NIEUWE
Zonilsi 11 December H92
171» JuKW
De werkzaamheid der katholie
ke Orden op geestelijk gebied.
BUITENLAND.
1921
üij die zicR tegen 1 Januari,
eT. op de NIEUWE HAARLEM-
SCHE COURANT abonneeren, ont
vangen tot op dien datum ons blad
gratis.
Eunice.
ÜELEMSC
ABONNEMENTSPBIJS
Poi 3 maaudeu voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschjjut
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUEEAÜ: St. Janstraat Haarlem.
i'iisxo-NnnTr
AGITE MA NON AGITATE.
I 'll RUT.
PBIJS HEB ADVEBTENTIEN.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
D enstaanbiedingen25 Cents per advertentie h Contant
Advertentie n worden niterljjk Maandag-, Woenadag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 nnr ingewacht.
Uitgever»; KÜPPERS fc 1, AURET.
i.
Wij hebben onlaugs in eeuige artikelen
gewag gemaakt van de sociale werkzaam
heid der onderscheidene Orden onzer H.Kerk
en wij hebben aangetoond en door eemge
voorbeelden veraauschouweijjkt, welk een
grooten invloed zij op de materiëele wel
vaart van het menschelijk geslacht hebben
uitgeoefend eu oog blijven uitoefenen. Geen
arbeid is hun te min of te moei'ijk, geene
ziekte zoo walgingweklsend of besmetteljjk,
waar oor zij terugschrikken; zelfs niet het
dood gevaar ban de moedige pioniers van
Christus eivan afhouden, hun evenmensch
bij te staan en te verzorgeo.
Iu de volgende regelen weuschen wij thans
te wijzen op de werkzaamheid der katholieke
Orden op geesteljjk gebied, op de werkdadig-
heid, welke de kloosterlijke genootschappen
op de vorming en ontwikkeling van den
geest in kunst eu wetenschap hebben aan den
dag gelegd.
Wie heeft de klassieke schatten van de
letterkunde der oudheid, de werken van een
Homerus, Cicero, Plato, Demosthenes, Aris-
toteles e. a., wie heeft de parelen van het
zoogenaamde zilveren tjjdperk, de geestes
producten van een Augustiuus, Chrysosto-
mus, wie eindelijk heeft het boek der boeken,
de H. Schrift, in deu tijd der barbaarsch-
heid voor de vergetelheid gespaard en haar
gered? Wjj zullen den Protestant Herder
op deze vragen laten antwoorden, die in
zijne «Ideeën over de philosophic van de
geschiedenis der mensehheid» schrjjft: «Ook
in alle tabkeu der liteiatuur deden zp (de
Monniken van de Orde der Benedictijnen)
hetgeen slee h ts Monnik en «lp t ban verrichten;
enkele mannen hebben eene bibliotheek ge
schreven, en ganscbe Congregaties hebban
zich tol taak gesteld door het verklaren eu
uitgeven van talrijke boeken, ook literari
sche woestijnen vruchtbaar te maken. Zon
der de Orde van Benedictus was weliicht
het grootste gedeelte van de geschriften der
oudheid voor ons verloren gegaan. Gregorius
de Groote, een Benedictijn, deed meer dan
tien Regenten konden verrichten.»
Ja, de kloosters waren de brandpunten
der beschaving, de hoogescholen der weten
schap, de opvoedingsgestichten voor alle
standen, de bakermat der kunst, de onuit-
FE LI 1LLST ON.
Eene Engelsclie dorps-idylle.
Vervolg.)
Nu wist noch Eunice, noch Joseph welke straf
een deserteur ten deel viel, en Job paste er wel
voor op hen in te lichten. Zjj wisten, dat de
militaire wet onverbiddelijk w, s, geen erbarmen
of verontschuldigingen kende, en zij hadden wel
eens gehoord van deserteurs, die waren doodge
schoten. Dat Joe de strengste straf zon krjjgeu,
wat die dan ook wezen mocht, wisten zij, en
menigen nacht lagen zjj wakker en zagen hem,
geblinddoekt, voor een peloton soldaten staan.
Zjj hielden hem verborgen, tot het hun gelukte
de Hemel weet met hoeveel moeite om da
weinige ponden sterling bijeen ie schrapen, noo-
dig voor zijne vlucht, en toen hielpen zij hem
uit het land.
Toen hjj weg was, begrotven ze in het holst
van den nacht de unitorm, die hij had aauge-
hsd, toen hij thuis kwam, terwjjl zjj, arme zielen,
daarbij een gevoel hadden of zjj moordenaars
waren.
Onder haar verdiet werd Eunice nog koeler,
terughoudender en trotscher, zeiden de buren.
