NIEUWE buitenland. m. 1913 Woensdig 23 November l§9& ITésJurgiig De Ultramontaan. ABONNEMENTSPRIJS Pei 8 maanden voor Haarlem. 0,85 Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10 Voor het buitenland 1,80 Afzonderlijke nummers0,03 Dit blad verschijnt eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG BTTREATX: St. Janstraat Haarlem. AGITE MA NON AGITATE. PRIJS DER ADVERTENTIEN. Van 1—6 regels 30 Cento Elke regel meer5 Groote letters worden berekend naar plaatsruimte D enstaanbiedingen25 Cents per advertentie h Contant Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Wotsidag- en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht. Uitgcv ets; KSP P E B 8 k L A U 1 T. Niet weinige Katholieken hoort men aan duiden als Ultramontanen. Naar de samen stelling van het woord(ultramontes)beteekent deze nitdrnkking tlieden van gene zijde der bergenalwaar de Paus van Rome woont, en in het spraakgebruik verstaat men door een Ultramontaan, den vurigen Roomsche, den voorvechter der goede zaak, geen slijm gast dus,geen Laodicieër, geen halven Judas, maar een man uit een stuk, geheel door trokken met den deesem der Evangelische beginselen. Daar zooals wjj reeds zeiden deze flinke figuur meer dan eens onder ons, Katholieken, te zien is, zoo is het gansch niet ondoenlijk,en tot opbouwing van jongere lezers, zelfs zeer nuttig, de openbare levens beginselen van een wakker Ultramontaan in hoofdzaak met elkaar eens vriendschap pelijk te bespreken. Waar proeft men zoo, (altoos buiten 's huis, want wjj mogen niet onbescheiden zjjn) waar proeft men zooalden onderwetschen Roomsche aan. Deze ferme onverschrokkene Christus drager heeft dan vooreerst een dapperen afschuw van de zoogenaamde planken of schouwburg, en wat des schouwburgsis.«Och neen, ziet u» zoo spreekt deze nadenkende huisvader of fiere jongeling «om u de «waarheid te zeggen, acht ik mjj zeiven en «de} mijnen daar eigenljjk wat te hoog voor, «mjj lust het niet, uren achtereen dames «aan te staren, en met onbeduidendheden «bezig gehouden te worden.» En heuschelpk, er is gezond oordeel in dit woord. Het oude klassieke ernstige treurspel, dit zoade men moeiljjk kunnen veroordeelen. Terecht, zoo merkte bijvoorbeeld Broeres ljjkredenaar op, terecht heeft die schepping der kunst, welke in onze taal reeds zoo eigenaardig naar spel en naar treurigheid wordt geheeteD,iets hoog aantrekkelpks. Het geheimzinnige van den zoogenaamden knoop trekt hier den nieuws gierigen mensch, die zich eerst vergreep aan den boom der kennis; het zacbt-droevige herinnert hem zjjn ballingschap op aarde, en de eindverwiuniug der onschuld leert hem zjjn victorie in de eeuwigheid. Eeu ernstig katholiek treurspel, een kunststuk van Vondel bijvoorbeeld, opgevoerd ineen katholieke vereeniging, dat is, voorwaar, heerljjk genot. Maar niet zoo bestaat het hedendaagsch tooneel. Hier zoo leert o. a. Servaas de Broiu hier heeft het edele, het zielsverheffende gedaan, en het louter hartstochtelijke kwam in de plaats. Het vuil der gemeenheid wordt met een vernisje kunst-naaperjj opgevoerd, en de toeschouwer krpgt in Frankrjjk de guillotine reeds op het tooneel. O, hoe aandoenlijk wordt vaak die gevallene vrouw daar voorgesteld, en Wat jammer toch eigenljjk dat het huwelijk niet ontbonden mag worden, kortom hoe schoon is eigenlijk het kwaad, zoo luidt de korte inhoud van alle pakkende tooneel- FEUILLETON De spiegel des Keizers. Vervolg.) Kameraden, sprak Pahlen hen aan, de dag der vergelding is gekomen. Volgt mij. Zij stegen de brcede steenen trappen op en kwamen in een vertrek, waar eene groote tafel stond, die met degens en pistolen was bedekt. Wapent u kameraden: Het unr der vrij heid heeft geslagen. Dood aan den tiranl De officieren gordden zich de degens om en ieder stak een pistool in den gordel. Maar wat had dit alles te beduiden? Dreef de almachtige gunsteling van den Czaar den spot met hen, en was het alles slechts een