N I E U
*0 1941
Zondag 29 Jaimari 1893
I8de Jaargang.
Patroon en werkman
BUITENLAND.
Herstelde misdaad.
Frankrijk.
Duitsekland.
ABONNEMENTSPBIJS
Pet 8 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
B TT B E A TT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA HOE AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTENTIEE.
Van 1—6 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Wocssd acj-
en Yrjda g-a rond voor 6 uur ingewacht.
Uitgever, W. KiiPPliBS.
Veel wordt er in den laalsten tjjd ge
schreven en gesproken over den acbturigen
kerkdag. Dat is een der stokpaardjes van
radicalen en sociaal-democraten. Naast al
gemeen stemrecht is dat hunne leus en hun
eiseh.
Ia theorie mogen de argumenten, welke
Voor den acnturigen werkdag aanvoeren,
•rrieschien fraai klinken, doch met het oog
°P de tegenwoordige omstandigheden ia het
een ench, aan welks vervulling voor alle
arbeiders niet gedacht kan worden. Er zijn
wei enkele vakken, waarbjj de werklieden
met 8 uur daags te arbeiden, voldoende
vermenen om iu hun onderhond te voorzien
en waarby de werkzaamheden het toelaten
cm Diet meer dan acht uren te werken,
°ch het is onmogelijk te zeggen, dat ieder
werkman in alle omstandigheden, in alle
jaargetijden, welk beroep hij ook heeft, een
zer aantal uren par dag moet werken eu
volstrekt niet meer.
Gat is eeue eenvormigheid, waaraan bij
®t groot verschil in den aard der bezig-
eueu Ta'J de verschillende werklieden niet
M te voldoen. Het eene beroep eischt meer
'ospaDning van lichamelijke krachten dan
eet andere, zoodat de werkman, die zich
binder behoeft in te spannen iu staat is
c® langer te werken dan bij, die meer
racht moet besteden. Voorts zyn er werk-
^cden, die bjj hun arbeid ook veel met het
^oofd bezigmoeteu zij a,wier beroep het eischt,
at zjj niet machinaal hun werk verrichten,
aar er wel degelij k ieder oogenblik met hun-
0 gedachten bjj zjjn, ter wijl andere arbeiders
Unne hersenen volstrekt niet behoeven iu te
j annen en niets anders dan de sleur of de
voatine behoeven te volgen. Verschillende
eroepen vereincheu bij het dag;ieht beoe-
0Qd te worden, zoodat aan deze in den
z°mer, a!s de dagen 'c langrt zjjo, ook meer
Uren per ffag gawjjd kan worden dan in
0o winter met zijne korte dagen. Voor
andere arbeiders is er in den winter bijoa
Llets (e doen, terwjjl zij in het warme jaar-
8eHjde volop bezigheden hebben.
zonden wjj nog door kunnen gaan
het opnoemen van ver«chilleude otn-
j aadigkeden, welke ten gevolge hebben,
a. hat onmogelijk is een normalen ar-
01W^UUr Vaa dao daS °f) te gevela•
^nneer wij uit dien hoofde het afkeu-
ie°> dat velen heden ten dage streveu naar
FEUILLETON.
12.)
Vervolg.)
E«n laatste karakteristieke trek is dat Mr.
ens d0 openhartige misdadigers, de lieden
ie rondweg bekenten, bemint. Hij veracht de
'eden, die ontkennen en die wat hjj voorwendsels
aoemt, zoeken. Zoo goed en toegeeflijk als hjj is
®6t de eersten, zoo streng vilden hem de anderen,
yoor dezen zonderlingen rechter had Van der
eiden het ongeluk ta moeten verschonen tot
instructie.
Toen de Baron, door den bewaker begeleid,
tunentrad, rond hjj den magistraat voor zijn
ureau gezeten over een verbazend groot boek
gebukt, terwjjl tegenover hem, met den rug naar
et bureau van zjjn chef, de griffier, aan eene
n®' gezeten, mtt snelheid zijne pen over het pa-
P'er deed gaan.
Op het geluid van de deur, hief de rechter htt
■oufd op eu beantwoordde met een kleinen knik
eu groet van mijnheer Van der Heiden. Hjj rag
cm een oogenblik aan, alsof hij gehoopt had
P rijn gezicht te kunnen lezen, wat in zjjn hoofd
omging. Vervolgens zeide hij hem droog, bjjna
onbeleefd:
/'Ga zitten.//
Da Baron deed een stap naar den leuningstoel,
ie tegenover des rechters zitplaats stond. Maar
6 griffier, den arm uitstrekkende, toonde hem
e,Jn lederen stoel aan da andere zijde geplaatst;
fcie* minder karig met, woorden dau zjjn chef, zeide
ÖQ slechts dit éene woord:
"Daar,//
Van der Heiden ging op den s'oel zitten.