Zjj waagde zich haast niet mter buitenshuis, bang
zjjnda, dat iemand haar zou aaukjjkeu of haar
iets vragen. Eunice hield van de open lucht, de
stemmen der vogelen, de voorbjj trekkende wol-
puttelijbe bronnen van ebristeljjhe welda
digheid. Reeds lang voor Karei den Grooten
bestonden in Engeland kloosters, welke door
de beoefening der wetenschappen grooten
invloed uitoefenden op de heidensche be
woners. De kloosters waren de verzamel
plaatsen voor de ijverige belijders van het
door de barbaren met ondergang bedreigde
katholieke geloof en de kweekplaatsen voor
de nieuwe verkondigers ervan. In deze ver
houding der kloosters, waardoor zjj iu meer
dan een land als steunpunten vau den
chrLteljjken godsdienst dienden, was hun
reeds van zelf de verdere taak aangewezen
de wetenschap eo geleerdheid ouder hunne
hoede te nemen. Ook in dit opzicht hebben
zjj zich veie verdiensten verworven. De
reeds door den H. Basilius den Monniken
aangewezen taak tot opvoeding der jeugd,
verkreeg eene enorme beteekenisvermits men
de daartoe opgerichte scholen bezigde als
middelen tot bevordering van het christelijk
element in de heidensche landen. Ook de
H. Patricius had bjj de stichting zijner kloos
ters dit doel duideljjk voor oogen. «Zijne
kloosters,» zegt deProtestant Neander,moes
ten kweekscholen voor de leeraars van het
volk wordeo en de beschaving moest van
hen uitgaan. De overige Iersehe Bisschoppen
wed jjverden steeds in de oprichting van kloos
terscholen in den geest vau den H. Patricius,
In Gallië, het tegenwoordige Frankrjjk,
mag onder de kloosterljjke inrichtingen van
wetenschappelijke vorming vooral die van
Condat worden genoemd. Tegen het einde
der vjjfde eeuw was daar als Abt de eer
waardige Eugendes werkzaam.In zijn persoon
was deugd en wetenschap vere nigd en hjj
trachtte hetzelfde ook bjj zjjne Monniken
te bevorderen.Graaf deMoutalembert schrijft:
«Grieksch en Latjjn leerden met alleen de
voor het kloosterleven bestemde jongelingen,
maar ook zjj die aangewezen waren iu de
wereld terug te keeren en Condat was de
eerste school in Sequanië en een der beroemd
ste van gansch Gallië.»
De weteuscbappeljjke arbeid dezer Mou-
niken was echter ln zeker opzicht slechts
de voorbode, van betgeen de Orde der Be
nedictijnen zoude opleveren, toen deze Orde
in hare nieuwe organisatie optrad. Overal
kwamen scholen te voorscbjjn vooral daar
waar Bisschoppen wareu gezeteld. De kloos
terscholen te St. Gallen en Reicheuau, te
Fulda en Corvty hebben meer voor de be
schaving der mensehheid gedaan, dan welke
schco! ook in Griekenland. Van da kloosters
ging het wetenschappelijk streven uit; de
Monniken hadden de wetenschappen in han
den, zjj waren de dragers ervan. Van de
Fransche Geesteljjkheid, die voor het mee-
rendeel uit Monniken bestond en geheel
ken, en al w»t er buiten ta zien en te hooren
valt; maar zij bleef maar liever tusscheu vier
kale, sombere muren, omdat zjj zich ongelukkig
en bevieesd gevoelde.
A.ls een droom rees nu en dan haar verbljjf
te Tregby voor haar op. Het was zeker alleen in
hare verbeelding, dat zij zulke gelukkige dagen
had gehad.
Er waren tijden, waarin het meisje zich al
oud voelde en vastgegroeid in het beperkte
leventje, dat ouderen van dagen leiden. Andere
meisjes, die veel ouder waren dan zjj, hadden
hare minDaars, hare vrienden, hare genoegens;
maar die dingen waren niet voor Eunice weg
gelegd, en dat zou ook wel nooit het geval zjjn
Misschien was het wel hare eigene schuld. Er
was niemand in Grimpat, met wien Eunice gaarne
intiem zou zijn geweest. Misschien had zjj h»ar
ideatd; maar het was een ideaal, dst zoo in le
verte zweefde, waarvan zjj zich zoozeer b wust
was, dat het ver boven haar bereik was, dat,
toen Willis naar huis schreef: "Mijn meester
laat het huis in orde maken; hjj vertelde mjj
gisteren; dat hij plan heeft te trouwen voor het
eind van het jaar//, het haar was, of het vreemde
gevoel van pjjn, dat zij in haar hart voelde, slechts
eene grootere neergebruktheid was. Hot was niet
waarschjjnljjk, dat zjj Willie's chef ooit beschouwd
had in verband met haar zelve; niemand kou
bij die gedachte met meer verachting op Eunice
hebtieu neergezien dan zjjzelve. Zulk een maul
Natuurljjk zou hjj iemand trouwen, die met hum
gelijk stond.
