NIEUWE
K». 1903
Vrij (fas 2S October 1892.
agite ma non agitate.
17<» JwrgMS
De godsdienstloze moraal en
hare gevolgen.
BUITENLAND^
ABONNEMENTSPBIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUEBAÜ: St. Janstraat Haarlem.
PBIJS DEB ADVEBTENTIEN.
Van 1—6 regelsCents
Elke regel meer
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
D enstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r d a g-a v 0 n d voor 6 uur ingewacht.
Uitgev eTS! KÜPPER8 te 1, AUBEY.
De zoogenaamde algemeene menscheljjke
moraal, dat wil zeggen eene moraal; zonder
bepaalde geloofsbelijdenis speelt in onze
dagen eene groote rol. Haar lof wordt
verkondigd in alle toonaarden door de ver
tegenwoordigers van het liberalisme van
alle nuances, zoo wel door de gematigden
aldus door de ultra's.
Eene merkwaardigheid is het, dat in dit
jaar Frankrjjk, dat den droevigen roem
heeft, vader van het moderne liberalisme
te zjjn, dat juist eene eeuw geleden zjjn
met bloed bevlekten en met Ijjken bezaaiden
triumftocht begon, weder een jubilé viert,
namelijk het tienjarig bestaan vau bet onder
wijs met de godsdienstloozc moraal.
Den 28sten Maart 1882 werd de wet
van Ferry gepubliceerd, die de verwereld
lijking der school ten gevolge had, en die
vervolgens door de wet vau 30 October
1886 tot volle doorvoering kwam, omdat
ook de verwereldlijking van het onderwij
zerspersoneel werd geproclameerd. Paul
Bert en diens geestverwanten haddeu fluks
hun boek over de burgerlijke moraal afge
werkt, dat als handleiding moest dien* n bij
het onderwjjs in de van God en godsdienst
losgemaakte zedenleer.
Heden zien we, zooals we aanwezen, op
eene tienjarige wetking van dit moraal-
onderwjjs terug en het is wel do moeite
waard, de vruchten ervan eens te beschou
wen. De beste uitkomst hiervan geeft de
statistiek der misdadigers.
Volgens authentieke bronnen hadden in
het jaar 1886 niet minder dan 23.000 min
derjarigen zich voor het gerecht te verant
woorden. In het jaar 1887 telde men reels
meer dan 28,000 mindeijarigeD, die voor
het correctioneel gerecht moesten verschij
nen. Bovendien werden in hetzelfde jaar
580 minderjarigen door de rechtbank van
gezworenen gedagvaard, waarvan er 150
tot straffen werden veroordeeld. Van dezen
hadden er 16 het zestiende levensjaar nog
niet voleindigd. De Heer Guillot, lid van
den Gemeenteraad ta Parjjs, zegt omtrent
de bjj deze jeugdige misdadigers op ontzet
tende wjjze heerscbende zedelijke verwilde
ring het volgende: «Men ontdekt bjj deze
jeugdige misdadigers eene overmaat van
verschrikkelijke ruwheid, eene geraffineerde
brutaliteit, die bg personen van hoogeren
leeftijd niet worden gevonden. Zg stellen
zich niet tevreden te moorden, zij hebben
er blgkbaar vermaak in hunne offets te
pguigen.»
«Sinds het geloof heeft opgehouden een
dam der zeden te zjjD,» schrijft de op het
gebied van opvoeding zeer ervaren Arthur
Loth in den Unioers«outdekt men overal
een toenemend zedenbederf der kinderwereld.
FEÜ1LLBT ON.
De spiegel des Keizers.
Vervolg.)
De Czaar had zjjne voeten in een paar gebor
duurde pantoffels gestoken en zich vervolgens in
een leuningstoel neergezet, waarnaast een tafeltje
met een melachioten blad stoud. Kutaisoff had
intusschen op de bel geslagen, op welk sein een
dienaar een kop chocolade, gebak en pasteitjes op
een groot, geschilderd blad binnenbracht.
Dwaas die ge zjjt, zeide de Czaar, zjjne
chocolade slurpende; gelooft ge weikeljjk, dat
men in de toekomst zien kan?
Het moet toch wel waar zjjn, dat er menschen
bestaan, wien God deze genade geschonken heeft,
antwoordde Kntaisoff.
Kindersprookjes! bromde de Czaar, terwjjl
hij gulzig het eeDe pasteiije na het andere ver
slond. Neem eene van deze pasteitjes, Michaël.
Zij zijn zeer lekker.
Kutaisoff taste toe. Hjj wist zeer goed, dat de
minste aarzeling zjjnerzjjds bjj den Czaar achter
docht zou wekken, dat de pasteitjes vergiftigd
konden zijn.