.//Indien ge me veroorlooft, mijnheer, zoo begon
den aehturigen arbeidsdag, zoo kunnen wij
het toch wel een gunstig teeken van den
tijd achten, dat men pogingen aanwendt
om den arbeidsdag voor sommige werk
lieden niet ta laag te doen daren.
Men begrijpt over het algemeen tegen
woordig, dat de werkman naast de plich
ten, welke zijn beroep ham oplegt, ook ver
plichtingen heelt ten opzichte van den
godsdienst en met betrekking tot zijn huis
gezin.
Een werkman behoeft niet da slaaf
te zijn van zijn arbeid. Hg werkt voor
zich zalf en voor zija gezin, maar hjj
moet ook de gelegenheid bezitten om zijne
verplichtingen als huisvader na te komen.
Vandaar dat de patroons niet zooveel werk
uren van hunne ondergeschikten mogen
eischen, dat deze als hunne dagtaak is afge-
loopen, geen lust meer gevoelen om met
vrouw en kinderen zich eenigen tjjd bezig
te houden. Voor den goeden gang van het
gezin, voor de opleiding der kinderen be
hoeft een huisvader iederen dag eenigen tjjd,
gedurende welken hij zich rustig daaraan
ban wijden. Op dezo wijze is hij geen loon
slaaf, geljjk da sociaal-democraten den werk
man zoo gaarne noemen, maar hij geniet een
«menscb waardig bestaan,» en kan zich dan
zelfs gelukkiger rebe.mu dau vele//, die
grootan overvloed hebben.
Wy zeiden zoooveo, dat tegenwoordig het
besef zoo goed ah algemeen is doorgedron
gen, dat de werkman de gelegenheid be
zitten moet om zich zeil te ontwikkelen en
zich met zjjn gezin bezig te ho-den.
Doch eene belangrijke zaak mag hierbij
niet uit het oog verloren worden. Er be
staat namelijk een groot gevaar voor werk
lieden, als zij gedurende eeuige nren van
den dag aan hun lot worden overgelaten.
Niet alle werklieden toch hebban een gezin,
waarin zjj hun vrijen tijd zoo uitnemend
kunnen besteden. Er zgn vele ongehuwde
ambachtslieden, die vaak zelfs geen eigen
huis bezitten en slechts bjj mecscbeu in de
kost zjjn. Ook treft men huisvaders aan, die
zich overal op hun gemak bevinden, behalve
in hunne eigen woning, waar zij maar alleen
komen out te eten en te slapen, terwjjl zij
het overige van hun vrjjen tgd in verkeerd
gezelschap doorbrengen.
Voor hen zouden wij zeggen, dat het
voor ben misschien beter ware, indien ze
den gaDScheu dag moesten werken, indien
er ten minste niet een middel gevonden kon
//Stilte,// riep de griffier, den be»chuldigde een
woedenden brik toewerpendf.//
«Hebt gij al de rapporten nagezieu?" vroeg de
rechter aan zijn griffier, juist alsof mjinhear Van
der Heiden niet tegenwoordig was.
//Ziehier, mijnheer.//
nEn het procesverbaal?"
De griffier reikte den rechter eene lias papieren
over. Mijnheer Fockens wierp er een blik in, legde
ze op zijne tafel en zieh tot den Baron koerende,
zeide hjj:
//Hoe is uw naam?
z/Frederik, Erntst Van der Heiden.
//Gij voert den titel van Baron?"
//Ik heb er het recht toe, en kan u de bewijzen
leveren."
„Uw leeftijd?//
„Vijf en veertig jaren."
//Uw beroep?//
//Oud-militair, rentenier op het oogenblik.
//Gjj weet van welke misdaden men u beschul
digt?//
En zonder antwoord af te vachten, vervolgde de
rechter op plechtigen torn:
„Gij zjjt beschuldigd van wegvoering en op
sluiting, misdaden voorzien en gestraft door het
Wetboek van Straf;echt.//
„Wegvoering opsluiting?//
//Van de persoon van mojuflrouw Liza Vau
Doornik.//
„En wio beschuldigt mij?"
z/üe vader, die eene klacht heeft ingediend."
//Wil dus antwoorden op de vragen, dia ik u
betrtffendo dit onderwerp ga doen. Daarna zullen
wij ons met de ondergeschikte vraag bezighouden,
namelijk met do misdaad van geldafpersing.//
//Hoe? van geldafpersing?//
„Bevestigd door den brief, dien gjj aan den
vader geschreven hebt, hem voorstellende, hem
zjjna dochter terug te geven, tegen eene som van
worden, om hen den vrjjen tij 1 op nuttiger
wijze te besteden.
