NIEUWE
No 2012
Woensdag 26 Jnll 1893.
18de Jaargang.
De moderne beschaving en
hare vruchten
BUITENLAND.
Pei 3 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUEEAÜ: St. Janstraat Haarlem.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie b Contant
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woensdag-
en V r p d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgever, W. KÜPPEE8,
Het kan niet geloochend worden, dat er
in onsen tijd zeer veel gedaan wordt voor
de volmaking van het schoolwezen, voor
de uitbreiding der wetenschap; vooral in
de werktuigkunde, in de taalkunde en in de
natuurwetenschap is veel voortreffelijks tot
Btand gebracht, ofschoon wij hiermede vol
strekt niet willen toegeven, dat onze eeuw
alleen hierin heeft uitgemunt.
Van den anderen kant echter is het ook
duidelijk, dat de moderne beschaving een
treurig verschjjnsel aanbiedt, daar de nieuwe
booze geest des tijds alles besmet, alles in
oproer brengt, alles tot een geheimnisvol
doelwit voortsleurt. Welke nu zgn de vrach
ten der moderne beschaving?
De eerste vrucht der moderne beschaving
is de heerschappij van het materialisme, de
verdierlgkiug en godloochening ouder de
massa des volks. Dan wordt den mensch
het ideaal, dat hem het zegel, het keur
merk van adeldom op het voorhoofd drukt
en hem aan God gelijkvormig maakt, ont
nomen; en aldus blijft hg niet meer op den
grondslag van bet zuiver menschelgke staan,
maar verzinkt immer dieper en dieperom
dat bjj de lage driften, die de mensch met
de dieren deelt, daarenboven nog het ver
stand komt, hetwelk in dit geval slechts
wordt misbruikt voor des te grooter uitge
latenheid en zinnelijkheid.
De moderne «menschheid-beschaving»
het zjj ons vergund dit woord te gebruiken
is over het algemeen niets anders dan
een georganiseerde afval van God en van
het Christendom't is niets anders dan de
herhaling van het eerste drama, hetwelk
den hemel ontvolkte, gelgk ons de Fransche
revolutie op treurige wijze, maar overeen
komstig de waarheid getuigt.
Eene tweede vracht der moderne bescha
ving is de verontzedelgkiDg des mensohe-
lgken geslachte, welke met des te ruwer en
onstuimiger geweld ingrgpt, naarmate de
baan voor de moderne ideeëa vrger is. Het
hart van den mensch is vervuld van allerlei
booze hartstochten, die bestreden en over
wonnen moeten worden, en tot welker uit-
delging het Christendom alléén de noodige
hulpe en bovennatuurlijke krachteuaanbiedt.
Met snelle schreden zullen wg eene nieuwe
barbaarschheid tegemoet gaan, ingeval het
der Kerk niet gelukt meester te worden van
het kwaad. Werpen we slechts een blik op
het nieuwe koninkrijk, waar alle sluizen
zjj u vernield en de volle stroom der mo-
fEÜILLETON.
Een familie-tafereel.
Het is Zaterdag-avond, de avond der drukte
bjj uitnemendheid. Overal wemelt de woelige
menigte door elkander, vooral in de hoofdstra
ten, waar de gasvlammen een helder licht ver
spreiden en de prachtige winkels koopers en kjjkers
heenlokken. De laatsten vormen de meerderheid,
zooals zjj trouwens ook de meerderheid uiimaken
in onze maatschappij. Vooral voor die winkels
hoopt zich de menigte zamen, waar de uitgestalde
artikelen geprijsd zijn; niets trekt meer aan dan
de prjjzen.
Dat wist de heer Podginds ook. Van daar
dat de meeste artikelen, die voor zjjne breede
winkelramen lagen ten toon gespreid, een cijfer
droegen, inzonderheid die, welke binnen het be-
rtik vielen van het groote publiek. Het groote
publiek nu, dat door schortjes voor dertig eenten,
foulards van een gulden en kantjes en linten
van eenige stuivers hangen zag, moest natuurlijk
tot de overtuiging komen, dat bij Podginds alles
even goedkoop was, en hetzij dit, hetzij andere
eigenschappen dasrvan oorzaak waren, zeker was
de zaak van Podginds eene der meest bekende
en bloeiendste in de stad. Meest altjjd stond de
winkel vol, en de heeren met hun onberispelijk
toilet en coiffure, zoowel als de dames met hare
hooge japonnen en hare scharen aan lange linten,
waren met hnn elven onophoudelijk in beweging,
om de koopers ten dienst te staan.
