zich nu
Frankrpk niet laten welgevallen. Eene
groote protestbeweging tegen de schoolwet
althans is daar te lande ontstaan. In alle
steden en dorpen is eene petitie verspreid, die
door tienduizenden wordt geteekend en waar
van de inhoud is als volgt:
«Sedert twaalf jaar heeft men in Frankrijk
Schoolwetten uitgevaardigd, welke verbieden
dat men zich op de lagere school met den
godsdienst bezig houdt en die aan het Ge
meentebestuur het recht ontnemen onderwjj-
2ers en onderwijzeressen, volgens eigen keus,
te benoemen.
Velen gelooven, dat deze wetten zullen
strekken voor de welvaart van hetland;maar
de gevolgen bewjjzen juist het tegendeel van
hetgeen men had gehoopt.
Men kent langzamerhand den boom aan
sjjne vruchten.
Waarom iu de eerste plaats is het ver
boden, in de lagere school de kinderen der
Werklieden in dm godsdienst te onderrichten,
terwjjl in de gymnasia en lycaea de kinderen
der rjjken daarin onderwps ontvangen?
Wjj willen geljjkheid, vrjjheid en gerech
tigheid voor allen! De uitgaven voor het
°nderwijs zjjn sinds de nieuwe schoolwetten
kolossaal gestegen en storten het volk iu
ellende. Er zjjn scholen, zooals bjj voorbeeld
te Izeure, waar ieder leerling den Staat
dagelpks achttien franks kost.
FEUILLETON.
De brandkast.
Rosbeek en Morinet hadden zich verrijkt door
den handel. Jarenlang reeds waren zjj compagnons
geweest en hadden alles aangegrepen wat hun
voordeelig toescheen, zonder altjjd even nauw op
den aard der zaken te letten.
De beide compagnons, die hunne zaken in de
'tad dreven, woonden buiten in een wit gepleisterd
huis van twee verdiepingen, met een verwilder
den tuin er voor en omringd door een hoogen,
jjven muur, zonder de minste versiering. Morinet
die veel zachter en gevoeliger van aard was dau
kosbeck en die in zjjn hart nog kleine restjes
v»u half vergeten teederheid bewaarde, had, op
haar tweede jaar, een klein, ouderloos meisje tot
E,ch genomen, dat nu een jaar of twaalf was.
Rosbeek had de «indringster// altjjd met een
'lacht oog aanschouwd. Het is waar, zij won hun
®1 spoedig eene dienstbode uit, maar daarvoor at zjj
c°k van hen en bovendien was zjj dikwijls in
de gelegenheid over dingen te hooren spraken,
dte vreemden niet aangingen.
Ten laatste werd het bij hem een soort manie,
pm over het kind te klagen, terwj|i langzaam eene
Jutvendige woede zich van hem meester maakte
tegenover Morinet, die de schuld was geweest,
Door zulke wetten worden de belastingen
met honderden millioenen verhoogd en het
volk moet daaronder lijden. Yoor de rjjken,
de kooplieden en de eigenaars van huizen
valt de betaling der belasting niet moeiljjk,
of beter gezegd zij laten ze door anderen
betalen doordien zjj den prjjs hunner waren
of de huur hunner huizen verhoogen; de
werklieden echter kunnen hunne belastingen
niemand op den hals schuiven. Dikwjjls
hebben zjj geen werk meer. Alles wordt in
Frankrpk duurder dan ergeDS anders, omdat
wjj tweemaal meer belasting betalen dan
elk auder volk.
Wjj worden voorts met voortbrengselen
van het buitenland overstroomd, die goed-
kooper zjjn dan de onze en waaraan men
dus te onzent de voorkeur geeftjonze produc
ten vinden geen aftrek meer en dat is de oor
zaak,dat het den werklieden meer en meer aan
arbeid ontbreekt.
Aldus berooven de schoolwetten, door de
belasting, welke zjj op onze schouders laden,
aan den Franschen arbeider het brood en zjj
vermeerderen overal do ellende.
Het is meer dan tjjd, de crisis te bestrpden
waarin handel, npverbeid en landbouw ver-
keeren; hulp zal echter dan slechts moge-
Ijjk zjjn, wauneer men de schoolwetten
verandert.
