N I E IT W E
m 1916
WoensÉst 30 November ISO*.
Neutrale school.
11 S T E NL A ft P.
De vrouw van den leeraar.
mm
IT.
ABONNEMENTSPRIJS
Pai 3 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
B TJ R E A TT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA WOU agitate.
PRIJS DER ADVERTENTIE».
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel moer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
D enstaanbiedingen25 Cents per advertentie a Contant
Aiivertontiën worden uiterlgk M a a n d a g-, Woensdag-
en Vrflda g-a vond voor 6 um ingewacht.
Uitgever»: XüPPERS 1, AU1ET.
«In het spraakgebruik verstaat men door
een Ültramontaan: dsn vurigen Roomsche,
den voorvechter der goede zaak, geen slijm
gast dus, geen Laodiceeër,geen hal ven Judas,
maar een man uit éea stuk, geheel door
trokken van den deesem der Evangelische
beginselen.»
Zoo leidde dezer dagen de Esrvv. Heer Bots
in de Nieuwe Haarl. Courant een deugdeljjk
opstel in, dat met enkele forsche trekken
het beeld schetste van den Katholiek ia den
waren, edelen zin. De Eerw. Schrgver heeft
m. i. een prachtig werk verricht, met in
zulk een bij uitstek Ultramontaanse!! blad
zulk een echt Ultramontaaosch artikel te
plaatsen. In onze dagen van godsdienstige
haltheid is niets nuttiger dan eens flink de
waarheid te doen hooren over hetgeen de
Katholiek, wil hij ziju naam in eere dragen,
heeit te doen en ta laten, vooral met be
trekking tot de school, 3an welke hg de
opvoeding zijner kinderen zal toevertrouwen.
Over het laatste punt wel bet belang
rijkste iu genoemd artikel schrijft de
Eerw. Heer Bots:
O, o die scholen, hoe vormen ook zg vaak
het schibboleth of de proefklaA eer gods
dienstige uitingen! Zoude het waar zijn,
mijn lezer, zoude zoo'n Ültramontaan maar
door dik en dun willeD, dat alle Roomsche
kinderen alleen op de Roomsche school
gingen, trots afstand, trots ontevredenheid
op een of anderen meester, trots booge
onkosten, enz. enz Myn lezer, mag deze
Haarlemsche Courant rondweg spreken?
Mag zg het? Nu, dan zegt zij rondweg: Ja!»
Bravo voor die taal, al fronst er de eene
of andere meer verlichte ook het voorhoofd
by! Zeer zeker, de goede en vroede Katho
liek spaart kosten noch mooiie, opdat zgne
kinderen niet behoeven gebruik te maken
van scholen, waar uit beginsel van God en
godsdienst moet gezwegen worden. Niet om
a tort et a travers vast te houden aan eene
dweepzieke opinie, maar om de doodeen
voudige reden, dat op zulke inrichtingen
der kleinen geloof en zedelijkheid ernstig
gevaar kan loopen, gelgk de ondervinding
leert.
Voor een twintigtal jaren, lezer, bezocht
ook uw dienaar, gedwongen door de om
standigheden, eene zoogenaamde neutrale
school. Bijna de geheele dorpsjeugd was daar
vertegenwoordigd: jongens en meisjes,Room-
FEÜ1LLETON
Eigenlijk behootde deze geschi. denis tot titel
te voeren «De vrouw van den leeraar of een
bange nacht in Rusland// maar de tjjd van oe
dubbele titels is voorbjj. Ik zie u opkyken en
hoor u nieuwsgieiig vragen, wat beteekent die
bange nacht? LuLterI Ik zal trachten ko/t ie ïjjn.