De grootste drukte was thans evenwel voorbjj
derne beschaving zich over het land uitgie4
wjj bedoelen Italië
Weleer roemde men de godsdienstigheid
van het volk van Toscane, de fijne wel-
voegeljjkheid en vooral in het oog loopende
zedelijke houding wan dat volk. Maar wat
is er in de laatste 20 jaren onder de zege
ningen der moderne beschaving hiervan ge
worden? Met elk jaar daalt het zedelgk
gehalte, met elk jaar stijgt het getal van
misdadigers. Dergeljjke ervaringen doet men
overal op, waar de moderne beschaving
wortel geschoten en bloesem gedragen heeft,
bjjzonder echter in de groote steden.
Eene derde vrucht der moderne bescha
ving is het voortwoekerend egoïsme, een
natuarljjk en noodzakelijk gevolg van de
opgeblazen beschaving en ontwikkeling des
verstands, eeu natuurlijk en noodzakelgk
gevolg van de bestcjjiing des positieven
Christendoms, hetwelk de eenige hinderpaal
is tegen de oas aangeboren zelfzucht. Het
ideaal der menschheid wordt iu de praktjjk
het eigen-ik, het lieve «Ego» wair rondom
de broeders eu zusters moeten draaien, ge
lgk de planeten om de zon. Het gevolg
dezer praktjjk is wederom de armoede van
de volksmassa; en hierin kannen wg
onmogeljjk vooruitgang der beschaving er
kennen.
Eene andere vrucht van de moderne be
schaving is de geest van onrast, de geest
vau oproer, de geest van revolutie.
De geest der revolutie vooral is in onze
dagen van karakterloosheid onze veste
binnengeslopen. De democratische geest wil
heerschen en alten die een gevaar zien
in het drgven naar eene volksregeering
waardoor troon en altaar wordt bedreigd,
worden beschuldigd de noode des volks niet
te kennen.
De volkasonvereiniteit wordt teu troon ver
heven, de individaen moeten zich los maken
van den baud d>e hen aan de geestelijkheid
bindt en de despoten doeu de dwazen die zich
laten medesleepen, voorthollen in blinde ra-
zernjj en onstuimige vaart naar den afgrond.
In naam der vrjjheid roept men den Katho
lieken toe, vereenigt uHet algemeen stem
recht, de democratische denkbeelden znllen u
vrjj maken, en de domme knechten vau den
despoot schrikken niet terug voor eene revo
lutie, die reeds in haren oorsprong vervloekt,
der menschheid ramp en schande brengen zal.
Zeer schoon drukt een Spaausch schrjjver
van den laatsten tjjd zich over den geest van
onrust, den geest vau oproer eu den geest van
revolutie uit, wanneer hjj zegt«Het libera
lisme, als eene vrucht van de moderne be
schaving, heeft den band tusschen regeerders
en onderdanen verbroken, dewjjl het juist het
Podginds hield niet van Zaterdagavond klanten,
en zjjne bedienden nog minder. Eenigen van
hen waren reeds verdwenen, de anderen borgen
met de bun eigenaardige behendigheid wat er op
de toonbanken was bljjven liggen, en een der
jongste bedienden was reeds bezig de voorberei
dende maatregelen te nemen tot sluitÏDg der win
kelramen. Podginds zelf stond tegen een der
pilaren geleand, en keek gedachteloos naar bet
wegruimen van eene partjj shawls, die een uur
lang het onderwerp der beschouwingen van een
paar dames hadden uitgemaakt, en eindeljjk wa
ren ter zijde geschoven, onder het weinig belovende
vooruitzicht, dat mevrouw wel eeus nader zou
aankomen.
Niets genomen? vroeg Podginds met een
sterk Duitscb accent; want ondanks zijn Engel -
scben naam was hjj eeD geboren Duitscber, zooals
zijn scherp geteekend, bleek gelaat terstond deed
vermoeden en zjjn levensloop alleszins staafde.
Als loopjongen begonnen, had hjj zich tot bediende
opgewerkt, en door onvermoeiden jjver, spaar
zaamheid en overleg, en met behulp van al de
eigenschappen, die den meesten Duitschers aange
boren schijnen, zich eindelijk zelf gevestigd, nadat
hij met de dochter van zjjn laatsten patroon wa»
gehuwd. Dat huwelijk had hem, zoo al geen
fortuin bezorgd, toch gelegenheid gegeven om het
te maken: de schoonzoon van den patroon der
ouderwetsche, soliede firma Broekman Zoon
genoot hjj terstond het krediet van zjjn schoonvader,
en dit gevoegd bjj eene kleine huweljjksgift, had
Podginds iu tien jaren tjjds tot den man gemaakt,
die hjj op dit oogenblik is.
vereeniging8-princiep zelf, hetwelk niets an
ders is dan de goddelijke wet, verst rorde. De
mensch voor zich heeft volstrekt geen recht
om aan den mensch te bevelen, omdat alle
menschen volgens hunne natuur volkomen
gelgk zgD. Wie van mg gehoorzaamheid vor
dert namens eene louter menschelgke wet,
dezulke is voor mg een heiligschenne. de
overweldiger. Alle macht komt van God en
wie Hem niet meer erkent, houdt daarmede
op voor mg wettig te zgn.»
