T
NIEUWE
No. 2018
Woensdag 9 Augustus 1893.
18de Jaargang.
Dc voortgang der Katholieke
Kerk.
'i
n
ABONNEMENTSPBIJS
AGITE MA HOE AGITATE.
PBIJS DEH ADVEBTEHTIEN.
3
HiiRlEIISIHEIIIIRtU.
Pex 3 maanden voor Haarlem.
Voor de overige plaatsen in Nederland
Voor het buitenland
Afzonderlijke nummers
fr.p. p.
0,85
1,10
1,80
0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BïïBBAïï: St. Janstraat Haarlem.
Van 16 regels 30 Gents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentie n worden uiterljjk Maandag-, Woensd ag-
en Yrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Uitgev er, W. KÜPPEK8.
In geen tijdperk der Christelijke tjjdre-
*®nirg is het woord des Heeren'n de
Poorten der hel zullen Haar [de Kerk] niet
overweldigenmeer bewaarheid dan bjj het
®'ode der 18e eeuw; in dien tjjd had de
^®rk eene vreeseljjke crisis te doorstaaD.
Dveral werd zij aangevallen en geen enkele
r®geering kwam haar te hulp. De atbtï-:-
'!«che wijsbegeerte inspireerde de gewelde
naars te Parijsde geest van het Jost finisme
Gallieaoisme heerschte in Madrid en in
Napels, in Lissabon en in Weenen; zelfs
8®estelgken huldigden openlijk en in 't
8®heim de grondstellingen van het Janse-
JJ'stne en Febronianismeen het gansche
^oorden staroogde in het ijskoude Protes
tantisme. Toen Pius VI, de «Victor Apos-
t°licus>«de apostolische ver winnaar», ge-
vaugen in den kerker te Valencia stierf,
8°breef de commissaris der Frar.sche Re-
Pobliek aan zjjne regeering: «We hebben
8® doodkist van den laatsten Paus getim
merd van nu af bestaat er geen Paus
meer.»
De verandering, tfelke sinds honderd jar6n
®Q gunste der Katholieke Kerk is tot stand
8®bomeu, treft des te scherper en is des te
Wondervoller, omdat die verandering is tot
*tftud gebracht in den boezem der Kerk
^Ive
en omdat geen wereldljjke macht de
merk hierin begunstigd, integendeel met alle
^ogeljjke krachten tegengewerkt heeft. De
^otestantsche hofpredikant S t c k e r heeft
8ezegd: «In 300 of 400 jaren zal Duitsch-
'aad weer Katholiek zgn.» Naar aanleiding
®®zer woorden willen we eens een blik
Werper op den vooruitgang der Kerk in de
'otestantscbe landen.
Toen Engeland en Schotland ten tgde
®er groote revolutie de vogelvrg verklaarde
gansche priesters opnam, was aldaar de
^atholieke Kerk veracht en bjjkans ver-
®'gd. Zes apostolische vicarissen en orn-
®'feeks 60 priesters arbeidden, aan armoede
8t> prooi, onder 120,000 geloovigen in
eeQ 60 tal bedehoisjes, waarin aan alles
8®hrek, de geloovigen hunne gebeden he
rwaarts opzonden.
De Katholieken waren van alle openbare
^bten uitgesloten en de watten op de erf
opvolging verminderden voortdurend het
*®ïmogen der Katholieke familiëu. Reeds
8 Franscbe priesterlijke vluchtelingen met
FEUILLETON.
Een familie-tafereel.
