NIEUWE
buitenland.
m. 1913
Woensdig 23 November l§9&
ITésJurgiig
De Ultramontaan.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BTTREATX: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1—6 regels 30 Cento
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
D enstaanbiedingen25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Wotsidag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgcv ets; KSP P E B 8 k L A U 1 T.
Niet weinige Katholieken hoort men aan
duiden als Ultramontanen. Naar de samen
stelling van het woord(ultramontes)beteekent
deze nitdrnkking tlieden van gene zijde der
bergenalwaar de Paus van Rome woont,
en in het spraakgebruik verstaat men door
een Ultramontaan, den vurigen Roomsche,
den voorvechter der goede zaak, geen slijm
gast dus,geen Laodicieër, geen halven Judas,
maar een man uit een stuk, geheel door
trokken met den deesem der Evangelische
beginselen.
Daar zooals wjj reeds zeiden deze
flinke figuur meer dan eens onder ons,
Katholieken, te zien is, zoo is het gansch
niet ondoenlijk,en tot opbouwing van jongere
lezers, zelfs zeer nuttig, de openbare levens
beginselen van een wakker Ultramontaan
in hoofdzaak met elkaar eens vriendschap
pelijk te bespreken. Waar proeft men zoo,
(altoos buiten 's huis, want wjj mogen niet
onbescheiden zjjn) waar proeft men zooalden
onderwetschen Roomsche aan.
Deze ferme onverschrokkene Christus
drager heeft dan vooreerst een dapperen
afschuw van de zoogenaamde planken of
schouwburg, en wat des schouwburgsis.«Och
neen, ziet u» zoo spreekt deze nadenkende
huisvader of fiere jongeling «om u de
«waarheid te zeggen, acht ik mjj zeiven en
«de} mijnen daar eigenljjk wat te hoog voor,
«mjj lust het niet, uren achtereen dames
«aan te staren, en met onbeduidendheden
«bezig gehouden te worden.» En heuschelpk,
er is gezond oordeel in dit woord. Het oude
klassieke ernstige treurspel, dit zoade men
moeiljjk kunnen veroordeelen. Terecht, zoo
merkte bijvoorbeeld Broeres ljjkredenaar op,
terecht heeft die schepping der kunst, welke
in onze taal reeds zoo eigenaardig naar spel
en naar treurigheid wordt geheeteD,iets hoog
aantrekkelpks. Het geheimzinnige van den
zoogenaamden knoop trekt hier den nieuws
gierigen mensch, die zich eerst vergreep aan
den boom der kennis; het zacbt-droevige
herinnert hem zjjn ballingschap op aarde,
en de eindverwiuniug der onschuld leert
hem zjjn victorie in de eeuwigheid. Eeu
ernstig katholiek treurspel, een kunststuk
van Vondel bijvoorbeeld, opgevoerd ineen
katholieke vereeniging, dat is, voorwaar,
heerljjk genot. Maar niet zoo bestaat het
hedendaagsch tooneel. Hier zoo leert o. a.
Servaas de Broiu hier heeft het edele,
het zielsverheffende gedaan, en het louter
hartstochtelijke kwam in de plaats. Het vuil
der gemeenheid wordt met een vernisje
kunst-naaperjj opgevoerd, en de toeschouwer
krpgt in Frankrjjk de guillotine reeds op
het tooneel. O, hoe aandoenlijk wordt vaak
die gevallene vrouw daar voorgesteld, en
Wat jammer toch eigenljjk dat het huwelijk
niet ontbonden mag worden, kortom hoe
schoon is eigenlijk het kwaad, zoo luidt de
korte inhoud van alle pakkende tooneel-
FEUILLETON
De spiegel des Keizers.
Vervolg.)
Kameraden, sprak Pahlen hen aan, de dag
der vergelding is gekomen. Volgt mij.
Zij stegen de brcede steenen trappen op en
kwamen in een vertrek, waar eene groote tafel
stond, die met degens en pistolen was bedekt.
Wapent u kameraden: Het unr der vrij
heid heeft geslagen. Dood aan den tiranl
De officieren gordden zich de degens om en
ieder stak een pistool in den gordel. Maar wat
had dit alles te beduiden? Dreef de almachtige
gunsteling van den Czaar den spot met hen, en
was het alles slechts een spel?
Pahlen wierp de hooge vleugeldeuren open, die
naar de aangrenzende zaal voerden. Een heldere
lichtglans kwam den binneetredenden tegemoet.
Zjj zagen een twaalftal mannen, die aan eene tafel
gezeten waren en die thans opstonden en de gla-
sen in de hand namen.
Dood aan den tiranl Leve Alexander de
cerBte! riepen de samenzweerders, terwijl zij hunne
glazen ledigden.