De Heer W. was eiken Zaterdag-avond een
trouw bezoeker van het koffiehuis vin den lig -
genden os// te RHy vervulde de betrek
king van leeraar in de wiskunde aan de Hoogere
Burgerschool van het plaatsje en had een veel
bewogen verleden achter den rug. Reeds de halve
wereld had hy bezocht, was dan eens hier, dan
eene daar gevestigd geweest, en wist de ont
moetingen, welke hy in het buitenland gehad
had, in zulk een boeienden vorm te verhalen,
dat zjjne vele vrienden het bejammerden, dat hy
slechts eenmaal per week in het koffehuis ver
scheen, tvaar zy sociëteit hielden. De Heer W
had ech'er eene goede reden, waarom hij alleen
°p Zaterdag den //Liggenden Os" bezocht. Hij
*as namelijk getrouwd. Echtgeuooten, die de
plichten vai het huw lijk slechts bij naam kennen,
sullen misschien hieruit de conclusie trekken,
dat de Heer W. onder de pantoffel zat, maar
dan slaan zij de plank geheel en al mis. Onze
leeraar toch was zeer gelukkig gehuwd en hierin
lug juist hot geheim opgesloten: het was hem
tuttnogelyk zijn vrouw meer dan een avond in de
Week alleen te laten.
En de vrienden wisten, welke magneet den
Heer W. aantrok. Wat zij echter niet wisten,
*as de geschiedenis, hoe de leeraar aan zijne
vrouw was gekomen. Daaromtrent liepen do zon
derlingste geruchten, welke te vryer spel hadden,
daar de held van het verhaal nog slechts korten
'Üd te R, was gevestigd. De habitué's van den
gcheu, Protestanten, Joden. Slechts de Ge
reformeerden van het"«Nieuwe Licht» en de
katholieke meisjes geooteu bizonder onder-
wjj?, de laatstee bg de Eerw. Zusters.
Volgens de bepaling der wet mocht men
ons van godsdienst niet reppen; veel minder
mocht er een woord vallen, dat een der
verschillende kerkgenootschappen ton aan
stoot kou zgn. Onze school was immers
eene neutraleeene kleurlooze.^H^x o wonder!
uit den mond van hulponderwijzers, (die
deden, of ze de beschaving der 19e eeuw
in pacht hadden!) vloeide meer dan eens
eene taal, die ons, Roomsche kinderen, het
bloed naar de wangen joeg. Wy hoor
den ze verhalen, hoe aan Maarten Luther
het geluk waa te beurt gevallen, den waren
Bijbe'l terug te vinden. Wij werden gedwon
gen tot het 1 uidop lezen en van buiten
leeren van eene geschiedenis, welke de Re
formatie met lauweren kianste en de ka
tholieke Priesterschap door het slgk haalde.
En toch heette onze school eens neutrale
eene kleurlooze
Daarenboven was ze een broeinest van jeug
dige zedeloosheid. En dit was voorzeker
hare verfoeilijkste zijde. Laat de jongens
die aan den disch van't liberaal onderwjjs
aanzitten, in later dagen Willem den Zwij
ger als Heilige vereeren en Philips II vloe
keu als den bloedtyran: 'tis nog zoo erg
niet. Maar zeer erg is dit, dat er voor hunne
argelooze blikken zoo dikwgls tooneelen
staan van kwaad, dat zg niet kennen bij
den naam en dat ouderen blozen doetl
Atrne Roomsche kinderen, die dagelgks
moet verkeeren in de bonte schaar van
naar alle richtingen heen opgevoede mak
kers! Onnatuurlijk als zulk eene vermen
ging is, moet zij noodzakelijkerwijze tot
veel verderf aanleiding worden.
Iu waarheid, 't is betreurenswaardig, dat
neg op menige plaats van Noord- en Zuil-
Holland zich de Katholiek gedwongen ziet,
zgne kindereu tot de neutrale school te
veroordeelen, waar zgn godsdienst wordt
geweerd, neen misdadig aangerand en
systematisch onderdrukt. En alle steun ver
dient de Pastoor, die gaart en spaart voor
eene in zijue gemeente op te richten ka
tholieke school, 't ideaal zijns levens.
