NIEUWE
No 2102
Woensdag 28 Febrnarl 1894
19de Jaargang.
Het sociale vraagstuk.
B U 1 T E L A N~ÏT
De twee Neven.
Oostenrijk-Hongarije.
Duitschland.
BAARlHSCHICOlIfiAAIT.
ABONNEMENTSPRIJS
Pet 3 maanden voor Haarlem. 0,85
Voor de overige plaatsen in Nederland fr. p. p. 1,10
Voor het buitenland 1,80
Afzonderlijke nummers0,03
Dit blad verschijnt
eiken DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
BJBSAU: St. Janstraat Haarlem.
PRIJS DER ADVERTBNT1EH.
AGITE MA NON AGITATE.
Van 16 regels30 Cents
Elke regel meer5
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Dienstaanbiedingen 25 Cents per advertentie a Contant.
Advertentiën worden niterlpt Maandag-, Woensd ag-
en V r jj d a g-a vond voor 6 uur ingewacht.
Redacteur-Uitgever, W. KüPPl 18.
Het theoretische en praktische socialisme
is inderdaad een gevaar geworden, omdat
het cosmopolitisch of internationaal is. Da
Duitschers, de vaders van deze heillooze
noodlottige leer, hebben alle pogingen in
htt werk gesteld om een bondgenootschap
van alle outbindende krachten in geheel
Europa tot stand te breugen. Vandaar zjjn
tr reeds booge geldsommen uitgeloofd aan
degenen, die den strjji ten gunste van het
algemeen Btemrecht en andere socialistische
beginselen willen helpen bevorderen.
Het socialisme is inderdaad huichelachtig.
Bp zijn eerste optreden heeft het verklaard,
dat de godsdienst, die toch den grondslag,
de basis vormt van onze maatschappij, voor
hetzelve ouverschill g ismaar het heeft
gelogenoveral, waar hst zich machtig
genoeg zag geworden, heeft het zich ont
maskerd als de doodvjjand van alle orde
en volgens zjjue kunstgrepen kan men vei
lig, zonder mogelijke dwaling besluiten,
dat, zoo het socialisme eens zal triomfeereu,
er hier op aarde geen plaats meer zal over
blijven voor de gebiedende voldoeningen
van de ziel, die van nature zich tot Gol
richt, geljjk de zonnebloem zich keert naar
de zon. De wereld zal dan vervallen tot
een laag en verachtelijk materialisme, dat
geen ander voorwerp, geen ander doel kjnt
dan de bevrediging on verzadiging van de
laagste neigingen en lusten.
Het sooalisme is te schetsen in twee
woorden, als in twee lynec: ontkenning en
verwoesting. In een opeubaar debat, onlangs
in het Duitsehe pailsment gehouden, wer
den Be bel en anderen gerechtelijk aan
gemaand om zich nader te verklaren om
trent den socialen Staat, dien zij beweren
te willen stichten maar zjj hebben de ge
stelde vragen onbeantwoord gelaten, want
zjj waren niet in staat om een aanneme
lijk antwoord te geven. Alles, wat meu van
hen heeft kunnen te weten komen, is dit: zjj
willen niet een tieuwen Staat, maar eene
Dieuwe Maatschappij.
Zjj droomen dus van eeue algeheele om-
werpiug van alles, wat bestaatdezen droom
trachten zij op alle mogeljjke wjjzen te ver
wezenlijken. Zg worden beheerscht door
den geest van verwoesting en zjj bekom
meren zich niet om hetgeen zjj voor het
vernielde en verwoeste in de plaats zullen
stellen.
Niet zonder strjjd, niet zonder geduchte
krachtsinspanning, niet zonder harden arbeid
zal het socialisme overwonnen worden. Maar
de sociale kwestie zal eene groote schrede
FE U ILL ET O N.
52.)
Vervolg.)
Pat is juist, merkte Gilbeit op, en ook mjn
proces-verbaal bevestigt zulks.
Gij hebt hier zek r een scheikundig labo
ratorium vroeg de Onderzoeksrechter.
Ja, mijnheer. Ik zal er u onmiddellijk
heenbrengen. Gilbert sloot de lijkkist, bedekte
haar wederom met het zwarte kleed, eu voerde
vervolgens zijne gasten naar het laboratorium,
dat aan het siud erverirek grensde.
Dokter Y?os ging onmidieljjk over tot een
onderzoek, daarbij gebruik makende van alle
middelen, door de wetecschap vereischt.
Toen hij geëindigd had, vroeg de Onderzoeks
rechter hem:
Tot welk besluit zijt gij gekomm?
Ik besluit, evenals mjjn collega, dat er
geen vergiftiging heeft plaats gehad. De graaf de
Vadans is gestorven a»n bloedarmo de, aan uit
putting zjjn levensvlam is uitgedoofd als eea
lamp, die uitgaat bij gebrek ran olie.