Duitschland.
Zaterdag-namiddag heeft eene wolkbreuk
half Berljjn onder water gezet; het water
stond een voet hoog in de straten.
Nadat de heer S t c k e r ook by de
nieuwe verkiezingen te Neu-Stettin tegen
over prof. A h 1 w a r d t's medestander prof.
Fors ter deerljjk was gevallen, hebben
Stöckei's partjjgenooten eene groote
vergadering gehouden, waarin 8 t c k e r
voornemens was tegen de nieuwe radicale
richting in het anti-semietisme te spreken.
Maar er bevonden zich tal van hartstoch
telijke aanhangers van Ahlwardt inde
zaal en zoo ontstond er al zeer spoedig een
woedende woordentwist tusschen de Stöcker-
lieden en de Alhwardtliedeo, welke ten slotte
veranderde in eene grandiose kloppartjj
tusschen de anti-semieten beider richtingen.
De politie is krachtdadig tnsschenbeide
moeten komen en heeft de vergadering
moeten sluiten.
Het tumult bereikte zgn hoogtepunt, toen
Stöcker durfde beweren dat hetgeheele
anti-semietisme door de wjjze waarop Ahl
wardt, Böckel en hunne vrienden het
drgven volhielden, gedood werd, en dat hun
optreden voor de joodsche bankiers Roth
schild en Bleichröder meer dan
vgf millioen mark waard was. De hierdoor
ontstaande beweging was onbeschrijfelijk;
de vertoornde aanhangers van A 1 h w a r d t
hielden niet op Stöcker toe te roepen
Sie Fatzke, wat in de miust gedistingeerde
straattaal zooveel zeggen wi',als«laffe veut.»
Men wierp elkander met woorden als «ge-
meene streek,» «leugen,» chnrkeDstreek»
en tal van Boortgeljjke liefelijkheden naar
het hoofd, en in de verschillende hoeken
der zaal waren heele groepjes aan het bak
keleien, terwjjl een «redenaar» met wanho-
pigen moed voortging onmogelijke pogin
gen te doen om zich verstaanbaar te maken.
Dat meer dan één persoon met meer of min
der geweld buiten de deur werd gezet, spreekt
vau zelf. Ten slotte kwam het tot eene alge-
meene vechtparty.
Zjjn er die blauwe bjj, die bjj mevrouw
Tel zjjn geweest? vroeg hjj, toen de bediende hem
met den gewonen Duitschen glimlach het besluit
der twee dames had medegedeeld. Die blauwe zijn
nog niet terug, geloof ik, antwoordde Heinrich
met een accent; zon mogelijk nog Duitscber dan
dat van zija patroon. Is het wel Williams?
Neen 1 antwoordde vrjj stug mjjnheer Williams,
een jeugdig Brit met eeue scheiding in het midden,
een paar stijve, van voren slu'teQde boorden, die
met de breede omgeslagen boorden van zjjn con
frater een even sterk contrast opleverde, als de
karakters der respectieve beeren zelven.Dat //neen//
ging vergezeld van een beweging, die in woorden
overgebracht, beteekenen moest: waar bemoeit hjj
zich mede!
De patroon had die beweging opgemerkt, en
dwaalde schijnbaar richtingloos langs de toonban
ken, tot hjj achter den jeugdigen Eilander stond.
Mjjnheer Williams, zeide hjj, de gewoonte
van mjjn huis braDgt mede, dat men zgn patroon
eerbiedigd. Het is hier niet, zooals in die groote
Londensche winkels.Podginds drukte op het woord
groot; want hjj wist dat de moeder van Williams
een klein winkeltje had in de Cily.
Daar is misschien elke bediende een heer. Hier
is men bediende, en als men dat niet wil zjjn,
dan staat ieder de weg open om heen te gaan,
in afwachting dat die weg hem gewezen wordt.
Williams zweeg en ging voort met opruimen.
Ik heb u hier genomen uit medelijden,
master Williams 1 vervolgde Podginds op scher
pen toon; louter uit medeljjden; want gjj kendet
niets van de zaak, en gjj kent er nog niets van;
De Metzer Zeitung deelt mede, dat de
Keizer op 3 September te Metz wordt ver
wacht en 6 dagen te Lotharingen vertoe
ven zal. Zjju intrek neemt hg op het kasteel
Urville, de overige vorstelijke personen
znllen te Metz verblijf houden. De ma
noeuvres beginnen op 5 Septemberde
Koning van Saksen, de Groothertog van
Baden en de Kroonprins vau Italië zullen
volgens het blad daaraan deelnemen.
