NIEUWE
No 1998
Vrijdag 23 Janl 1893.
18de Jaargang.
Eene gevaarlijke strooming.
De Familie Reydel.
imiunisiimiiimT.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 8 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensd ag-
en Vrjjda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgever, W. KüPPIHS.
Langzamerhand raakt het eene gewoonte
zich over niets meer te verbazen, want er
gebeuren tegenwoordig al heel zonderlinge
dingen. Bedenkelijk wordt de toestand, nu
twist en tweedracht onder de Katholieken
worden gebracht, het geestelijk gezag onder
mijnd, naar de Priesters, naar da Herders
die gesteld zjjn over hunne kudden niet meer
wordt gelai&terd.
Toegevend ter wille van den lieven vrede
laat men de tengels los, en in onstuimige
vaart rollen er velen voort naar de democratie.
Wel vraagt men zich soms met bekommering
af, waar dit alles op nit moet loopen, wat het
einde zal zijn van de fameuze democratische
strooming, van dat spelen met woorden en
frazen, van dat ontplooien van schoonschij
nende vlaggen, waaronder verdachte ladin
gen worden binnengesmokkeld.
De Katholieke vereeuigingen eEunst en
Vriendschapte Delft en <De Eendracht* te
Amsterdam, die op het Congres van den Ned.
R. K. Volksbond te Rotterdam gehouden,
meer een democratisch screvsn hadden ver
wacht, hebben gemeend bjiten den Volks
bond om, de geest in dien bond heer-
schende is hun nog te conservatief, het
voetspoor der Katholieke democraten ta moe
ten drnkken en alleR.K.VereiDigingen ;n den
lande tot medewerking zooals wjj reeds
hebben medegedeeld uit te noodigeo.
Wij noemen dit optreden bedenkeljjk en
worden in onze meening nog versterkt door
een artikel in het onlangs opgerichte blad
Vérité te Parijs,over «d e Katholieke en
de Christelijke vereenigingen.»
Al slaat dit artikel natuurlijk niet geheel
en al op de toestanden ten onzent, toch zullen
velen met de aandachtige lezing daarvan huD
voordeel kunnen doen. Daarom laten wjj het
dan ook hier in zjjn geheel volgen.
«De woorden verliezen zoo dikwijls hunne
beteekenis in den mond onzer tjjdgeüooten,
dat het niet nutteloos is, na te gaan, waarin
de christelijke vereenigingen, waarvan het
werkliedencongres te Reims ons het bestaan
geopenbaard heeft, verschillen van de katho
lieke werkliedenvereenigiagen, zooals zij se
dert meer dan twintig jaar bestaan.
Deze studie is des te noodzakelijker, daar
het oprichten van christelijke vereenigingen
met jjver nagestreefd wordt door eeu zeker
aantal mannen, die zich aan dergelijke wer
ken wjjden, terwijl vele anderen ze met een
gewettigd wantrouwen beschouwen.
Is die vrees gerechtvaardigd? Waarin
de christeljjkb vereenigingen zich van de
FEUILLETON.
39. (Vervolg.)
De winter verliep zonder bizondere gebeurte
nissen; de gezondheid van mevrouw Reydel hield
zich staande en de veranderingen, die de leeftijd
kon meebrengen waren gevoeliger voor haar dan
zichtbaar voor de oogen van anderen; zij verborg
ze echter met zooveel andere gedachten, met vele
sombere voorgevoelens voor de toekomst, met de
twijfelingen van haar geweten, geheimzinnige
ingavingen van hsar hart en zij leefde kalm en
waardig tusschen hare kleindochters.
Albine verzorgde haar met aanhoudende op
offering, Genoveva betuigde haar eene liefde,
die altijd levendiger werd en de oude vriendschap
van Horace bleef dezelfde.
Hjj was altijd een trouw bezoeker van de //re-
cherie,// maar sinds eenigen tjjd, hield de jicht hem
in huis, en onaangenaam gevoelde hij zich nu ge-
atemd,;:omdat zoovele vermoeiende dagen der jacht,
hem hadden bewaard voor do ziekte der ledig-
loopers en nietsdoeners. Deze gedachten bezielden
hem, terwjjl hjj in zjjn armstoel peinsde; hij ver
veelde zich erg en het gezicht eener measchelijke
gedaante, die het hek van zjjn tuin doorschreed,
deed hem groot genoegen. Hjj strekte de hand
bjj wjjze van bescherming voor de afwering der
zonnestralen uit en zeide met luide Btem:
//.Max! Is het mogelijk!"
Éen minuut later omhelsde deze hem zscr har-
teljjk en vertelde, dat hjj dank de ondersteuning,
die mijnheer Horace hem had verleend, eene ge-
katholieke onderscheiden, zullen wjj nu on
derzoeken.