Z ehier het pro.es verbaal, dat, ik opge
maakt hen, zei ie Gilbert, terwjjl hjj dokter
Yvcs eenige beschreven vellen papier aanbood.
Lees het, als ik u verzoeken mag, en zoo gjj er
redenen toe vindt, keur het dan goed.
Gij zoudt mg zeer groot genoegen doen,
door het hardop voor te lezen, merkte de Pro
cureur der Bepubliek op.
nader bjj hare oplossing gekomen zjjn op den
dag, waarop de rijken hunne plichten goed
zulleu begrepen hebben,en die plichten zullen
vervullen op getrouwe,christelijke en edelaar
dige wjjze; maar ook wanneer van den an
deren kant de armen hunne oogen opsnen
voor hunne pliebtm en die plichten met
onderwerping en gelatenheid, met gehoor
zaamheid en getrouwheid vervuileD.
Hoort, wat Mgr. Decrolière, de voor
treffelijke bisschop van Namen, onlangs in
eene redevoering hieromtrent heeft gezegd:
«Daar is eep vraagstuk, dat tegenwoordig
de ernstige gemoederen druk bezighoudt
ik bedoel het sociale vraagstuk. Veel heeft
men geschreven over dit vraagstuk en veel
zal men daarover nog acbrjjven. Maar laat
mjj het U zeggenhet sociale vraagstuk
zou geheel opgelost worden, of liever er
zou geen sprake meer zjjn van een sociaal
vraagstuk, indien de grondbeginselen van
het Christendom algemeen werden aange
nomen en in beoefening gebracht.
Do godsdienst zegt tot de garingen en
onterfden dezer wereldde meuscb is ge
boren om te werken en te ljjden gelukkig
de mensch, die hier op aarde de wet van
den arbeid heilig vervult! Gelukkig de
mensch, die met moed ea gelatenheid de
beproevingen en mosiijjkhedeo van bet
tegenwoordig leven aanneem'1 Zgne zweet-
druppeleD en zjjue tranen zullen daarbo
ven in den hemel verandoren in kostbare
paarleD.Do godsdienst zegt tot de rjjken,
tot al degeneo, die door God in ruimer
mate zjjn bedeeld met de schatten vao rjjk-
dom of van geleerdheid: Geloerden eu rijken,
wacht U wèl om uwe rjjkdommea en uw
wetenschap voor U zelvon alléén te bewa
ren gjj zjjt aan uwe minder bevoorrechte
broeders een gedeelte van owe schatten
verschuldigd. Gjj zjjt dus de huishou
ders van de goddeljjke Voorzienigheid.
Wee n, indien gij ontrouwe huishouders
zjjt. Wie gjj ook zjjt, zegt de godsdienst
tot allen, b mint elkander, bsmint elkan
der met ware liefde.
Rjjke, bemin den arme, bemin den werk
man dia u dient. Arme, bemin den rijke die
u weldoet. Iadieu geheel de wereld de
rol wèi begreep, dio door de H. Kerk wordt
aangewezen, indien de rjjke aalmoezen
schonk aan den arme, indien de arme de
noodzakelijkheid van den arbeid inzag; o!
we zouden niet laDg3r zulke treurige too-
neelen onder onze oogen zien plaats
grjjpeD.»
En hoe heeft Paus Leo XIII op inder
daad verheven wjjze gesproken over de
rechten en plichten van patroons en werk-
De gerechtelijke geneesheer voldeed aao dit
ver<oe'<, en toen het stuk gelezen was, riep hij
uit:
Dit proces-verbaal is een meesterstuk van
welsprekendheid en duidelgkhaid
Ik ben volkomen bereid het te teskenen.
Treken dan, hernatte de Procureur der
Rep ibliek, en toen de handteekening gezet was,
voegde hg erbij
En thans, mijne lieeren, zjjn wg o-ertuigd,
dat de grasf Maximil en Diet door vergift ge
storven is, bggevolg bestaat tr trgen mijnheer
de Chnllins nog slechts eene dubbele bsschuldi-
ging, die ongetwijfeld nog wel zeer ernstig, maar
toch minder verscbrikktlgk is; die van het tes
tament zijns ooms gestolen, en de lijkkisten ver
wisseld te hebben. De Onderzoeksrechter vatte nu
het woord
Er is twjjfel bij mg ontstaan, zeide hjj. In
de driedubbele beschu'digiog vormden de feiten
als 't ware ésn schakel. Daar de eersten beschul
diging ineenstort, zoo schijnen de andere mg
niet langer vertrouwbaar toe. Hoe denkt gij er
over? luidde ten slotte zjjee vraag aan den Overste
der veiligheidspolitie.