en al in kloosterscholen gevormd was, ztgfc
de protestautsche gesehiedschrjjver Giese-
brecht; «N et alleen, dat zjj het geesteljjke
element in de hoogste kringen vau het
staatsleven vertegenwoordigde, door haar
aanzien Hof eu adel bebeerschte en alle
kerkelijke verordeningen handhaafde, zij
drong ook in de onderste lagen vau hst
volk door om daar alles met de ehristeljjke
levenselementen en trgeljjkertijd met de be
ginselen eene hoogere ontwikkeling te ver
vullen. In den Cltsrus vereeuigde zich de
geestelijke kracht van het Rjjk,/an hem ging
de geesteljjke beweging uit, aan de Gees
telijkheid was het naast den Keizer't meest
te danken, dat de negende eeuw iu kunst en
wetenschap uitmuntte.»
Zoo oordeelt een protestantsch historicus
en hjj had er aile reden toe. Op zulke
scholen werd niet alleen theologie geleerd,
neen al wat weteuswaardig was werd er ge
doceerd. Te Aken bestond de zoogeuaamde
Schola palatina, waar mannen als Peter van
Pisa, Paulus Diaconus, Pauliu van Aquileja
en de beroemde Alquin werkzaam waren;
zjj was in zeker opzicht, de hoogescbool
van het Frankische Rjjk, het eigenlijke
middelpunt der nationale beschaving, de
bezielende zon, die bare stralen schoot over
alle landen van het Rijk.
Eene hoogst merkwaardige verschijning
is voorzeker de beroemde Bada de eerwaar
dige. Deze beroemde Kloosterling was de
vertegenwoordiger der wetenschap van zjjn
tijd. Hij stierf als een orakel zijner eeuw
in het jaar 735. Over hem schrijft de En-
gelsche Protestant Turner in diens «Ge
schiedenis der Angelsaksen» het volgende:
«Dat binnen honderd jaar na het eerste
schemeren van het geestelijk levrn onder
de Angelsaksen eea man, ais Beda optrad,
die zoo gezond en grondig over eiken tak
van wetenschap schreef, is eene versch jjning,
welke men gemahkedjjber roemen, dan met
eene andere verge jj hen kan.»
Men heeft de tiende eeuw de periode der
onwetendheid gehee eu. Zeker, ia de Kerk
werd het droevigst verval waargenomen;
de ruwheid had de overband genomen eu
de geesteljjke en zedelijke beschaving was
diep gedaald. Maar ook in dat tjjdperk
heeft het niet aan verheven karakters ont
broken. Wij noemen slechts een ge manneD.
Maurus, leerling van Alquin, later Bisschop
van Mtntz, werd met recht als de grond
legger der geleerdheid in Duitschland en
als bet theologisch orakei van zjjn tiji ver
eerd. Een ander zeer beroemd exegeet was
Hairno, eveneens een leerling vau Alquin
en Benedictiju te Fulda, later Bisschop van
Haberstadt. Vermelding verdient ook een
leerling van Maurus in het klooster te
Eunice maakte plan om dien avond eens een
warm maal te hebben; al drukte Joe's schuld
op hen, daarom behoefden zij nog niet te ver
hongeren. Zjj begreep niet welk gevoel van onrust
h«ar dreef om iais ongewoons te doen, om zich
zelfs voor zicluelve alleen goed te houden in
die vreemde, afmattende neergedruktheid, die zjj
ondervond. Als men zelve iets feestelijk» heeft,
ecbjjnt men er zich in te verheugen, dat het
andere menseheu goed gast en dst andere men-
schen eveneens gelukkig zjjn.
Eunice zette haar oudeu hoed op en nam het
oude mandje met deksel in de hand. Zjj ging
iets buitensporigs doen een paar van vrouw
Mallet's p achtige groote eieren koopen en een
s ukje spek in den wiukel van het dorp. Somtijd»
voiida Eunice hoe dun haar bloed wa» en ver
langde zjj naar den smaak van vleesch. Maar
toen zij eenmaal buiten was in den zonneschijn
vergat zjj hare boodschap en haar verlangen naar
weelde, want om haar heen strekte zich het on-
meteljjke vergezicht uit en reikten de ongelijke
velden al golvend tot aan de heuvekm. De lucht
was versterkend en zuiver en vol bloemengeur.
