NIEUWE
No. 2001
Donderdag 29 Jnnl 1893.
18de Jaargang.
Christelijk of heidensch?
BUITENLAND»
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 3 maanden voor Haarlemt 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUREAU: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
PBIJS DER ADVEBTENTIEN.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Grcote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden niterljjk Maandag-, Woensd ag-
en Vrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgever, W. KüPPEÏS.
«Men kan een rechtschapen mensch zjjn,
zonder godsdienst te hebben.» Deze bewe
ring hooren wij in onze dagen zeer dih-
wjjls uit den mond van lieden, die hun ge
loof hebben weggeworpen en derhalve de
plichten van den godsdienst niet meer ver
vullen. Hunne bewering moet een soort
van verontschuldiging zijn, maar zjj ver-
oordeelen daarmede zich zelven. Van een
rechtschapen en nauwgezet Staatsburger
wordt gevorderd, dat hp alle wett8u van den
Staat onderhoudt en niet enkel die wetten,
welke hem behagen. Anders treft hem on
verbiddelijk de arm der straffende gerech
tigheid. De Staat verontschuldigt zelfs niet
voorgewende onbekendheid zijner wetten,
laat staan, kwaadwillige verachting! Eu
zou dan iemand bjj God als rechtschapen
te boek kannen staan, die zich om Gods
openbaring en geloof, om Gods geboden en
de nauwgezette opvolging dier geboden niet
bekommert, die als een dwaal-sterre lou
ter zijn eigen weg gaan wii?
God is de opperste wereldbestuurder, en
aan Zjjue wet moet elk vrjj en redelijk
schepsel gehoorzamen, zooals het gesternte,
de dieren en planten zonder verzet zich
aan de stomme natuurwetten onderwerpen.
Voldoende is het: «Moraal zonder gods
dienst!» zeggen de verlichten dezer eeuw.
Deze redeneering omsluit denzelfden onzin,
als wanneer men zoude beweren: voldoende
is het, gebouwen zonder grondslag, zonder
fundament, vlee3ehelpke dieren zonder ge
beente, luchtkasteelen die alleen in de ver
beelding worden opgebouwd! Men ziet het
in onzen tijd klaarblijkelijk, hoe ver men
komt met de zoogenaamde «zedelijkheid
zonder godsdienst,» met de «rechtschapen
heid zonder geloof.» Het is verschrikkelijk,
hoe onder dergeljjke omstandigheden, die
inderdaad met den naam van «teekenen des
tjjds» mogen worden bestempeld, de mis
daden sedert 20 jaren in alle landen en
staten zjjn toegenomen.
Volgens eeoe wettelijke opgave beliep in
Pruisen het getal van jeagdige misdadigers,
in het jaar 1869, niet minder dan 6615.
Dit getal steeg voortdurend en had in 1878
reeds het cjjfer van 13313 bereikt. In
1881 bedroeg het reeds 19353, om sedert
immer en immer meer toe te nemeD. De
jeugdige misdadigers hadden zicb alzoo
binnen het beperkte tijdsverloop van twaalf
jaren méér dan verdrievoudigd. Ziedaar
dan de bewgzen van «rechtschapenheid»
in da eeuw van «moraal zonder godsdienst!»
Niet auders is het in Italië, Frankrjjk
f EU ILL ET O N.
De houthakker van Paubois.
In eene hut, die aan den zoom van een der
uitgestrekte bosschen van Normandië stond en
die tot het dorp Faubois behoorde, waren een
drietal persouen bij elkander; twee mannen, waar
van de een reeds grjjze haren bad en de andere
een jongeling was, verwarmden zicb bjj het helder
brandende vuur; aan hnune voeten lag een groote
hond, op welken de warmte ook haren invloed
deed gevoelen; met den kop op de voorste pooteu
uitgerekt, zag hg nu eens vriendelgk met den
staart kwispelende, zjjne meesters aan en scheen
dan weder in te sluimeren. Aan de tafel, waarop
eene kleine blikken lamp stond, was de vrouw
des huizes met eenig werk bezig. Het inwendige
van het vertrek verried geen overvloed, maar
kenteekende ook geene armoede; eenige door de
bewoners-zeiven gemaakte stoelen, eene groote
kast, de klok en twee jachtgeweren maakten den
inboedel uit; volgens vrome gewoonte der land
lieden waren de muren versierd met prenten, die
het leven of de daden van heiligen voorstelden,
terwgl een kruisbeeld, waaronder een wijwatervat
geplaatst was, aan een der wanden hing.
Eg het eerste gezicht zon men gemeend hebben,
dat tevredenheid in deze nederige woning huis
vestte; maar bjj don aanblik van het onverge
noegde gelaat des grijsaards en de tranen, welke
der oogen van de vrouw ontvielen, verdween deze
begoocheling.