Ik deel vo'komen uwe meening, en die
van dokter Gilbert, antwo rilde de Magistraat.
Uit alles blijkt mij thans ten duidelijkste, dat een
onbekende, eene vijandige hand, met eene dui-
velache behendigheid alles zoo geregeld heeft, da:
de gtaaf de Challins schuldig zoude schijnen
aan misdaden, die hg niet bedreven heeft. Wie
is die hand? Wg weten het niet. Om tot deze
ontdekking te geraken vraagt dokter Gilbert org
de voorloopige invrijheidstelling van den burg.
lieden in zjjne alom bewonderde en hoog-
geto.mle Encycliek Rerum novaruml Hjj
heeft gewezen op de bescherming, welke
men aan de geringeren, armen en lijdenden
verschuldigd is. Dj groote Pan», die de Kerk
met zooveel wjjsheid en se' erpziunigheid
bestuurt, hjj heeft duideljjk en ronduit ver
klaard, welke de voo waarden zjj u om tot
den socialen vrede te geraken. Die vrede zal
wederom op de aarde nederdalen, wanneer
men oprecht wederkeert tot de Tien ge
boden eu tot het onderhoaden van de wet
ten Gods.
Ia Hongarjje neemt de strjjd over het
ontwerp betreffende het burgerljjk huweljjk
zeer ernstige verhoudingen aao. Zaterdag
toen de leider der gematigde oppositie, graal
A p p o n y i na afloop der Kamerzitting huis
waarts wilde keeren werd hg op straat door
eea volkstroep uitgejou vd en beleedigd. Hg
was verplicht te vluchten in het Nationale
Casino en daar te verbljjven, tot de bende
was afgetrokken.
Graaf C z a k y, een der voorstanders van
het burgerlijk huweljjk heeft in zijne rede
over het ontwerp in de Kamer durven zeg
gen, dat de Regeering geen langer uitstel
wilde, omdat zjj een godsdienstoorlog wil
vermjjdea. Van de regeering behoefde men
daarom in geen geval te verwachten, dat
zjj haar voorstel in den steek zal laten, zeide
hjj, alsof niet ju'st door het indienen van
het ellendig ontwerp da gemoederen in
beroering zgn gebracht.
Gtaaf Czapary hield eene rede tegen
het wet8-ontwerp, waartegen de minister
president W e c k e r lé en da Minister van
Justitie 8 z i I a g y i te velde trok. Moge de
tegenstanders door de flinke redj vau graaf
Czapary, waarin hjj krachtige slagen toe
bracht aan de indieners van het even ver
foeilijk als goddeloos wets-ontwerp, nieuwe
krachten putten, om de aanneming er van
onmogeljjk te maken.
Da heer Dr. Prix, burgemeester
van Waenen is eergisteren-avond plotseling
overleden. Bizonderheden omtrent zjja dood
zgn nog niet bekend.
Hjj was een der steunpilaren der libe
rale partij ^eu Weener-gemeenteraad, die
in hare gelederen moeilgk zoo'u bekwamen
leider zal terugvinden.
Aartshertogin Marialmmacula-
t a, de wedawe van den voormaligenGroot-
hertog van Toscane, licht zeer gevaarljjk
graf de Chaillins. Aarzelt niet, mjjne heeren,
die toe te staan.
L'Oit mijnheer de Challins vrij, maar dat hij
wet<*, dat een ieder wete, dat men zijn proces
onderz ekt, ea dat hij voor bet Hof der Assisen
terecht zal staan. Want terecht staan moet hg;
gebeurde dit niet dan zonden de ware schul
digen wel eens vrees kunnen beginnen te koes
teren en ons door de vlucht ontsnappen. De
schuldigen, dokter G'lhert heeft beloofd ze in
onze handen te leveren 1 Hjj zal zijn woord hou
den, dat geloof ik wel, ja ik ben er bjjna zeker
van, en hij alhen zal meer uitrichten dan al
onze ag ntm te ramen.
B- ken op mjj, riep Gilbert. Ik zal niet te
kort schieten in de taak waarop ik aandring.
Het eerherstel moet openljjk eu even gerucht
makend zijn, als de beschuldiging dit geweest
19. Op den dag der terechtzitting, voor het Hof
en voor bet publiek, zal ik met Gods hulp de
waarh-ód aan het licht brengen; ik zal den
werkelijke schuldige ontmaskeren, dat zweer ikl
Welnu dan, mjjnbeer, zeide de Procureur der
Republiek, men zal uw verzoek inwilligen, in de
veronderstelli g altijd, d«t mijnheer de Onder
zoeksrechter er genoegrn in neme.
Volkomen, antwoordde mgnheer Galtier;
ik zal morgen het be»el tot i* vrijh. ids'elling
onder borg teekenendokt-r Gilbeit namtljjk
heeft de zgne aangeboden en ik zal den
Overste der veiligheidspolitie veizoeken Raoul
de Challins streng te laten bewaken.