Aan de tegenwoordigheid van laatstge
noemde big ven wg twijfelen. Indien het
Italië te doen is om Frankrgk diep te kwet
sen is geen beter middel te vinden dan den
troonopvolger te zenden naar de legerma-
noeuvres in het op Frankrgk veroverd ge
bied. Zoowel koniog Umberto als zjjne Mi
nisters kunnen dien lichtvaardigen stap
vermoedelijk niet goedkeuren. Hierbij zjj
echter op te merken, dat de «Esercito
Italiano» het bezoek als waarschijnlijk voor
stelt. Daar bg eene militaire plechtigheid in
Algiers onlangs het aandenken aan koning
Victor Emmanuel niet op eerbiedigd
wjjze gehuldigd is, meent het blad, dat de
Kroonprins niet langer gehoaden is om de
Fransche gevoeligheid te ontzien.
Waarom zou men in onze dageD, «na toch
alles berust op eene haichelarjj,» elkaar
ontzien
Zooals men weet, heeft prins M a x i-
m i 1 i a a n van Saksen het leger verlaten
om zich te wjjden aan den dienst der Katho
lieke Kerk, deze daad na van den Prins
heeft in niet katholieke kringen groote
sensatie verwekt.
Deze gebeurtenis is volstrekt niet naar
den zin der liberale Duitsche pers. Ware de
PriDS vrjjmetselaar geworden of dominee,
dat ware iets heerljjks voor haar geweest,
maar kloosterling of Katholiek priester, dat
mag niet! Dresdener Journal, Leipziger Ta-
geblatt, Oschatzer Amtsblatt enz. heffen luide
klaagliederen aan en durven niet alleen den
Prins, den neef des Konings maar ook den
Koning zelveD en den bisschop,Mgr. W a hl,
openljjk beleedigen. «Hoe is het mogeljjk,»
schrgven zjj, «dat een weionderwezen Prins,
die reeds den doctors-graad in de rechtsge
leerdheid verwierf, tot zulk een noodlottigen
stap kwam? Zeker niet uit eigen aandrift
zeggen genoemde bladen en nu, dat was te
verwachten, krijgen de Jezuïeten de schuld,
maar bepaald ouder den drang van den al-
vermegenden invloed der... Jezuïeten, ver-
persoonljjkt in den bisschop mgr. W a h 1 te
Dresden,wiens godsdienstoefeningen de jonge
Prins zoo gaarne placht bjj te wonen, en
die, tjjden8 den voiigeu Landdag, iu de
Eerste Kamer door een voorstel tot ophef
fing der kerk-pol. wet van 1876 getracht
Tracht dus liever het voorrecht, dat u geschon
ken is, tot uw eigen nut aan te wenden, dan
het op die wjjze in de waagschaal te stellen.
En de patroon wandelde verder alsof hjj den
geheelen Williams had vergeten. Voor hen, die de
toespraak slechts gezien en niet gehoord hadden,
hadden zjj ook niets van eene vermaning. Pod
ginds hield niet van beweging maken; maar zjjne
scherpe te*echtwjjzingen drongen des te dieper
door en lieten wonden na, die veel langer pjjn
de len.
De kragen xjja gesorteerd, niet waar,
Lotte? vroeg de patroon, als iu het voorbjj gaan,
aan een der jongste winkeljuffrouwen, die reeds
sedert een half uur gereed was, en met verlangen
het oogenblik verbeidde, dat zjj naar hnis zou mo
gen gaan. Morgen toch was het Zondag een
prachtige Zondag beloofde hjj te zjjn en Lotte
moest haar japon nog afmaken, waarvoor esn
groot deel van den nacht vereischt werd. Geen
wonder dus, dat zjj schrikte op de vraag, die zij
intueschen zoo kalm mogeljjk bevestigend beant
woordde. Zjjn ze? herhaalde Podginds, met
iets spotachtigs op zjja gelaat.
Ei, laat ze me dan eens zien!
Er wa» geen enkele kraag gesorteerd.
U is gewoon. begon Lotte blozend,
want zjj zag het gevaar dat haar dreigde. Ja, wat
ik zoo wel eens doe, om de taak mjjner bedienden
te verlichten, geeft hnn geen recht dit van mjj te
eïschen; ea juffrouw Lotte, zal niet moenen,dat
ik een van hare galants cavaliers ben.
{Wordt vervolgd.)
HliRlEIHSCHE dOllftilT.
ABONNEMENTSPRIJS
AGITE MA HON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIE!?.