Vader, sprak de jongeling, eindeljjk de stilte
afbrekende het vuur begint goed te doen, de wind
ea Oostenrjjk. En bovendien neemt in ge
lijken tred de wanorde der sociale, politieke
en haishoudelgke inrichtingen dermate toe,
dat bjjna geen vorst meer veilig is op zjjn
troon, dat in vele landeu telken jare de
militaire macht drukkend wordt vermeer
derd om op die wijze ook debinnenlaodsche
gevaren te bezweren, en dat intusschen de
arbeidende volksklasse door de moderne
speculatie wordt uitgezogen, daardoor ver
armd en zoo tot wanhopige ontevredenheid
wordt vervoerd.
Op Cnristelijken grondslag wilde men de
Staten, sedert het jaar 1848, niet meer
laten rusten. Mer waande de strafwetten,
de politie en het krijgsvolk machtig ge
noeg;.... en nü, nü is overal de wanorde te
aanschouwen! Eu zeer goed is dit te ver
klaren. Wanneer de mensch niet meer ge
looft aan God en aan Zgne wet; wanneer
Gods hoogste en opperste gezag hem wordt
voorgesteld als iets belacheljjbs; wanneer
hij gebroken heeft met den godsdienst, boe
zal hij dan voor de wereldsche overheid
zjj mogen dan ouders, onderwijzers of staats
macht heeten eerbied bewaren in zijn
hart? Vlakaf leugentaal en tegenspraak ware
het dan te beweren, dat het aardsche gezag
rust op goddeljjk gezag en dat het, zonder
't vierde gebod, zgn stennpunt en houvast
in het menschelijk hart verliest. Zonder
geloof en godsdienst is het geweten men
kan redeneeren zooals men wil slechts
zelfmisleiding; zonder godsdienst gaat de
wezenlijke moraal onwederstaanbaar te niet.
Dan kan er slechts sprake zgn van zelf
zucht, hebzucht, genotzucht, wraakzucht,
liefdeloosheid, aanhoudenden en niets spa
renden strjjd om het bestaan; kortom, het
moderoe vuistrecht is in zwang, waarbij de
zwakken door de sterken gevoelloos worden
uitgeschud en benadeeld. Daarbjj komt dan
bet plegen der geheime zonden en van den
laster. Men ziet enkel maar op een dun ver
laksel yan uitwendig «fatsoen!» Zedelooze
ongebondenheden worden zelfs in intieme
kringen gewooute. En helaas, er wordt niet
meer of bij uitzondering gelet op ware
verdiensten van het individu. Geld en nog
eens geld is de spil waarom alles draait, ten
verderve.
Of ziet het moderne leven er anders uit?
Volstrekt neen! De moderne «rechtschapen
heid» zonder geloof en godvreezendheid, en
de moderne «moraal» zonder godsdienst
neemt immer meer deze gedaante aan. En
hoe zoa «moraal zonder godvreezendheid»
weerstand bieden, wanneer een mensch van
dergeljjke richting in zwaren nood geraakt
en daarbg vlak naast hem de overvloed
giert buiten, als verkondigde hjj reeds den winter
en de avond vermeerdert nog de guurte.
De oude man deed, als hoorde hij het gezegde
van zijnen zoon niet: onbedachtzaam schopte hg
eenige verspreide spaanderen bjj den haard.
Pauwel, zeide de vrouw, gjj hebt een ruwen
dag gehad.
Doch de man bleef voor zich staren en tloeg
geen acht op de aanwezigen.
Moeder, hernam Lodewijk, met recht kunt
gjj het eenen ruwen dag noemen: de gantche rij
boomen, die tegen den weg van Gieaire grensde,
hebben wij afgehakt; het was een zwaar werk,
maar omdat het wtêr van daag goed was en ik
morgen naar Lisieux moet, hebben wjj er een
einde aan gemaakt; vader heeft gewerkt als een
jongmenscb, hjj geeft mjj niets toe.
Een hevige rukwind, die het huisje bjjua deed
instorten, verhief zich; deur en vensters kraakten,
als wilde zjj zich vaster sluiten, om de koude
niet door te laten dringen.
Lodewjjk deed met de tang de aseh uit el
kander en warmde er zijne handen boven. Droevig
zag do vrouw den grijsaard aan: Wederom die
treurige gedachte, zeide zjj zuchtende.
Ja, antwoordde hjj barsch.
Vader, werp die herinnering toch van u,
zjj verbittert u het leven.
Zwijg, Lodewijk!
Ach! ik bid u, laat die denkbeelden toch
varen, hernam de jongeling.
Panwel, wees toch bedaard, voegde de vrouw
er bjj.
