NIEUWE
No 2097
Vrijdag 16 Fcbrnarl 1894
19de Jaargang,
Onderwijs.
BUITENLAND.
47.)
De twee Neven.
Frankrijk.
Duitschland.
HilRlIIHHt
ABONNEMENTSPRIJS
Pei 8 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
B TT B E A TT: St. Janstraat Haarlem.
AGITE MA NON AGITATE.
COOR1MT.
PRIJS DEB ADVERTENTIEN.
Van 16 regels80 Centr.
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie h Contant.
Advertentiën worden uiterlijk Maandag-, Woemd ag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Redacteu r-U itgever, W. K i F F I S 8.
Dat h6t opkomend geslacht der men sch-
heid door onderwjjs moet worden ontwik
keld, is eene waarheid die algemeen erkend,
algemeen verdedigd wordt. In de beschaafde
wereld houdt iedereen, die zjjn gezond ver
stand gebruikt, het onderwijs der jeugd voor
iets, dat niet alleen nuttig, maar zelfs nood-
zakeljjk is: zóó noodzakelijk als hetdage-
ljjksch brood.
Geheel anders echter is de meaning der
menschen ten opzichte van de wijze, waar
op dit zoo nattige, ja noodzakelijke onder
richt aan de jeugd moet wordeu gegeven.
Quot hondnes, tot sententia, zegt het spreek
woord: zooveel hoofden, zooveel zinnen.
En hier gaat deze zinspreuk in zooverre
door, dat men over de w jjze van opvoeding
der jeugd door het onderwjjs op zjjn minst
genomen zóóveel meeuingeu aantreft, als er
verschillende partijen in een Staat gevon
den worden.
Een scherp contrast, eene in het oogloo-
pende tegenstelling bespeuren wjj, wanneer
wjj den geest der Kerk en den geest der
wereld beschouwen in verband gebracht met
de opvoeding der j6ugd, met het onderwjjs.
Eu hoe kan dit anders? De noodlottige
scheiding van Kerk en Staat wil men door
voeren tot de uiterste grenzen en wel zóó,
dat velen in onze dagen openljjk beweren;
de omvang van den kerkeljjken werkkring
moet zich bepakn bij den beperkten om
trek van het kerkgebouw; buiten de tem
pelmuren moet het godsdienstig gezag zich
niet vertooneDhet onderwjjs op de scholen
beeft met den godsdienst volstrekt niets te
makenhet onderwijs der jengd moet toe
vertrouwd zjjn aan het gezag van den
Staat.
Hoe geheel anders dacht paus P i u s IX
z. g. en mtt hem alle gehoorzame kinderen
der Katholieke Kerk over het onderwijs der
jengd! Hoort, wat deze onvergetelijke Op
perpriester weleer schreef in een brief aan
den Aartsbisschop van Freiburg:
«Zjj allen, die beweren dat de Kerk niet
langer hare heilzame zorg over de volks
scholen uitstrekke, zjj voorwaarverlangen
dat de Kerk handelen zon tegen de gebo
den van baren goddeljjken Stichter, en dat
zou te kort bijjven aan den zwaarwich-
tigen plicht, haar door God opgelegd, om
te zorgen voor de zaligheid der zielen.
Bovendien heeft diezelfde groote Opper
priester tjjdens zijn Pauselijk bestuur de
stellingen veroordeeld, welke verkondigden
dat het gebeele bestuur der scholen aan
de wereldlijke macht moet worden overge-
FEU1LLETON.
(Vervolg.)
Eene ondergeschikte, eene loontrekkende, Ge
noveva Vandame, de dochter van arme boeren.
De gelegenheid om zijne welsprekendheid lucht
te geven was te schoon, dan dat Philippe er
geen gebruik van gemaakt zoude hebben.
Wat spreekt gjj van ondergeschikte, decla
meerde hjj. Kent de liefde, wanneer zij innig, wan
neer zjj oprecht is, het onderscheid van fortuin,
kent sjj de oDgeljjkheid »an maatschappelijke
standen? En daarenboven, staat Genoveva Van -
dame, de dochter van arme boeren, maar koningia
door hare schoonheid, hare bevalligheid, door
hare aanminnigheid, koningin ook door haar ver
stand, niet even hoog als die vrouwen der wereld
die zich het meest verhoovaardigen op haie ge
boorte? Bezie u zelve, mejuffrouw. Schjjnt het
niet alsof eene gravenkroon voor dat jeugdige
voorhoofd is weggelegd Geen stand in de maat
schappij '9 voor en we^e hij ook zij, gij zult hem
slechtB nieuwen luister bijzetten Ik bemin u,
ik ben er trotsch op u te beminnen en bid u,
mijne liefde met wederliefde te beantwoorden.