Vervolg
..heiden zwegen weder eene poos. Broekman,
le o gezegd had, dacht na over de beste wjjz8
b te zeggen. Hjj hoopte, dat Dalberg hem
.®aUoe aanleiding zou geven. Maar Dalberg was
beducht voor die b. Hij had alle reden om
Ine rdatie met Broekman gaande te hoaden,
8°wel om het salaris, dat trouwens niet groot
8s. als om de verplichting, waarin hjj anders
^etkeeren zou, om tot eene vereffening van za-
over te gaan, wat hem volstrekt nit t gelegen
88 komeD.
j ht geloof waarlijk dat het zaak is, dat wij schei-
p6". mijnheer Dalberg 1 begon Broekman weder...
op, yal niet! Geen nood, mijsheer Broek-
li*n! antwoordde de commissionnair, terwjjl hij
.8t evenwicht van zjjten stoel herstelde, dat bij
i°0t eene onvoorzichtige beweging bjjna ver-
had: als je het goed aanlegt, heeft een stoel
11 twee pooien genoeg. Ja, als je het goed
0jn'egt, herhaalde Broekman, zonder na te denken
j. er, hetgeen bjj zeide, evenmin als over de wgs-
8tlge opmerking van Dalberg. Het komt
*8t neer op bet evenwicht, vervolgde deze.
broekman knikte en staarde de voorbqgangers
nog altjjd peinzende over zijn b.
ik~r- In den tjjd, dat ik nog reiziger was, heb
dikwijls een aardig kunstje vertoond: eene naald
P een kurk, en daarop een stuiver, en dan een
iJ,8r, vorken heb ja dat ook wel eens gezien.
I^heer Broekman?
t ^kman zag hem verwonderd aan: hjj ge-
hoe langer hoe verder van zjju b.
deden meer van die kunstjes, die alleen
buune armoede, met hunne standvastigheid
des geloof», verhoogden het aanzien van het
Katholicisme, terwijl de onwrikbaarheid van
Pias YII tegenover Napoleon I het gehate
Pausschap in Engeland populair maakte, in
den gnnstigen zin des woords. Eindelijk, na
lang kampen en worstelen, werd den Ka-
thol'eken de deur geopend tot het bekleeden
van openbare ambten. Van dat oogenblik
af nam het getal der Katholieken toe en
groeide ras tot 550,000, en talrjjke opzien
barende bekeeringen kwamen tot stand.
Volgens het laatste Catholic Directory
tellen de Katholieken 41 leden in de Kamer
der Lords, 9 leden in den koninkljjken
Raad, 76 leden in de Kamer der gemeenten,
53 Baronetten en een groot getal hooge
waardigheidsbekleders in het leger en in
den Staat. De Roomsche Kerk heeft tegen
woordig in Engeland 4 Aartsbisschoppen,
18 Bisschoppen, meer dan 2800 priesters,
die in 1300 kerken en talrjjke kapellen
hunne hoogheilige bediening uitoefenen. In
d.t land, waar de monnik en de non af
schuw en verachting verwekteD, worden
thans sch:er alle geestelijke orden verde
digd, zij grondvesten in vrgbeid hunne
stichtingen, zij worden door de regeertng
niet alleen geduld, maar zelfs met alge-
meene hoogachting bejegend. Sinds den
aanvang dezer eenw is het getal der Ka
tholieken van 120,000 tot 1,700,000 ge
stegen. Engeland heersebt bovendien in zgne
koloniën over ongeveer 14,000,000 Room
sche Chistenen en bnn getal wordt steeds
met snelbeid vermeerderd, vooral in Canada
»n Australië.
Ea in ons tigen vaderland, is de Kerk
sinds vjjftig jaren eveneens volkomen vrjj:
zij heeft niet langer met vervolgingen en
hinderpalen in haar werken en streven te
strgden. Langen tijd verdrukt en versmaad,
hebben de Hollandsche Katholiekea zich
verweerd, ftaande gehonden en vermeerderd,
en de regeering heeft rekening te houden
met bun onwrikbaar palstaan in den ttrjjd
voor de rechten der Kerk. In het jaar 1800
telde ons vaderland omstreeks 350,000 Ka
tholieken en heden telt het 1,500,000 Ka
tholieken bjj eene bevolking van 4 138,000
zielen.