spel? Pahlen wierp de hooge vleugeldeuren open, die naar de aangrenzende zaal voerden. Een heldere lichtglans kwam den binneetredenden tegemoet. Zjj zagen een twaalftal mannen, die aan eene tafel gezeten waren en die thans opstonden en de gla- sen in de hand namen. Dood aan den tiranl Leve Alexander de cerBte! riepen de samenzweerders, terwijl zij hunne glazen ledigden. Dood aan den tiranl Leve Alexander de voorstellingen. Eu betreffende de opera doet genoemde Servaas de Bruin nog heftiger; «de opera zoo verklaart hij «is nog wan- «staltiger dan het drama. Een vrooljjke wals «op een verwoeste stad hindert daar bjjvoor- «beeld niemand». Is het wonder, zoo vragen wij, dat onze Ultramontaan, die doorgaans niet onbekend is met veel hartverheffends, met zooveel ware poezie nit de historie der helden van Oud- en Nieuw-Verbond, met zoovele aangrjjpeade tooneelen van moec en karakter uit de handelingen der heilige Martelaren, met de echte klassieke schoon heid van het Gregoriaansche tempellied of den diepen zin van het katholieke kerk' ceremoniëal, en vooral met de wereld-ver overende passages der heilige Evangeliën dat hij zoo zeggen wj) bjj de invitatie voor schouwburg-genot, een geheimzinnig lachje om de lippen spelen laat, eu eenvoudig zegt: «Neen, wei bedankt, de mjjnen en ik, wjj doeu daar zoo niet aan! Neen, sapienti sat, genoeg voor wie begrjjpen kan; deez man heeft wat beters, daar binnen in het gemoed; daar spelen ideeën rond van niet in het allerminste (daargelaten of er zonde bjjkomt) dien grooten Koning te willen mishagen, Wien hg bjj doopsel en eerste Communie, zjjn trouw en wel zijn onver deelde trouw heeft gezworen; zjja kinderen mochten later eens meenen, dat ?ader niet innig en in de hoogste mate van zjjn goeden Heiiaad hield; zjjne echtgeuoote vooral, wier deugd hem,den meerdere, zoo vaak vervoerde en ten prikkel was, o zjj zoude misschieu om zijnentwille medegaan en daar ook, als een onwjjs mensch, zitten te bisseeren, te ap plaudiseeren in dien tempel van den nonsens. Neen, hier is het vaandel onzen krijgsman, te lief,hg houdt niet van onderhandelen of ge knoei; tot heden was bi) een ridder, trouw aau God, Koniug en zjjn dame, hg wenscht, gelukkiger wjjze, nog niet anders te worden. Naast dien afschuw voor het tooneel, heeft de Ultramontaan verder nog een dapperen afschuw voor niet-batholieke bladen. "Wil dit zeggen, dat deze man nooit of nimmer, als bijvoorbeeld zjjn handel het eens eischen zoude, een meer uitvoerige handelscourant van liberale zjjde durft inzien? Och heere neen! Een flink Katholiek is volstrekt geen haarklover, of een zoogenaamde likker, of een boonen-zifter. Maar bjj is ook evenmin een glipper, een overlooper, een man als een vaatdoek. En daarom redeneert een Ultramontaan als volgt: «God, zegt hg, i8 mjjn vader, en de Kerk mgne moeder, nu bedank ik recht hartelgk voor elk geschrgf in boeken of couranten, dat mjjn vader be- leedigt en mgne moeder door het sljjk haalt. Ik geef zoo redeneert hjj ik geef de Kerk groot gelijk, dat zjj op de lectuur wil gewaakt hebben, en als ik dan ook een liberaal blad voor mgne zaken raadpleeg, dan komt zoo'n blad nooit verder dan het kantoor, en vervolgens, ik lees zelf niet meer dan mijn affaire medebrengt. Hoe eenig eerste! riepen nu ook de officieren, hunne degens trekkend. Op hetzelfde uur, dat dit in het paleis van den Vorst Gazilin plaats greep, was de Czaar met Kutaisoff van zijn bezoek bjj Marfa Inwonowna in zijn paleis teruggekeerd. Hij droeg zijn pakket nog onder den arm, dat hij zijn gezel niet had toevertrouwd, en het eerste, wst hij, in zijne kamer gekomen, zich haastte doen, was het in een les senaar te sluiten, waarin hij zijne geheime papie. ren en zijne kostbaarheden bewaarde. Uit het vak, dat hij voor Marfa Iwanowna'a spiegel inruimde, had hij een klein pastelpor tret te voorschijn gehaald, dat hij opmerkzaam beschouwde. Het portret stelde een jong meisje voor