Een artikel, ontleend aan de Annates de
Notre Dames de V Usine en als propagan
damiddel ter gunste der nieuwe vereenigin
gen verspreid, zal ons verklaren, in welken
zin zij christelijk genoemd willen worden;
«De vereenigiog tot bestndeeriog der
sociale vraagstukken hebben den b ij-
n aam van christelijk aangeno
men, niet omdat hare leden geloof en
godsdienstige overtuigingen bezitten, maar
omdat bare aanhangers, zicb althans tjj-
delijk op een christelijk standpunt plaat
sende zich voorstellen de oplossingen te
bestudeer6n, die de Kerk voor het sociale
vraagstuk aan de hand doet, en vervolgens
met kennis van zaken, te beslissen, of de
godsdienst, zooals hij voorgeeft, tsn volle
voldoening kan geven aan hun begeerten
eu wettige eischen.»
Wat het duidelijkst uit deze quasi-offi-
cieele verklaring van de oprichters dezer
vereenigingen blijkt, is, dat haar christeljjk
karakter enkel voorwaardelijk en armzalig
is, totdat de werklieden, die geen «geloof en
godsdienstige overtuigingen» behoeven te be
zitten, met kennis van zaken «beslissen, of
de godsdienst, zooals hij voorgeeft, ten volle
voldoening ban gev9n aan hun begeerten en
wettige eischen.»
D.t geeft ongetwijfeld aanleiding tot ern
stige en talrijke bedenkingen. Werklieden,
die geen christenen zjjn, bijeenbrengen, om
voorloopig het sociaal onderricht der Kerk
te fcestudeeren eu daarna te «beslissen,» of
zjj, «zooals ze voorgeeft,» de oplossing der
meeste bestreden vraagstukken yan onzen
tijd bezit, is op zjjn zuiver rationalistisch
beginsel steunen en den weg effanen tot de
gevaarlijkste atvvijkir geD.
Maar de christeljjke vereenigingen te
R-ims zijn feitelijk niet zoo, als de officieels
documenten ze ons in theorie voorstellen.
Ze zijn gesticht door christelijke werklieden,
ongetwijfeld van de anarchie of het socia
lisme bekeerd, maar met al het vuur van den
neofiet.
De priester heeft er zija plaats, niet rech
tens, maar feiteljjk; hjj wordt er aangehoord,
bemind, geëerbiedigd. Er staat geen geestelijk
adviseur aan het hoofd, maar verscheidene
geesteijjken komen beurtelings deelnemen
aan de discussies.
De patroons zija evenmin van de chris
telijke vereenigingen uitgesloten. Zjj die er
komen hebben op de werklieden een zeer
grooten persoonlijken invloed, al is die niet
door de statuten bekrachtigd. Aan hun edel
moedige subsidies hebben de vereenigingen
wichtige betrekking bekleedde bjj een in oosteljjk
Frankrijk gevestigde maatschappij.
//Ik heb van mjjne verandering van woonplaats
gebruik gemaakt, om u op te zoeken, waarde
oom en u te bedanken. Ik ben u alles verschuldigd.
Het geld, dat gjj mij hebt aangeboden, heeft ons
allen uit een wreeden toestand gered: mjjn vader
putte zich door den arbeid uit, mjjne moeder door
nachtwaken en vermoeienissen, mijne jonge zus
ter zou gaan sterven bjj gebrek aan dat
ellendige, en toch zoo kostbare geld.//
„Mjjn jongen, niet ik heb het u aangeboden,
maar wel uwe nicht Albine, zjj wilde niet ge
noemd worden, maar ik verkies geen geleende
veeren
//Albine, boe! heeft die aan ons gedacht! Ach
ooml indien ik u zeide dat ik wel aan haar heb
gedacht en dat het zoo had moeten wezen//
„Wat! zeide mijnheer Horace verrast, gij hebt
de korte samenkomst bq mevrouw d'Alville
niet vergeten?//
„Neen, oom en deze ontmoeting zou misschien
een beslissende rol in mjjn leven hebben gespeeld,
zoo ik niet de gevoelens had gekend van Edn-
ard, mjjn vriend, voor mjjne nicht Albine. Ik heb
dus op het aandenken van Esther alles terug
gebracht wat zjj mj| inboezemde."
//Parbleu! zie daar eene openbaring,// zeide
mijnheer Horace, zjjna lippen op elkander druk-
kend, bij de overwegingen die in zijn geest kwa
men. //Eo houdt," voegde hjj er bjj, „Eduard vol?"
„Zeker, zijn laatste brief, gedateerd van Is
pahan, spreekt slechts over drie dingen, over zijne
moeder, over zjjne ontdekkingen en over Albine.
