NIEUWE
No 2050
Woensdag 25 October 1893
18de Jaargang.
Leo Xlil en de school.
""BUITENLAND
feuilleton.
De twee Neven.
Frankrijk.
België.
II41B1E1SC1E C0III1IT.
ABONNEMENTSJPBIJS
Pei 3 maanden voor Haarlem. t 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers 0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG
B U B E A IT: St. Janstraat Haarlem.
mSDMT
AGITE MA NON AGITATE.
PBIJS DEB ADVEBTENTIEN.
Van 16 regels 30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant
Advertentiën worden niterlpk Maandag-, Woensd ag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Redacteur-Uitgever, W. K P P E H 8.
Wegens zijue bemoeiingen ten gunste van
den arbeidersstand hebben veleu niet ten
onrechte onzen H. Vader, den Paos der
werklieden genoemd. Met evenveel recht
noemt de wereld hem veelvuldig den geleer
den Paus. Hij is niet alleen persoonlijk een
groot kenner der wetenschap, maar ook een
krachtdadig vriend en bevorderaar der we
tenschap. Deze is voor hem zegt een nieu
were levensbeschrijver eene dochter des
Hemels, die van den Hemel komt en naar
den Hemel voert. Zy moet hem de groote
gedachte verwezenlijken, welke in zyne bis
schoppelijke brieven en pauselijke encyclie
ken immer terugkeert: De verzoening tus-
schen rede en geloof, tusschen godsdienst
en beschaviug. De andere wetenschap ech
ter, welke de bereiking van dit doeleinde
verhindert en belemmert, is voor hem de
valsche, van God vervreemde wetenschap,
welke hg verwerpt en bestrijdt. Als een
voornaam gedeeltb van zgne herdelgke zor
gen beschouwt de Paus zelf de zorg voor
het onderwjjs en de opvoeding der jeugd.
In eene encycliek aan de Hongaarsche Bis
schoppen vormt de schoolquaestie het be
langrijkste en gewichtigste gedeelte. De
door God verlichte Plaatsbekleeder van
Christns weet zeer goed, dat de scholen het
middelpunt vormen van den strijd en daar
om ontwikkelt bij over dit onderwerp met
indrukwekkende woorden een bepaald om
vattend program.
Tot een Amerikaanschen Bisschop nit
Louisiana, zeide Z. H. in het jaar 1887 bjj
gelegenheid eener audiëntie deze opmerkings
waardige woorden: «Mjjn zoon, laat niets
onbeproefd, om aan mijne kinderen in Loui
siana Katholieke scholen te verschaffen. Da
school ia het slagveld, waarop beslist moet
worden, of de maatschappij haar christelijk
karakter bewaren zal. In den boezem der
menschelijke maatschappij, over het geheel
genomen, kan het Christendom niet uitster
ven; want Jezus Cnristus heeft beloofd, dat
Hij met Zgne Kerk zgn zal. Maar wanneer
een bizonder gedeelte van die maatschappij
nalaat Katholieke scholen te stichten eu
te handhaven, wanneer men de Katholieke
scholen laat verwaarloozen door geen ge
noegzame zorg te besteden aan het daar
te geven onderwjjs eu de belangen der kin
deren toevertrouwd aan onderwijzers die
eene richtiog voorstaan verderfelijk voor
Kerk en maatschappij, dan kan men er
zeker van zijo, dat de kinderen waarm de
toekomst gelegen is,langzamerhand ja schier
Den 24 Juli 1881, omstreeks vier uieindeu
namiddag, heerschte er te Parijs eene hitte, die
de stad als in eenen reusaehtigen smeltoven
herschiep.
Alle bewoners van den linkeroever der Seine
kennen de //rue Garancière,// eene nauwa en korta
straat, wier fatsoenlijkheid onbetwistbaar was, doch
die tot de meest doodsche straten van geheel
Parijs behoorde.
Op het voorplein van een oud hotel in die
straat stond een lijkwagen te wachten aan den
voet der steenen trappen, welke naar de voorzaal
leidden van het eigendom van grsaf Charles Maxi-
milien de Vadans, die den vorigen dag over
leden was.
De achtorkant van den ljjkwagen, in welken
de kist geschoven moest worden, stond gekeerd
naar de trappen en was reeds geopend.
De koetsier wachtte bij zjjne paarden, inmiddels
een praatje makende met den portier van hst huis,
die ook koetsier bjj wijlen den Graaf was, toen
deze nog paarden hield.
Het plein, dat door de hooge daken van de
kerk Saint Sulpice in eene gijjze schaduw gehuld
was, zelfs dan wanneer de zon helder aan den
hemel stocd, had iets onbeschrijfelijk sombers.