Ook in Zweden en Noorwegen, zoowel
als in Denemarken, waar het eertgds den
Katholieken verboden was zich neder ta
zetteD, zija deze wetten vervallen. Twee
apostolische vicarissen, de eerste voorboden
van de geregelde kerkeljjke Liërarchie, en
gebaseerd waren op het evenwicht. Een mooi
ding, het evenwieht, er is geen zaak zoo zwak,
zoo zwak, zeg ik, of er kan een betrekkelijk zware
last op rosteD, als je den botl maar in evenwicht
houdt. Mjjnheer Dalberg ik begrjjp je niet.
Niet? Dat verwondert me van o, een man,
die de dingen toch in den regel zoo goed door
ziet. Daar is noasr een ding, waarvoor gij een
minder juist oog hebt de waarde uwer zaak.
Deze dubbele vleierjj maakte Broekman op
lettend en genegen om verder te hooren: Dalberg
liet er zich dan ook niet toe noodigen.
Zie, giDg hij voort, daar zjjn honderd
middelen, om eene rustende zaak weder in be
weging te brengeD. in de eerste en voornaamste
plaats door het publiek te lokken. Het publiek
wil geeu solide winkels met solide gevels meer.
Maak een gevel, die in het oog springt; ferm,
met spiegelglas en koperen balustrade. Geld
viel Broekman hem in de rede. Geld? alsof
het terstond moet betaald wordenGij belaalt
met de meerdere verdienste, die het afwerpt. Hy
potheek
Het is een hui» van mjjn vader, en hem
behoef ik niet eens van eene hypotheek te «preken:
dat strijdt met zijne denkbeelden van soliditeit.
Vraag het hem zelf maar: daar komt hjj jui9t.
St! St! Laten wjj liever morgen de zaak nog
eens bepraten; nu geen woord er meer over: oude
lui hebben zulke zonderlinge denkbeelden, sprak
Dalberg, terwjjl de oude Broekman langzaam de
deur opende, en met een netje met visch in de
hand den winkel binnentrad.
Broekman Senior was de type van burger-ren
teniertjes, die, na een wel besteed leven, hunne
schaapjes op bet droge hebben gebracht, en nu
de wereld nog eens poos blijven aaukjjkeo, met
do onwrikbare overtuiging, dat zij in hun tjjd
63 missionarissen zgn ('aar werkzaam onder
eenige duizenden Christenen en bereiden
den weg tot terugkeer ia den schoot der
oude Moederkerk.
In Daitschland, waar te voren de geest
van het JWfinisme onder de geestelijkheid
hcerschts en zich gedeultljjk tot het jaar
'60 wist te handhaven, 's die noodlottige
geest tegenwoordig zoo goed als verdwenen.
De kampstrijd der Katholieken tegen den
eens zoo machtigen man van bloed en ijzer,
prins Von Bismarck, die de machtig
ste Staten onder het juk bracht en de
Protestantsche grootma: htigbeid op den
voorgrond plaatste, is algemeen bekend. In
Duitschland is het Protestautisme met zgne
verschillende sekten reeds begonnen m«t
zich te ontbinden en te verbrokkelen. De
Christeljjke geloovige Protestanten zullen
van lieverlede hun toevlucht nemen tot de
aloude Moederkerk, de anderen zullen aan
het ongeloof tea deel vallen. Het ontbreekt
ook in Daitschland tegenwoordig niet meer
aan bekeeringan en nog v èl in hooge aaa-
zienljjk8 kringen!