Kindersprookjes! herhaalde de Czaar. Kan de
menseh vliegen? Neen, Kan de mensch op het
Te Parijs is de zedelijke verdorvenheid van de
kinderen der arbeidersklasse, die de gemeen
tescholen bezoeken,schrik ver wekkend.Schan-
deljjke daden, welke voor tien jaar nog on
bekend waren, zijn thans aan de orde van
den dag. De vreeselijkste zonden worden
door de jeugd gepleegd. De statistiek be
wijst dat het aantal misdaden met den dag
toeneemt. Sinds twee of drie jaar is het
aantal der veroordeelden onder zestien jaar
verdriedubbeld. Neemt het in dit jaar we
derom toe, dan zal het aan het einde van
het decennium vertiendnbbeld zjjn.Het kwaad
is ontzettend groot. Men kan er de oogen
niet langer voor sluiten.»
De bekende schrijver over onderwjjsvra-
gen, Durwy, zelf een liberaal, maar een
liberaal, die ziju oordeel niet door partij
geest laat overheerscheo, ontwerpt over de
kinderen der nieuwe Frausche staatsschool
de volgende schets: «Beschouwt eens die
losbandige, aamatigende en geaffecteerde
kleine wezens, die met moeite in een toe
stand van relatieve onschuld tot de eerste
H. Communie worden gebracht. Zij hebben
de kinderschoenen nog lang niet uitge
trokken en gedragen zich reeds als zelf
standige lieden, die zich geheel en al on
afhankelijk gevoelen. Als ze twaalf jaar
oud zijn, hebben ze met genoegen de romans
van Z la gelezen en men heeft hun daar
voor niet gestraft. Op vijftienjarigen leef
tijd zjjn de zedelooze dagbladen hunne
lievelingslectuur. Ook weten ze over de
sensatie-romans, de nieuwste schandalen en
schandelgke tooneelvertooningen mee te
spreken. Zg gaan naar de wedrennen, naar
alle publieke vermakelijkheden tot de schan
delijkste incluis en keeren daarvan terug
God weet met welke blikken in de toe
komst.»
Audere berichten vermelden, dat meu
leerlingen der openbare lagere scholen of
colleges dageljjks in cafés en op plaatsen
van publieke vermakelijkheden ziet, waar
zjj vloeken, rooken, dansen, drinken en
dikwijls zich bedrinken.
De voornaamste vracht, welke de zoo
hoog geprezen nieuwe Fransche school-aera
levert, is de sociale revolutie. De zeker niet
van clericalisme verdachte Revue des deux
mondes schrjjft dienaangaande: «Alles wat
de Regeering in de lagere-, middelbare-
en boogescholen tegen het christelijk on
derwjjs doet, komt ten gosde van het revo-
lutioncionnaire socialisme. Iuderdaad bestaan
er slechts twee mogelijkheden. Het Chris
tendom is of de eenige en dientengevolge
ook de sociale waarheid, en in dit geval
moet de opvoeding van het kind in alle
omstandigheden en stap voor stap van bet
Christendom zjjn doordrongen, de jeugd
moet dan christelijke onderwjjzers hebben,
onderwijzers, die christeijjk zjjn in hun
persoonljjk geloof en in bet onderwijs dat
zg geven, en de ingevoerdegodsdienst
water loepen? Neen. Er bestaan dicgen, die bui
ten de macht der menschen liggen. In de toekomst
te lezen behoort alleen God toe.
Is Marfa Iwanowna misschien eene heks?
Zij zal wel zoo iets zjjn, want ik weet wel,
dat zij geene kerk der rechtgeloovigen bezoekt,
ofschoon zjj zich voor eene belqderes van onzen
godsdienst uitgeeft.
En met deze vrouw hebt gjj u bemoeid?
Zij heeft mij ééns, toen ik nog een ellendige
hond was, mjjn lot voorspeld
Wat zegt ge! riep de Czaar, die zjjne
nieuwsgierigheid geprikkeld voelde. Vertel mjj
dat eens.
Het is na tien jaar geleden, vadertje, begon
Kutaisoff. Zooals ik zeide, was ik toenmaals nog
een ellendige hond, dien ieder ongestraft kon
schoppen. Óp een morgen ging ik, nadat ik de
gasten van een theehuis geschoren had, langs da
Moika, toen ik op eens zag, hoe een dronken
soldaat, dia juist de kroeg uitkwam, eene oude
vrouw omverliep, die op hare kruk^ leunende
moeiljjk voortstrompelde. De soldaat, dien ik toe
vallig kende, want hjj was uit mjjn dorp, liep
door alsof er niets gebeurd ware; ik echter sprong
haastig toe en hielp de oude weer op de been.
Dat was braaf van u, viel de Czaar den
verteller in de rede. Hier hebt ge nog een pasteitje.