De gcdedienstlooze scholen zjjn voorts
de oorzaak van de verwildering der jeugd
en van de vermeerdering der misdaden, welke
door jongelieden en zelfs door kinderen
worden gepleegd. In het jaar 1883, voor
de schoolwetten, werden jaarlpks 26,000
misdaden door jouge lieden onder twintig
jaar bedreven. Thans is dit cjjfer tot meer
dan 50,000 geklommen. Men kent de zware
beschuldiging,welke Ravachol voor zjjn dood
heeft uitgesproken: «Als ik aan God had
geloofJ, zou ik niet gedaan hebben, wat ik
deed.» De mi daden van dezen or gelukkige
en van zooveel anderen karakteriseeren de j
gevolgen van de schoolwetten. Men kent j
ook de woorden vau David, deu jeug- j
digen moordenaar van Nantes; «Het was mjjn
ongeluk, dat men in de school nooit over
godsdienst sprak.»
De mannen, die ous de schoolwetten heb
ben opgedrongen, zijn joodsche bourgeois
en vrpmetselaars, die het noodzakelpk acht
ten het volk te bederveD, om het te kunnen
beheerschen en nit te mergelen. Deze man
nen zjjn de grootste vijanden vau de wer
kende klasse. Het is meer dan tjjd, dat wp
tot onze vertegenwoordigers, die ons zoo
slecht leiden, zeggen: Verandert uwe
richting, of wp zallen onze vertegenwoor
digers veranderen.» Immers wjj zjjn het
die ben benoemen en betalen. Zouden wjj
daarom niet mogen zeggen, in welken zin
wjj geregeerd willen wordeo? Wp onder-
geteekenden, gedwongen door de jammerlpke
gevolgen, verlangen derhalve, dat men de
dat de iodringeter in huis wr.s gekomen.
Zélie, met hare vlugge opmerkingsgave wist
zeer goed hoe de oudste compagnon ovör haar
dacht, maar zij zette er niet minder een vrooljjk
gezicht om en behandelde steeds op eeno voor
komende wjjze haar vjjand, die bjj den dag stiller
en rorscher werd.
Morinet daarentegen scheen hoe langer hoe
meer p'eizier in zjjn levea te krjjgen. lljj dacht
er sterk aan zich uit de zaken terug te trekken
en in de nabjjheid der stad, in eene lommerrjjke
streek, een rustig leventje te leiden, opgevrooljjkt
af en toe door een goed glas wjjn. Daar de com
pagnons beiden slechts zeer verre verwanten be
zaten, hadden ze bjj testament bepaald, dat de
overlevende het gansche kapitaal zou erven.
Op een ruwen avond in den herfst zaten zjj
bjj hun welverzorgd vuur, in de eetkamer, die
verlicht werd door een bronz n gaskroon met groen
porseleinen lichtschermpjes, en spraken over ver
schillende dingen, maar vooral over de winsten
hot verlies bjj hunne zaken. Zélie was naar hare
kamer gegaan.
Er was rijkelijker gedineerd dan gewoonljjk.
Morinet, gehoor gevende aan den aandrang van
zjjue maag en aangemoedigd zelfs door Rosbeek
iets, wat buitengewoon was had eene ge-
heele flesch oude Ch&teau neuf gedronken, waar
van de purpetroode gloed op zjjn gezicht getuigde
schoolwet verandere, dat in de lagere school,
evenals in de gymnasia eu lycaea aan de
kinderen onderricht in den godsdienst worde
gegeven en dat men aan de Gemeentera
den wederom het recht verleene, de ouder-
wjjzers en onderwjjzeressen zelf te kiezen en
te benoemen.»
Den inhoud en het doel van dit adres
prjjzende verwachten wjj voorshands weinig
succes van de protestbeweging. Evenwel al
leidt de agitatie niet tot het geweuschte
doel, het is goed dat men in Frankrpk wete,
dat het volk niet meegaat met de geavan
ceerde ideeën der Regeering en dat er nog
millioenen bestaan, die het geloof niet heb
ben verloren en van de moderne denkbeel
den niet gediend zjjn. BreDgt dit adres geen
verandering ten goede in den toestand, het
zal wellicht eene aanleiding zjjn de Regee
ringen te weerhouden in het nemen van nog
andere maatregelen en in het uitvaardigen
van nog meerdere wetten, die ten nadeele
zjjn van godsdienst en onderwps in de Fran-
scbe republiek.