Hij is geen fat en toch, hjj hoopt nog, en zoo
grootendeels hun stoffaljjk bestaan te danken.
Ten slotte zjjn het leden der katholieke
werklieden-vereenigiogen, van Notre Dame
de l'Usine, der katholieke vereenigingen
van Reims en Val-des-Bois, die het hoofd
en de ziel der christeljjke vereenigingen zijn.
Men begrjjpt dus, dat deze instellingen
onder zulke voorwaarden de vrees niet ge
rechtvaardigd hebben van hen, die ze naar
haar programma's en reglementen beoor-
deelen. Hjj die, vertrouwen hebbende in de
geschreven teksten en uit de verkregen re
sultaten besluitende tot de uitstekendheid
der daarin neergelegde beginselen,eene proef
neming zou willen wagen, zou zich aan droe
vige ontgoochelingen blootstellen.
Eene vereenigiog van niet-cbristeljjke
werklieden oprichten, en het sociaal onder
richt der Kerk aan hun onderzoek overle
veren; de opperste beslissing in deze zaken
aan hun oordeel overlaten: hen rechtens
volkomen onafhankeljjk van de leidende
klassen en zelfs van de geestelijkheid ver
klaren; dit alles zou de jammerlijkste
gevolgen na zich kunnen sleepen.
De deugdzame en christeljjke werkman
volgt natuurljjk de leiding van hen, die hem
vertrouwen hebben ingeboezemd, zjjn be
wonderenswaardig gezond verstand leidt
hem uitstekend in de dingen, waarvan hjj
ondervindiog heeft en die den gewonen ge-
zicktskiiüg van zjjn leven niet overschrjj len.
Men kan dus met zulke elementen, met be
kwaamheid, tact en een voldoend zedeljjk
overwicht bevredigende resultaten verkrij
gen; maar dit voorbehoud dient dan ook
uitdrukkeljjk te worden gemaakt, wil men
elders met vrucht eene proefneming wagen.
Waarom het werk dan in een bedrieglijk
licht te plaatsen en aldus hun het spoor
bijster te doen worden, die lust zouden heb-
ben, een zelfde in het leven te roepen? Meent
meu daardoor de ware socialisten te lokken?
Dit zou eene zeer betwistbare en zeer ge-
vaarljjke handigheid zjjn.
De goede dingen winnen er altjjd bij,
door voorgesteld te worden zooals ze zijn.
De eerste levensvoorwaarde voor eene chris
telijke instelling is, luide de beginselen te
verkondigen, die haar kracht en haar leven
uitmaken. Zjj is dit aan baar tegenstan
ders, zjj is het ook aan haar leden en vrien
den verschuldigd.
Welken verderfeljjken invloed kan deze
tegenspraak tusschen het karakter, dat haar
vereeniging Daar buiten aanneemt en dat,
hetwelk zij in werkelijkheid heeft, tusschen
deze verklaringen van een al heel weinig
katholiek liberalisme en het geloof, de gods
vrucht zelfs van allen, die haar besturen
ik het genoegen had mjjne Dicht te spreken en te
ontmoeten, dan zou Eduard bjj haar eer, warm
advocastt hebben."
„Het is niet onmogelijk, dat gij haar zoudt
ontmoeten, zeide de heer de la Ferté, de eene of
andere der beide jonge meisjes komen mjj iederen
avond bezoeken, sinds die ellendige jicht mij in
huis houdt. En 700 gjj met Albine samentreft,
dan vind ik het goed zoo gjj de wenschen van
uw vriend ondersteundet. Deze verbintenis zou
ons zeer goed bevallen
Van af dit oogenblik scheen Max de ingenieur
zeer verstrooid. Hij stond meermalen op, om naar
het venster te gaan, hjj vergiste zich in zjjn ant
woord aan mijnheer Horace, die eens glimlachte
en zeide eindelijk met vreesachtige stem:
„Oom, ik geloof, dat daar eene mijner nichten
aankomt. Ik, zie een ouden bediende te paard en
eene joDge dame op een witten poney."
//Het is zoo, ga zitten waarde neef, en
laten wij overeenkomen, dat zoo het Albine is, gjj
met haar zult spreken; zoo het Genoveva is, zullen
wij u maar niet bij naam noemen, aangezien deze
schoona kleine de oude familiegeheimen nog niet
kent."
Het was Genoveva. Zjj verscheen op den drem
pel der deur, overgoten door de zonnestralen, als
een heerljjk beeld op byzantijnschen grond. Mooier,
schitterender dan Esther op denzelfden leeftijd, ge
leek zij op haar, door de onderscheiding van
hare zachte en sympathieke trekken in het gelaat;
de eenvoudigheid van haar costunm voegde aan
haar bevalligheid; zjj was gekleed in een rok
Yan parelgrijs, waarvan zjj den sleep op haar arm
droeg; een zwarte strooien hoed en een sluier
niet op den geest der christeljjke werk
lieden uitoefenen?