Dood aan den tiranl Leve Alexander de
voorstellingen. Eu betreffende de opera doet
genoemde Servaas de Bruin nog heftiger; «de
opera zoo verklaart hij «is nog wan-
«staltiger dan het drama. Een vrooljjke wals
«op een verwoeste stad hindert daar bjjvoor-
«beeld niemand». Is het wonder, zoo vragen
wij, dat onze Ultramontaan, die doorgaans
niet onbekend is met veel hartverheffends,
met zooveel ware poezie nit de historie der
helden van Oud- en Nieuw-Verbond, met
zoovele aangrjjpeade tooneelen van moec
en karakter uit de handelingen der heilige
Martelaren, met de echte klassieke schoon
heid van het Gregoriaansche tempellied of
den diepen zin van het katholieke kerk'
ceremoniëal, en vooral met de wereld-ver
overende passages der heilige Evangeliën
dat hij zoo zeggen wj) bjj de invitatie
voor schouwburg-genot, een geheimzinnig
lachje om de lippen spelen laat, eu eenvoudig
zegt: «Neen, wei bedankt, de mjjnen en ik,
wjj doeu daar zoo niet aan! Neen, sapienti
sat, genoeg voor wie begrjjpen kan; deez
man heeft wat beters, daar binnen in het
gemoed; daar spelen ideeën rond van niet
in het allerminste (daargelaten of er zonde
bjjkomt) dien grooten Koning te willen
mishagen, Wien hg bjj doopsel en eerste
Communie, zjjn trouw en wel zijn onver
deelde trouw heeft gezworen; zjja kinderen
mochten later eens meenen, dat ?ader niet
innig en in de hoogste mate van zjjn goeden
Heiiaad hield; zjjne echtgeuoote vooral, wier
deugd hem,den meerdere, zoo vaak vervoerde
en ten prikkel was, o zjj zoude misschieu
om zijnentwille medegaan en daar ook, als
een onwjjs mensch, zitten te bisseeren, te ap
plaudiseeren in dien tempel van den nonsens.
Neen, hier is het vaandel onzen krijgsman,
te lief,hg houdt niet van onderhandelen of ge
knoei; tot heden was bi) een ridder, trouw
aau God, Koniug en zjjn dame, hg wenscht,
gelukkiger wjjze, nog niet anders te worden.
Naast dien afschuw voor het tooneel, heeft
de Ultramontaan verder nog een dapperen
afschuw voor niet-batholieke bladen. "Wil
dit zeggen, dat deze man nooit of nimmer,
als bijvoorbeeld zjjn handel het eens eischen
zoude, een meer uitvoerige handelscourant
van liberale zjjde durft inzien? Och heere
neen! Een flink Katholiek is volstrekt geen
haarklover, of een zoogenaamde likker, of
een boonen-zifter. Maar bjj is ook evenmin
een glipper, een overlooper, een man als
een vaatdoek. En daarom redeneert een
Ultramontaan als volgt: «God, zegt hg, i8
mjjn vader, en de Kerk mgne moeder, nu
bedank ik recht hartelgk voor elk geschrgf
in boeken of couranten, dat mjjn vader be-
leedigt en mgne moeder door het sljjk haalt.
Ik geef zoo redeneert hjj ik geef de
Kerk groot gelijk, dat zjj op de lectuur wil
gewaakt hebben, en als ik dan ook een
liberaal blad voor mgne zaken raadpleeg,
dan komt zoo'n blad nooit verder dan het
kantoor, en vervolgens, ik lees zelf niet
meer dan mijn affaire medebrengt. Hoe eenig
eerste! riepen nu ook de officieren, hunne degens
trekkend.
Op hetzelfde uur, dat dit in het paleis van
den Vorst Gazilin plaats greep, was de Czaar met
Kutaisoff van zijn bezoek bjj Marfa Inwonowna
in zijn paleis teruggekeerd. Hij droeg zijn pakket
nog onder den arm, dat hij zijn gezel niet had
toevertrouwd, en het eerste, wst hij, in zijne kamer
gekomen, zich haastte doen, was het in een les
senaar te sluiten, waarin hij zijne geheime papie.
ren en zijne kostbaarheden bewaarde.
Uit het vak, dat hij voor Marfa Iwanowna'a
spiegel inruimde, had hij een klein pastelpor
tret te voorschijn gehaald, dat hij opmerkzaam
beschouwde. Het portret stelde een jong meisje
voor met blauwe oogen, roode lippen, lange,
blonde lokken, die als tot een krans op het hoofd
waren samengewonden en waarin eene donkerroods
roos gloeide.