En ik, mjjnheer deBaron, hernam Genoveva
op beslisten toon, ik verzoek u deze folteringen
niet laoger voor mij te doen duren. Ik moet, ik
wil niet langer zulk eene taal aaohooren. Zij
grieft en krenkt mij, zij doet mü leed. Spaar mjj
dit dus l Gjj zijt hier de meester, ik weet het,
laten; dat de Kerk haren invloed op de
scholen niet moet uitoefenon; dat een Ka
tholiek de opleiding der jeugd mag goed
keuren, die van het Katholiek geloof en
de macht der Kerk gescheiden is en alleen,
of ten minste hocfdzakeljjk, de kennis der
natuurlijke dingen en het tjjdeljjk welzjjn
op het oog heeft.l)
Van hetzelfde gevoelen waren de Bis
schoppen in ons eigen vaderland. Toen zjj
in 1865 in Concilie waren vereenigd, han
delden zjj onder meer ook over het onder
wjjs; en ziende welke pogingen er door
de goddelooze elawheid van liberalen en
consorten gedaan werden om het christe-
ljjk onderwijs te weren, legden zjj aan
hunne onderhoorige geesfcel ikheid den stren
gen plicht op: met nauwlettendheid te wa
ken over de opvoeding der kinderen in de
scholen. Zjj zettende herders der parochiën
aan om christeijjke scholen te stichten, de
ouders te vermanen) hunne, kinderen naar
die christelijke scholen te zenden.
En hoe aan die roepstem gevolg werd
gegeven, dat kannen wjj met onze eigene
oogen aanschouwen. Hoevele stichtingen
verrezen er en rijzen nög omhoogStich
tingen zjjn het, die wel zware en groote
offers kosten, maar ook ruimschoots heerlijke
vruchten opleveren. Daar immers neemt de
christeijjke leering, de noodzakelijkste aller
wetenschappen, de eerste plaats in op het
programma der leervakken en alle ander
oudericht is ten nauwste met die christeijjke
leering verbonden.
Het aati-chiiatelijk oaderwjjs evenwel is
op een geheel anderen voet geschoeid. Juist
omdat daar het kerkeljjk gezag buiten het
onderwjjs gesloten wordt, juist daardoor
krjjgt de anti-christeljjke school eene geheel
andere kleur. Spreek daar niet van chris
telijke leering: hoe zou dit ook mogelijk
zijn? Kinderen, wier ouders en bijgevolg
die ook zelve verschillende geloofsmeeningen
toegedaan zjjn, zijn hier te zatcen in het
zelfde gebouw om hetzelfde onderricht te
ontvangen.
Ja zelfs, om neutraal te big ven, om nie
mand in zjjne geloofsovertuiging te kwet
sen, is het beter geacht over God en gods
dienst te zwijgeD. Evenwel moet men uit
ondervinding weteD, hoe vaak de kat in
het donker wordt geknepen, wanneer de
Katholieken kunnen belasterd worden. Reeds
vele droevige ervaringen hebben wjj daar
omtrent opgedaan.
Zonder nu alle Staatsscholen in kwaad
daglicht te stellen, achten wjj het toch zeer
SyllabusProp. 45. 47. 48,
Boaar ik daarent.gen ben viij cm dit huis te
verlaten, en ik zal het dan ook verlaten indien
ik er mjj toe gedwongen zie.
Dit huis verlaten herhaalde Philippe met
een meesierljjk geveinsden schrik.
Ik zoude geen oogenblik aarzalen.
Gjj zoudet dus mjjce moeder willen ver
laten, die u ioo lief heeft, voor wie gjj zoo on
misbaar zjjt.
Mut leedwezen, maar toch zoude ik het doen.
Omdat ik u gezegd heb, dat ik a beminde
Ja, Baron.
Gij veracht, gij haat mjj dus?
Noch het een, noch het ander Ik
gevoel voor u gevoelen» vao eerbied, van dank
baarheid, want gij zijt steeds even welwillend
voor ncjj geweest, ik draag uwe moeder eene innige
genegenheid top, maar ik wil geëerbiedigd wezen,
en ik zoude niet waardig zjjn dit te worden zoo
ik u langer «auborrde. Ik smeek u dus, niet
alleen voor mjj, maar ook ter wille van mjjne
arme ouders, wier eenige steun ik ben, spreek
nimmermeer tot mjj zooals gij zooeven gedaan
hebt. Noodzaak er mjj niet toe, te moeten ver
trekken. Ik vraag u zulks op mijne knieën
En het jonge meisje, de handen uitstrekkende,
knielde voor Philippe neer, dit- zich haastte haar
op te heffen, terwjjl hjj op een smarteljjken tcon
uitriep:
Ach 1 gjj bemint mij niet, gij bemint mjj niet 1
Ik mag u niet beminnen.