Hoor maar verder, vadertje, ging Kutaisoff
looze school is dan van zelf eene dwaze
en onhoudbare zaak; öf het Christendom i8
niet waar en dan is het revolutionnair6
socialisme iu zijn recht. Wanneer tochza'
men inzien, dat men met de schoolpolitiek)
welke onze eeuw volgt, voor de socialisti
sche revolutie de poorten en deuren heeft
geopend, de socialistische revolutie, welke
niet opbouwt, maar puinhoop op puinhoop
stapelt? Zeker er moet eene hervorming
plaats hebbeD, maar die hervorming moet
het Evangelie bewerken en anders komt
zjj niet tot stand.»
Zoo spreekt een eerlgk liberaal! En hier
en elders willen mannen, die zich liberaal
noemen, doch bg wie men inderdaad van
het ware liberalisme niets kan bespeuren,
de godsdienstlooze moraal invoeren. Discite
moniti, leert, gij die gewaarschuwd zjjt,
kan|men den {regeerders en machthebbenden
met volle recht en zekerheid toeroepen.
Onmiddellijk na zjjne verkiezing, dus
meldt Dalziel, heeft de nieuwe Generaal der
Jezaïeten, Pater Martin, een brief aan Z. H.
den Paus gericht, waarin hjj zjjn innigen
dank aan het Hoofd der Katholieke Kerk
betuigt. De H. Yader heeft Z.H. Eerw. in
antwoord daarop een breve gezonden, waarin
bg de verkiezing van den Generaal be
krachtigt. De Heilige Vader zinspeelt op
het verlangen van den vorigen Generaal,
Pater Martin tot zijn opvolger te hebben,
en verheugt zich, dat de Orde zich met het
verlangen van Pater Anderlody heeft ver-
eenigd. Leo XIII zegt, dat hjj de Orde der
Jezuïeten innig genegen is en dat bjj over
tuigd is van de groote diensten, welke de
Sociëteit van Jezus steeds aan de Kerk heeft
bewezen ea hoe zij altijd aan den Heiligen
Stoel is gehecht.
In zjjne zitting van Zondag beeft bet
comité voor de wereldtentoonstelling van
1894 te Antwerpen zich bezig gehouden
met het opstellen der statuten, die bepaald
zjjn goedgekeurd, en eerstdaags zal de akte
voor de heeren notarissen Leclef en Le-
febvre worden opgemaakt en ondertee
kend.
Er zal aan de stad eene aanvraag worden
gericht, voor het verkrijgen der noodige
gronden yoor de tentoonstelling, die volgens
het aangenomen ontwerp 29 hectareo op
pervlakte zal beslaan: dat is 10 hectaren
meer dan hetgeen voor eenige maanden
door de stad werd toegestaan aan de maat
schappij van het ngverheidspaleis.
De plaats, waarop het gebouw der ten
toonstelling moet opgericht worden, zal, als
zij wordt toegestaan, aanzienlijk grooter zijn
dan het tentoonstellingsgebouw van 1885.
De nieuwe katholieke kerk die te
Berljju zal worden gebouwd ter gedachtenis
van den grooten Christen-kampvechter, Lo-
voort. Terwijl het oudje, door mjj ondersteund,
zich met moeite oprichtte, dreigde zij met haar
stok achter den dronken so'daat en bracht daarbjj
de schrikkeljjksie verwenschingen uit. O, gij hon-
denzoon! riep zjj: God en Zijne Heiligen zullen
u straffin, zoo waar ik Marfa Iwanowna heet.
Eerst zal het vuur u verteren, dan zal de aarde
zich openen om u te verslinden, en eindelijk zullen
de vis;chen u opslokken, dat er geen stuk van
u overbljjft. En toen tot mjj zich wendende
zeide zjj: God loone het u, mjjnbeer de Graaf,
en als Uwe Excellentie iets noodig mocht hebben,
en het is niet al te veel, zoo kom tot Marfa
Iwanowna, die men de Zigeunerin noemt, of
schoon zjj galoovig is. U we Excellentie behoeft
zich dan maar naar de Narwaër stadswjjk te be
geven in de Kleinestraat, in het huis Jakoblefl;
daar kent een ieder mjj.
Ik lachte toen om de woorden van de oude
vrouw; maar ik toen ik veraam welk lot den sol
daat getroffen had,
Welk lot had hem getroffen? vroeg de Czaar.