Maar wat te zeggen van katholieke oudera,
die, ik weet niet onder wat al voorwend
selen, de kleinen,wier toekomst hun dierbaar
is, met voorbedachten raad van de kathol ie e
school verwijderd houden? Leone.
//Liegendou Os// hadden al eens getracht, den
Heer W. op dat onderwerp te brengen, masr
deze had telkens ieta anders te verhalen ge ai
Eindelyk echter zou allar wenach worden vervuld.
Het was wederom op een Zaierdsg-avond. In het
lokaal, dat door den waard van den //Liggenden
Os// steeds voor de hoeren werd gereserveerd,
zag het er gezellig oit. Onder den schoorsteen
vlamde een helder houtvuur, en ds ar om been
waren da leden der sociëteit, warrvan ook de Heer
W. lid was, ie gemakkelijke stoelen gezeten, onder
het genot van eene sigaar en een warm grogje.
Het was zeer stil. En geen wonder; onze leeraar
was op het punt, wederom een zjjuer avonturen
in den vreemde te verhalen. Hij nam een slokje
uit zijn glas keek nog even nadenkend m het
vuur, deed een paar lange trekken aan zyne sigaar
en begon daarop de volgende belangwokken e
geschiedenis.
Voor eenige jaren was ik gouverneur bij eene
aanzienlijke Russische familie, wier bezittingen
aan den rechteroever der Dwina lagen. Ik moest
eene tamelijk verre re:s in den omtrekvan Nerva
doen. Teneinde een omweg te vermijden, gmg
ik over hot dichtgevroren meer Peipus. Dt meer,
dat een vrij grooten omvang heeft, werd gedu
rende de vorst in verscheidene richtingen door
kruist, doch mee/tal iu de leegte, en delLi'Sen
zyn er wel op bedacht om de reis over die ijsvlakte
zoo gemakkelijk mogelijk te maken; zy slaan op
zekere afstanden tenten of barakken op, *aar
den reiziger nachtverblijf en allerlei verkwikking
wordt aangeboden.
Uit het navolgende bljjkt echter, dat het met
altjjd raadzaam is, by die brave lieden zyn intrek
te nemen.
Het was een donkere winteravond, toen ik in
De Heer Beernaert heeft dezer dagen drie
heeren uit Antwerpen ontvangen, vertegen
woordigers van het uitvoerend bestuur voor
eene tentoonstelling in de Scheldestad, die
aan den Minister kwamen verklaren, dat
zg n i e t in overleg met Brussel wenschten
te treden ovor eene gelijktijdige tentoon
stelling in beide steden, maar het monopo
lie eener tentoonstelling voor hunne stad
verlangden.
De «Mouvement geographique» meldt
dat de expeditie van Yau Kerckhove zich
te Lado aan dea Nijl bevindt. Hij wacht
daar instructies af. Kapitein Christiaans
gaat zich met eene karavaan bij hem aan
sluiten. Zeven honderd soldaten, in Abessinië
aangeworven, zijn te Boma aangekomen,
om in dienst te treden van den Congo-
staat. Te Matadi zgu 500 Cbiueesehe ar
beiders aangekomen 'ooc de spoorweg wer
ken. Kapitein Jacques, van de Anti-slavernjj
vereeniging, telegrapheerde uit Albertville
aan het Taugauykan-meer, dat hij in Augus
tus door Arabieren werd aangevallen. Hg
vraagt versterking.
Bg den Duiischen Rgksdag is inge
komen een voorstel tot invoering van een
middelbaren tyd voor het geheele Rijk ge
nomen naar den 15n lengtegraad, Oostelyk
van Groen vicb. De nieuwe tijdsbepaling
zal volgens het voorstel deu ln April in
werking treden.
Aan het einde dor zitt;ng van Zaterdag
kwam het wetsontwerp reeds in behandeling.