Daarom zou het aanbeveling verdienen,
dat een ieder, die werklieden in zijn dienst
had, zooveel belangstelling in zgn personeel
kon betoonen, dat hjj een onderzoek ia-
stelde, hoe zjjue ondergeschikten hun vrijen
tg i besteden.
Misschien zal men denken, dat dit eene
inbreuk makea is op de vrjjheid van den
werkman. Sommigen zullen waarschjjnlijk
oordeelen, dat een patroon zoo ver niet
mag gaan. Doch, wanneer een werkgever
zjjn personeel niet beschouwt als werktui
gen, waarvan bjj tegou betaliug van zeker
loon zekere dionsten ontvangt, maar als zjjue
medemenscbeo, wier welzijn in zekeren ziu
van hem afhankelijk is, dan zal hetinfor-
meeren naar de wijze, waarop de werkman
zjju vrijen tjjd besteedt, geen ty ariniek
karakter dragen. Do patroon, die de vriend
en in vele opzichten de btschere er is van
zijne ondergeschikten, die beu met raad en
daad wil bijstaan, die belang stelt in het
lot van den arbeider eu diens gezin, die
zjjn personeel niet exploiteert, zal er een
lust iu vinden, om den arbeider ook zijn
zedeljjken steun en hulp ta betoonen.
Ej wanneer de werkman da oveituigicg
bezit, dat de bemoeiingen van zu patroon
geen eigenbelang beoogen, maar uitsluitend
er op gericht zjjn om zjju levenslot te ver
beteren, dan zal hij zich dia bemoeiingen
niet slechts laten welgevallen, maar bjj zal
ook den raad en de huip vaa zjjn werkgever
inroepen, wanneer hjj die deukt noodig t6
hebben.
Zoodoende wordt er eon zedeljjke band
gekweekt, tusschen patroons en onderge
schikten, welke baud voor beiden de schoon
ste vruchten moet opleve ea. De maatsehap-
peljjke omstandigheden van den werkman
zullen er in de eerrta plaats door verbeteren,
terwijl hjj tevens meer weersiaad zal kunnen
bieden aan de verleiding, wanneer deze zich
aan hem voorloet. Ook de patroon zal er
door winnen, omdat de werkman zich met
meer lust en jjver op de werkzaamheden
za! toeleggen, en hjj in korter tgd dus meer
arbeid verricht, dan wanneer hij werkt met
de gedachte, dat hg het alleen doet uit
noodzaak.
Op welke wijze de verhouding tusschen
patroon eu werkman met betrekking tot
de rusturen van den laatste kan verbeteren,
hopen wij ean volgend maal aan te toonen.
drie honderd duizend gulden. Griffier, toon deten
brief aan den beschuldigde.//
De griffier hield den Baron een sckrjjven onder
de ocgen. Het luidde aldus:
Mjjn waarde Kolonel,
De stap, dien ik heden bij u doe, moet u
vreemd voorkomen. Duii het mij echter niet ten
kwade.
Ik vernam givtuen morgen het ongeluk, dat u
getroffen heeft. Uwe dochter weggevoerd, ver
dwenen M(jne betrekkingen veroirlo en mij
te hopen, dat ik binnen eakele dagen zal weten,
wat er van uwe doehter geworden is. Doch daar
is veel geld voor noodig.
O.ertuigd, dut gij niet voor een gcldrijjk offer
zult terugdeinzen, heb ik, uit uw naam, drie hon
derd duizend gulden beloofd, te betalen op het
oogenblik, dat uwe dochter iu uw huis zal worden
teruggebrach'. Heb ik ongelijk gehad?
Zend mij onmiddellijk uw autwoord, dat afge
wacht wordt om hot onderzoek te brginnen.
Ik druk u de hand.
Van der Heiden.
//Herkent gjj dit schrijven?//
„Voorzeker, mijnheer, dezen brief heb ik zelf
geschreven."
„Dus gij bekent"
„Ik beken niets. Ik weet, dat de kolonel Van
Doornik smartel ijk getroffen is geworden, dat zjjne
dochter,om eene mij onbekende reden,ontvlucht is"
//Is weggevoerd, wilt gjj zeggen.//
//Of ontvlucht."
//Dus gjj verklaart n schuldig aan wegvoering.//
De Baron bewaarde het stilzwijgen.