Zwitserland is ODgelgk verdeeld in Pro-
testansche en Katholibke kantons. De
eerste, het meest bevolkt, hebben hnnne
kracht misbruikt om de Kerk te verwoer-
tenmaar het Katholicisme heeft zich
glorievol en edel gewrobeD, want het beeft
vele bi keeringen tot stand gebracht, zelfs
in do groote steden Bern, Zurich, Basel,
G. nf en elders. De onverdraagzaamheid in
da Zwitsersche steden is bekend. Het is
zoolang nog niet geledeD, dat b. v. een
Katholiek binnen de muren der goede stad
Basel niet mocht wonen. In Genf en om
streken waren bij het begin dezer eeuw
slechts ongeveer 200 Katholieken en tegen
woordig vormen zjj in het kanton de meer
derheid. Volgens de iaut-ta volks'elling heeft
Zwitserland 2,934,226 inwoners; hiervan
zgn 1,516,906 Katholiek, alzoo de helft 1
Slaan we een blik op Amerika, dan zien
we met verbazing aldaar de wondervolle
ontwikkeliug der Kerk. Uit hit mosterd
zaadje, dat voor ruim honderd jaren iu den
grond werd nrêrgelegd, is reeds een groote
boom opgeschoten, onder welks schaduw
vele volkeren rusten, om aan de cabnrige
natiën aan den anderen kant der zea een
heerljjk voorbeeld te geven van sterkte en
vurigheid des gelooft; terwjjl ook cdar de
tak, die van den Boom des levens is los
gescheurd, het Protestantisme, versplintert
in duizend sekt6n, tot onherstelbaar ver
beter was en het zachte bewustzijn, dat het hun
vrijstaat overal aanmeriiugen op te maken. Hjj
had de wereld gekend in een tjjd, dat ze solide
was, want nu was zjj volstrekt niet solide meer,
daarvoor kon hjj tallooze bewijzen aanvoeren, eu
in de eerste plaats hare verwaailoozing van de
firma Broekman en Zoon. Dot deed eene solide
wereld niet! Maar de firma Broekman en Zoon
moest tooaeo, d»t zjj niet met die wufte wereld
modeging; dat rij althans nog wist wat soliditeit
was al moest zjj dan ook gedoemd zijn om,
als een achtergebleven schildwacht van een sinds
lang voortgerukt leger, op haar post te sterven.
Ging de zaak niet vooruit, ze had zich toeh nog
«taande gehouden; en als de nood wat alte hoog
scheen, dan kwam de oude man liever meteen
deeltje van zijne overgelegde penningen voor den
dag, dan te dulden, dat de firma zelve haar crediet
zon benadeelen door geld op te nemen of lee
ningen te sluiten. Hij bracht aan het huishouden
van zjjn zoon nog menigen steun: de aardappel
provisie en de turf waren voor zijue rekening,
en ten aantal vaste kleine uitgaven werden a tjjd
uit zijue beurs voldaan; maar met het zwak, aan
oude menschen eigen, wilde hjj niet als een recht
toekennen, wat eene vrjje daad van zijne zjjde
moeBt bljjven; hij hield er van de dankbaarheid
bjj zjjn zoon in stand ta houden. Sinds tien ja
ren hal hjj hem jaarlijks met eene gequiteerde re
kening verrast, maar de oude man hield van ver
rassingen, zoo zelfs dat de grootste verrassing,
die bjj zjjnen zoon had kunnen bereiden, voorzeker
geweest ware, dat hjj die rekeningen eens vergat
te quiteeren.
Esn maaltje, Jantje? vroeg hjj, terwijl hjj
hetvischnetje omhoog hief,waarin eene moon snoek
en baars zichzelve vertikte.
Broekman was wel een weinig verlegen over
val geraakt, ontenig in zgne leer, een kudde
vormt zonder herder.
Doorlorpen we nog even de Katholieke
landen Italië, Spanje, Frankrgk en Oosten
rijk. Naar het schjjot, heeft de Kerk hier
niet alleen niets veroverd, maar ze'fs aan
innerlgke kracht verloren. Ia Frankrgk en
Italië heerscht de Loge, tot welke onge-
twgfald zelfs vele Katholieken, die in naam
Katholiek zijp, behooren. De Spaansche
Kurk lgdt nog immer aan de gevolgen der
revolutie, maar het volk hangt getrouw zij a
geloof aan. Oostenrgk is het land van het
Indifferentisme of onverschilligheid. Al dez9
landen lijden meer of minder aan de ge
volgen van het Josefiuisme en Gallicanisme.
«Terwijl de menschen sliepen, kwam de
vijand en zaaide onkraid tasschen de tarwe.»