Aan hare voeten bogen vergeet-mij-nietjes en
windekelken de fijne kopjes voor het koeltje dut
uit de verte kwam aanwuben. Eunice zette zich
neer onder de heg, met het mandje in haar
schoot, terwijl hare benevelde oogen in de verte
staarden. Het was haar zoo goed alleen hier buiten
te zjjD, onder de voorbjjtrekkende wolken, met
een gevoel vau kalmte en God's grootheid om
haar heen. Dat bracht zjj niet zoo onder woorden;
Fulda, Otfried genaamd, die zich zeer ver-
diensteljjk maakte door de beoefening der
Duitsche taal. Een groot geleerde was ook
de Abt Rotker Balbulus van St. GalleD;
die o. a. een martyrologium schreef. Voor
de geschiedenis des tjjds zorgde de Monni
ken door jaarboeken en door biographieën
der meest beroemde Missionarissen van hnn
tijd. Door bunne handen werd de geschie-
1 denis geschreven. Wjj zonden ODgetwjjfeld
weinig zekers weten wanneer niet de aan-
teekeningeu der kloosterbewoners ons veel
licht hadden verschaft in de geschiedenis der
vorige eenweo. Wordt vervolgd
In de Belgische Kamer heeft de Afge
vaardigde van Luik, de Heer Hanssens, lid
der progressietische linkerzijde, de Regeering
geïuterpelleerd over de onderdrukking der
ongeregeldheden te Tilleur. De Heer De
Burlet verdedigde het gedrag der autori
teiten en van de gendarmerie. De Heer
Wotste stelde eene motie van vertronwen
voor, waarna de gematigd liberale Afge
vaardigde van Luik, de Heer Neujean, ver
klaarde, de handelingen van het Gouverne
ment goed te keureo. Dit deed een hevig
tnmnlt ontstaan De leden der uiterste lin
kerzijde kwamen met groote levendigheid
in verzet tegen hetgeen de Heer Nenjean
had gesproken. De door den Heer Woeste
voorgestelde motie werd ten glotte aange
nomen met 18 stemmen; 17 leden onthiel
den zich.
De eerste Secretaris der sociaal-de
mocratische kiesvereeniging van Berljjn
heeft zich «verwjjderd.» Hjj verznimde
daarbjj echter te voren een voorschot van
135 mark, met goedvinden van het Bestnur
uit de kae genomen, terug te geven en de
gelden voor 885 toegangskaarten tot het
onlangs gevierde Lassallefeest te verreke
nen.
V De anarchist Francis is te Parjjs
aangekomen. Door den rechter van instruc
tie ondervraagd,ontkende hjj ten eenenmale,
deelachtig te zjjn aan de ontploffing in het
huis van Very.
In de verklaring, door het Ministe
rie afgelegd, wordt de politieke toestand
vau een zeer hoog en algemeen standpnnt
beschouwd. Er wordt in gezegd dat het
nieuwe bewind de binnen- en buitenland-
sche politiek zal voortzetten, die de goed
keuring der Kamer h6eft weggedragen. De
Regeer mg verklaart zich ten stelligste be
reid, de Kamer en de jastitie in staat te
stellen over de hangende zaken licht te
doen opgaan, alsmede haar niet minder
stelligen wil om getronw te big ven aan
zjj voelde enkel hoe onbeteekenend haar verdriet
scheen onder diea verafzijuden Hemel en zjj be
sloot om in het vervolg een» meer boodschappen
te bedenken.
Ea toen hield zjj op met denken, want met
lange, zwaaiende etappen kwam er een man over
het smalle voetpad en het gras. Het was niet
iemand uit Grimpat niemand te Grimpat
had zulk een gang of ging zoo gekleed.
Zjj zat naar hem te kjjken met de kalme nieuws
gierigheid van een onbevreesd wezen, dat in het
wild leeft, en toen rees zij plotseling op met een
schorren kreet. Wat kwam hjj vertellen?
„Willie,* riep zjj ademloos //Willie?// het
mandje rolde uit haar schoot en verborg be
schaamd zjjn deksel in het gras.
//Willie is gezond", antwoordde Henry Wat-
kins. //Heb ik u aan het schrikken gemaakt?'
Zjj stond hem aan te staren en wat aan hare
japon te frommelen, ademend als zou zjj atikken.
//Is er geen Blechte tjjding?"
„Volstrekt niet.//
"Waarom is u dan hier gekomen?'
De jonge man lachte. "Ik kan niet zeggen,
dat gjj mjj heel vriendeljjk ontvangt. Ik maak
een uitstapje naar Grimpat, zooals ik al eens meer
heb gedaan. Ik heb vandaag vacantia genomen."
„En kwaamt ge ons bezoeken?//
„Juist.//
(Slot volgt.)