//Onb.schaamde," riep met ware verontwaardi
ging, da plechtige mijnheer F ekens. Plotseling
van toon veranderende, zeide hjj: Griffier, roep
den agent. Het verhoor is voor heden geëindigd."
En tot den binnentredende: //Agent, breng den
beschuldigde naar zijne cel terug.//
Waaraan heeft toch het Pauama-seh an
tiaal zijn ontstaan te danken en hoe heeft zich
de zaak eigenlijk toegedragen?Op deze vraag
geeft ons de Figaro een antwoord, dat door
Ch. de Lesseps in hoofdzaak als juist
is erkend en op het navolgends neerkomt:
In 1886, toen de Pnnaaa-maa: schappij
hare laatsto hulpmiddelen had uitgeput,
moest eene nieuwe leening beproefd worden.
Cornelius Ilerz, die toen grootea
invloed had, beloofde voor 10,000,000 fes.
te bewerken, dat het ontwerp voor deze
nieawe Lening van 600,000,000 frs. bjj de
Kamer zou worden ingediend. Dit geschiedde
cok werkelijk, maar de Kamer ontving het
ontwerp zoo koe', dat de regesring hef, met
medeweten der Panama-maatschappjj terug
trok. De heer de Les sens w igvrde toen
aan Harz de beloofde 10,000,000 frs. te
geven, maar gaf hem toch lp wijze van
vergoeding 600,000 frs.De Directeuren acht
ten zich van hacne verplichtingen jegens
Herz ontslagen, na het plan mislukt was.
Later werd de zaak aan dam bankier d e
Rein ach opgedragen, en deze liet door
zijn helper Ar ton leden van Kamer en
Senaat bewerken, dat wil zeggen mstgeld
omkoopen. Deze poging slaagde beter daa
de eerste, want het iee .ing-outwerp werd
door Kamer en Smiat goedgekeurd.
Zoodra echt ;r Herz had vernomen, welke
goede zaken de Rein ach bjj deze zwa: -
delarjj had gemaakt, eischte ook hij een
deei vsd den buit, onder bedreiging vau
openbaarmaking. Da Reinach waa niet
in staat aan de buitensporige eischen van
Herz te voldoen en werd teu slotte tot
wanhoop gedreven. Toen lokte hst eens ver-
wjjt het andere uit. Da geld jood de Rei
nach geen uitkomst meer ziende, benam
zich door vergift het laven eitllarz stortte
zich metal zijne millioauan en vrienden
deelgenooten in zjjoe zwendelarg in het
verderf.
Keizer Wilhelm heeft aan het dejeu
ner, dat het cfficierukiarps van het te Berlijn
in garnizoen liggende Pruisische grenadiers-
regiment «Alexander Keizer vau Rus
land», ter eare van dt n RassischaD troonop
volger gaf, een toost uitgebracht, die op
VIII.
Het was vastenavond.
Juffrouw Vermsi zat in haar groo'en leuning
stoel, bij het lamplicht t,e breien. Maar hare han
den, door da kooris verzwakt en bevend, konden
deze de naalden niet goe i meer besturen, zoodat zjj
vele steken vallen liet. Daarenbo/en maakte eene
verschrikkelijke ongerustheid zich van haar meester.
Catharina, die reeds om vier nren w s uitge-
gegaan, was nog niet teruggekeerd. Eene groote
st'.d is zoo gevaarljik voor een meisje alleen.
Wanneer dat kind eens een ongeluk waa over
komen?
Eensklaps werd er hevig gescheld.
Juffiouw Vermei, zich moeite doende, ging
openen en slaakte een vreugde-kreet. Het was
Catharina. Maar verwonderd bleef zjj 6taau. Een
man vergezelde Kaatje, doch zjjne houding, zjjn
goed en vriendelijk uitzicht stelden aanstonds de
moederljjke angst gerust.
//Vergeef mjj, juffrouw; een toeval deed mjj
mejuffrouw, uwe dochter ontmoeten. Zjj heeft mij
over u gesproken en ik vroeg haar verlof u mijne
achting te komen betuigen.
„Zeg liever, mjjnhecr, dat gjj de edelmoedigste
der menschen zjjt/,, onderbrak het jonge meisje
met vuur, //dat gij mij uit een groot gevaar
hebt gered.//
„Een gevaar?" riep juffrouw Vermei uit.
//Ja, moeder, en omdat ik hem gezegd heb,
dat wjj verlaten en ongelukkig zjjn, is mijnheer
hier willen komen. Hoor wat er gebeurd is
En bet jonge meifje vertelde aan hare moeder,
dat zjj op straat door vier gemarkerden omringd
wa» geworden, die haar het voortgaan hadden
bekt.
(Wordt vervolgd.)