In hun eenvoudig en rechtschapen oordeel
zullen zjj niet aan de oprechtheid der pro
gramma's en van hen, die ze gemaakt heb
ben gelooven aan de waarheid en recht
vaardigheid der rationalistische en liberale
theses, waarop zij berusten. In beide geval
len zal bet kwaad groot zjjn voor hen zelf
en voor hun vereenigingen.
De andere vereenigingen, de oude, die op
het beginsel der katholieke leer berusten
eu zich ook voor zoodanig uitgeven, zullen
dit staat te vreezen den weerstuit
gevoelen dezer meer vermetele daD verstan
dige beweging.
Men is in onze dagen zoozeer geneigd
zich te vermommen, door te gaan voor wat
men niet kan zijn, men houdt er zoo van,
van vlag te verwisselen, of liever de zijne
te verbergen, om een andere in top te
heffen, die men lief heelt noch acht!
Zal men katholieke vereenigingen zien
veranderen in vereenigingen »van eene gren-
zenlooze verdraagzaamheid*,waar de priester
niet meer dan een persoonlijken en gerin
gen invloed zou hebben?
Dan zou de groote kracht onzer werk
lieden-vereenigingen, de onverzettelijkheid
der leer eu de bevestiging van het geloof ge
broken of althans verzwakt worden; en de
christeljjke vereenigingen zonden niet langer
het recht hebben, hun bijnaam te beboaden.
Dat zij zich daarom met ontbloot gelaat
voor vriend en vjjand vertoonen; dat zjj
stennen op veilige beginselen, die in staat
zjjn, haar in dagen van crisis te stennen
en te redden; dat zjj in éen woord katho
lieke vereenigingen zjjn, en dan kunnen zjj
christeljjke vereenigingen zjjn en blijven.*
Aau dit welsprekend betoog hoeven wjj
niets toe te voegen. Duideljjk genoeg bljjkt,
in hoever het op onze toestanden toepas-
seljjk is. Ook in ons land wint de neiging
veld, om het katholieke vaandel zoo al niet
op te rollen, dau toch het min of meer te
verschuilen achter de democratische vlag,
die men lustig laat wapperen. Men zjj hier
voorzichtig mee; zoo lichtelijk raakt men
het spoor bijster; we hebben het reeds bij
herhaling aangetoond en er op gewezen,
welk eene gevaarlijke toekomst wjj te ge-
moet snelleD. Meer en meer viert men den
teugel ter wille van den lieven vrede, en ve
len helaa", niet meer in toom te honden,
toonen zich democraat op de eerste en
Katholiek op de tweede plaats.
Een waarschuwend woord te doen hooren
is onze heiligste plicht.
bedekten heur schoone haren, zjj droeg in de hand
een landelijk mandje met bladeren bedekt. Zij
groette den vreemdeling een weinig bedeesd en
kustte oom Horace op het voorhoofd hem zeggend:
„Oom, grootmoeder wilde weten, hoe gjj het
maakt en zendt n deze aardbeziën, zjj zegt, dat
zij uitstekend zjjn voor de jicht.//
„Ik geloof, ze met veel smaak te zullen eten:
Zet uw mandje op bet buffet, Genoveva en ga
zitten. Gjj most een glas wijn drinken, dat ia
opperbest na een ridje te paard."
„Neen, oom, maar als u het goedvindt, dan
zal ik het aan Cyprien geven, die is oud en hjj
heeft het zoo warm."
„Doe dat kind!"
Zjj liep er heen, kwam terng, praatte wat,
vroeg naar ooms jicht, gaf berichten van mevrouw
Reydel en Albine en antwoordde aan oom, die
haar vroeg, hoe zij haar dag doorbracht.
„Oh! wjj verrichten dageljjks veel bezigheden, ik
zal ze op mjjne vingers optellen; naar de Mis gaan,
de rozenboomen van namen voorzien,muziek maken
voor grootmoeder, de Fraosche Geschiedenis en
de verzen lezen van De Lamartine, die voor den
drommel! ook een Bourgondiër is, bezoeken
ontvangen, er twee terugbrengen, déjeuner en di
ner geven, door het park met grootmoeder wan-
deleD, naaien met Albine, die altijd een arme te
kleeden heeft, te paard sljjgen, om naar u te
komen kijken, u goeden dag zeggen, omhel
zen, weggaan, soupeeren, God bidden en dan
slapen I//
Wordt vervolgd.)
