NIEUWE
Ito 1945
Woensdag 8 Febrnari 1893
18de Jaargang.
De Electrieiteit.
QUITE iïLkWÜ.
Herstelde misdaad.
Duitschland.
Italië.
H 4 4 EL11SCIE ('OllftilT.
ABONNEMENTS PBIJS
Pat 8 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschjjnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
B U R E A 0: St. Janstraat Haarlem.
MwTrrKnBAr
AGITE MA HON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentie n worden uiterljjk M a a n d a g-, W o e n s d ag-
en Vrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
U i t g e v e r, W. K P P B R 8.
De 19e eeuw spoedt ten einde; met stoom
begonnen, zal zij eindigen in de volle ont
wikkeling vau de electrieiteit.
Wat heeft die wetenschap in de laatste
jaren eene ontzettende vlucht genotneu.
Wat heeft de Amerikaan Edison de
verbaasde wereld Diet te aanschouwen ge
geven. Wat hebben wg van Edison en
van hen die zich op het gebied der elec
trieiteit bawegsD, nog in de naaste toe
komst te wachten? Voor dio vraag vonden
in een Amerikaaosch blad Depere
Standard,een belangrijk artikel uit Naw-
roik, dat wg hier laten volgen:
Er zgn zoovele dingen waarbjj tegen
woordig electrieiteit te pas komt, dat het
onmogelijk is, hen allen te vermelden. In
fabrieken en als drijfkracht wordt de elec
trieiteit evengoed a's voor het huishoude
lijk gebruik aangewend. De meest belang
rijke zaken iu de electrische wereld zjjn
nu: de ontwikkeling van de storage-batterij-
motor voor stadsspoorwegen, hot maken
van locomotieven met groote snelheid voor
lange afstanden, en een geheimzinnig en
wondervol ding, dat Thomas A. Edi
son beloofd heeft te verschaffen.
Mr. Edison is mijn vriend, zegt de
scbrjjver, en ik spreek hem dikwijl.; maar
de dagen zjjn voorbjj, toen men nitviaden
kon, wat er te Menlo-Park gebeurde.
Eenige jaren geleden was Edison's
deur altjjct voor iedereea open. Hjj hield
er van, dat electric taits-specialiteiten en
anderen zjjne werkplaats bezochten, en
toonde hun met genoegen de resultaten,
die hg verkregen had en die hij trachtte
te vinden, njj had weinig geheimen. Zelfs
die zaken, waarvan hjj het geheim wilde
bewaren, werden voor zoover hun doel een
algemeen plan aanging, ofschoon de on
derdooien geheim bleven, door bezoekende
eleclriciteitikenners uitgevonden, en menig
een van hen heeft fortuin gemaakt met
de kennis die hg, door in het Menlo-Park
rond te snuffelen, opdeed.
Dit alles is nu veranderd. Edison is
in handen van slimme mannen van zaken,
die hem en zjjue werken, alsof hg de groote
Koh-i-noor-diamant was, bewaken, en zjj
hebbea daar geljjk aan; waut Edison
is geen man van zaken, en hg heeft geen
idee van de geldeljjke waarde zjjner nit-
FEU1LLE TON.
16.)
Vervolg.)
//O, mijn God, riep juffrouw Saleminlr, bleek
van aandoening, „gij maar hoe door
welk gelukkig toeval?"
Zwijg, wij zullen elkander elders terug vinden.
Er komen menscben bij."
Inderdaad verzamelde zich het volk. De twist
van den bruinen mjjnheer met de dikke vrouw,
waarin zich het gebiaf van Fidel gemengd had,
had de aandacht van twee of drie straatjongens
getrokken. Te veel volk zou gevaarlijk zjjn geweest
voor Koker.
//Vervolg uw weg", fluisterde hij vrouw Sa-
lemink in 't oor, //ik zal u wel tegenkomen."
Vervolgens haar eerbiedig groetende, ging hjj
een paar straten om, en ontmoette weldra wederom
zjjne bevende vrienain.
„Geef mij den arm,// zeide hjj snel, //en gaan
wjj verder. Het zou niet goed voor mij zjjn her
kend te worden.//
i/O mjjn vriend, welke verrassing. Ik was on
troostbaar, zoolang niets van n te hooren.
//Wjj zullen naar nw huis gaan, zeide Koker,
daar kannen wjj ongestoord spreken.//
//O, riep vrouw Salemink, zich voor het hoofd
slaande uit, weet gjj van waar ik kom?
„Neen, voor den drommel. Hoe wilt gij, dat
ik dat wete?//
i/O mijn vriend, welk een gelukkig toeval!
