NIEUWE
Woensdag 13 September 1893
18de Jaargang.
Iets over Socialisme.
BUITENLAND.
No 2032
De kracht van het volk,
Een familie-tafereel.
Oostenrij k-Hongarij e.
UitRLEHS(HEIÜIRlïï.
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,08
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
BUBBAÜ: St. Janstraat Haarlem.
SUINKRir
AGftTE MA NON AGITATE.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 16 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsrnimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant
Advertentiën worden uiterljjk Maandag-, Woensd ag-
en Yrgda g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Redacteur-Uitgever, W. KüPPERS.
Onlangs kon uien weder in vovschiliende
bladen het bericht lezen, dat eenige soci
alisten het voornemen hadden gemaakt, om
in Zuid-Amerika een Staat te stichten ge
heel overeenkomstig hunne leer.
Nu weten zelfs de socialisten van den
toekomstigen socialistisehen Staat evenveel,
als een leerling van de laagste schoolklas
iets van Homerus weet. En wie zich
verstout te vragen: hoe zal de toekomstige
Staat er uitzieD, hem wordt door den be
kenden Daitschen socialistisehen woord
voerder Liebknecht geantwoord, dat
alleen een gek zulk eene vraag kan stellen:
Zooveel is zeker, dat de sociaal-democra
ten öf niet weten wat zjj willen öf hunne
bedoelingen geheim houden en dat is een
groot gevaar in beide gevallen. Hoe groo-
ter de domheid bg hen is, des te grooter
pleegt ook bet fanatisme bg hen te zjjn.
Onwetend of fanatiek; een van beide
moeten zjj wel wezen, anders zonden de
zoo erbarmelgk mislukte proefnemingen in
Fraükrgk en elders hen wel wjjzer gemaakt
hebben.
Een Duitsch blad schreef eenigen tjjd
geleden: wjj hebben in Duitschland een groot
getal 8taathnishoudkundigen, die openljjk de
socialistische theorieën omtrent de «vader-
ljjke zorg» van den Staat aanhangen.
Volgens hen, evenais volgens de leiders
der arbeidersbeweging, moet de Staat de
eenige bezitter en algemeene uitdeeler wor
den van alle openbare goederen, van het
geheele nationale fortuin en van alle voort- J
brengselen van den gemeenscbappeljjken
volksarbeid.
Men wil op die wgze den Staat tot voed
stervader maken van het volk, en dan zegt
men, zal een gouden eeuw aanbreken; nie
mand zal meer zorg hebben voor de toe
komst; de arbeider zal geene ellende meer
te vreezen hebben; de menschen zullen met
gerustheid den ouden dag zien naderen;
het wreede egoïsme vau heden zal uit de
maatschappij verdwenen zgn; een ieder zal
zijn billjjk aandeel erlangen van de vruch
ten van den gezamenlgkeu arbeid, en men
zal op aarde niet anders dan tevreden men
schen zien.
Ziedaar de grond van de socialistische
leer, en tevens een alles voorspiegelend argu
ment, hetwelk den socialisten de meeste aan
hangers bezorgt. Immers zg, die niets te
verliezen, alles te winnen hebbenslui
ten zich gaarne bg de dwaze socialist sche
stellingen aan.
Brengen wg eens in bet geheugen terug
FEUILLETON.
81.
Vervolg
Jud was wel in de vreeze der firma opgevoed,
maar langzamerhand was hjj die vreeze ontwassen:
bjj was een esprit fort op dat stuk geworden;
en zoo hij al eerbied had voor de illnsie van
zgn vader en grootvader, hij deelde dit niet, en
hield zich overtuigd, dat ook zonder de mede
werking van Dalberg de schuldeischers vgf en
zeventig percent zouden gekregen hebben. Maar
Jan bezat te zeer de kenmerkende eigenschap
van zgn ras", om iets te zeggen wat een ander
aanstoot zou kunnen geven en hg antwoordde op
de vraag van den ouden man:
Ten minste, grootvader, als ik in leven was.
Gunst, Jan, wordt je melancholiek? vroeg
Marie, en de jongeren begonnen te lachen, dat
Jan melancholiek werd; en Jan zelf lachte van
den weerstuit, eu juffrouw Broekman lachte ook
en toen stemde de oude mau eveneens ic, en
allen lachten, zonder juist te weten waarom on
danks de vgf en zeventig percent, het huisje
aan den buitenkant, de beschikbare uren// en
de onbetaalde aflossing aan Podginds.
Podginds had misschien wel de geheele som
willen kwijtschelden voor zoo'n lach; maar hg
was niet te koop voor George Podginds.