met blauwe oogen, roode lippen, lange, blonde lokken, die als tot een krans op het hoofd waren samengewonden en waarin eene donkerroods roos gloeide. Hei! Michaël, zeide Czaar, terwijl zjjn blik nog altijd op het portret rustte. Kom toch eens hier. Kunt gij mjj niet zeggen, wie het is, die dat voorstelt? Ik weet dat ik haar heel goed gekend heb, maar de drommel mag mjj halen, als ik op het oogenblik redeljjk mensch hier anders kan denken, hoe hg heil kan vinden in het afbreken onzer Geestelijken, of in het genieten van bedenke lijk lichte feuilletons,dat gaat mjjn verstand te boveD. Zoude het niet heel wat beter zjjn, onze eigene bladen te steunen? Zoude het niet kraniger wezen, als wjj allen te zamen eens een blad konden krjjgen, wat die der andore partgen zoozeer overtreffen kon, dac iedereen bg ons te markt moest komen. En nn de scholen. O, o die scholen, boe vormen ook zjj vaak het schibboleth of de proefklank der godsdienstige uitingen! Zonde het waar zjjo, mijn lezer, zoude zoo'n Ul tramontaan maar door dik en dun willen, dat alle Roomsche kinderen alleen op de Roomsche school gingen, trots afstand, trots ontevredenheid op een of anderen meester, trots hoogere onkosten, enz. enz? Mijn lezer, mag deze Haarlemmer Courant rondweg spreken? Mag zij het? Nu, dan zegt zjj rondweg: Jal Sauveer, houdt altoos vast aan onze Bcholen, zoo roept de Ultramon taan. Er kan wel iets aan die scholen ont breken, o, zeker, maar weet dit toch in te schikken, omdat de hoofdzaak, het binden nameljjk uwer kinderen aau Roomsche in richtingen, wel van zooveel invloed is op hun latere levens-opvattingen, dat wjj aan het andere desnoods maar wat moeten prijsgeven of hier langs andere wegen in moeten voorzien.J) O vertoon toch het wordt u door een geheel vreemden, onpar- tijdigen schrgver gezegd o vertoon toch aan uwe medebroeders in het geloof, en vooral onze dwalende broeders het leeljjke schouwspel niet, dat uwe nog zoo jeugdige kinderen daar reeds gescheiden worden van de groote compagnie, waaronder Christus zelf ze oorspronkelijk heeft ingeljjfd. Mis schien zegt iemand hier: neen nu wordt het te erg. Het tooneel en de courant, a la bonheur, maar geen vrijheid te geven over het schoolgaan bg de Ultramontanen, dat wordt eenzgdigheidlMag ik dan hier eens een autoriteit aanhalen?.Zonder u, mjjn lezer op het beroemde Mandement onzerBisschop- pen, of op Pauselijke uitspraken in deze zaak te onthalen, leg ik u liever den Cate chismus voor, nog voor weinige maanden door de FraDSche Bischoppen uitgegeven. In die van den Bisschop-Kardinaal Rennes lees ik, betreffende onze zaak, deze woorden: Vraag: Mogen de onders hunne kinderen naar slechte scholen zenden? AntwoordNeeD, de ouders mogen hunne kinderen niet naar slechte scholen zenden. VraagWat verstaat men door slechte scholen? AntwoordMen verstaat door slechte scho len die, waar de kinderen gevaar loopen hun geloof en godsdienst te verliezen. VraagWat moeten de ouders doen wien het onmogeljjk is, hunne kinderen naar Christelijke scholen te zenden? Antwoord: Zjj moeten hun biechtvader raadplegen. Het is immers Eudoxia Lapuchin, vadertje Czaar, antwoordde Kutaisoff, nadat hjj het portret had bezien. Juist! De achoone Eudoxia, zeide de Czaar. Hoe kan ik zoo vergeetachtig zijn! Zjj was in derdaad schoon. Hjj legde het portret in een ander vak, sloot den lessenaar en stak den slentel bjj zicb. Ik herinner mjj haar nu heel goed, ging de Czaar voort, terwijl hjj zich in een leuningstoel neerzette, hoewel het bijna vjjf jaar geleden is, dat ik haar leerde kennen. Peter Andrejitch was met baar verloofd, maar hjj zag vanhaar af, het was bjj die gelegenheid dat ik hem tot Gouver- nenr benoemde. Later heb ik haar met hare moe der naar het buitenland gezonden. Weet ge ook of zjj nog leeft? Ik weet het niet, vadertje, antwoordde Kutaisoff. Wel, wel! Ik moet toch eens aan Pahlen vragen, of zjj nog leeft. Misschien weet hjj het. De Czaar