Luister. Gij hebt sinds eenigen tjjd eene geschie
denis met een jong meisje aan de hand, niet waar?
„Ja, zeide mijnheer Koker met bitterheid in
zjjne stem, een jong meisje, dat ik had opgenomen
en dat zich gered heeft, de ellendige, en mjj de
hoop op sene prachtige winst deed verliezen."
vindingen. Voor hem is geld slechts be
geerlijk als middel, om de nog onopgeloste
geheimen der natuur te ontdekken, en daar
voor nieuwe zegeningen voor het mensche-
ljjk geslacht te vinden. De mannen van
zaken zeggon, dat hjj al genoeg voor de
wereld gedaan heeft, en dat het tijd is, dat
hij ook iets voor hen zelf doet; daar heden
ten dage niemand op da wereld mier in
het belang dan hij voor den vooruitgang
der meuschheid op het gebied der uitvin
ding, gedaan heeft.
Edison moet nu bezig zjju eene machine
ta maken, die voor den handel in hat al
gemeen van veel grooter belang zal zjjn,
dan al zjjue vroegere uitvindingen te samen.
Veel weet men er niet van, daar, zoonis
reeds gemeld is, Edison zeer streng bewaakt
wordt, en weinig bizonderheden van zjjne
proefnemingen de buitenwerell bereikeD.
Toevallig echter zjjn eenige feiten bekend
geraakt, die de overtuiging schenken, dat
Edison zich bezig houdt, of liever reeds zoo
goed als klaar is met eane machine, die de
electrieiteit met de helft of eeu vierde vau
de kosten vau de tegenwoordig in gebruik
zjjnde machines zal voortbrengen.
Edison beweert, dat het heelal vol elec
trieiteit is, die aan den invloed van zon en
aarde haar ontstaan dankt, en dat een dy
namo slechts dient, om dit, magnetisme in
den stroom te verzamelen, zoodat het in
eene bepaalde richting zich voortbeweegt,
juist als oene pomp eeu stroom water uit
de zee pompen kan. Dit ten minste heeft
Edison dikwijls op de vraag: «Wat is elec
trieiteit?» geantwoord.
Volgens de meening van de meeste des
kundigen op het gebied der electrieiteit,
bestaat de vraag, om goedkoope krachts
overbrenging te krggen enkel hierin, dat
men zich een geleider verschaft, sterk ge
noeg, om de electrieiteit voort te planten.
Wij gelooveu, dat er een dag zal komen,
zegt de schrijver, dat da Niagara fabrieken
en locomotieven, honderden mijlen van den
waterval verwijderd, in beweging zal bren
gen, en dat alle watervallen iu Amerika
voor dat doel gebruikt zullen worden. Hij
gaat nog verder en meerit dat na weinige
jaren het mjjn- en boerenwerk in het verre
Westen grootendeels gedreven zal worden
door windmolens, die electrische machines
in bewegiDg brengen, zoodat een boer
ploegen of oogsten kan zoover van huis
„Welnu dat jonge meisje, ik geloof, dat ik weet
waar het is."
„Niet mogelgk. Maar vertel mij dat dan, gauw,
zeer gauw.//
Juffrouw Salemink vertelde hem hoe haar nicht,
eene oud-marketenster, die in eene achterstraat
woonde, haar had geroepen; hoe zjj bij haar in
huis, een jong meisje had aangetroffen, dat door
eene hersenontsteking aangetast was en dat midden
in den nacht op den weg naar H. was opgenomen.
//Welken dag heeft men u gezegd, welken
dag?/> riep de man van zaken angstig uit.
//Wach eens.// Juffrouw Salemink bedacht zich
een oogenblik.
//Tien November."
„Zij is het. De duivel zelf speelt mjj haar weer
in handen. Komaan, dat noem ik nog eens een
fortuintje. Nu zal ik bjter oppassen. Maar dit
jonge meisje is ziek, zegt gjj?//
„Ik geloof het wel: eene hersen-ODtsteking. Op
haar leeftjjd sterven er negentien van de twintig
aan.//
//En is zjj voldoende verzorgd?"
„'t Zou wat. Zjj is bij brave menachen, die
doen wat zjj kunnen. Maar het verbljjf is ellen
dig; de lucht verpest, alles dingen, die weinig
dienstig zjjn voor eene genezing."
„Sapperloot, gij maakt mjj bang. Maar zjj moet
vooral niet sterven, die kleine. Dat moet vooral
niet."
//Eehter
„Wat echter? Zjj moet daar weg. Zjj moet de
beste dokters hebben; niets moet haar ontbreken.
Zjj moet, ik zeg u, zij moet genezen.//
//Mjjn God, maar wie is dat jonge meisje dan?