Cathrien, spreek mg niet langer tegen,
De stilte keerde weder, men hoorde niets dan
wenkt, zonder dat de politie en bet gevaar
van ontdekt te zullen worden hem nabjj
zgn? Of wanneer de bekoring en de ver
leiding zoo iemand machtig aanlokken, en
tegelijkertijd de gunstige gelegenheid om
den zinnelijken hartstocht te bevredigen
aanwezig is, zal dan de godsiienstlooze ge
zindheid toereikende zelfverloochening waar
borgen? Nooit! Het leTen betoogt het en de
verlichts dienaar dezer eeuw roept uit: «Eau
dwaas is hij die niet vau de verbodene
vrucht eet!»
Daartegenover biedt het geloof aan den
alwetenden en oneindig rechtvaardigen God,
in één woord bet leven op Christeljjke grond
slag weerstand aan de booze verlokkingen
door het bewustzjjn, dat God het ziet en
straft
En hoe is het gesteld met de weldadig
heid zonder godsdienst? Het oude heidendom
kende de algemeene naastenliefde en het
medeljjden jegens de ellende van een ander
volstrekt niet. Deze moraal heeft eerst Chris
tus op de wereld gebracht met de leer, dat
elk mensch onze evennaaste is, en met de
woorden: «Wat gjj den minsten der Mjjneu
doet, hebt gij aan Mij gedaan!» Veel
omvattend alzoo is de weldadigheid opChris-
teljjken grondslag.
De liberale «humaniteit» daarentegen
teert alleen nog op de laatste overblijfselen,
welke zjj vau de Christeljjke naastenliefde
heeft overgeërfd, niet op hare eigene onder
vinding! Eer dat de liberale humaniteit ter
wöreld kwam, had bet dogmatische Chris
tendom reeds de praktische naastenliefde op
de wereld ingevoerd en honderd-duizsndmaal
geoefend. Onze barmhartige Zusters en Broe
ders offeren in den dienst der naastenliefde
hun leven en alle aardsche vreugde op en
zjj verzorgen, zonder uitzonderingen te
maken, Katholieken, Protestanten en Joden,
die in nood en ellende verkeeren, zjj doen
het om Christus' wille.
De moderne«hnmaniteit»biedt ten hoogste
geld aan en richt huizen op, om mensche-
lijke ellende nit hun midden te verwijderen;
maar de kracht van persoonljjke opoffering
ten dienste der lijdende meuschheid brengt
zij niet voort. Die kracht bezit alleen de
godsdienst en in het bjjzondar de Katholieke
kerk in den bioei harer ontvouwing door
de geloften en geestelijken orden.
Hoe verschillend alzoo is de Christeljjke
cd de nieuw-heidensche grondslag voor het
leven! Des te meer is het een heilige plicht
voor de ouders, hunne kinderen voor den
godsdienst op te kweeken en hen daardoor
van jongs af te plaatssn op den christe!jjken
grondslag des levens.
den huilenden wind en den regen, die in dikke
droppelen begon te vallen.
Hoe kan ik het vergeten, mompelde de onde
man, hoe kan ik het vergeten... het was op den
lOden October... vandaag verjaart het... het was
ook onstuimig weer...
Moeder en zoon wierpen een smarteljjken blik
op elkander.
Het is alsof elke herinnering vernieuwd
wordt, sprak Panwel eindeljjk op luiden toon,
de wind loeide ook zoo hevig en geheel de grond
van het woud scheen een rivier .eeneonaf
zienbare rivier toen viel er een schotHjj
zweeg, sloeg zich voor het voorhoofd en verborg
zjjn gloeiend gelaat in beide handen; dit dnnrde
slechts eenige oogenblikken, toen zag bjj weder op,
zjjne stem werd bevende en zijne gabaren drei
gende; ik hoorde den knal van een geweer,
zoodat het bosch weergalmde en en alles
werd stil
De klok sloeg acht ure en tikte weder voort.
Op hetzelfde uur als het nu is, werd hjj
in huis gebracht, het water droop uit zgne klee
deren, zijn rechterarm was vreesljjk gewond
de jager van den graaf de Sulgies had op hem, als
op een wild dier, geschoten....
Pauwel, wees in 's hemels naam bedaard,
viel Catharina hem in de rede.
Dan, zonder hiernaar te luisteren, vervolgde
hg: men had op mgnen vader geschoten, omdat
hjj zijn geweer had gelost op eenige faisanten...
men had hem gewond om een nietsbeduidenden
vogel... de ellendige rjjken hechten geen waarde
aan het leven van eenen arme!... zjj verbeelden
zich onze meaBters te zijn; men had bjjna eenen
Duitschland.