De buitenblinden der twee verdiepingen wareD
hermetisch gesloten, met uitzondering van die
van éen eükel venster.
Men had alle recht te vermoeden, dat de dood
den drempel overschreden had van deze woning.
ongemerkt het Christendom afvallig wor
den. Dit begrypen de moderne wereldher
vormers ten volle. De schoolquaestie is
daarom voor het Christendom in een bjj zon
der gedeelte voor de menschelijke maat
schappij een vraagstuk op leven en dood.»
De H. Vader streeft er dan ook voort
durend naar, onder reusachtige offers in
Rome en omstreken in bovengeDOemden
geest voor d6 jeugd te zorgen. In een schrg-
ven aan de Engelsebe Bisschoppen zegt Z.H.
hieromtrent: «Wjj laten niet na onder de
grootste krachtsinspanning en kosten vol
doende scholen voor de kinderen van Rome
te stichten, want door deze scholen wordt
het Katholieke geloof bewaard. Ook de vry-
heid der ouders wordt geëerbiedigd. Verder
worden in die scholen te midden der he-
dendaagsche ongebondenheid der meeningen
en handelingen goede Staatsburgers ge
vormd; want er is geen beter Staatsburger
dan een inensch, die geloof bezit en het
geloof beoefent.»
Daarom heeft Leo XIII, grooteljjfes zorg
gedragen voor het elementair onderwjjs,
voor de opkweeking van degeljjke onder
wijzers, voor de inrichting van handwerks
scholen, verder voor meisjes-instituten en
instellingen voor de manneljjke jeugd.
Voor de jeugd, die zich aan de hoogere
stadiën wjjdt, legt de Paus eene bijzondere
belangstelling aan den dag. «Hoe gewel
diger pogingen verklaart hg in eeu pau
selijk schrijven de vjjauden van den gods
dienst in het werk stellen om onervaren
jongelingen zulke leeriugeu voor te dragen,
welke den geest verduisteren en de zeden
bederven; des te ijveriger moeten wjj ernaar
streven, dat de ouderwijs-methode grondig
zij en dat het onderricht zelve in volkomen
overeenstemming staat met de Katholieke
leer.»
Herhaaldelijk vermaant bjj de ter au
diëntie verschijnende kweekeliugen des hei-
ligdoms tot voljjverige studie. «Meer dan
ooit behoeven tegenwoordig de dienaren van
het heiligdomaldus luiden zgne woorden
rgke kennis op theologisch en profaan ge
bied; en het is vau 't grootste gewicht, dat
de jongelieden door diepe studie hun geest
verrijken en tevens zich bedrevenheid eigen
maken zoowel in mondelinge als iu schrif
telijke uitdrukkingen
De openbaarmaking van de encycliek
Aeterni Fatris in 't bijzonder was eene be-
teekenisvolle daad, ja bet begin van een
nieuw tjjdperk der christelijke wijsbegeerte;
dit hebben vriend eu vjjand aanstonds ge
voeld en begrepen. Ook voor de bevordering
Eeu bediende, in 't zwart gekleed, opende thans
de openslaande glazendeur der voorzaal en op de
bovenste trede van den trap vertoonden zich
vier lijkdragers, die eene zware eikenhouten kist
droegen. Achter de lijkkist volgden eane vrouw
van omstreeks vijftig jaar, in zwaren ronw ge
kleed, en twee jonge mannen, waarvan de een
aeht-en-twintig en de andere vijf-en-twiDtig jaar
oud kon wezen.
Weenend volgde hen eene oude dienstbode.
De vrouw in diepen rouw was de barones de
Garennes, zuster van den Graaf, wiens stoffelijk
overschot in de kist rustte, die door de vier
mannen gedragen werd.
De voorste der jonge mannen wa3 Philippe
de Garennes, haar zoon.
De andere heette Kaoul de Challins en was de
zoon van den burggraaf de Challins, die eene
zuster van Maximilieu de Vadaos en van de ba
rones de Garennes gehuwd had.
Zijn vader en zjjne moeder waren beiden dood.
De beide neven en de barones maakten de
gebeele familie uitvoor zoover men ten minste
wist, van den overLdeue.
De in 't zwart gekleede knecht, die de deur
bad geopend, was vijf en twintig jaar lang als
kamerdienaar bjj den Graaf ia dienst geweest,
evenals de oude dienst .ode, wier tranen wij heb
ben zien vloeien. Hij beetle Honoré zjj Su
zanne.