Als gjj haar vader waart, kont gij niet meer
zorg voor haar hebben.
„Haar vader? Neen iets beters. Zjj vertegen
woordigt mjj drie honderd duizend gulden."
Juffrouw Salemink zweeg, zooveel genie ver
pletterde haar.
als hg maar wil, eu dat zijne machines in
beweging gebracht zullen worden door
slechts den draad van zgn windmolen met
hem te verbinden. Yeider zullen zouma-
chines, hun beweegkracht van de krachtige
stralen der zon ontvaugende in heete en
droge landstreken gebruikt worden, om
electrieiteit uit de aarde te pompen, met
het doel deze electric teït dadelijk te gebrui
ken of ze te bewaren, totdat er behosfte
aan is. Met anlere woorden: wg staan op
den drempel van eene electrische eeuw, eu
de wonderen die zg kan voortbrengen,
kunnen door niemand nog worden overzien
of bepaald.
De hertog van Ratibor, «bet is zoo 's we
relds beloop,» is met groote plechtigheid
begraven. De n/an kon zich niet beroemen
iets voor de Kerk te hebben gedaan in den
zoo fel gestreden Culturkampf, integendeel,
hg was eeu van die staatakatbolieken, die
de Kerk ter wilie vau wereldscbe grootheid
hielpen knevelen.
Keizer Wilhelm heeft in hoogst
eigen persoon de begrafenis van den hertog
van Ratibor te Randen bijgewoond. Met
de hertogin van Ratibor aan deu arm werd
bij bij het binnentreden der kerk vooraf
gegaan door 30 geestelijken van het patro
naat en gevolgd door deu kardinaal prins
Hohenlohe, den erfgrootnurtog van
Baden, de familie van den overledene en
een aantal andere hooggeplaatste personen.
Zoolang het ceremonieel duurde, stond de
Keizer aan het hoofdeneinde der kist, die iu
het midden der kerk op de lijkbaar was
geplaatst, waarnevens de orde- 6n and/re
eereteekenen van den overledene over zes
tafels uitgespreid lagen. Na de ljjkrede
van den plaatselgken geestelgke werd on
der de tonen van Chopin's treurmarsch
de kist in de groeve nedergelaten.
De laatste dagen «het kunnen ook wel de
laatste oogeoblikken zgn geweest», moeten
bij den staatskatholiek betere gedachten
over de Roomsc-h Katholieke Kerk hebben
opgewekt, althans naar zijne begrafenis met
de plechtigheden der Kerk, te oordeelen.
Het Duitscbe Centrum schgnt nog
altgd oogenegen de eischen der Regeering,
//Komaan, wjj moeten de zaak niet op de laDge
bëan schuiven. li moet de kleine zien en de
noodsakeljjke maatregtlen nemen om mjjne belan
gen te behartigen.''
Had Koker volgens zgn verlangen gehandeld,
dan ware hjj dadeljjk de zieke gaan zien. Maar
zoo de zuidelijke huid, die hij zich gemakkelijk
verschaft had, al dienstig was om hem onher
kenbaar te maken, bjj zjjne nieuwe plannon was
zjj hem zeer lastig en gevaarljjk. Hjj wilde naar
het huis der oud-marketenster Liza gaan zien,
ten einde zjjne maatregelen te nemen om zich
opnieuw van hear meester te maken. Maar er
zich in deze gedaante heen te begeven, dat zou
zijn of hij door alle bewoners der wjjk wilde
opgemerkt worden. Indien de huid van Hermann
Ludwich den Heer Koker bewaarde, wederkeerig
belette zij hem elke andere vermomming. Hg
moest dus wachten tot de verfkleur verdwenen was.
//Laten wjj eens zien, lieve vriendin, hernam
Koker, of er gevaar is in uwe woning. Hos is op
het oogenblik de toestand van uw zieke?"
„Een volkomen slapheid. Zij herkent niemand,
beweegt zich niet.//
//Zoo en dat kan duren?"
„Veertien dagen op zjjn hoogst, dus wjj hebben
nog den tijd.//
//En vervolgens?"
„En vervolgers, ja, dat weet ik niet. Dat is
de zaak van den dokter, of liever van het tos-
val. Het kan zjjn, dat zjj sterft, het kan zjjn,
dat zjj geneest, het kan zgn, dat zjj onnoozel
blijft.//
//Dat zou voor mij het beste zgn. Maar op dit
oogenblik kan men haar niet zonder gevaar van
daar doen weggaan?"
//Onmogeljjk. Geen enkele dokter zou het aan
raden."