Die vrooljjke bui belette dat meu de voordeur
hoorde openen, en plotseling trad Bioekman bin
nen, op den voet gevolgd door een ander, dien
hg als zgn vriend Asherton en Cie, handelaar
te Nieuw-York, voorstelde.
wat onlangs in Rusland is gebeurd. In een
groot gedeelte van bet land van den Czaar
was tengevolge van het mislukken vau den
oogst in 1891, hongersnood uitgebroken.
Daar er geen koren was, zagen millioe-
nen zich van het noodigste voedsel versto
ken om nu aan de vreeseljjke ellende te
gemoet te komen heeft daarop de Staat
tweemaal zijne toevlucht genomen tot groote
middelen. De voorraad schuren werden ge
opend en voor geld uit de schatkist werden
niet alleen ontzaglijke hoeveelheden graan
opgekocht, om onder de hongerlijdende be
volking verdeeld te wordeD, maar ook aan
zienlijke sommen werden bestemd voor de
uitvoering vau werken van openbaar nut.
De Russische Slaat was dus, overeenkom
stig het verlangen der socialisten, de voed
stervader geworden van het volk.
En welk is nn het onmiddellijk gevolg
geweest van de toepassing der socialistische
theorieën?
Graaf Leo T o 1 s t o die zich te mid-
dau der gebrekljjdtndeD, toen door den
Staat gevoede bevolking leefde, deelt te
dien aanzien hoogst belangrjjke bizonder-
heden mede, die door het Russische tijd
schrift Nededja, publiek zija gemaakt.
Wat zegt nu T o 1 s t o de meest po
pulaire man van geheel Rusland?
«Het is verbazend en diep betreurens
waardig,» schrjjft hjj, «het volk wil niet
meer werken. Zjja geestkracht is verlamd,
en er wordt alleen nog gerekend op de
hulp van de Regeering! Ik heb het land
afgereisd en overal de menschen aange
spoord, om de handen aan het werk te
slaan en op die wgze meer te verdienen
dan de weldadigheid van den Staat hun
toewerpt, maar nergens werd naar mjjn
raad geluisterd.»
«Zou men het gelooven? De groote grond
bezitters kunnen geen werklieden mear be
komen, om hun land te bebouweü. Sinds
de Staat begonnen is het volk te vcedeD,
verwacht het alles van den Staat alleen.»
«De publieke brooduitdeelmgen hebben
de menigte geheel gedemoraliseerd. Er
wordt meer gedronken dan ooit. Slechts
een middel bestaat er, om aan dezen jam-
merlgken toestand een einde te maken,
nameljjk de uitdeelingen van geld en brood
te staken.»
Zoo iets schreef graaf Leo Tolstoï,
den Rassischen philaathroop. Ziedaar dan
ook hoe in Rusland door de Staatsbemoei
ing, het groote socialistische beginsel in
werking gesteld, het volk de kracht ont
nam om in eigen onderhond te voorzien.
In plaats van geluk en welvaart kweekt
De oude man rees van zjjn stoel en vestigde
een langen, doordringenden blik op den binnen
komende, in wien hij maar al te goed den aarts
schelm Dalberg, den verwoester der firma Jan
Broekman en Zoon, herkende. Juffrouw Broek
man boog zoo onmerkbaar, dat zg even goed niet
had kunnen buigen, en zag haren man aan met
eene uitdrukking, die hem genoeg zgn gedrag
verweet. Het hielp niet of Broekman al wenkte
dat alles in orde was; zij keek weder voor zich,
vast besloten om zich in het minst niet met den
bezoeker te bemoeien. De zonen en dochters
zagen eenigszins verwoBderd den vreemdeling
aan; iemand, die zulk een gentleman was, kon
geen schelm wezen. De vrijmoedigheid van een
schelm miste hg in'usschen niet. Noch de blik
van den ouden man, noch de houdiog der overigen
sloeg hem nit het veld, en op vriendelgken, ja
hartelgken toon zelfs zeide hij:
Misschien zal de naam mijner firma mij
onbekender maken bg u, dan ik ben, mijnheer
Broekman! Mijn eigenlijke naam is Dalberg, ik
heb in der tgd het genoegen gehad zaken met
uw zoon te doen. Thans ben ik te Nieuw-York
gevestigd, maar nu ik toch in Holland wezen
moest, kon ik toch niet nalaten een bezoek aan
mijn ouden patroon te brengen. Ik weet heel
goed wie ge zjjt, antwoordde de oude man strak.