Hei! Michaël, zeide Czaar, terwijl zjjn blik
nog altijd op het portret rustte. Kom toch eens
hier. Kunt gij mjj niet zeggen, wie het is, die
dat voorstelt? Ik weet dat ik haar heel goed
gekend heb, maar de drommel mag mjj halen,
als ik op het oogenblik
redeljjk mensch hier anders kan denken, hoe
hg heil kan vinden in het afbreken onzer
Geestelijken, of in het genieten van bedenke
lijk lichte feuilletons,dat gaat mjjn verstand te
boveD. Zoude het niet heel wat beter zjjn,
onze eigene bladen te steunen? Zoude het
niet kraniger wezen, als wjj allen te zamen
eens een blad konden krjjgen, wat die der
andore partgen zoozeer overtreffen kon, dac
iedereen bg ons te markt moest komen.
En nn de scholen. O, o die scholen, boe
vormen ook zjj vaak het schibboleth of de
proefklank der godsdienstige uitingen! Zonde
het waar zjjo, mijn lezer, zoude zoo'n Ul
tramontaan maar door dik en dun willen,
dat alle Roomsche kinderen alleen op de
Roomsche school gingen, trots afstand, trots
ontevredenheid op een of anderen meester,
trots hoogere onkosten, enz. enz? Mijn lezer,
mag deze Haarlemmer Courant rondweg
spreken? Mag zij het? Nu, dan zegt zjj
rondweg: Jal Sauveer, houdt altoos vast
aan onze Bcholen, zoo roept de Ultramon
taan. Er kan wel iets aan die scholen ont
breken, o, zeker, maar weet dit toch in te
schikken, omdat de hoofdzaak, het binden
nameljjk uwer kinderen aau Roomsche in
richtingen, wel van zooveel invloed is op
hun latere levens-opvattingen, dat wjj aan
het andere desnoods maar wat moeten
prijsgeven of hier langs andere wegen in
moeten voorzien.J) O vertoon toch het
wordt u door een geheel vreemden, onpar-
tijdigen schrgver gezegd o vertoon toch
aan uwe medebroeders in het geloof, en
vooral onze dwalende broeders het leeljjke
schouwspel niet, dat uwe nog zoo jeugdige
kinderen daar reeds gescheiden worden van
de groote compagnie, waaronder Christus
zelf ze oorspronkelijk heeft ingeljjfd. Mis
schien zegt iemand hier: neen nu wordt het
te erg. Het tooneel en de courant, a la
bonheur, maar geen vrijheid te geven over
het schoolgaan bg de Ultramontanen, dat
wordt eenzgdigheidlMag ik dan hier eens een
autoriteit aanhalen?.Zonder u, mjjn lezer
op het beroemde Mandement onzerBisschop-
pen, of op Pauselijke uitspraken in deze
zaak te onthalen, leg ik u liever den Cate
chismus voor, nog voor weinige maanden door
de FraDSche Bischoppen uitgegeven. In die
van den Bisschop-Kardinaal Rennes lees ik,
betreffende onze zaak, deze woorden:
Vraag: Mogen de onders hunne kinderen
naar slechte scholen zenden?
AntwoordNeeD, de ouders mogen hunne
kinderen niet naar slechte scholen zenden.
VraagWat verstaat men door slechte
scholen?
AntwoordMen verstaat door slechte scho
len die, waar de kinderen gevaar loopen
hun geloof en godsdienst te verliezen.
VraagWat moeten de ouders doen wien
het onmogeljjk is, hunne kinderen naar
Christelijke scholen te zenden?
Antwoord: Zjj moeten hun biechtvader
raadplegen.
Het is immers Eudoxia Lapuchin, vadertje
Czaar, antwoordde Kutaisoff, nadat hjj het portret
had bezien.
Juist! De achoone Eudoxia, zeide de Czaar.
Hoe kan ik zoo vergeetachtig zijn! Zjj was in
derdaad schoon.
Hjj legde het portret in een ander vak, sloot
den lessenaar en stak den slentel bjj zicb.
Ik herinner mjj haar nu heel goed, ging
de Czaar voort, terwijl hjj zich in een leuningstoel
neerzette, hoewel het bijna vjjf jaar geleden is,
dat ik haar leerde kennen. Peter Andrejitch was
met baar verloofd, maar hjj zag vanhaar af, het
was bjj die gelegenheid dat ik hem tot Gouver-
nenr benoemde. Later heb ik haar met hare moe
der naar het buitenland gezonden. Weet ge ook
of zjj nog leeft?
Ik weet het niet, vadertje, antwoordde
Kutaisoff.
Wel, wel! Ik moet toch eens aan Pahlen
vragen, of zjj nog leeft. Misschien weet hjj het.
De Czaar stond op en trad aan het venster.