//Uitmuntend. Er is dus geen gevaar, dat men
haar aan mjj ontneemt. Nu zijn er nog twee
dingen noodig.//
iu de jongste legerwet geformuleerd, in te
willigen. De Germania doet in een barer
joogste nummers nogmaals uitkomen, hoe
zwaar die eischen zijn en welk een grooten
sprong de Regeering thans wil maken. Sinds
1880 is het jaarlijksche aantal recruten
geliidelgk met 40,000 verhoogden boven
dien is de jaarljjksche oefening van 18,000
reservisten toegestaan. Het thans aanhan
gige wetsontwerp wil in éan slag het jaar-
lijksch contingent met 60,000 man ver
sterken.
Dit is wel wat kras. Van zgn standpuut
kan het militarisme niet eerder tevreden
zijn tot het lo. den laatiten man die op
eenigerlai wijze bruikbaar is, tot zich heeft
getrokken; 2o hem eene zoo volledig moge
lijke vorming hoeft gegeven en 3j hem zoo
volkomen als slechts denkbaar is heeft ge
wapend. Daardror komen lo. nog hoogere
contingentcijfers in 't zicht 2o. de sirgd
om het verlengen vaa den dienst'ijd zal
niet ophouden en 3o. zullen aar-houdend
nieuwe wapeuen worden ingevoerd.
Wij uemtn de militaire overheid van haar
standpunt niets kwalijk, vaa wat zg vraagt,
zegt de Germania. Maar zij moet zich ook
met de afgevaardigden en de kiezers ver
staan, wanneer deze van oordeel zgn, dat
er thans een «halt» moet worden geroepeD.
Het Dagblad van Turijn deelt het vol
gende medt:
In welingelichte kriDgeo te Rome ver
zekert men, dat een hooggeplaatst persoon
vier millioen heeft gestort bij de Romein-
sche Back, om wissels, die eenige hoogge
plaatste staatkundige personen in moeielgk-
hedon brachten, in te losseD. Onder deze
personen uoemt men generaal P a 11 a v i-
cini, Ratazzi en Grimaldi.
Het geld zou door den Koning-zelf daartoe
zgn verstrekt. Daarmede beeft Z. M. eene
zeer verstandige daad verricht, hij moet het
leger op zjjue hand zien te houden, waut
waren de drie generaals geruïueerd gewor
den, dan zou den vermolmden koningstroon
van Humbert, in het Rome der Pausen,
wel eens in een dag iu elkaar kunueu
storten.
De Directeur eu Secretaris van de
Ronuinscke Bank, Tan logo en bar-
z a r i n o hebben in een tweede verhoor, dat
zjj hebben oudergaan, geweigerd de namen
//Welke?"
„Dat zjj niet spreekt.//
O, daar kunt gjj gerust op zgn. In de hospi
talen heb ik veel van die ziekten gezien. Wanneer
de lijder tot zich zelf begint te komen, is hij nog
weinig in staat zich rekenschap te geven vau
hetgeen er voorvalt en als hjj een weinig begrijpt,
kan hjj nog zjjne gedachte niet uitdrukken. Ik
sta u voorloopig voor het stilzwjjgen van de
kleine in.//
„Uitmuntend. Daa moet niemand moeite doen
om de familie te waarschuwen.
„Daar zal ik wel voor zorgen. Ik zal beginnen
met hun te zeggen, dat ik eene aanwijzing heb;
dat ik de familie en de ouders ken, maar dat
ik voorzorgen m /et nemen ona hun de toestand
hunner dochter me 'e te deelen.//
//Spreek slechts van een der ouders en wacht er
nog eenige dagen mede.//
//Nog eenige dagen, goed. En wie der ouders
is het?
//Voor den duivel, dat zal ik zelf zjjn. Onge
lukkig kau ik niet dadelijk die rol spelen, en
daarenboven heb ik haar eenmaal aangevangen,
dan kan ik haar niet lang volhouden.//
//Dat zie ik niet in."
//Wacht! om de kleine iu't oog te houden moet
gjj dikwjjls naar het huisje gaan, niet waar?//
//Alle dagen, als gjj wilt."
//Om den anderen dag is voldoende. Men moet
niets overdrijven."
//Welau om den anderen dag zal ik hier bjj u
komen, op dezelfde plaats; en wjj zullen al spre
kende nn eeus dezen dan genen weg inslaan."
„Eu iudieu ik n iets nieuws heb mede te
deelen?//
„Schrjjf dsn aan den Heer Herman Ludwich
in het //Haagsche Koffiehuis.//Dit is mjjn nieuwe
naam en verbljjf. Zie hier mjjn kaart."
Wordt vervolgd.)