stond op en trad aan het venster. Hjj schoof de damasten grrdjjnen op zjj en zag naar omlaag in den hof, waar de boomen en paden nog altjjd in het witte lijkkleed van den winter gehuld waren. De nacht was tamelijk helder, ofschoon de Alzoo niet de oudere, maar de Prieater beeft als biechtvader te beslissen, of er grond kan wezen, dat een of ander kind bjj hooge uitzondering, en onder allerlei waarborgen voor geloof en deagd de Roomsche school (Christelijk en Roomsch is in Frankrjjk hetzelfde) mag voorbjjgaan. Meer zullen wjj hier met bg voegen, te meer daar op elke school, waar expresselijk en uit beginsel van God en godsdienst moet gezwegen worden, toch wel indirect gevaar voor geloofsverlies zal aanwezig zjjo. Maar nogmaals, het eind oordeel verbljjve hier den zielzorgerl Ten laatste nog de politiek. Zeker hier heerscht groote vrjjheid; in duistere twij felachtige zaken, waarin de Kerk geen uit spraak deed, zal geen Ultramontaan van opinie-dwang willen hooren. Toch is ook hier het oude spreekwoord: Ex ungue leonem uit den klauwgreep erkent men den leeuw op zjjn plaats. De ware Katholiek zal zich op politiek gebied outhoudeu van «treken en kronkelpaden, en alles wat des Rejjnaerts of der vossen is. Geen gevoeligheid voor eigene hoovaardg, geen steken tasscben de harnas-riemen, geen steenigen van reeds stervende leeuwen. Maar ook anderzjjds geen dnlden van perfidie, geen aanvaarden van trappen van wie zjj ook komen of van waar. Liever met de drie vromen van oudsher in den vnaroven, dan met alle de satrapen, de magistraten, de rechten, de veldheeren, de tirannen en de optimaten voor den gouden afgod van welke Babelsche heerschappij ook, neergeknield! Zoo bestaat de ware Ultramontaan. Toen Alexander de Groote eens een koning over wonnen had, meende bjj groot vertoon van edelmoedigheid te doen, met zjjn overwon- neüng de vraag te stellen: hoe hjj wel wenschte behandeld te worden. Maar onze Alexander vergiste zich deerljjk. Hoe vroeg zjjn gevangene op zgn beurt hoe, vraagt gjj, gjj Alexander, aan mg, hoe ik behandeld wil worden. Ik beo immers een koning, behandel mg dos koninklijk. Zoo ook met den waren Christen. Vraag hem nimmer bg lastige zaken, die klenr-bekennen of beljjdenis, schade of kiandisie-gemis kunnen veroorzaken, vraag hem dan niet eens, waarvoor hjj wil doorgaan. Roomsch zegt hjj, ben ik, Roomsch in merg en been, als znlk een Roomsche wil ik doen. P. M. Bots, Pr. Z. H. de Paus heeft zgn dank betnigd aan den Koning der BelgeD, omdat hjj Trap pisten heeft gekozen om den Congostaat te koloniseeren. Te Berljjn en in de voorsteden zgn een aaotal anarchisten in hechtenis geno men en beeft er bjj anderen eene hniszoe- king plaats gehad. Volgens nader bericht volle maan bijna voortdurend achter snel elkander vervolgende wolken verborgen bleef. De wind schudde de kale boomtakken en dreef sneeuw vlokken voor zich heen. Een schildwacht, in zijn mantel gehuld, ging op en neer voor de poort, die uit den tnin naar een klein plein en vervol gens in het paleis voerde. Eensklaps deinsde de Czaar verschrikt terug. Een paar raven hadden zich op een der boomen van den tuin neergelaten; sohreeuwend en kras send fladderden de vogels, wier zwart gevederte scherp tegen het wit van den sneeuw afstak, van den eenen tak op den anderen. Haven zjjn ongeluksvogels, mompelde hjj. En toen tot Kutaisoff zich wendende, voegde hjj er bjj: Michaël, gjj kunt van nacht bjj mjj bij ven. Zooals gij beveelt, vadertje, zeide Kutaisoff. De Czaar had zich te bed begeven, en Kutaisoff had zich op den divan in Pauls slaapkamer neer gelegd. De hanglamp in het midden van het ver trek verspreidde eene matte schemering; Paul was gewoon met licht te slapen. Wordt vervolgd) HURltHSIKnilIRlVr. 1) Scheelt er aan niet*katholieke teholtn nimmer ieti? En ia uw oordeel in deze het beate?

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Nieuwe Haarlemsche Courant | 1892 | | pagina 1