Indien gjj wist, mejuffrouw, hoezeer gjj
mjj doet Ijjden dan zoudt gjj medelijden met mjj
hebben.
Nogmaals, mjjnheer, geen woord meer, of
nuttig dat deKatholieken hunne eigen scholen
bezitteD, ja wjj durven zeggen: wij achten
bet noodzakelijk. En we', omdat in znlke
scholen christelijke opvoeding gegeven wordt;
omdat dan andere scholen, die voor het
gelooi der kinderen gevaarlgk zgn, verme
den kunnen worden; omdat uit de christe
ijjke scholen mannen voortkomen, die, sterk
door hunne geloofsovertuiging, eenmaal de
hechtste steun zullen worden voor Staat
en Kerkomdat de Kerk, de Leermeeste
res der onvergankelijke waarheid, rechtma
tige aanspraak heeft op znlke scholen.
Daarom, wanneer het er op aankomt het
onderwijs, het chriBteljjk onderwjjs te steu
nen, te bevorderen, voor offers noch moeiten
teruggeschrikt, wel wetend, dat zjj, die velen
in de rechtvaardigheid hebben onderwezen,
dus ook die zulk onderwjjs hebbeu bevor
derd, als sterren zullen schitteren aan het
firmament, mits zjj zorgen, dat het Katho
liek onderwjjs is toevertrouwd aan onder-
wjjzers die jongelingen vormenvan karakter,
in onzen karakterloozeu tgd.
Da schandelijkste tooneelen grjjpen inhet
goddelooze Parjjs plaats.Op het kerkhoilvry,
waarde anarchist V a i 11 a n t begraven is,
hebben zjjne volgers bloemen en kraosen op
zjja graf neergelegd met de meest uittar-
dende opschriften er op bevestigd en bij
het nederleggen daarvan werden door de de-
poneerendeu met meer of mindere pose toe
passelijke kreten geslaakt, als; «Leve de
auarebie!» «Leve de Commune«Dood aan
de koeien vachês bourgeois, gezeten-
burgers), of: «Y a i 11 a n t, gjj znlt gewro
ken worden 1» enz. enz. Esn bezoeker bitld
zelfs de volgende roerende toespraak: «Wie
uw hoofd lieten valleD, roemruchtig mar
telaar, zulleu niet, als gjj, het ware volk naar
han graf zien komen om daar ta weenen1»
Va ill an t, de moordenaar, de man
die 50 onschaldigden verminkte, omdat hjj
de meoschheid lielbad,heet een roemruchtige
martelaar, dat is toch werkelgk te bespot
telijk. Is het te verwonderen, dat een tweede
bommenwerper is opgetreden in het café
Terminus, na het houden vau zoo'n zieke-
ljjke, halt sentimenteele, bloeddorstige ver
tooning op het kerkhof. Het wordt voor de
de barger-maatschappij, op wier vernieling
het gemnnt is, tgd tegen dergeljjke bewjjzan
van menschenmin op hare hoede te wezen
en zich tegen eene dergeljjke martelaars-
vereeniging te wapenen.
Toen de bommenwerper Lebreton
ik ga nsar mevrouw de Barones, ik zeg haar
alles en ik vertrek
Toen Philippe de besliste houding van Geno
veva bespeurde, tien hij hare stem kort eu droog
hoorde wordeD, begreep hjj dat het gevaari jjk soude
zijn, om dien dag zjjn afschuweljjk komediespel
nog langer voort te zetten. Een onvoorzichtig
woord zoude het jonge meisje buiten zichielve
brengen en niets zoude haar kannen beletten dit
huis te verlaten.
De Baron had weldra een bsluit genomen.
Ik bemin u te zeer, om niet te gehoorzamen,
stamelde hij met eene uitdrukking van onmetelijke
droefheid. Ik z»l het aan den tjjd overlaten
om voor mij te werken ik zal wachten Ik
zal u niet meer over mjjne liefde spreken
ik beloof het u ik zweer het u 1
Ik denk u, mijnheer Philippe, zeide zij. Gjj
maakt er mjj zeer gelukkig door.
Op dit oogenblik trad mevrouw de Garennes
het salon binnen.
Philippe ging zjjne moedsr te gamoet, die na
hem de hand gedrukt te hebben, hem met zich
mede nam naar hare kamer.
Ik heb nieuws, zeide hij, nadat hjj de deur
achter zich sloot.
Ik weet htthernam de Barones.