De barones, die een vjjf-en-twintig jaar ge
leden doorging voor ten der schoonste maar
ook voor een der lichtzinnigste vrouwen van
Parjjs, droeg nog altjjd sporen van hare vroegere
schoonheid, doch mets verried in baar meer de
oude zondares. Haar trolach, streng, ja bjjaa vroom
en zorg der geschiedenis heeft Paus LeoXIII,
misschien méér gedaan dan één zjjner voor
gangers. De aanmoedigende en aanprikke-
lende woorden van den H. Vader omtrent
dit punt hebben overal in de uitgestrekte
Katholieke wereld, maar vooral in Duitsch-
laud, een vruchtbaren grond gevonden. De
tegenwoordig zoo ijverig beoefende stadie
der geschiedenis, zoowel als een aantal ge
wichtige geschiedkundige werken uit den
laatsten tjjd, leveren daarvoor een heerlijk
schitterend getuigenis.
Het is volstrekt aan geen twjjfal onder
hevig, dat de opwekking ter bevordsring
van het onderwijs en ter beoefening der
wetenschap, van zulk eene hoog-verhevene
plaats nitgaande, vruchten en zelfs overvloe
dig rgke vruchten zal voortbrengen. Vol
gens den aard der zaak is er voor het over
winnen der moeiel jjkhedeo eenige tijd noo-
dig eer het uitgestrooide zaad tot rjjpheid
komt. Geen offers moeten ons te groot zjjn
om den Katholieken onderwijzer in zgn
verheven werk te steunen, maar ook te hou
den tot zgn plicht, want hg heeft de toe
komst voor een groot deel in handen.
Zaterdag zgn ta Pargs wegens de begra
fenis van een der edelste zonen van Frankrijk
wijlen maarschalk Mac Mahon, geen
openbare feesten ter eore vau de Russen
gegeven. De minister-president Dupsy
zeide in zgne rede bjj den lijkdienst van dezen
waarlijk grooten man,dieFraokrjjk onschat
bare diensten heelt bewezen, o. a. het vol
gende: «De Maarschalk beeft vóór zjjn dood
kannen zien, dat Frankrijk in den nieu wen
politieken toestand eeu krachtigeu waarborg
voor den vrede gevonden had. Zijn vader
landslievend soldatenhart had de zedeljjke
strekking begrepen van de feesten, die den
Rus8ischen vrienden aangeboden werden,
welke nn hun rouw met dien van Frankrijk
vereenigen, en die kannen bevestigen, dat
de republiek het beeld van het HeiligeVader-
land boven alles stelt.
De begrafenis, die op staatskosten beeft
plaats gehad, begon onder zeer grooten toe
vloed van duizenden menschen te 11 ure.
Er waren vele commissiën met kransen. Alle
troepen waren op de been, het geschut werd
afgevuurd. De Gouverneur van bet Hotel des
Invalides nam het lijk iu ont/angst. Deliali-
aansche gezant en eene Italiaansche depu
tatie evenals de Russische officieren trokken
zeer de aandacht.Een aantal vreemde vorsten
gelaat boezemde een, met zekeren schrik gep »ard
gaacden eerbied in.
Haar zoon Philippe was lang eD blond en
bezat eene voorname houdiug en eene bevallige
gestalte, doch zijn gelaat wekte geen de minste
genegenheid op, ondanks de volmaakte regel
matigheid zjjner trekken.
De voortdurende glimlach, die om de dunne
lippen speelde, drukte nu eens bitterheid dau
weder spottende ernst uit. De onzskere en dwa
lende blik beantwoordde nimmer vertrouwelgk en
vast dien vaa een ander.
Het zorgvuldig geschoren gezicht van den
jongen man gaf hem het voorkomen van een
magistraats-persoon. Doch gedeeltelijk bedroog
hier de schjjn, Philippe behoorde niet tot het par
ket, maar wel kon man zijn naam vinden op de
ljjst der advocaten vau de Parjjsche balie.
Hij geleek sterk op zjjue moeder; maar daaren
tegen volstrekt niet op zjjn neef Raoul de Challins.
De lijkdieuaars plaatsten de eikenhouten kist in
de schuif van den wagen.
De koetsier sloot deze af. Zich vervolgens lot
de beide neven vau den overledene wendende,
vroeg hij: Wie van de heeren zal bet ljjk naar
Compiègne vergezellen?
Ik, antwoordde Raouil de Challins.
Zie hier den sleutel van den wagen, mijnheer.
De koetsier stelde nu aaa den jongen man eeu
van die driehoekige sleutels ter hand, die men
gewoonljjk //carrés// noemt: daarna zeide bij:
Heeft mjjuheer de noodige papieren bij zich
voor de begrafenis te Compiègne?