In het te Rome verschpnende ma9onnieke
orgaan Torneo vindt men het volgende oor
deel over Paus Leo XIII, dat, de ongema
nierdheden van een anti-clericalen journalist
buite i beschouwing lateude, juist daarom
onze aandacht verdient, omdat het daarin
vervatte oordeel over de energie des Heiligen
Vaders van vijandige zjjde komt.
«Leo XIII,» zegt het ma^onnieke blad, is
wat zelfs bjj Pausen kan voorkomen,
gansch anders dan een gewoon mensch; bjj
bezit die uitstekende, merkwaardige eigen
schap der door bet noodlot tot iets groots
bestemde mannen. Deze asceet is, physiek
beschouwd, eeu wonderbaar wezen. Oud,
siuds vjjftien jaar iu het Vaticaan opgesio-
teo, dat bij gaarne zou willen verlateD, om
andere lucht in te ademen en in zjjn arm,
uitgeput lichaam wat jeugd en gezondheid
aan te brengen, viodt bp toch steeds, als
het zjjn moet en ais hp het wil, de kracht
om bezoeken te ontvangen, te spreken, te
schrjjven,te polemiseeren, machtig te strjjden
tegen de gansche moderne wereld, welke de
door hem vertegenwoordigde instelling dreigt
te doen omverwerpen. Eu als er gemeld
wordt, dat hp ziek is, dat hp op sterven
ligt, dan toont hp, schijnbaar uitgeput en
op het punt van te bezwjjken een onge-
loofljjken voorraad van vastheid, geloof en
jjver. Eu zoo ontvaugt hp, ua eene feeste-
ljjke plechtigheid, diplomatieke bezoeken
om zich daarna met private zaken bezig
te honden en als iedereen gelooft, dat hp
zich eiudeljjk ter ruste heeft begeven, dan
zit deze grjjsaard, die op een stervende ge-
ljjkt, kalm in zjjn vertrek en verklaart een
Kerkvader of schrpft latjjnsche verzen. Hp
en die zijn geest in een kleine bedwelming had
gebracht. Zjj waren bezig een inventaris op te
maken van hunne bezittingen, toen Rosbeek op
geheele natuurljjke wjjze vroeg;
Als we meteen eens een kjjkje in de brand
kast namen?
j)nt is een idee, antwoordde zjjn vriend,
wiens blauwe oogen schitterden als vuur.
De brandkast van de Heeren Rosbeek en Mori
net was een soort duister kabinet, in een dikken
munr gemetseld, van binnen geheel met jjzer
gevoerd, en waarvan de massieve deur, bruinachtig
geschilderd in den toon der eetkamer, voor den
bezoeker niets bizonders verried.
Rosbeek nam den sleutel uit eene verborgene
lade, stak eene kaars aan en nam met plechtige
bereidwilligheid den plicht op zich, de kast te
openen. Na eenig gekrik-krak opende de deur zich
langzaam als van een geheimzinnigen tempel.
Voor de compagnons was het een groot genot
te verwijlen in dit gebied, waar zjj gemakkeijjk
beiden in konden staan en waar in regelmatige
orde, op ijzeren richels, diamanten, robjjnen, an
tieke sieradeD,kostbare perkamenten, oud en nieuw
gestempeld goud en de blauwe en eenigszins
vetaehtige Fraasche bankpapieren zich vertoonden.
Dat zjjn nu de vruchten van een dertigjarigen
arbeid! mommelde Morinet, wankelend door lichte
dronkenschap, terwijl hjj langzaam binnentrad
bezit eene wonderbare physieke gesteldheid,
die in alle openbaringen van zjjn geest
wordt waargenomen. Deze oude Priester
is tegen alle moderne quaesties en tegen
de machtigste mannen van onzen tjjd op
getreden
Zulk een lof van een dier bladen, welke
in Daam der ma9onnieke revolutie als schild
wachten aan de poorten van het Vaticaan
op wacht staan, verdient zeker ieders aan
dacht.