Zegt u liever, wie ge geweest zijt, hernam de
ander. Als men jong is, mijnheer Broekman, en
het voorrecht derft, dat uw zoon genoot en thans
zgne zonen genieten mogen, eene goede opvoe
ding juffrouw Broekman keek iets vriendelijker
dan staat men aan veel verleiding bloot, en
als dan de behoefte er bjjkomt en als men zorgen
de socialbt door zgne verderfelijke leer,
slechts luiheid en armoede.
Volgens de berekening van een vakman
verliezen de werklieden van Engeland door
de werkstaking wekeljjks 5.500.000 gld.
aan loon, de mijneigenaars 1.000,000 gld.
aan winst, de spoorwegen en andere ver
voermiddelen 1.8000.000 gld. aan vrachten,
de scheepvaart 2.1000.000 gld., de ma
chinefabrieken 5.250.000 gld., de parti
culiere verbruikers, feu gevolge der hoo-
gere koleijprjjzea, 3.125.000 gld. Het totaal
verlies per week bedraagt dus 18.750.000gld.
Deze kolossale verliezen, welke de En-
gelsche natie daardoor ljjdt, is het werk
van eenige volksmisleiders, die niets zoe
ken, dau hun eigen belang.
Indien het volk werd aangespoord door
dezelfde mannen, die nu het volk opzweepen
om het werk te staken, tot sparen, tot
het stichten van liefdadige instellingen
voor het volk, de wereld zou een heel
ander aanzien krjjgen. Indien het volk,
zgn kracht kennende, van die kracht een
goed gebraik maakte, er zooden spoedig
gelden genoeg gevonden zgn, om de ouden
van dagen, en heD, die niet meer werken
kunnen voor gebrek en ellende te vrjj-
waren.
Alles, wat men nn vau den Staat ver
langt ter verzekering van den onden werk
man, tegen ongeluksgevallen, tegen wer
keloosheid, kan het volk door eigen kracht
tot stand brengen, indien allen worden aan
gespoord om ten goede mede te werkeD.
De ontzaglgke sommen, die door werk
stakingen verloren gaan, bewjjzen het.
Door de werkstakingen wil men het
kapitaal bestrjjden. En wat heeft er fei-
teljjk plaats? Het geld, dat aan den eenen
kant verloren gaat, komt jnist in handen
van den kapitalist en meestal in handen
van sluwe woekeraars. Wïe hebben voor
deal getrokken van de werkstakingen in
de kolenmjjnen? Zg, tegen wie men te
velde wilde trekken. De prjjzen dor kolen
stegen, hier en daar werden ook de loonen
verbeterd, doch de loonsverbetering was
geenszins in verhouding van de r jjzing der
kolenprjjzen. Tien percent van die ver
hoogde prgzen kwamen den eigenaar der
mjjnea of den aandeelhouder ten goede,
terwjjl niet ésn percent voordeel door de
mijnwerkers werd getrokken. En daarbjj
hadden ze weken lang niets verdiend en
b.tter gebrek geleden.
De werkstakers kregen hier en daar wel
moet voor eene oude moeder en als men eene
oumenscbeljjke behandeling oDde/gaat, zoo als
ik van Podginds, weder werd het gelaat van
juffrouw Broekman iets helderder dan begaat
men soms daden, waarover men later oprecht be
rouw gevoelt. Mijnheer Broekman, vervolgde hg
tot den zoon des huizes, dank God dat gjj
zulk een vader den uwen mocht noemen, op
uw leeftgd stond ik alleen, en veel kwaad heeft
mg dat gedaan.
Juffrouw Broekman wischle een paar tranen
weg, en de oude heer vend dat zulk eene open
hartige bekentenis tcch hare verdienstelijke zjjde
had. Hjj gaf althans een bewjjs van toenadering
door te vragen, of men te Nieuw-York niet door
de laatste crisis had geleden.
Mjjne firma niet, mjjnheer! mjjne zaken gaan
uitmuntend, en, tot eer der oude firma Broekman
en Zoon moet ik bekennen, dat wg veel van haar
in toepassing brengen. Het «oliede staat bij ons
bovenaan, niet het goedkoope, zoo als bij Pod
ginds Bah! wat eene imitatie, als men die
zaak met onze Amerikaansche huizen vergeljjktl
Ik hoop u morgen een staaltje van die soliditeit
aan te bieden, juffrouw Marie! Ik heb uitne
mende zijde.
Ik draag geen zjjde, mgnheer!
Broekman maakte eene knorrige beweging, dat
die beleefdheid zoo stug beantwoord werd, en
hjj maakte het goed door te zeggen dat het zjjne
vrouw dan welkom zou wezen.