De Köln. Ztg. oppert het denkbeeld om
met het oog op den aankoop vau veevoe
der in Duitschland door België en Frank-
rjjk, de uitvoer dier artikelen te verbieden.
Maandag-voormiddag is op plechtige
wjjze de Katholieke kerk van den H. Se-
bastiaan te Berljja iagewjjd. De Keizer en
de Keizerin warea ieder door een hoogge
plaatst Hofdignitaris vertegenwoordigd en
voor den aanvang van het feest werden,
namens den Keizer, door den referendaris
van het Ministerie van Eeredienst ver
schillende onderscheidingen toegekend. Ook
de Evangelische geesteljjkheid nam deel aan
de plechtigheid, die door Mgr. Kopp, Vorst-
Bisschop van Breslao, werd voitrokken.Da
vertegenwoordiger der Keizerin deelde mede,
dat binnenkort H. M. zelf het kerkgebouw
weoschte te komen bezichtigen.
Te Reichenbach, in Duitschland, steeg
Zondag der vorige week de luchtreiziger
Merkel met zgn ballon op. Toen het ge
roep «laat los!» weêrklonk, geraakte een
der personen, die den ballon bjj het rallen
had vastgehouden, in een touw verward en
begon, met het hoofd omlaag hangende,
een ouvrjjwillige luchtreis. Het publiek,
dat van het schouwspel getuige was, kwam
in groote opgewondenheid. Velen, die bui
ten stonden hielden het er echter voor, dat
op het laatste oogenblik een tweede per
soon zich als medereiziger had aangemeld.
Gelukkig kon de onvrjjwiliige luchtreiziger,
de achttienjarige August Kasper, zich
goed vasthouden en kwam bij geheel onge
deerd met den ballon, die over de geheele
stad trok, op eenigen afstand behouden
neêr.
De verkiezingen voor den Rjjksdagzjjn
op een zestal na afgeloopen. Dezena-ver-
kiezingen zgn noodig voor die caudidaten,
welke ia meer dan één district zgn gekozen.
Met elkander overeenstemmend, spreken
de verschillende dagbladen als bunne mee
ning nit, dat er door den nitslag der her
stemmingen eene meerderheid vóór het
legervoorstel in den Rjjksdag zal zgn. Door
enkele bladen wordt die meerderheid, de
twjjfelachtige afgevaardigden buiten reke
ning latende, becijferd op ongeveer 205
stemmen tegen 192; andere rekenen, dat er
210 stemmen vóór het legerontwerp zullen
zgn. De National Zeitang doet daarbg uit
komen, dat van de centrumpartij een aantal
candidaten uitdrukkelijk zich hunne vrgheid
hebben voorbehouden, en dus nu wel toe
mensch gedood, omdat hjj op een dier had ge
schoten! riep de grijsaard op een vreeslijken toon,
zoodat het door de woning klonk; weldra ging
hjj bedaarder voort: mjjn vader reikte mjj de
hand, ik kuste die en een traan ontviel mijn oog,
en dit was do laatste traan, dien ik immer stortte,
mjjn hart bloedde en werd door wraakzucht vervuld.
Pauwel zweeg en wierp een woesten blik op de
geweren, die, door het vnur beschenen wordende,
met een helderen glans schitterden.
Herinner u toch, beste man, dat vader u,
voor zijnen dood bevolen heeft, om alle wraak te
laten varen, zeide de vrouw! vergeef mjj, dat ik
iets aanroer,dat n misschien onaangenaam is; ffPau-
wel, sprak hjj, ik ken uw karakter, gjj zjjt wraak
gierig en vertoornd over het «oorval, met mjj in
het bosch van den graaf de Sulgies gebeurd; het
was mijne schuld, reeds dikwjjls was ik, zgne
waarschuwingen in den wind slaande, als strooper
op zjjne jacht geweest; ik heb alles aan mjjzelven
te wjjten."
Vrouw, dat alles herinner ik mij goed, alsof
het gisteren gebeurd ware, ofiehoon het meer dan
veertig jaren is geledeD; dat deze gedachten mjj
zjjn bijgebleven, is gelukkig voor denGraaf ge
weest; menigmaal, als ik mjjn geweer bij mjj droeg,
heb ik hem ontmoet; het bloed steeg mjj in het
aangezicht en mjjne bevende hand omklemde het
wapen vaster, ik bedwong mjjzelven, maar dat alles
neemt niet weg, dat ik het gebeurde niet kan verge
ten, zoolang ikleef, zoolang verfoei ik hem: praat er
dus niet lauger over,altjjd zal ik onthouden,dat door
zjjn toedoen mjjn vader werd gewond,hetis alsof zjjn
bloed op mjjn hart brandt... nimmer vergeet ik
die snoode daad. Wordt vervolgd.)
(OIR 4 IT.