Intusschen men ontwaakt toch allerwe
gen. Daar treedt eene scheiding der gees
ten in: «Geloof hier, ongeloof daar!» is de
leuze. Ja, zelfs een terngkeeren tot het
godsdienstige is hoe langer zoo meer waar
neembaar onder verschillende kenteekenen,
vooral in Frankrgk; zeker niet in de offi-
cieele kringen der regeering, ook niet in de
matsa des volks, hetwelk geenszins tot het
scheppen van een idee geboren is; maar dit
is waarneembaar in de hoogere beschaafde,
letterkundige, geleerde wereld.
Hoe snel de Katholieke Kurk, zoo met
kracht en volharding aan de bekeering ge
werkt wordt, vooruitgaat, zian wij vooral
op het eiland Madagascar. Toen aldaar in
1861 't is dus 31 jaar geleden de
Jezuïeten uit Fraukrjjk eene missie stichtten,
was er slechts ééu Kitholiek tegen woordig
telt Madagascar 130,000 Katholieken, die
een Kathedraa', 300 kerken en 400 staties en
scholen bezitter, welke scholen door 18,000
kiudertn worden bezocht.
Voor de Jezuïeten-missionarissen, pater
Robiet en Collin was geen arbeid op
het eiland Madagascar te zwaar, onvermoeid
hebten zij gearbeid in den wijngaard des
Heereo. Pater R o b 1 e t heeft door zgne
geograpbiscbe en topographische geschriften
over het eiland, zich een roemvollen naam
verwoiven, en pater Collin, de stichter
van de sterrenwacht te Tannanariva, is een
groot astronoom. Beider borst is versierd met
het kruis van het Legioen van Eer.
Ouder de echte Katholieken van al
deze landen heerscht tegenwoordig eene
innigheideene aanhankelijkheid aan de
Kerk, zooals sinds eeuwen niet gezien werd.
Hoa wtiuig bekommerde men zich voor 100
zjju vader, die zelf zjjn vischoetja droeg; maar
Dalberg scheen gelukkig geheel in de beschouwing
van eenige monslers manufacturen verdiept.
Graag, vader, als tan mitste mjjr.e vrouw
geen vleesch op schotel heeft, antwoordde hjj,
zich tusschen het netje en den commissionnair
plaatsende. Broekman wist zeer goed dat er dien
midd8g geen vleesch op schotel was, evenmin als
gisteren of eergisteren; vlessch is dan ook maar
een artikel van weelde voor Broekman.
Je moet ze zei/ maar eens onderhanden
nemen, vervolgde de oude. Kjjk zool hier sojjdt
ge ze open. Ën hjj wees zjjn zoon, met al de
ingenomenheid, die hij zelf voor zjjn koopje had,
boe de Btoelten en baarzen moesten behandeld
worden. Een mooi zaotje ging hjj voort tot Del-
berg, die even van zjjua monsters opkeek. Is
u een amateur vau den hengel? vroeg de com
missionnair, die beletfd genoeg was om niet te
willen onderstellen, dat de oude heer ze zelf had
gedragen. Ik heb ze gekocht, wa3 het droge
antwoord, vergezeld van een vrjj scherpen blik.
A, pardon 1 dat wist ik niet. Bljjf je famili
aar mtê eten, mjjnheer Dalberg! vroeg Broek
man Junior, om de zaak weer in het geljjk te
brengen. Merci, mjjn waarde heer Broekman 1
Ik heb mjjn diner al besteld. Het spijt me; voor
esn ande'en keer houd ik mjj aanbevolen.
Anders, het is gemeend, zeide Broekman goedig.
Ik ben er overtuigd van: maar ik dineer
in het Hotel d'ADgleterre, en daar moet ik mjjn
diner opzeggeo, als ik niet kom. Dalberg haalde
zijn horloge uit, en daar hjj zeide nog voor het
diner eenige zaken te moeten doen, verliet hjj de
heeren Broekman onder belofte, als het hem moge-
ljjk was, dien avond nog eens aan te komen.
X Wordt vervolgd.)
n
e
'1
i