Zulks zal geschieden, mgnheer. De zaken
waren thans afgehandeld. De dokter roerde nu
zgne gasten naar de eetzaal, waar door de zorg
ziek tengevolge van bloedvergiftiging, dat
haar leven in het grootste gevaar verkeert.
De oorzaak is te wjjten aan eene zwart
zjjden kous, waarvan de kleurstof zich aan
een wondje heeft medegedeeld. Er is een ge
zwel aan den voet ontstaan, hetwelk ge
opereerd is, waarna eenige verlichting is
gevolgd, maar de geneesheeren zien het
geval toch zeer ernstig in. Da zieke is de
moeder van Johan Salvetor, die met
aartshertogin Maria Valeria, 's Kei
zer 'e jongste dochter, gehuwd i».
Da Aartshertogin heeft eene gevaarljjke
kn cstbewerking ondergaan die met goed
gevolg is atgeioopeD.
Keizer Wilhelm gaat er nog al eens op
uit en maakt zich door zgne verschgning
onder zjju volk zjer populair. Bg gelegenheid
van het jaarljjksch diner van den Branden-
burg8chen provincialen landdag heeft de Kei
zer den nadruk gelegd op den ïunigen band,
die de Hohenzollern's verbindt met de
Brandeuburgscbe mark. Hg vlocht in zgne
toespraak eene kleine episode uit de Neder»
landsche geschiedenis in, betrekking heb
bende op den dood van prins Willem van
Oranje, en stond daarna stil bij de groote
dalen van Keizer Wilhelm in 1864,
1866 en 1870. De Keizer gewaagde ver
volgens van bet verongelukken van het
oorlogsschip Brandenburg, waar?an hg een
afbeeldsel aan de provincie Brandenborg
heeft geschonken, en dronk ten slotte op
de welvaart en den bloei der Braaden-
bnrgsche mark.
Da Duitsehe rijkskanselier Vo n Cs-
p r i v i heeft zjjn 63«ten verjaardag gevierd.
De Norddeutsche Algem. Zeitung wjjdt bem
naar aanleiding van zjju verjaardag een
artikel en Keizer Wilhelm ging den
Kanselier zelf gelukwenschen ea overhan
digde bem eeuige fraaie bokalen, waarvan
de grootste opzetteljjk voor dit doel was
vervaardigd en met de wapens van het
Duitsehe rjjk en d.e der Bondsstaten was
versierd. Behalve de Keizer, verschenen ook
eenige der prinsen van den bloede bg den
Kanselier, terwjjl natuurlgk ook de minis
ters, de vertegenwoordigers der Bondsstaten
en de overige hooggeplaatste ambtenaren
aanwezig ^aren.
Da oorzaak van het vertrek van de
Keizerin van Duitschland naar Abbavia is
hierin gelegen, dat Zg de nadeelige ge
volgen wil voorkomen van een vermageiinge-
kuur, welke H. M. zich bad opgelegd, om
dat zich in den laatsten tjjd bjj haar zekere
neiging tot gezetheid openbaarde. Dergeljjka
van Susanna een uitmuntend* kond avondmaal
gereed stond. Na het avondmaal dat niet lang
duurd*, maar onder een levendig gesprek ver
liep, namen de vertegenwoordigers des gerechts
bezit van de kamers, die voor ben in gereed
heid waren gebracht en waar wjj hen niet vol
gen zullen.
Tegen tien uur dea morgens waren zjj te Pa-
rjjs terug, waarheen Gilbert het niet noodig
oordeelde, hen te vergezellen.
Niet toodra was mgnheer Galtier op het pa
leis van jmtitie teruggekeerd, of hjj gaf bevel,
dat men onmiddellijk Rajul de Challins voor
hem zoa brengen. Eenige oogenblikken later
werd Raoul binnergeleid. De jonge man zag er
zeer bleek uit.
G»at gjj mjj soms weer ondervragen of
mjj marteleu, mgnheer? vroeg hjj den Magis
traatspersoon, nadat hjj hem g groet had. Gis
teren heb ik u alles gezegd, alles wat ik wist,
wat ik zeggen kon!
Eu toch moet ik u nog om eene enkele
inlicht ng verzoeken. Kent gjj een zekeren dokter
G lbert
Neen, mgnheer, ik ken hem niet.
En toch stelt dokter Gilbert veel belang in u.
In mg P antwoordde Raoul, wiens verba
zing van oogenolik tot oogenblik aangroeide.
Iu n, juiet. Hij heeft zelfs aau den Pro
cureur der Republiek en aau mjj uwe voorloo
pige invrijheidstelling verzocht en onder borg
verkregen.
IC oral vervolgd.)