Hjj schoof de damasten grrdjjnen op zjj en zag
naar omlaag in den hof, waar de boomen en paden
nog altjjd in het witte lijkkleed van den winter
gehuld waren.
De nacht was tamelijk helder, ofschoon de
Alzoo niet de oudere, maar de Prieater
beeft als biechtvader te beslissen, of er grond
kan wezen, dat een of ander kind bjj hooge
uitzondering, en onder allerlei waarborgen
voor geloof en deagd de Roomsche school
(Christelijk en Roomsch is in Frankrjjk
hetzelfde) mag voorbjjgaan. Meer zullen wjj
hier met bg voegen, te meer daar op elke
school, waar expresselijk en uit beginsel van
God en godsdienst moet gezwegen worden,
toch wel indirect gevaar voor geloofsverlies
zal aanwezig zjjo. Maar nogmaals, het eind
oordeel verbljjve hier den zielzorgerl
Ten laatste nog de politiek. Zeker hier
heerscht groote vrjjheid; in duistere twij
felachtige zaken, waarin de Kerk geen uit
spraak deed, zal geen Ultramontaan van
opinie-dwang willen hooren. Toch is ook
hier het oude spreekwoord: Ex ungue leonem
uit den klauwgreep erkent men den leeuw op
zjjn plaats. De ware Katholiek zal zich op
politiek gebied outhoudeu van «treken en
kronkelpaden, en alles wat des Rejjnaerts
of der vossen is. Geen gevoeligheid voor
eigene hoovaardg, geen steken tasscben de
harnas-riemen, geen steenigen van reeds
stervende leeuwen. Maar ook anderzjjds
geen dnlden van perfidie, geen aanvaarden
van trappen van wie zjj ook komen of van
waar. Liever met de drie vromen van oudsher
in den vnaroven, dan met alle de satrapen,
de magistraten, de rechten, de veldheeren,
de tirannen en de optimaten voor den gouden
afgod van welke Babelsche heerschappij ook,
neergeknield!
Zoo bestaat de ware Ultramontaan. Toen
Alexander de Groote eens een koning over
wonnen had, meende bjj groot vertoon van
edelmoedigheid te doen, met zjjn overwon-
neüng de vraag te stellen: hoe hjj wel
wenschte behandeld te worden. Maar onze
Alexander vergiste zich deerljjk. Hoe
vroeg zjjn gevangene op zgn beurt hoe,
vraagt gjj, gjj Alexander, aan mg, hoe ik
behandeld wil worden. Ik beo immers een
koning, behandel mg dos koninklijk. Zoo ook
met den waren Christen. Vraag hem nimmer
bg lastige zaken, die klenr-bekennen of
beljjdenis, schade of kiandisie-gemis kunnen
veroorzaken, vraag hem dan niet eens,
waarvoor hjj wil doorgaan. Roomsch
zegt hjj, ben ik, Roomsch in merg en
been, als znlk een Roomsche wil ik doen.
P. M. Bots, Pr.
Z. H. de Paus heeft zgn dank betnigd
aan den Koning der BelgeD, omdat hjj Trap
pisten heeft gekozen om den Congostaat te
koloniseeren.
Te Berljjn en in de voorsteden zgn
een aaotal anarchisten in hechtenis geno
men en beeft er bjj anderen eene hniszoe-
king plaats gehad. Volgens nader bericht
volle maan bijna voortdurend achter snel elkander
vervolgende wolken verborgen bleef. De wind
schudde de kale boomtakken en dreef sneeuw
vlokken voor zich heen. Een schildwacht, in zijn
mantel gehuld, ging op en neer voor de poort,
die uit den tnin naar een klein plein en vervol
gens in het paleis voerde.
Eensklaps deinsde de Czaar verschrikt terug.
Een paar raven hadden zich op een der boomen
van den tuin neergelaten; sohreeuwend en kras
send fladderden de vogels, wier zwart gevederte
scherp tegen het wit van den sneeuw afstak, van
den eenen tak op den anderen.
Haven zjjn ongeluksvogels, mompelde hjj.
En toen tot Kutaisoff zich wendende, voegde
hjj er bjj:
Michaël, gjj kunt van nacht bjj mjj bij ven.
Zooals gij beveelt, vadertje, zeide Kutaisoff.
De Czaar had zich te bed begeven, en Kutaisoff
had zich op den divan in Pauls slaapkamer neer
gelegd. De hanglamp in het midden van het ver
trek verspreidde eene matte schemering; Paul was
gewoon met licht te slapen.
Wordt vervolgd)
HURltHSIKnilIRlVr.
1) Scheelt er aan niet*katholieke teholtn nimmer ieti?
En ia uw oordeel in deze het beate?