De oude vrouw zal met het vuur waarschijnlijk
den drank bedoeld hebben, waaraan hij zich op
zekeren dag weer zoo sterk te buiten ging, dat
hjj op eene plaa(s, waar men jjs gehakt had, in
de Nswa viel, zoodat jjj inderdaad, gelijk zjj
geprofeteerd had, door de aarde verslonden en
door de visschen opgeslokt werd, want de stroom
de wijk Wïndthorst, wordt toegewjjd aan den
H. Lodewjjk, patroon van den achtbaren
overledene. Weldra zal met de werkzaam
heden een aanvang genomen worden; het
comité met de uitvoering belast heeft reeds
het noodige terrein aangekocht.
De gelden, voor deze grootsc'ne onderne
ming ingezameld, zjjn reeds tot zoo'n aan
zienlijk cijfer gestegen, dat men mag ver
wachten dat dit gebouw een sprekend be-
wgs zal zijn van het vurige geloof van
Daitscblands Katholieken.
De rechtbank te Elberfeld heeft den
joodschen iogenieur Roeger veroordeeld tot
vier maanden gevangenisstraf, wegens zjjne
godslastering tegen den Heiland en de H.
Maagd.
Het bestuur van den «Dentsehen Ta-
bakverein» hoeft eene verklaring afgekon
digd aangaande belasting en invoerrecht
op tabak. Dit bestuor, bestaande uit 45
leden, vertegenwoordigers uit alle takken
en districten van tabaksbedrgf, spreekt in
dat stuk namens 860 tabaks- en sigaren
fabrieken, handelsfirma's en importeurs, in
alle Duitsche landstreken, te zamen met
ongeveer 100,000 werklieden. De inhoud is
een formeel protest tegen elke wgziging in
de belasting en het invoerrecht op tabak,
en ten slotte wordt de stellige verzekering
gegeven, dat de «Deutsche Tabakverein» in
het belaDg van alle producenten, handelaars,
fabrikanten en werklieden, niet slechts in
het vak van tabak, maar ook in de daarbij
betrokken beroepen en bedrjjven, ten krach
tigste zal voortgaan met alle nieuwe drei
gende nadeelen te bestrijden.
Volgens de dezer dagen door de «Kö!-
tische Zeitung», tot groote ergercis der
Regeering, openbaar gemaakte cijfers, be
draagt de jaarlijksche verhoogiog van het
staande.leger iu vredestgd 86,489 man. De
kosten daarvan bedragen 67 millioen in eens
en 84 millioen per jaar.
Daartegenover stelt de Regeerin,; niet,
zooals verwacht werdden tweejarigen
diensttijd, maar alleen den maatregel, dat,
bg niet bereden wapenen, de soldaten in
den regel na twee jaar verbijjf onder de
wapenen met groot verlof vrijgelaten wor
den, indien zij in hun diensttgd minder dan
zes weken in arrest doorbrachten.
In de memorie van toelichting op het
legerplan wordt aangevoerd, dat de toe
stand ten opzichte van het krjjgswezen ten
Dadeele van Dnitschland is veranderd. Zjjn
vroeger evenwicht is verdwenen. Frankrjjk
heeft eene legersterkte op voet van oorlog
van 4.053.000, Rusland van 4,556.000 man,
en Duitschland zal door de voorgestelde
hervorming geen sterkte van 4.400.000 kun
nen bereiken.
't Is dus, schjjnt de Minister te willen
zeggen, al het minste wat men eischen
kan.
Eugen Richter beeft reeds uitgerekend,dat
sleepte hem onder de ijskorst mee en men heeft
nooit meer iets van hem gehoord of gezien.
Vreemd! mompelde de Czaar.
En toen ik een jaar daarna door de goedheid
van mjjn Czaar, dien God zegenen moge, tot
den gravenstand verheven werd, dacht ik aan de
oude en zocht haar op. Sedert dien tjjd heb ik
nooit iet» ondernomen, zonder haar om raad te
vragen.
Op dit oogenblik verscheen de oude kamer
dienaar van den Czaar eo overhandigde zjjn heer
op een zilveren bord een brief, waarvan het adres
in het Eransch was geschreven.
Van wien komt deze brief? vroeg de Czaar,
terwijl hjj het verzegeld papier aannam.
Ik weet het niet, antwoordde de dienaar.
Wat moet dat beteekenen? Ge weet het
niet. Ge moet toch den man gezien hebben, die
hem n gaf?
De Czaar moge mjj vergeven, maar de zaak
heeft zich aldus toegedragen.- toen ik over het
binnenplein ging, liep een kleine jongen mjj na
en gaf mjj dezen brief, daarbjj naar het venster
wjjzende, waarachter onze grootmachtige Czaar
zich ophoudt. Ik kende den knaap, want hjj is
de zoon van eene waschvrouw, die in het paleis
woont; daar hij echter doofstom is, kon ik niet
vragen wie hem den brief had gegeven.
Wordt vervolgd.)
HllKLEHSniEOIIRtU.
AlMTirWnnTfr