Wat det kt gij over mjjne ontvangst bjj dat
domme schepsel.
Ik denk dat het oogenblik zeer slecht ge
kozen was.
Ik kan toch niet ia het oneindige wachten!
Dat meisje heeft vreeseljjke, onbuigzame
grondbeginsels, hernam de Barones. Daar zjj meent
de dochter der Vandame's te zjjn, wil zjj haar
zjjne bom onder de bezoekers in het café
Terminus wierp, was hg vergezeld van twee
individuen met echte galgentronies, die men
tot heden niet heeft kunnen achterhalen.
De ljjst van gewonden geeft ook den
naam van een vreemdeling, een Holland-
schen naam, S. V a n Eek, gewond aan
de hand. Op die lgst komen reeds vier en-
twintig gekwetsten voor.
In de Rue Drouot is eene vrouw gevan
gen genomen, die riep: «Weg met O a r-
n o t, die V a i 11 a n t den kop heeft laten
afslaan! Leve de anarchie!
Namens de Fransche Regeering heeft de
heer R a y n a 1, minister van Binnenland-
sche Zaken, wjjzende op den gemeenen anar
chisten-moordaanslag in het café Terminus
te Parjjs gepleegd, in de Kamer van Afge
vaardigden de verklaring afgelegd, dat de
Regeering zich voldoende gewapend achtte
tegen de anarchisten, en das geen nieuwe
wetten zou voorst~llen.De Minister zeide ver
der: «De manifestaties boven het graf van
V a i 11 a n t had de Regeering toegelaten
om den eeredienst jegens de dooden niet
te hiudereD. Maar nu Zondag daarbg de roode
vlag was ontplooid en deze manifestaties
das een geheel ander en politiek karakter
gingen aannemen, had zjj besloten der
gelgke schandalen voortaan voorgoed te
beletten en te Parjjs geljjk overal bniten
de hoofdstad de ontplooiing der oproervaan
te verbieden. Scherp veroordeelde de Mi
nister het sentimenteele coquetteeren, waar
van V a i 11 a n t het voorwerp was geweest,
den nanwen band vaststellende tnsscben
dit vertoon van ziekeljjke gevoeligheid en de
mogelijkheid van nieuwe aanslagen, yan den
kant der Regeering beloofde hg eene flinke
en krachtige houding; geeu verzuim en geen
zwakheid zouden haar ten laste kannen
gelegd worden.» Het wordt dau ook hoog tgd.
De agent van politie die bjj het ar
resteeren van den bommenwerper in het
café Terminus te Parjjs werd gewond, is
benoemd tot Ridder in het legioen van
eer. Om de beteekenis van deze onderschei
ding nog te verhoogeD, was de Prefect van
politie, vergezeld van zgn secretaris-gene
raal en eenige andere hooge politie-be-
ambten, naar de woning van den agent
P o i s s o n gegaan, om persoonljjk den
gewonde, die bniten gevaar is, bet eere-
teeken op de borst te spelden. De vrouw
van deu agent ontving tegeljjkertjjd eene
som van 500 franks, ter bestrijding van de
onkosten en verpleging van haren man.
De jongste storm heeft ontzettende ver
woestingen aangericht.
hart slechts wegschenken aan iemand uit baren
stai d.
De vesting zal moeiljjk stormenderhand in
te nemen zjja.
Wapen n met gedald, thans is het mjjne
beurt om te bandelen, sprak mevrouw de Barones.
Mjj dunkt, dat zjj zich toch niet behoeft
te schaman om met mjj te trouwen 1 antwoordde de
Baron.
Dat ben ik volkomen met u eens, en ik durf
u dan ook verzekeren, dat Genoveva n zal toe-
behooren.
Aan m jjof aan niemand, dscht Philippe.
Moeder en zoon traden weder het salon binnen.
Wij moeten nu onze lezers verzoeken om ous
opnieuw te willen vergezellen naar het hotel in
de Garancière-siraat.
Honoré had geen voet buiten de woning van
wijlen graaf de Vadans gezet sinds den dag, dat
hjj de gevangenneming van Raoul de Challins,
zoomede de verpletterends beschuldiging, die op
het hoofd van den jongen man rustte, vernomen
had. De schok, die het gevolg was vao dit treurig
nieuws, had de hersens aangedaan en eene hevige
koorts t weeg gebracht, en de oude dienaar had
zich, nog denselfden avond, waarop de zegels ge
licht waren te bed gelegd. Vreeseljjk waren de
jjlende koortsen.Susanne en Berthaud losten elkan
der af om bij Honoré te waken, die langer dan
eene week tussohen leven en dood zweefde.
(Wordt vervolgd.)