Z. H. de Paus heeft een eigenhandig
schrpven tot den Czaar gericht, waarin Z. H.
hem verzoekt af te zien van zjjn voornemen,
tot opheffing van verscheiden katholieke
diocesen.
Jl.Zaterdag-a vond bestormden een 5000
tal bakkersgezellen te Brussel de nieuw op
gerichte coöperatieve broodfabriek aan de
kade van Quenast.
Twee politieagenten, die hen uiteen wilden
jagen, liepen gevaar in het water te worden
geworpen. De havenmeester, die het gevaar
ontdekte, telephoneerde naar den politie
post en kwam iumiddelsonverwjjld tot ontzet
opdagen.
Toen de ontboden versterking aankwam,
ontstond er eene ernstige schermutseling,
waarbjj twee agenten duchtig gehavend en
hunne kleederen gescheurd werden.
Zes der belhamels zjjn in hechtenis ge
nomen.
Keizerin Frederik heeft 1000 mark
voor de noodlpdenden te Hamborg beschik
baar gesteld.
Geljjk men weet, was op verscheidene
plaatsen in Duitschlaud,op grond van gevaar
voor cholerft-besmetting, de aanvoer van
zeeviach uit Geestemunde verboden. Iu Prui
sen is bij miuisteriëele aanschrpviog van
10 dezer dat verbod ongegrond verklaard.
Daar het echter ia de andere bondsstaten
nog niet is opgeheven, heeft de Kamer van
koophandel te Geestemunde zich nu in de
zaak doen hooren. Zjj vond het belacheljjk,
eene overbrenging der epidemie door versche
zeeviach ruogeljjk te achten en heeft dan
ook besloten, onmiddalljjk de noodige stap
pen te doen om overal intrekking van het
verbod te verkrpgeu. Zoolaug hierop geene
gunstige beschikking is verkregen, gaan de
vischhandelaars te Geestemunde voort met
visch naar Engeland te zenden om ze daar
aan de markt te brengen.
*„*Het dezer dagen verschenenOctobernum-
mer van de North American Review be
helst eeu uitvoerig artikel van Gladstone
over Ierland. Het is een antwoord op dat
van den Hertog van Argyll, waarin Ier-
lands stelling werd vergeleken met de posi
tie der Staten van Zuid-Amerika tjjdens
den burgeroorlog. Gladstone bestrijdt zulks
om de voorwerpen en het papier van dichterbij
te bezien. Rosbeek bezag alles zwjjgend in het
blauwe licht der kaars, met begeerige oogen,
onwillekeurig zjjne beenige handen nitstrekkend
om de schatten met wellust te betasten.
Eensklaps, terwjjl zijn vriend, nog altijd on
der de bedwelming van den wjjn, geheel ver
diept scheen in de beschouwing van een paar
zware, gouden braceletten, trad Rosbeek buiten
bet kabinetje, zonder dat de minste beweging
op zjjn somber gelaat zjjn voornemen verried,
deed bedaard de zware deur toe eu sloot haar.
Morinet dacht in het eerste oogenblik aan eene
scherts en riep op verwjjtenden toon, wat de
andere toch niet verstaan kon:
Kom, dat vind ik flauw! Maak nietzoo'n
dwaze aardigheid!
De andere glimlachte buiten en mompelde met
de jjskoude bedaardheid, die sommige misdadigere
kenmerkt:
Ziezoo binnen een uur is hjj er geweest.
Hjj is balf dronken, hjj moet daarbinnen stikken,
en het zal lijken oi hjj aan eene beroerte is ge
storven. Die kleine indringster is lang naar bed
en slaapt vast, zooals gewoonljjk. Als ik weerom
kom, zal het wel in orde wezen.
Toen vertrok hjj zonder gerucht te maken, om
een poos te gaan wandelen in de duisternis.
{Slot volgt)
HitKLCIISIREIIHRiU.
ABONNEMENTSPRIJS