Wjj kooplui, wg verstaan de zaken beter,
niet waar, mgnheer Broekman? antwoordde
Dalberg glimlachend, en ik vlei mjj, dat uw
vader dit morgen ook zal erkennen. U begrijpt,
ondersteuning. Van wie kwamen echter die
gelden? Van hen zeiven. Wie betaalt de
volksmenners? Wie anders dan de werk
lieden zelve.
Mocht het volk, dat in werkstaking en
oproer zgn heil zoekt, begrgpen, dat het
de kracht bezit, om zich zelf te helpen,
de toestanden zonden weldra verbeteren,
de sociale quaestie zon weldra zgn opge
lost. De kracht van het volk bestaat in
het sparen. Wil het dat met vereende
krachten doen, dan zal het spoedig de
kapitalisten, die helaas! van bun kapitaal
misbruik maken, om den werkman uit te
zuigen, overwinnen; het zal den woekeraars,
die nu hun armoede en hun nood te bunnen
voordeele weten te exploiteeren, machte
loos maken.
Om daartoe te komen zgn vereenigingen
noodig, aan welker hoofd belanglooze en
welgezinde mannen staan, die aansporen
tot sparen en niet tot werkstakingen, die
opwekken tot godsdienst en niet tot be
spotting van den godsdienst. Godsdienstzin
gepaard met spaarzaamheid maakt een
volk groot, edel, machtig en sterk.
Doorreist Europa van het eene einde
tot het andere en overal wjjst men u met
fierheid op de duizenden instellingen van
liefdadigheid en de trotsche tempels en
monumenten, die een godsdienstig volk
stichtte en gespaard bleven, ondanks den
tand des tjjds en de dweepzieke woede van
volksmisleiders, die onder het voorwendsel
van het volk vrjjheid te bezorgen, het tot
willelooze slaven van hnn despotisme
maakten.
Naar aanleiding van de Encycliek die
Z. H. Leo XIII tot de Bisschoppen, Pries
ters eu Leeken in H.ngarjje heeft gericht
tegen de nieuwe wetgeving op het ge
mengd huwelijk, leveren de liberale bladen
beschouwingen, en doen het voorkomen als
zou de Paus den raad aan de geestelijkheid
gegeven hebben om zich niet te zeer met
staatkundige aangelegenheden des lands
in te laten. De Paas, zeggen die bla
den, wil onder volledige handhaving van
de aanspraken der Katholieke Kerk, iede-
ren openbaren strjjd met het wereldlgk
gezag in Hongarjje voorkomen.
Waar de Paus de Bisschoppen wjjst op
de welwillendheid en de hulp van den Kei
zer in de verdediging van de heilige en
rechtvaardige zaak der Kerk, bestrjjden zg
mgnheer Broekman, ging hjj voort tot den ouden
man, dat mjjn bezoek niet uitsluitend be
langstelling in u en de uwen was, wij hadden nog
eene kleine verrekening samen, uw zoon en ik.
Dat zal dan voor vijf-en-zeventig percent
zjjn mgnheer! antwoordde de oude man. U weet
misschien dat wg geaccordeerd hebben, ja mgn
heer, geaccordeerd voor vijf-en-zeventig.
Dat laat ik aan u over, mijn waarde heer!
maar //wjj/i zijn in het effen, niet waar, mijn
heer Broekman?
Ja, mgnheer Dalberg Asherton. Patdon!
O, eans pardon; onder vrienden Deemt men
het zoo nauw niet. Ik ben jaloersch op uwe huis
kamer, mevrouw! gjj moest een zien hoe wij ons
te Nieuw-York behelpen.
Och, mjjnheer Dalberg, het behelpen maakt
ons niet ongelukkig maar eeD goede naam en
eea goed geweten, dat is eigenlijk het onmisbare,
seide juffrouw Broekman.
Dalberg beaamde dit met zooveel kracht en
zooveel kalmte, alsof hjj zich op dit punt niet
het minste te verwjjten had, en juffrouw Broek
man had zich nog al voorgesteld, dat deze zet
nu eens ter dege raak zou zgn. Hjj was dau ook
zoo raak, dat haar man haar met een blik vau
afkeuring aanzag; zg vergat geheel dat Dalberg
niet meer was de cemmissionnair, die zjjne zaak
bestal, schelmatukken voorsloeg en valsche wissels
maakte, maar het hoofd der groote firma Asher
ton Cie., een van de eerste huizen in manu
facturen te Nieuw-York. Die vrouwen hebben
ook volstrekt geen idee van de maatschappelijke
zaken!
{Wordt vtrvolgd.)