Op voorstel van deu nationaal-liberalen
Afgevaardigde Adt werd besloten het ont
werp naar eene commissie van 14 leden te
verzenden, aangezien de invoering van den
Midden-Europeescheu tgd het aanbrengen
van eenige wijzigingen in de wetten, op
den arbeid betrekking hebbende, wat betreft
de daarin aangegevene uren, zal noodig
maken.
De beruchte Goolam Kader, de bekende
zoogenaamde Indische oogarts, is uit Berljjn
verbannen en heeft de stad reeds verlaten.
Het huis van Afgevaardigden heeft
in eerste lezing de belasting-voorstellen
behandeld en ze naar eene Commissie ver
zonden. De verdere behandeling is onbe
paald verdaagd.
De «Norddeutscha Allgemeine Zei-
tung» tracht het betoog te leverep, dat de
myne kleine slede hetjmeer Peipus bereikte. Eene
geweldige sneeuwjacht maakte mij, anders in den
regel aan moeilijkheden en ongemakken gewoon,
den tocht ondraaglijk, en ik verlanvde niets vuri
ger dan een der hutten te bereiken, om eene schuil
plaats tegen den scydend konden wind en bet
onstuimige weder te vinden. De weg werd hoe
langer hoe moeilijker voor het paard, want de
gevallen sneeuw liet geen baan meer onderschei
den. Hygend kon het dier slechts slap oor stap
voortkomen, en ik waa Ide naast de Blede mis
moedig en ongeduldig door de diepe sneeuw.
Eindelyk schenen wij op een gebaanden weg
te komeD; mijn paard en ik ademden ruimer,
maar vonden geene schuilplaats, waarnaar we bei
den zoo vurig verlangden. Het s'ormde maar
steeds voort, en alle akeligheden schenen zich
te vereenigen, om ons, arme schepsels, alle geduld
te doen verliezen. Doch het spreekwoord: Wan
neer do nood het hoogst is, is redding het meest
naby//, werd ook hier bewaarheid. Wjj bereikten
tot ocze groote blydechap een op het jjs gebouwde
barak.
Afgemat en half bevroren, trad ik de sombere,
slechts flsuw verlichte woning binnen. Niemand
trof ik aan dan den waard, die zich tamelijk
dienstvaardig betoonde, myn paard bezorgde, het
vuur iu de kachel aanstookte e-t mij verder vroeg,
wat er van mijn dienst wns. Ik zei hem, dat
hy in de eerste plaais mjjae bagage, mijn geladen
geweer en myne sabel uit de slede zou.halen en
bij mij brengen. De man glimlachte en ver
zekerde mij, dat ik in volkomen veiligheid was;
echter voldeed hy aan mijn verzoek.
Verder verlangde ik een avondmaal en een
nachtleger. De waardin, die alsuu eveneens ver
scheen, beloofde voor alles te zullen zorgen. In
middels was een klein meisje, van een wel behoef
tig, maar toch aangenaam voorkomen, in het
vertrek gekomen, waar ik op en neder liep en
was by de kachel gaan zitten. Nauwelijks be-
voorgenomen verhooging der Rgbs-belas-
ting op het bier deu verkoopsprijs in «détail»
niet zal verhoogen. Het blad zou dit zeer
afkeuren, daar het bier niet alleen als een
genotmiddel,maar ook als een deel dervolks
voeding wordt beschouwd; zg gelooft dat
de winst der détailverkoopers zoo groot is,
dat zij zonder bezwaar de voorgestelde
kleine verhooging der lasten zollen kunnen
dragen.
Het Centrum heeft besloten het lang
aang' kondigde wetsvoorstel tot iutrekking
der uitzonderingswet op de Jezuïetenorde bg
den Rgksdag aanbangig te maken.