Ik heb alle vereischte stukken.
Als najjnheer dan zoo goed wil zgn om plaats
to nemen in het rjjtuig, dan vertrekken wij on-
haddon zich doen vertegenwoordigen, om
ook van hunne belangstelling in den edelen,
staatsman en soldaat, die ten grave werd
gebracht, te doen bljjken.
Da Russische Admiraal A v e 11 a n
heeft ouder de geestdriftige toejuichingen
der menigte, een bezoek gebracht aan den
Aartsbisschop van Parijs.
Ook bracht hij een bezoek aao maarschalk
Canrober t,den held uitdenKrim-oorlog.
Canrobert beantwoordde dit bezoek met
eene tegenvisite.
Aan mevrouw Mac Mahon heeft de
Russischen Admiraal eene dépêche gezonden
van den volgenden inhoud: «Gelijk geheel
Frankrijk, zoo deelt ook het Russische eska
der in uwe smart, en ik verzoek u, mg te
veroorloven u in zgn naam de uitdrukking
onzer diepgevoelde en eerbiedige sympathie
te mogen aanbieden.»
De radicale partij in België is met de
dezer dagen behandelde kieswetregeliog niet
bizonder ingenomen.
De Réforme beklaagt zich, dat verschil
lende bedenkelgke nieuwigheden door de
regeering ingevoerd worden. Zoo stelt deze
voor om de Kamerverkiezingen, te beginnen
met het volgeude jaar, niet meer in Jani
maar in October te doen plaats hebben.
Van meer ingrijpenden aardschgnen eeni
ge bepalingen, welke in den grond afwijkin
gen zgn van de besprekingen, die tjjdens
de grondwetsherziening gehouden werden.
Aan de onderwijzers wordt b. v. de tweede
stem, die huu aanvankelijk rechtens toege
staan zou worden, thans onthouden. Zg kuu-
nen het recht op eene dubbele stem evenwel
door een aanvullend examen verwerven.
De meeat ingrijpende bepaliog is wel, dat
het kiesrecht onthouden wordt aan hen, die
sedert minder dau een jaar bedeeling uit
openbare kassen genoten. Deze uitsluiting
geldt niet voor de bedeelden der bgzondere
liefdadigheid, omdat volgens de memorie van
toelichting dezer wet het onderzoek hiernaar
te omslachtig zoo zgn. Vooral deze onder
scheiding wekt de verontwaardiging der
Réforme op, welk blad haar bestempelt
als eene partgdaad van verwonderlijke
stoutmoedigheid.
Door het hoog militair Gerechtshof
is jl. Zaterdag te Brussel in hooger beroep
de kapitein-adjudant F e 1 i x vrijgesproken
van de indertijd zoo geruchtmakende be
schuldiging, te Ottende in de badwagens
diefstal te hebben gepleegd. De Kolonel en
de officieren van zgn regiment hebben hun
middelljjk, het wordt laat en het weer laat zich
dreigend aanzien.
Gjj moet, geloof ik, te Pontarmé stilhouden
vroeg Philippe.
Ja, neef, antwoordde Raoul.
Negen uren aao een stuk, merkte de koet
sier op. Bjj zoo'n hitte zullen rnjjue paarden bekaf
zijn als zjj aankomen.
Om hoe laat zult gij morgen te Compiègne
zjjn, hervatte Philippe.
Wanneer wij om vier uur morgens van
Pontarmé vertrekken, dan zullen wjj omstreeks
negen uur te Compiègne aankomen, mijnheer.
En de ljjkdienet. heeft om twaalf uur plaats?
vroeg de barones de Garennes.
Ja, tante.
Welnu, waarde neef, dan zullen wjj, Philippe
en ik, zorgen om tegen het uur der plechtigheid
aanwezig te zjjn.
Honoré, zeide Raoul, zich tot den ouden
kamerdienaar wendende, gij vertrekt met Suzanne
en Berthaud met den eersten trein en voegt u
bjj ons in de villa.
Zeer goed, mijnheer. Wjj zullen er wezen
om de laatste eer aan onzen armen meester te
bewijzen.
De koetsier van den lijkwagen begon inmiddels
teekenen vau ongeduld te geven.
Mijnheer zoude mjj een groot genoegen doen,
door zich wat te h iasten, zeide hjj; de lacht
betrekt meer ea meer. Laten wjj dus trachten
om eeu flink eind achter den rug te hebben,
voor het onweer komt opzetten, altjjd sis dat nog
mogelijk is.
Ik ben gereed.
(Wordt vervolgd.)