De Fransche Kamerzitting van jl. Za
terdag was zetr druk. Alle baakeu waren
bezet. Pourquéry betoogde dat de Kamer
van Delahaye moet eischen, dat hg of zgne
in de Panama-zaak gedane beschuldigingen
bewjjze, of de Kamer onmiddellijk verlate.
De Kamer moet aan de enquête-commissie
uitgestrekter macht toekennen dan zjjzelve
bezit. De commissie moet kunnen eischen
dat alles geschiede wat voor het volledige
bewijs noodig is.DaMinister-PresidentLonbet
bestreed de urgentie van het voorstel-Ponr-
quéry, dat, na door Ponthois verdedigd te
zgn, door de Kamer met 272 tegen 262
stemmen verklaard werd niet urgent te zgu.
Drumont beeft aaD de Panama-commissie
geschreven, dat indien de commissie inder
daad de waarheid weten wil, zg eerst moet
zorgen dat hg uit zgne onrechtvaardige
gevangenschap worde ontslagen. De voor
zitter der commissie heeft dit ter kennis
van den Minister vbd justitie gebracht, doch
de Minister hoeft het verlangen van Dru
mont eenvoudig voor kenuisgeviug aange
nomen.
De Kamer heeft art. 27 van de wet
op de alcoholische dranken met 359 tegen
117 stemmen aangenomen.
De socialistische gemeenteraad te
Saint-Denis heeft aan zgne leden ieder jaar-
Igka eene toelage van 3000 fr. toegekend,
na vooraf reeds aan den maire eene ruime
bezoldiging te hebben toegestaan. Doch
vermits zelfs te Saint-Denis de begrootiug
niet tot het oneindige rekbaar is, schrgft
het «Journal des Débats, zoo moest er iets
gevonden worden om de hierdoor gemaakte
bres in de gemeentelijke financiën te stop
pen. Natnnrlgk dat het tekort nn verhaald
werd op den politiedienst. De raadsleden
hebben kort en goed de 50.000 fr. ge
schrapt, die jaarlgks daarvoor uitgetrokken
merkte ik haar, ot ik ging by haar staan en deed
haar eenige vragen: maar het kind was schuw
en zweeg.
Geheel afgescheiden van de bewoonde wereld
op eene ijsvlakte, alleen in eene armoedige hut
in een donkeren, onstuimigen nacht dit alles,
by elkaar genomen, begon my eindelyk ongerust
te maken en er kwamen vermoedens by mij op,
welke ik echter, zoo goed als het gsan wilde,
trachtte weg te redeneeren. Ik ging, myne pjjp
rookende, op en neder eu Bpeelde somwjjlen met
het kind, dat behagen in myne vriendtlykbeid
scheen te scheppen.
Eindelijk werd het avondmaal opgedischt, dat
bestond nit zuurkool, spek en pannekoeken. De
waard wenechte mij smakeljjk eten en verwijderde
zich, om, zoo hy zei, een zacht bed in het boven
vertrek voor mij gereed te maken. Ik bedankte
hem vriendelijk en poogde van de opgedischte
spijzen te eten, maar mijn vroegere eetlust was
verdwenen. Het schuwe meisje hield my nog
altjjd gezelschap. Ik trok het vriendelijk tot my
en gaf het eenige stukken van de pannekoeken,
die het mot grooten smaak opit. Hare tong begon
zelfs eenigszins los te geraken; op eens echter
werd zy weder stil, zsg naar alle kanten schroom
vallig om en sprak toen dicht by myn oor, te. wyl
zy mijne wangen streelde: //Lieve man, gjj zyt
zoo goed, en moet toch stervenI" Het haar rees
my van schrik te berge.
Juist wilde ik het kind over deze vreeselijke,
raadselachtige woo den verder ondernageo, toen
de deur open ging en de waard binnentrad. De
man scheen verwonderd, dat ik uiet at. Thans
bemerkte hy eerst het meitje, en gebood haar,
naar bed te gaan. Stil weenend, verwijderde zich
het kind.
Slot volgt.)
